Οι πόλεις της Αχαϊκής συμπολιτείας μετά το 146 π.χ. και το πολίτευμά τους

ΣΧΟΛΙΑ Οι πόλεις της Αχαϊκής συμπολιτείας μετά το 146 π.χ. και το πολίτευμά τους Η επιγραφή της Δύμης έχει θεωρηθεί ως μία βασική μαρτυρία για την πολιτική κατάσταση και τη διοίκηση των περιοχών πόλεων που υπήρξαν μέλη της Αχαϊκής συμπολιτείας και περιήλθαν στη Ρώμη μετά την ήττα και διάλυση της συμπολιτείας κατά τον Αχαϊκό πόλεμο, το 146 π.χ. Ιδιαίτερη συζήτηση έχει εγείρει η αναφορά στην ἀποδοθεῖσαν τοῖς [Ἀχ]αιοῖς ὑπὸ Ῥωμαίων πολιτ[εία]ν (στ. 9 10, 19 20) σε συνδυασμό με την πάλι από τους Ρωμαίους ἀποδεδομένην κατὰ [κ]οινὸν τοῖς Ἕλλη[σιν ἐ]λευθερίαν (στ. 15 16), αγαθά εναντίον των οποίων σύμφωνα με τον Q. Fabius στράφηκε ο Σώσος και όσοι συντάχθηκαν μαζί του. Η άποψη ότι στη συγκεκριμένη επιγραφή εμφανίζεται όχι μόνο η πόλη Δύμη αλλά και η Αχαϊκή συμπολιτεία, την οποία οι Ρωμαίοι αποκατέστησαν μερικά χρόνια μετά τη διάλυσή της το 146 π.χ. (Παυσανίας 7.16.9 10: συνέδρια κατὰ ἔθνος ἀποδιδόασιν ἑκάστοις τὰ ἀρχαῖα), είναι αστήρικτη. 1 Τα αξιώματα που εμφανίζονται εδώ, δημιουργός (στ. 21), νομογράφος (στ. 18 19, 24) και τα συλλογικά όργανα, όπως το συνέδριον (στ. 4 5), έχουν υπάρξει και λειτουργήσει πριν το 146 π.χ. όχι μόνο στο πλαίσιο της Αχαϊκής συμπολιτείας αλλά και σε αυτό των πόλεων μελών της (Rizakis, Achaïe III: 32 34). Η αναφορά ʺἈχαιοῖςʺ δεν χρειάζεται να παραπέμπει σε συγκροτημένη συμπολιτεία, αλλά μπορεί απλώς να αποδίδει άτυπα το σύνολο των πόλεωνπρώην μελών του Αχαϊκού Κοινού, στις οποίες οι Ρωμαίοι έδωσαν πολίτευμα και ως εκ τούτου δεν έχουμε σαφή ένδειξη ότι τα γεγονότα ξεπέρασαν το πλαίσιο της Δύμης. 2 Σχετικά τώρα με το πολίτευμα που έδωσαν οι Ρωμαίοι στους Αχαιούς (επομένως και στη Δύμη) και εναντίον του οποίου στράφηκαν ο Σώσος και οι συνεργάτες του προβληματίζουν τα εξής σημεία: 1) τα χαρακτηριστικά αυτού του πολιτεύματος σε σχέση με την πληροφορία που έχουμε από τον Παυσανία 7.16.9 ότι ο Μόμμιος κατάργησε τις δημοκρατίες και διόριζε τους άρχοντες με βάση το τίμημα, 2) η σύνδεση με το πολίτευμα που γνωρίζουμε 1 Βλ. Syll. 3 684 σημ. 6. Όσοι πάντως έχουν υποστηρίξει αυτήν την ερμηνεία, χρονολογούν την επιστολή το 115 π.χ. (βλ. μεταξύ άλλων Accame 1946: 150 151 Schwertfeger 1974: 24 25). Η χρονολόγηση της επιστολής το 145 144 π.χ. δεν αφήνει εκτός των άλλων χρονικά περιθώρια για ανασύσταση της Συμπολιτείας. Οι βεβαιωμένες μαρτυρίες γι αυτή την ανασύσταση είναι μεταγενέστερες (Rizakis, Achaïe III: 295 σημ. 187). 2 Ferrary 1988: 191 σημ. 235 Kallet Marx 1995a: 132 Rizakis, Achaïe III: 60.

ότι έδωσε στους Αχαιούς ο Λεύκιος Μόμμιος το 146 π.χ. με τη βοήθεια δέκα Ρωμαίων απεσταλμένων και τη σύμπραξη του ίδιου του Πολύβιου, από τον οποίο και έχουμε τη σχετική πληροφορία (Πολύβιος 39.5), και 3) η ερμηνεία της ελευθερίας τῆς ἀποδεδομένης κατὰ κοινὸν τοῖς Ἕλλησιν. Ότι το πολίτευμα που δόθηκε από τους Ρωμαίους στις ελληνικές πόλεις είχε τιμοκρατικό χαρακτήρα αλλά συγχρόνως διατηρούσε τα αξιώματα, τα συλλογικά όργανα και τους τύπους της δημοκρατίας βρισκόμενο σε πλήρη αντίθεση με τη μοναρχία και την τυραννίδα είναι πλέον ευρύτερα αποδεκτό στην έρευνα. 3 Φαίνεται ότι το συνέδριο μία μετεξέλιξη της παλαιάς βουλής είχε αποκτήσει αυξημένες αρμοδιότητες, 4 ενώ έχουμε κάθε λόγο να δεχτούμε ότι, όπως προγενέστερα στις θεσσαλικές πόλεις από το Φλαμινίνο (Τίτος Λίβιος 34.51.6), έτσι και στην Πελοπόννησο από το Μόμμιο θεσπίστηκαν (ή ενισχύθηκαν/επεκτάθηκαν ήδη υπάρχοντες) τιμοκρατικοί περιορισμοί για την πρόσβαση στα αξιώματα. Ωστόσο, δεν έχουμε περικοπές του σώματος των πολιτών ή της λειτουργίας των συνελεύσεων του δήμου, ούτε σε αντίθεση με τη Μικρά Ασία ένδειξη για ισόβια μέλη των συνεδρίων κατά το πρότυπο της ρωμαϊκής συγκλήτου. Στην προκείμενη επιστολή προς τη Δύμη ο Ρωμαίος στρατηγός απευθύνεται τοῖς ἄρχουσι καὶ συνέδροις καὶ τῆι πόλει (στ. 4) πρόκειται για μία έκφραση αντίστοιχη με την τοῖς ἄρχουσι, τῆι βουλῆι καὶ τῶι δήμωι, η οποία αποτυπώνει σαφώς τη συνύπαρξη και σύμπραξη αξιωματούχων και συλλογικών οργάνων στο πλαίσιο της πόλης. Oι στηριζόμενες στο επιγραφικό υλικό παρατηρήσεις περί διατήρησης των βασικών χαρακτηριστικών της δημοκρατίας έστω στη συντηρητική μορφή της και η άποψη του Παυσανία περί κατάργησης της δημοκρατίας δεν χρειάζεται να αξιολογηθούν ως αντίφαση. Η εκτίμηση του Παυσανία μπορεί κάλλιστα να ενταχθεί στην πολεμική του απέναντι στη Ρώμη (Ferrary 1988: 193 194 πρβλ. Kallet Marx 1995a: 132 σημ. 15), ενώ το γεγονός ότι στην εγκαθίδρυση του νέου πολιτεύματος συνέβαλε ο Πολύβιος οδηγεί στην πολύ 3 Μία πλήρως τεκμηριωμένη αναθεώρηση της βασιζόμενης στον Παυσανία άποψης ότι οι Ρωμαίοι κατάργησαν τη δημοκρατία προσφέρει ο Touloumakos 1967: 11 32, αναλύοντας τα δημοκρατικά στοιχεία, όπως αυτά προκύπτουν από τις επιγραφές. Βλ. Kallet Marx 1995b: 65 76, ο οποίος τονίζει ιδιαίτερα (κυρίως σ. 67 69) την ύπαρξη τιμοκρατικών στοιχείων στα ʹδημοκρατικάʹ πολιτεύματα των ελληνικών πόλεων και πριν από το 146 π.χ. 4 Fröhlich 2004: 305 308. Σαφής ένδειξη της υποχώρησης του ρόλου των συνελεύσεων των πολιτών είναι το γεγονός ότι από την περίοδο αυτή υπερτερούν τα ψηφίσματα του συνεδρίου ή του συνεδρίου μαζί με τους άρχοντες από τα ψηφίσματα του συνεδρίου με το δήμο ή του συνεδρίου με τους άρχοντες και το δήμο (Touloumakos 1967: 31 32).

λογική σκέψη ότι το πολίτευμα αυτό δεν μπορεί να καταργήθηκε λίγο αργότερα, αφού ο Πολύβιος τιμάται για τη δράση του αυτή τόσο στη διάρκεια της ζωής του όσο και μετά το θάνατό του. 5 Η ταύτιση αυτού του πολιτεύματος με μία τιμοκρατικού χαρακτήρα δημοκρατία, η οποία σε ενδεχομένως πιο μετριοπαθή μορφή υπήρχε μάλλον και πριν από το 146 π.χ., εξηγεί απόλυτα την επιλογή του ρήματος ἀποδίδωμι στους στ. 9 10 (τῆι ἀποδοθείσηι τοῖς [Ἀ]χαιοῖς ὑπὸ Ῥωμαίων πολιτ[εία]ι): 6 με αυτά τα δεδομένα οι Ρωμαίοι νομιμοποιούνται να επικαλούνται την ʺαποκατάστασηʺ του πολιτεύματος σε συνδυασμό με την ʺαποκατάστασηʺ της ελευθερίας (στ. 15 16: [τ]ῆ?ς ἀποδεδομένης κατὰ [κ]οινὸν τοῖς Ἕλλη[σιν ἐ]λευθερίας). 7 Η αποκατάσταση της ελευθερίας ίσως αποτελεί μία έμμεση αναφορά στην προγενέστερη τυραννίδα των Κριτολάου και Διαίου (πρβλ. Πολύβιο 38.11.10, 38.13.7 Ferrary 1988: 196 197) και διευκολύνει στο πλαίσιο της προπαγάνδας των Ρωμαίων αλλά και της ελληνικής πρεσβείας που έφτασε στο Φάβιο την ερμηνεία της δράσης του Σώσου και των συνεργών του ως μίας προσπάθειας εγκαθίδρυσης παρόμοιας τυραννίδας (βλ. παρακ.). Ρωμαϊκή επέμβαση και δικαιοδοσία στις ελληνικές πόλεις Ο Ρωμαίος ανθύπατος Κόιντος Φάβιος Μάξιμος ρυθμίζει ζητήματα της πόλης Δύμης, τα οποία του παρουσίασε μία πρεσβεία Δυμαίων αποτελούμενη από μέλη του συνεδρίου της πόλης με επικεφαλής τον Κυλλάνιο (στ. 4 6). Οι αποφάσεις του Ρωμαίου ανθυπάτου αφορούν στην προκείμενη περίπτωση την καταδίκη και τον ορισμό ποινών για ορισμένους Δυμαίους που είχαν δημιουργήσει αναταραχές στο εσωτερικό της πόλης (στ. 16 κ.ε., βλ. παρακ.). Έχοντας υπόψη ότι στη συνέχεια του κειμένου οι Ρωμαίοι εμφανίζονται να αποκαθιστούν την ελευθερία των Ελλήνων (στ. 15 16, βλ. παραπ.) και ότι 5 Για τις τιμές αυτές βλ. Πολύβιος 39.5.4 6 (το εδάφιο ερμηνεύεται ως προσθήκη που έγινε στο έργο του ιστορικού μετά το θάνατό του) βλ. και Walbank 1957 1979: I 5 σημ. 8. 6 Ο L. Robert (BÉ 1976: αρ. 282) διαφοροποιεί το ʺδίδωμιʺ από το ʺἀποδίδωμιʺ που έχει την έννοια του ʺrestituerʺ (νόμους, εδάφη, πολίτευμα). Βλ. επίσης Ferrary 1988: 190 191. 7 Για το πολυαξιοποιημένο κατά την ελληνιστική εποχή ρητορικό σύνθημα της πατρίου πολιτείας/δημοκρατίας και ελευθερίας των Ελλήνων βλ. Ε2. Εκτενέστατη ανάλυση της ελληνικής ελευθερίας στο πλαίσιο της πολιτικής των Ρωμαίων από το Ferrary 1988: 45 218 (κυρίως σ. 196 199). Βλ. και Gruen 1984: 132 157.

η Αχαΐα οργανώνεται σε επαρχία μόλις το 27 π.χ., προκύπτει το ερώτημα μέσα σε ποιο νομικό και διοικητικό πλαίσιο πρέπει να εντάξουμε την παρέμβαση του Ρωμαίου αξιωματούχου στη Δύμη. Η μορφή που φαίνεται να πήρε η ρωμαϊκή εξουσία στις ελληνικές περιοχές που υποτάχτηκαν στους Ρωμαίους το 146 π.χ. επιτρέπει να συνδυαστούν αυτά τα αντικρουόμενα δεδομένα: η Ρώμη παραιτήθηκε από άμεση εξουσία σε αυτές τις περιοχές, τις ενέταξε, ωστόσο, στο imperium Romanum υπάγοντάς τις στην εξουσία του ανθυπάτου της Μακεδονίας (Αccame 1946: 1 15 Gruen 1984: 523 527 Kallet Marx 1995b: 42 49). Ήταν κατά τα φαινόμενα ελεύθερες, με την έννοια ότι δεν υπήρχε σε αυτές ένας Ρωμαίος αξιωματούχος από τον οποίο εκπορευόταν άμεσα η εξουσία. Η Ρώμη επενέβαινε μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις μέσω του Ρωμαίου αξιωματούχου που ήταν επιφορτισμένος με τη διοίκηση της επαρχίας της Μακεδονίας και συνήθως μετά από πρόσκληση της ελληνικής πλευράς. Ως εκ τούτου φαίνεται ότι το κάλεσμα της Δύμης προς το Ρωμαίο αξιωματούχο αλλά και η ανταπόκριση του ίδιου δεν αντιστοιχούν σε μία σαφή διοικητική δομή και ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο της ρωμαϊκής εξουσίας στον ελλαδικό χώρο. Έλληνες και Ρωμαίοι συνεχίζουν σε αυτήν την περίπτωση (όπως και σε πολυάριθμες άλλες) μία πρακτική που τους ήταν οικεία ήδη από το τέλος του Β Μακεδονικού πολέμου. 8 Ο ανθύπατος Κόιντος Φάβιος Μάξιμος επεμβαίνει μετά από έκκληση της ίδιας της πόλης (ή τουλάχιστον μίας μερίδας επιφανών πολιτών της). Στο στ. 20 διατυπώνει την κρίση του για τον πρωτομάστορα της αναταραχής Σώσο ως εξής: κρίνας ἔνοχον εἶναι θανάτωι πα[ρ]εχώρισα, και το ίδιο αποφασίζει για τον ένα εκ των συνεργών του Σώσου, το δημιουργό [ ]μίσκον Ἐχεσθένεος (στ. 21). Η κρίση του ανθυπάτου δεν βασίζεται μόνο στις αποδείξεις που του έχουν φέρει οι κατήγοροι για τη δράση των ταραχοποιών (στ. 16 17) στηρίζεται επίσης στην ενδελεχή εξέταση από τον ίδιο τον ανθύπατο και το συμβούλιό του των νόμων που συνέταξαν ο Σώσος και οι συνεργοί του ὑπεναντίους τῆι ἀποδοθείσηι τοῖς [Ἀ]χαιοῖς ὑπὸ Ῥωμαίων πολιτ[εία]ι στην Πάτρα (στ. 10 11) και βέβαια στην ομολογία των δύο βασικών κατηγορουμένων (στ. 22 23 η ομολογία του προηγηθέντος Σώσου συνάγεται έμμεσα από τη διατύπωση ἐπεὶ καὶ [αὐτὸς] ὡμολόγησεν που συνοδεύει τον [ ]μίσκον Ἐχεσθένεος). 8 Gruen 1984: 96 131 Champion 2007 (ιδίως σ. 268 269). Βλ. και Κallet Marx 1995b: 161 183. Περιπτώσεις μεσολάβησης Ρωμαίων σε διαφορές μεταξύ ελληνικών πόλεων συγκεντρώνει και η Ager 1996 (με χρονολογική σειρά).

O Ρωμαίος αξιωματούχος εμφανίζεται, επίσης, ως έχων τη δυνατότητα να εφαρμόσει τις ποινές που όρισε, παρότι η περιοχή δεν βρισκόταν κάτω από την άμεση κυριαρχία του. Όπως κι αν κατανοήσουμε την έκφραση κρίνας ἔνοχον εἶναι θανάτωι πα[ρ]εχώρισα (στ. 20), στο ρήμα παραχωρῶ/παραχωρίζω δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε μία πράξη στην κατεύθυνση εφαρμογής της ποινής. 9 Ο ανθύπατος στέλνει το τρίτο πρόσωπο της υπόθεσης, τον Τιμόθεο Νικέα, ο οποίος νομογράφησε μαζί με το Σώσο, στη Ρώμη να δικαστεί από τον στρατηγό επί των ξένων (ο praetor peregrini ήταν μάλλον υπεύθυνος και για τους Αχαιούς ομήρους στη Ρώμη, βλ. Πολύβιος 31.23.5) δεσμεύοντάς τον με όρκο να είναι εκεί σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία (έτσι μεταξύ άλλων ο R. K. Sherk στο RDGE σ. 248). H τελευταία αποσπασματικά σωζόμενη φράση μάλλον έχει την έννοια ότι o Τιμόθεος δεν θα γυρίσει πίσω αν δεν αθωωθεί. Τα γεγονότα στη Δύμη και οι συνθήκες στην Πελοπόννησο Αναζητώντας τις αιτίες των ταραχών στη Δύμη είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε σταθερά στο μυαλό μας ότι οι πληροφορίες που μας προσφέρει η επιγραφή έχουν μία μονομέρεια, καθώς εξυπηρετούν την τεκμηρίωση της κρίσης του Ρωμαίου ανθυπάτου και αντιστοιχούν άμεσα (στ. 4 6) στις κατηγορίες που του παρουσίασαν οι σύνεδροι με επικεφαλής τον Κυλλάνιο. Ο ίδιος ο Φάβιος επιλέγει (ή υιοθετεί από τις καταγγελίες των Δυμαίων απεσταλμένων) τους όρους σύγχυσις και ταραχή, προκειμένου να αποδώσει την κατάσταση. 10 Ο όρος ταραχή χρησιμοποιείται από τον Πολύβιο (38.12.1, 38.15.8, 39.5.5), για να περιγράψει την κατάσταση στην Πελοπόννησο επί των Αχαιών στρατηγών Κριτολάου και Διαίου, αλλά και σε άλλες ανάλογες περιστάσεις (Πολύβιος 11.25.5, 27.1.7 8). Η σύγχυσις αποδίδει και πάλι αναταραχές (Πολύβιος 15.25.9, 30.22.7 Kallet Marx 1995a: 131 132). Τα ἀδικήματα που συντελέστηκαν στην πόλη της Δύμης είναι η σύνταξη από το Σώσο (στ. 8 10) με τη σύμπραξη του Τιμοθέου (στ. 23 24) νόμων αντίθετων προς την πολιτεία που αποκατέστησαν οι Ρωμαίοι, ο εμπρησμός 9 Αν κατανοήσουμε τη δοτική θανάτωι ως συμπλήρωμα του ρήματος παρεχώρισα, έχουμε δίπλα στην καταδίκη σε θάνατο μία διαταγή εκτέλεσης (βλ. Liddell Scott Herweden 1902: 1116). Πιο πρόσφατα ο Kallet Marx 1995a: 137 139 θεώρησε ολόκληρη την έκφραση ἔνοχον εἶναι θανάτωι ως αντικείμενο του παρεχώρισα και μετέφρασε ʺjudging him to be punishable by death, I sent him aside (sc. for execution)ʺ. 10 Εκτενής ανάλυση από τον Kallet Marx 1995a: 143 152. Πρβλ. Champion 2007: 257 σημ. 4. Συνδυασμός των δύο όρων και στον Πολύβιο 14.5.8.

και η καταστροφή των αρχείων και των δημοσίων εγγράφων (στ. 6 8) με επικεφαλής το Σώσο και τον [...]μίσκον Ἐχεσθένεος (στ. 20 22). 11 Η επιστολή συνδέει αυτά τα γεγονότα με τις περαιτέρω επιπλοκές της πρ[ὸ]ς ἀλλήλου[ς] ἀσυναλλ[α]ξ[ίας] και της χρε[ωκοπίας] (στ. 14). Η αποκατάσταση και κατανόηση του κειμένου στο σημείο αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Η ἀσυναλλαξία έχει ερμηνευθεί ως μη τήρηση των συμβολαίων (συναλλαγμάτων) και των υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτά, ενώ όσοι δίνουν στον προσδιορισμό ʺπρ[ὸ]ς ἀλλήλου[ς]ʺ την πρέπουσα σημασία βλέπουν στην πρὸς ἀλλήλους ἀσυναλλαξίαν ασυμφωνία/συγκρούσεις ή ορθότερα έλλειψη/ακύρωση συναλλαγών (συναλλάσσειν) μεταξύ των πολιτών. 12 Όσον αφορά τη χρεωκοπίαν, 13 η ερμηνεία της κατάργησης χρεών είναι πειστική, ιδίως αν συνυπολογίσουμε α) τα σχετικά προβλήματα που είχαν οι πόλεις της Πελοποννήσου ήδη πριν από τον Αχαϊκό πόλεμο, 14 και β) τις οικονομικές ανακατατάξεις που έλαβαν χώρα μετά τον πόλεμο, όπως και την οικτρή οικονομική κατάσταση στην οποία βρέθηκαν κυρίως τα ασθενέστερα στρώματα. 15 Μεταγενέστεροι εμπρησμοί αρχείων από δανειολήπτες, που ήθελαν να ξεφύγουν από τις 11 Κατά τον Fuks 1984: 286 τα ἀρχεῖα στην επιγραφή της Δύμης είναι τα ιδιωτικά έγγραφα/συμβόλαια και τα δημόσια γράμματα είναι τα δημόσια έγγραφα, άποψη που, ωστόσο, δεν μπορεί να στηριχτεί λεξικογραφικά. 12 Για την πρώτη ερμηνεία βλ. π.χ. Rostovtzeff 1941: II 757 Fuks 1984: 287 288 Ferrary 1988: 187 188 Thornton 2001: 162 163. Τη δεύτερη ερμηνεία προκρίνουν μεταξύ άλλων οι Colin 1905: 655 R. K. Sherk στο RDGE 43 Kallet Marx 1995a: 135 136 (με όλες τις έως τότε προτάσεις για τη μετάφραση του όρου) βλ. και Liddell Scott. 13 Τη συμπλήρωση έκανε ο Beasley 1900: 164 και έχει αμφισβητήσει ο Kallet Marx 1995a: 136. Πριν προταθεί αυτή η συμπλήρωση, ο εμπρησμός των αρχείων της Δύμης ερμηνευόταν είτε γενικά ως προσπάθεια ανατροπής του πoλιτεύματος που εγκατέστησαν οι Ρωμαίοι (CIG 1543) είτε ειδικότερα ως προσπάθεια καταστροφής των καταγραφών περιουσιών πάνω στις οποίες στηρίζονταν αυτό το τιμοκρατικό πολίτευμα (Beasley 1900: 163 Accame 1946: 150). 14 Πολύβιος 38.12. Κατά την προετοιμασία για τον πόλεμο ο στρατηγός Κριτόλαος κατάργησε την πληρωμή χρεών και στη διάρκεια του πολέμου ο στρατηγός Δίαιος διέταξε έκτακτες οικονομικές εισφορές των πλουσίων για την κάλυψη των εξόδων (Πολύβιος 38.11.10, 38.15.3 6, 38.15.11 Διόδωρος 32.26.3) βλ. και Mendels 1982: 102 104. 15 Ο Πολύβιος 39.4.3 μας πληροφορεί για κατάσχεση περιουσιών αυτών που αναμείχθηκαν στον πόλεμο, μεταφορά περιουσιών όσων σκοτώθηκαν ή έχασαν το δικαίωμα της έγκτησης, πληρωμή των αποζημιώσεων που επέβαλαν οι Ρωμαίοι, και απαιτήσεις να πληρωθούν τα χρέη που είχαν ανασταλεί στη διάρκεια του πολέμου.

υποχρεώσεις τους, λαμβάνουν χώρα στη Ρώμη το 7 π.χ. (Κάσσιος Δίων, Ῥωμαϊκὴ Ἱστορία 55.8.5 6) και την Αντιόχεια το 70 μ.χ. (Ιώσηππος, Ἰουδαϊκὸς πόλεμος 7.54 62) βλ. και το κάψιμο των αρχείων στη Σπάρτη από τον Άγι (Πλούταρχος, Ἆγις καὶ Κλεομένις 13.3). Το πολιτειακό μέρος των ἀδικημάτων, δηλ. η σύνταξη νόμων αντίθετων προς το πολίτευμα που έδωσαν οι Ρωμαίοι στους Ἀχαιούς (βλ. παραπ.), έχει επίσης ερμηνευθεί με ποικίλους τρόπους: 16 1) ως προσπάθεια εγκαθίδρυσης τυραννίδας, 17 2) ως προσπάθεια επιβολής δημοκρατίας ή συγκρότησης ενός νέου, λιγότερο τιμοκρατικού πολιτεύματος (Lewis Reinhold 1951 Schwertfeger 1974: 67 Fuks 1984: 285 286 Bernhardt 1985: 222 223), και 3) ως νομογραφία ειδικού χαρακτήρα με αντικείμενο τα χρέη (Thornton 2001: 166 170). Με βάση το σημείο αυτό ο Buraselis 1995: 253 αμφισβητεί την υψηλή χρονολόγηση της επιγραφής στο 145/3 π.χ., δηλ. μόλις ένα χρόνο μετά την ήττα των Αχαιών και την κατάλυση της συμπολιτείας, θεωρώντας ότι ʺin such a case not an abortive new constitution but a return to the recently annulled local constitution would have been mentionedʺ. 18 Πρέπει, ωστόσο, να φέρουμε και πάλι στο νου μας ότι έχουμε μπροστά μας το κείμενο του Ρωμαίου ανθυπάτου, το οποίο έχει πιθανότατα υιοθετήσει σε σημαντικό βαθμό τη ρητορική της πρεσβείας των Δυμαίων συνέδρων. Κάτω από αυτό το πρίσμα αντιλαμβανόμαστε ότι η παρουσίαση της σύνταξης νόμων ως προσπάθειας ανατροπής της δοσμένης από τους Ρωμαίους πολιτείας έχει τέλειως διαφορετική βαρύτητα από ότι μια προσπάθεια επιστροφής στο παλαιό πολίτευμα. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ανεξάρτητα από το πραγματικό περιεχόμενο των νόμων το επιχείρημα της ανατροπής της δοσμένης από 16 Σύμφωνα με τον Πολύβιο (39.5.5) πέρασε κάποιος χρόνος μέχρι να συμφιλιωθούν οι Έλληνες με τη νέα πολιτεία και τους νόμους. Εξάλλου, η Δύμη δεν είχε και στον παρελθόν τις καλύτερες σχέσεις με τους Ρωμαίους (Πολύβιος 4.83.5 Παυσανίας 7.17.5 βλ. και Λίβιος 32.22.8 12). 17 Κατά τον Bernhardt 1985: 223 (πρβλ. Ferrary 1988: 198 199) με την ερμηνεία αυτή η κατηγορία του Ρωμαίου στρατηγού ότι ο Σώσος απεργάζεται την κατάλυση της ελευθερίας που έδωσαν οι Ρωμαίοι στις ελληνικές πόλεις δεν είναι ρητορικό σχήμα αλλά αποκτά πραγματικό περιεχόμενο επιπλέον, η διαγραφή χρεών εξυπηρετούσε την αύξηση των υποστηρικτών των επίδοξων τυράννων. 18 Tη μικρή χρονική απόσταση από την καταστροφή της Κορίνθου και τη ρωμαϊκή επικράτηση επικαλείται και ο Kallet Marx 1995a: 148 προκειμένου να αμφισβητήσει ότι στην περίπτωση της Δύμης έχουμε να κάνουμε με προσπάθεια συνολικής αναθεώρησης του δοσμένου από τους Ρωμαίους πολιτεύματος.

τους Ρωμαίους πολιτείας και συνακόλουθα της αμφισβήτησης της νεοπαγούς ρωμαϊκής εξουσίας εξυπηρετεί τη ρητορική τόσο των Ρωμαίων όσο και της φιλορωμαϊκής πλευράς της Δύμης. Βέβαιο πάντως είναι ότι στην περίπτωση της συγχύσεως και ταραχῆς στη Δύμη δεν μπορούμε να υιοθετήσουμε τα απλουστευτικά σχήματα της αντιπαράθεσης των ολίγων με τους πολλούς ή της φιλορωμαϊκής ανώτερης τάξης με τα αντιρωμαϊκά κατώτερα στρώματα, εφόσον μέλη του συνεδρίου υπήρχαν και στις δύο πλευρές και επομένως έχουμε να κάνουμε (και) με αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της ανώτερης κοινωνικής τάξης (Schwertfeger 1974: 67 Bernhardt 1985: 222 223). Συμπερασματικά φαίνεται ότι οι αναταραχές της Δύμης είχαν τόσο κοινωνικο οικονομικό όσο και πολιτικό χαρακτήρα, όπως είχε άλλωστε ισχύσει σχεδόν εξαρχής με τις αντιθέσεις φίλων και αντιπάλων των Ρωμαίων στον ελληνικό κόσμο.