ΜΔΡΟ ΣΔΣΑΡΣΟ Ο ΑΝΘΡΩΠΟ ΜΔΑ ΣΖ ΒΑΗΛΔΗΑ ΣΟΤ ΘΔΟΤ ΣΟ ΔΡΓΟ ΣΖ ΥΑΡΗΣΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΩΣΟ 1. Ζ ζεκαζία ηνπ όξνπ «Χάρις» Ζ ιέμε «ράξηο» έρεη ηελ γεληθή ζεκαζία ηεο ράξηηνο, ειένπο, ζπγθαηαβάζεσο, θαισζχλεο, απφ ηνλ αλψηεξν πξνο ηνλ θαηψηεξν θαη εηδηθά απφ ηνλ Θεφ πξνο ηνλ άλζξσπν 3146. Ζ αληηθεηκεληθή ζεκαζία ηεο ιέμεσο δειψλεη ηελ Γσξεά ηνπ Θενχ πνπ ρνξεγείηαη ζηνλ άλζξσπν γηα ηελ ζσηεξία ηνπ θαη ηελ ζεκειίσζή ηνπ ζηελ θαηάζηαζε ηεο αγηφηεηαο 3147. εκαίλεη αθφκε ηελ Γσξεά πνπ αλαθέξεηαη ζηε σηεξία ή έλα εηδηθφ ράξηζκα ζρεηηδφκελν πξνο ηελ ζσηεξία. Άιιε ζεκαζία είλαη εθείλε ηεο θαηαζηάζεσο ησλ πηζηψλ κεηά ηνλ εξρνκφ ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ ζε αληίζεζε πξνο ηελ θπξηαξρία ηνπ Νφκνπ 3148. Ζ Υάξηο πξνυπνζέηεη πξαγκαηηθή θαη νπζηαζηηθή κεηακφξθσζε κέζα ζηνλ άλζξσπν. Δίλαη ε πιεζηέζηεξε ζρέζε κεηαμχ Θενχ θαη αλζξψπνπ, πνπ κεηακνξθψλεη φρη κφλνλ ηηο ζθέςεηο ηνπ αλζξψπνπ, αιιά ηελ φιε χπαξμή ηνπ. Ζ νηθνγελεηαθή ζρέζε κεηαμχ Θενχ θαη αλζξψπνπ δελ είλαη απιά θαη κφλνλ θάπνηα αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ Θενχ πξνο ηνλ άλζξσπν, αιιά ε πιήξε αιιαγή κέζα ζηνλ ίδην ηνλ άλζξσπν. Δίλαη ν αγηαζκφο θαη ε αλαγέλλεζε ηνπ εζσηεξηθνχ αλζξψπνπ δηά ηεο ζειεκαηηθήο απνδνρήο ησλ Γσξεψλ ηνπ Θενχ πνπ εθπεγάδνπλ απφ ηνλ ζάλαην ηνπ Υξηζηνχ πάλσ ζην ηαπξφ 3149. Ζ ιέμε «ράξηο» αθφκα έρεη ηελ ζεκαζία ηεο ηδηφηεηαο θάπνηνπ πνπ θάκλεη θάπνηνλ ειθπζηηθφ θαη αγαπεηφ ζηνπο άιινπο 3150, φπσο θαη επραξηζηία γηα ηηο σθέιεηεο ή γηα θάπνηα ράξηλ πνπ δέρζεθε 3151. ηελ Θενινγία ε ιέμε ρξεζηκνπνηείηαη κε ηελ αληηθεηκεληθή ζεκαζία ηεο ράξηηνο, δσξεάο θαη πινπζίνπ ειένπο ηνπ Θενχ πνπ ρνξεγείηαη ζηνλ άλζξσπν πνπ είλαη αλάμηνο αθφκα λα δεηήζεη ηέηνην Γψξν. Έηζη, ν άγηνο Απφζηνινο Παχινο ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν «Υάξηο» φζνλ αλαθνξά ηελ εθινγή εθείλσλ ησλ Ηνπδαίσλ πνπ πίζηεςαλ ζηνλ Υξηζηφ. «Δἰ δὲ ράξηηη, νὐθέηη ἐμ ἔξγσλ ἐπεὶ ἡ ράξηο νὐθέηη γίλεηαη ράξηο. Δἰ δὲ ἐμ ἔξγσλ, νὐθέηη ἐζηὶ ράξηο ἐπεὶ ηὸ ἔξγνλ νὐθέηη ἐζηὶλ ἔξγνλ» 3152. 3146 Λνπθ. 1:30 2:40. Ρσκ. 5:15. Πξβι. Φξαγθνπνχινπ, Υξηζηηαληθή Πίζηηο, ζει. 160. 3147 Β Κνξηλζ. 6:1. Ρσκ. 5:2. Α Πέηξνπ 5:12. 3148 Ρσκ. 6:15. Ησάλ. 1:17. 3149 Leeming, Principals, ζει. 3. 3150 Δθεζ. 4:29. Α Πέηξνπ 2:20. Φαικ. 44(45):3. 3151 Λνπθ. 17:9. Α Κνξηλζ. 10:30. 3152 Ρσκ. 11:6. 460
Μπνξεί θαλείο λα κηιήζεη γηα «θπζηθή Υάξηλ» θαη «ππεξθπζηθή Υάξηλ». Ζ θπζηθή Υάξηο ζπκπεξηιακβάλεη φια ηα θαιά κέζα ζηε Γεκηνπξγία ηελ ζπληήξεζε ηεο δσήο, ηελ πγεία ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο ςπρήο, θαη πνιχ πεξηζζφηεξα πνπ είλαη ηα θπζηθά δψξα ηνπ Θενχ πξνο ηελ Γεκηνπξγία Σνπ. Ζ ππεξθπζηθή Υάξηο ρνξεγείηαη απφ ην Θείν Έιενο θαη Αγαζφηεηα πξνο φια ηα ινγηθά πιάζκαηα, εηδηθά πξνο ηνλ πεζκέλν άλζξσπν κε ζθνπφ λα ηνλ αλαγελλήζεη θαη λα ηνλ θάκεη άμην ηεο αηψληαο σηεξίαο. πλεπψο, ε Υάξηο είλαη ελέξγεηα ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο πνπ ζπγρσξεί ην παξειζφλ θαη εμαζθαιίδεη ην κέιινλ εθείλσλ πνπ αγσλίδνληαη, εξγαδφκελνη κέζα ηνπο ηελ λέα Γεκηνπξγία. Ζ Θεία Υάξηο είλαη ε δχλακε θαη ε ελέξγεηα ηνπ Θενχ, δηά ησλ νπνίσλ ην έξγν ηεο σηεξίαο ηνπ Υξηζηνχ πξαγκαηνπνηείηαη θαη πνπ πάληνηε ζρεηίδεηαη πξνο ηελ ειεπζεξία ηεο Θειήζεσο θαη ελέξγεηαο ηνπ αλζξψπνπ. Δθθξάδεηαη δηά ηεο επηζηξνθήο, αλαγελλήζεσο, δηθαηψζεσο θαη αγηαζκνχ ηνπ αλζξψπνπ 3153. Δίλαη επίζεο ε εζσηεξηθή δχλακε πνπ θέξλεη θαη ηξέθεη ηελ πλεπκαηηθή δσή ζηνλ άλζξσπν 3154. 2. Ο ππεξθπζηθόο ραξαθηήξαο ηεο Θείαο Υάξηηνο Ζ Θεία Υάξηο είλαη έλα ππεξθπζηθφ Γψξν, ρσξίο ηεο νπνίαο ε αδχλαηε αλζξψπηλε ζέιεζε είλαη αλήκπνξε λα εμνηθεησζεί κε ην ζσηεξίσδεο έξγν ηνπ Κπξίνπ θαη σηήξα καο Ηεζνχ Υξηζηνχ, ηνπ Τηνχ ηνπ Θενχ. Καλέλαο άλζξσπνο, επξηζθφκελνο θάησ απφ ηελ ζθιαβηά ηεο ακαξηίαο, κπφξεζε λα έξζεη ζηε γλψζε ηνπ Θενχ θαη ζηηο ζξεζθεπηηθέο θαη εζηθέο Αιήζεηεο, παξ φιν πνπ «ηὰ γὰξ ἀφξαηα αὐηνῦ ἀπὸ θηίζεσο θφζκνπ ηνῖο πνηήκαζη λννχκελα θαζνξᾶηαη, ἥ ηε ἀἰδηνο αὐηνῦ Γχλακε θαὶ ζεηφηεο, εἰο ηὸ εἶλαη αὐηνὺο ἀλαπνινγήηνπο» 3155, «νἵηηλεο ἐλδείθλπληαη ηὸ ἔξγνλ ηνῦ λφκνπ γξαπηὸλ ἐλ ηαῖο θαξδίαηο αὐηῶλ, ζπκκαξηπξνχζεο αὐηῶλ ηῆο ζπλεηδήζεσο θαὶ κεηαμὺ ἀιιήισλ ηῶλ ινγηζκῶλ θαηεγνξνχλησλ ἥ θαὶ ἀπνινγνπκέλσλ» 3156. Με αλαθνξά ζηε ζεξαπεία ηεο θαξδηάο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηελ κνιπζκαηηθή αζζέλεηα ηεο ακαξηίαο θαη ηελ αλαγέλλεζή ηνπ, ε Αγία Γξαθή θαη ε εκπεηξία φισλ ησλ αγίσλ αλζξψπσλ δηδάμνπλ φηη ζε θακηά πεξίζηαζε κπνξεί ε Θεία Υάξηο λα είλαη ν θπζηθφο θαξπφο ηνπ αγψλνο ηνπ αλζξψπνπ. Αληίζεηα, είλαη ν θαξπφο ηεο Υάξηηνο πνπ θάκλεη ηελ θαξδηά ηνπ δηεθζαξκέλνπ αλζξψπνπ λαφ ηνπ Θενχ, ελψ ν άλζξσπνο, απνδερφκελνο απηφ ην ζείν έξγν θαη ζπλεξγαζία κε ηελ Υάξη ηνπ Θενχ, δηαιχεη ηελ δχλακε ηεο ακαξηίαο, αλαγελλάηαη εμ νινθιήξνπ 3153 Μεζνισξά, ζηνλ Καξκίξε, πκβνιηθή, ηφκ. II, 1, ζει. 244 θαη 267. 3154 Αλδξνχηζνπ, Γνγκαηηθή, ζει. 219. 3155 Ρσκ. 1:20. 3156 Ρσκ. 2:15. 461
θαη απνθαζίζηαηαη κέζα ζ φιε ηελ δφμα θαη ηειεηφηεηα ζην «θαη εηθφλα θαη θαζ νκνίσζηλ» 3157. Ο Κχξηφο καο δηαθήξπμε φηη ε αλαγέλλεζή καο «εθ ησλ άλσζελ» είλαη νπζηαζηηθή θαη απαξαίηεηε. «Aκὴλ ἀκὴλ ιέγσ ζνη, ἐὰλ κή ηηο γελλεζῇ ἐμ ὕδαηνο θαὶ Πλεχκαηνο, νὐ δχλαηαη εἰζειζεῖλ εἰο ηὴλ βαζηιείαλ ηνῦ Θενῦ» 3158. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο ραξαθηήξηζε ην ζψκα καο σο «λαὸν ηνῦ ἐλ ὑκῖλ Ἁγίνπ Πλεχκαηνο» 3159. Μηιά γηα ηελ Αγάπε ηνπ Θενχ, πνπ θαλεξψλεηαη ζην «ὅηη ἔηη ἁκαξησιῶλ ὄλησλ ἡκῶλ Υξηζηὸο ὑπὲξ ἡκῶλ ἀπέζαλε» 3160 θαη ζην φηη «νὐθ ἐμ ἔξγσλ ηῶλ ἐλ δηθαηνζχλῃ ὧλ ἐπνηήζακελ ἡκεῖο, ἀιιὰ θαηὰ ηὸλ αὐηνῦ ἔιενλ ἔζσζελ ἡκᾶο δηὰ ινπηξνῦ παιηγγελεζίαο θαὶ ἀλαθαηλψζεσο Πλεχκαηνο Ἁγίνπ» 3161. Οη Απνζηνιηθνί Παηέξεο καο δηαβεβαίσζαλ φηη πξνηνχ λα πηζηεχζνπκε ζηνλ Θεφ, ε θαηνηθία ηεο θαξδηάο καο ήηαλ δηεθζαξκέλε θαη αδχλαηε, αιεζηλά έλαο λαφο θηηζκέλνο απφ αλζξψπηλα ρέξηα, επεηδή ήηαλ γεκάηνο απφ εηδσινιαηξεία θαη ππήξμε ην ζπίηη ησλ Γαηκφλσλ, γηαηί θάκλακε φ,ηη ήηαλ αληίζεηα κε ηνλ Θεφ. Αιιά ζα θηηζηεί ζην φλνκα ηνπ Κπξίνπ κε ην λα δερζεί ηελ ζπγρψξεζε ησλ ακαξηηψλ θαη ζέηνληαο ηελ ειπίδα καο ζην φλνκά Σνπ, γίλακε λένη, δεκηνπξγεκέλνη μαλά απφ ηελ αξρή. Καηά ζπλέπεηα, ν Θεφο πξαγκαηηθά θαηνηθεί κέζα ζηελ θαηνηθία καο δειαδή, κέζα καο 3162. Γηφηη ν Κχξηνο καο αλαθαίληζε κε ην λα ζπγρσξέζεη ηηο ακαξηίεο, καο έθακε αλζξψπνπο άιινπ ηχπνπ, ψζηε λα έρνπκε ηελ ςπρή παηδηψλ, σο εάλ καο δεκηνπξγνχζε φινπο καο απφ ηελ αξρή 3163. Ο άγηνο Ηγλάηηνο ν Θενθφξνο ηφληζε φηη εθείλνη πνπ δνπλ κέζα ζηηο αξραίεο ζπλήζεηεο ήξζαλ ζηελ θαηλφηεηα ηεο ειπίδαο θαη ε Εσή επίζεο αλαζηήζεθε δη Απηνχ θαη ηνπ ζαλάηνπ Σνπ 3164. Σίπνηε δελ θξχβεηαη απφ ηνλ Κχξην αθφκα ηα κπζηηθά καο είλαη πιεζίνλ Σνπ. Γη απηφ αο θάκλνκε θάζε ηη κε ηελ γλψζε φηη θαηνηθεί κέζα καο, ψζηε λα είκαζηε νη λανί Σνπ θαη Δθείλνο λα είλαη κέζα καο σο ν Θεφο καο 3165. Ζ αιιαγή ηνπ αλζξψπνπ δηά ηεο Θείαο Υάξηηνο δελ είλαη ην έξγν αλζξψπηλεο δπλάκεσο. Δίλαη ε λέα Γεκηνπξγία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη δηά ηεο Θείαο θαη δεκηνπξγηθήο δπλάκεσο ηνπ Θενχ. 3157 Γελ. 1:26. 3158 Ησάλ.. 3:5. 3159 Α Κνξηλζ. 6:19. 3160 Ρσκ. 5:8. 3161 Σίη. 3:5. 3162 Βαξλάβα, 16, 7 θαη 8, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 184. 3163 Έλζ αλσηέξσ, 6, 11, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 169. 3164 Ηγλαηίνπ, Πξνο Μαγλεζίνπο, 9, 1, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 95. 3165 Ηγλαηίνπ, Δηο Δθεζίνπο, 15, 3, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 91. 462
Ο Σεξηπιηαλφο δηαθξίλεη κεηαμχ ησλ φξσλ «δεκηνπξγψ», «θάκλσ» θαη «θηίδσ», παξαηεξψληαο φηη, φζνλ αλαθνξά ηελ νπζία ηνπ θφζκνπ, ν Θεφο «έθακε», αιιά ζρεηηθά κε ηελ Υάξηλ Σνπ, «θηίδεη» 3166. Αιινχ δηαθξίλεη κεηαμχ «θχζεσο» θαη «Υάξηηνο», απνδίδνληαο ηνλ έπαηλνλ γηα φια ηα θαιά πξάγκαηα ζηε «Υάξη», πνπ θάκλεη ηνλ άλζξσπν λα επηζηξέςεη ζηνλ Θεφ 3167. Ζ αθάζαξηε ςπρή αλαλεψλεηαη κε ηελ δεχηεξε γέλλεζε κε λεξφ θαη ηελ δχλακε ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο πνπ θαηεβαίλεη πάλσ ζηνλ άλζξσπν πνπ βαπηίδεηαη θαη αθαηξεί ην πέπιν ηεο δηαθζνξάο. Έηζη, ν άλζξσπνο, κέζα ζην Θείν Φσο, γίλεηαη ηέιεηνο πξνο ηνλ Θεφ. Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο απνθαιεί ηελ θάζαξζε κπζηηθή παξαηεξψληαο φηη: Ο Θεφο φρη κφλνλ ζπγρσξεί ηηο ακαξηίεο καο, νχηε απιά θαζαξίδεη ηηο ακαξηίεο, αιιά καο αλαδεκηνπξγεί εθ ησλ άλσζελ, φρη απιά θαζαξίδνληαο ην δνρείν, αιιά εμεπγελίδνληάο ην εμ νινθιήξνπ δηά ηεο Υάξηηνο ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο αληί θσηηάο θαη ηνλ παιαηφ άλζξσπν πνπ είρε ζπληξηβεί, ηνλ θάκλεη λέν θαη πην έλδνμν 3168. Ο Μέγαο Βαζίιεηνο, αλαθεξφκελνο ζηε Υάξη πνπ θάπνηνο δέρεηαη ζην Άγην Βάπηηζκα, παξαηήξεζε φηη ην Παλάγην Πλεχκα δίδεη Εσή απφ ηελ αξρή αλαγελλψληαο ηηο ςπρέο. Σνλίδνληαο ηελ εζσηεξηθή εξγαζία ηεο Υάξηηνο, πξφζζεζε φηη ην Άγην Πλεχκα γξάθεη κέζα καο ζθέςεηο φρη πάλσ ζε πέηξηλεο πιάθεο, αιιά πάλσ ζηηο πιάθεο ησλ θαξδηψλ ζχκθσλα κε ην πιάηνο ηεο θαξδηάο, ην Άγην Πλεχκα γξάθεη πάλσ ηνπο πεξηζζφηεξα ή ιηγφηεξα 3169. Ο άγηνο Κχξηιινο Αιεμαλδξείαο, δηαβεβαηψλνληαο ηελ άκεζε ππεξθπζηθή ελέξγεηα ηεο Θείαο Υάξηηνο, δηαθήξπμε φηη δηά ηνπ Πλεχκαηνο αλεξρφκεζα ζην ζρήκα ηεο εηθφλαο ηνπ Πξσηνηχπνπ θαη ζην βαζκφ ηνπ ππεξάλσ ηεο θχζεσο ε παιαηά σξαηφηεηα αλαγελλάηαη θαη κεηακνξθψλεηαη ζηελ Θεία Φχζε 3170. Ο ηεξφο Απγνπζηίλνο, δηαθξίλνληαο κεηαμχ ησλ φξσλ «θχζεσο» θαη «Υάξηηνο», παξαηήξεζε φηη ν θαζέλαο κπνξεί λα νλνκάζεη «Υάξη» ην «δψξν ηεο Γεκηνπξγίαο», φπσο ην πξνλφκην «ηεο δσήο θαη ηεο ινγηθήο», δηφηη φπσο ν άλζξσπνο δηαθξίλεηαη απφ ηελ άςπρν θαη άινγε θχζε, δελ ζα πξέπεη λα μερλάκε φηη απηή ε Υάξηο δηαθέξεη απφ ηελ άιιε, δηά ηεο νπνίαο δηθαησλφκαζηε θαη δνμαδφκαζηε. Σν δεχηεξν εθαξκφδεηαη κφλνλ ζηνπο Οξζνδφμνπο Υξηζηηαλνχο, δελ εμηζψλεηαη ζηε θχζε, αιιά ηελ ζψδεη νχηε είλαη κία εμσηεξηθή βνήζεηα, αιιά έλα είδνο εζσηεξηθήο θχζεσο 3171. Γηεπθξηλίδνληαο ηελ εζσηεξηθή ελέξγεηα απηήο ηεο Υάξηηνο, παξαηήξεζε φηη ε θαηαλφεζε ηνπ Νφκνπ πνπ δηαβάδεηαη, εθπιεξψλεηαη 3166 Σεξηπιηαλνχ, Adversus Marcionem, V, c. XVII, migne, P.L., 2, 547. 3167 Σεξηπιηαλνχ, De anima, 21, migne, P.L., 2, 727. 3168 Υξπζνζηφκνπ, Καηήρεζηο, 1, 4 θαη 3, Migne, P.G., 49, 227. 3169 Βαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ, Πεξί Αγίνπ Πλεχκαηνο, XV, 35, Migne, P.G., 32, 129. Σνπ ηδίνπ, Δηο Φαικφλ 44(45), 3, Migne, P.G., 29, 396. 3170 Κπξίιινπ Αιεμαλδξείαο, Δηο Ησάλλελ, βηβιίν I, θεθ. IX, Δηο Ησάλλελ 1:12, Migne, P.G., 73, 133. 3171 Απγνπζηίλνπ, Δpistola 177, 7, migne, P.L., 33, 767. Σνπ ηδίνπ, Δpistola 217, 11, migne, P.L., 33, 877 θαη 982. 463
δηά εζσηεξηθνχ θσηηζκνχ, πνπ έξρεηαη απφ ηελ κπζηηθή, ζαπκαζηή θαη άξξεηε δχλακε ηνπ Θενχ, πνπ ελεξγεί πάλσ ζηηο θαξδηέο ησλ αλζξψπσλ, κεηαδίδνληαο ζ απηνχο φρη κφλνλ ηελ αιεζηλή Απνθάιπςε, αιιά επίζεο ηηο θαιέο θιίζεηο θαη επηζπκίεο ηεο Θείαο Θειήζεψο Σνπ 3172. 3. Πνία είλαη ε βαζηθή πεγή ηεο Θείαο Υάξηηνο; Δίλαη απαξαίηεην λα παξαηεξήζνπκε φηη ε Αγία Γξαθή γεληθά αλαθέξεηαη ζην Θεφ σο ηελ αξρή θαη θπξία Πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη ε Θεία Υάξηο. Ο Θεφο απμάλεη ηνλ ιφγν ηεο Αιήζεηαο πνπ ζπάξζεθε απφ ηνπο αγίνπο Απνζηφινπο. Μεξηθέο θνξέο αλαθέξεηαη ζηνλ Θεφ Παηέξα πνπ καο θάκλεη δπλαηνχο γηα λα παξακέλνπκε άμηνη γηα λα κεηάζρνπκε ηεο θιεξνλνκίαο ησλ αγίσλ κέζα ζην Φσο 3173, ελψ ζ άιιεο ζηηγκέο αλαθέξεηαη ζηνλ Τηφ θαη Κχξηφ καο Ηεζνχ Υξηζηφ πνπ πξνζζέηεη ζηελ Δθθιεζία θαζεκεξηλά εθείλνπο πνπ έρνπλ ζσζεί 3174. Ζ Πεγή ηεο Υάξηηνο ζηε σηεξία δηαθεξχζζεηαη ζηελ Παιαηά θαη Καηλή Γηαζήθε λα είλαη ην Άγην Πλεχκα, ε έθρπζε ηνπ Οπνίνπ πξνεηπψζεθε ζηελ Παιαηά Γηαζήθε 3175 θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ Καηλή Γηαζήθε 3176. Ο Κχξηνο θαη σηήξαο καο Ηεζνχο Υξζηφο, ν Τηφο ηνπ Θενχ, δηαθήξπμε ηελ πινχζηα έθρπζε ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο πάλσ ζηηο ςπρέο ησλ πηζηψλ πνπ έρνπλ αλαγελλεζεί, κε ηελ δηαβεβαίσζε φηη ην Παλάγην Πλεχκα είλαη Δθείλνο πνπ αλαγελλά εθείλνπο πνπ ζα θιεξνλνκήζνπλ ηελ Οπξάλην Βαζηιεία 3177 θαη φηη ε Υάξηο Σνπ, σο «πνηακνὶ ἐθ ηῆο θνηιίαο αὐηνῦ ξεχζνπζηλ ὕδαηνο δῶληνο» 3178 ζα εθρπζεί απφ ηηο θαξδηέο ησλ πηζηψλ. Αιινχ, ν Κχξηνο θαιεί ην Άγην Πλεχκα «Παξάθιεηνλ» 3179, δηφηη βνεζά θαη δίδεη ζάξξνο θαη ζπκπαξίζηαηαη ζηηο αδπλακίεο καο 3180. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο καο δηαβεβαίσζε ιέγνληαο φηη «νὐδεὶο δχλαηαη εἰπεῖλ Κχξηνλ Ἰεζνῦλ εἰ κὴ ἐλ Πλεχκαηη Ἁγίῳ» 3181. Απηφ ην Άγην Πλεχκα είλαη Δθείλνο πνπ δηαηξεί ηα δηάθνξα Υαξίζκαηα ή Γσξεέο 3182 ζηνλ εζσηεξηθφ άλζξσπν 3183 θαη δηά ηεο ζπκκεηνρήο θαη θνηλσλίαο 3184 ηνπο κ Απηφλ, φινη αγηάδνληαη 3185. χκθσλα κε ηα πην πάλσ, ην Άγην Πλεχκα δελ είλαη ε κφλε θπξία Πεγή ηεο Θείαο Υάξηηνο πνπ θσηίδεη, ελδπλακψλεη θαη αγηάδεη ηνλ ακαξησιφ άλζξσπν. Ο 3172 Απγνπζηίλνπ, ζηνλ Tixeront, Histoire, ηφκ. II, ζει. 482. 3173 Κνι.. 1:12. 3174 Πξάμεηο 2:47. 3175 Ησήι 2:28-32. 3176 Πξάμεηο 2:1-4. 3177 Ησάλ. 3:5. 3178 Ησάλ. 7:38. 3179 Ησάλ. 14:16. 3180 Κπξίιινπ Ηεξνζνιχκσλ, Καηήρεζηο, XVI, 20, Migne, P.G., 33, 948. 3181 Α Κνξηλζ. 12:3. 3182 Α Κνξηλζ. 12:4-11. 3183 Δθεζ. 3:16. 3184 Β Κνξηλζ. 13:14. 3185 Οηθνπκελίνπ, Δηο Γαιάηαο, Migne, P.G., 118, 1088. 464
Τηφο ηνπ Θενχ είλαη ν αιεζηλφο Ήιηνο ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ε θπξία Πεγή ηεο Θείαο Απνθαιχςεσο Απηφο, σο ν ελζαξθσζείο Λφγνο θαη Τηφο ηνπ Θενχ, πξφζθεξε ηελ Θπζία πάλσ ζηνλ ηαπξφ θαη έγηλε ε αηηία ηεο Λπηξψζεψο καο. Παξνκνίσο θαη ην Παλάγην Πλεχκα, ρνξεγψληαο ζηελ αλζξσπφηεηα ηνπο θαξπνχο ηεο σηεξίαο θαη εξγαδφκελν ην πιεζίαζκα ζ απηή ηελ Γσξεά, σο θαη νηθεηνπνηψληαο απηά ζηηο θαξδηέο ησλ πηζηψλ, είλαη ν Θεζαπξφο φισλ ησλ αγαζψλ θαη ν ρνξεγφο ηεο Εσήο. Δίλαη ε Πεγή ηεο Εσνπνηνχο Γπλάκεσο πνπ ζεθψλεη ηνλ ακαξησιφ απφ ηα ακαξησιά λεθξά έξγα ηνπ. ηελ Παιαηά Γηαζήθε πξνιέρζεθε γηα ηελ έθρπζε ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο 3186. Ο Κχξηνο επίζεο είπε φηη «ηὸ πλεῦκά ἐζηη ηὸ δσνπνηνῦλ» 3187 θαη ππνζρέζεθε ζηνπο αγίνπο Απνζηφινπο Σνπ φηη ζα ηνπο δψζεη «ἄιινλ παξάθιεηνλ» 3188, «ὁ δὲ παξάθιεηνο, ηὸ Πλεῦκα ηὸ Αγηνλ ὃ πέκςεη ὁ παηὴξ ἐλ ηῷ ὀλφκαηί κνπ, ἐθεῖλνο ὑκᾶο δηδάμεη πάληα θαὶ ὑπνκλήζεη ὑκᾶο πάληα ἃ εἶπνλ ὑκῖλ» 3189. Απηφο ζα ηνπο θαζνδεγήζεη «εἰο πᾶζαλ ηὴλ ἀιήζεηαλ» 3190. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο δίδαμε ιέγνληαο: «Αιιὰ ἀπεινχζαζζε, ἀιιὰ ἡγηάζζεηε, ἀιιὰ ἐδηθαηψζεηε ἐλ ηῷ ὀλφκαηη ηνῦ Κπξίνπ Ἰεζνῦ θαὶ ἐλ ηῷ Πλεχκαηη ηνῦ Θενῦ ἡκῶλ» 3191. ην έξγν ηεο αλαγελλήζεσο θαη ζσηεξίαο καο, ηα δηάθνξα Υαξίζκαηα ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο δίδνληαη «ἑθάζηῳ θαζὼο βνχιεηαη» 3192 ζε δηάθνξα ζηάδηα. ηελ αξρή πξνεηνηκάδεη ηνπο πηζηνχο λα δερζνχλ ην έξγν ηεο σηεξίαο. Σφηε ην απμάλεη ζηελ ηειεηφηεηά ηνπ. Όκσο, είλαη «ἓλ θαὶ ηὸ αὐηὸ Πλεῦκα» 3193 πνπ ελεξγεί θαη θαηά ζπλέπεηα είλαη ε Υάξηο πνπ ρνξεγεί απηά ηα Γψξα, παξακέλνληαο πάληνηε έλα, ελεξγφ θαη δπλαηφ, αιιά δηάθνξν κφλνλ αλάινγα πξνο ηηο αλάγθεο θάζε κέινπο. 4. Ζ αλαγθαηόηεηα ηεο Θείαο Υάξηηνο Δίλαη θαηαλνεηφλ φηη ε Θεία Υάξηο είλαη απφιπηα αλαγθαία γηα λα δεκηνπξγεζεί κέζα ζηνλ άλζξσπν ε θαηλνχξγηα θαηά Υξηζηφ Εσή, φηαλ ιάβνπκε ππ φςε φηη, ιφγσ ηεο Παξαβάζεσο ηνπ αλζξψπνπ, ε δηαθζνξά εηζήιζε κέζα ζηε θχζε ηνπ. Ο άλζξσπνο πνπ δεη κέζα ζην ζθνηάδη θαη ηα δεζκά ηεο ακαξηίαο, ζηεξείηαη απφ ην αιεζηλφ Φσο θαη ηελ εζηθή δχλακε πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηελ κάζεζε ηεο Θείαο Αιήζεηαο θαη γηα λα δήζεη ζχκθσλα κ απηήλ ηελ Αιήζεηα. Γηφηη, πψο κπνξεί ην θσο ηνπ πιηθνχ ειίνπ λα σθειήζεη ηνλ ηπθιφ; Ή πνηα σθέιεηα ζα κπνξνχζε λα έρεη γηα εθείλνπο πνπ νχηε ζέινπλ, νχηε έρνπλ ηελ δχλακε 3186 Ησήι 2:28-32. 3187 Ησάλ. 6:63. 3188 Ησάλ. 14:16. 3189 Ησάλ. 14:26. 3190 Ησάλ. 16:13. 3191 Α Κνξηλζ. 6:11. 3192 Α Κνξηλζ. 12:11. 3193 Α Κνξηλζ. 12:4, 8, 9, 11. 465
λα εηζέιζνπλ ζηηο Οπξάληεο Πχιεο; Ή πψο ζα σθειήζεη ηελ θαιή ζέιεζε θάπνηνπ, εάλ είλαη αδχλακε θαη ζηεξείηαη ηεο ελζάξξεζεο θαη βνήζεηα πνπ ηεο δίδεη ηελ δπλαηφηεηα λα γίλεη δπλαηή θαη ηθαλή γηα αηψληα Εσή; Ο Κχξηνο θαη σηήξαο καο Ηεζνχο Υξηζηφο, ν Τηφο ηνπ Θενχ, δηαθήξπμε ιέγνληαο: «Ακὴλ ἀκὴλ ιέγσ ζνη, ἐὰλ κή ηηο γελλεζῇ ἐμ ὕδαηνο θαὶ Πλεχκαηνο, νὐ δχλαηαη εἰζειζεῖλ εἰο ηὴλ βαζηιείαλ ηνῦ Θενῦ» 3194, ελψ «ρσξὶο ἐκνῦ νὐ δχλαζζε πνηεῖλ νὐδέλ» 3195 θαη «νὐδεὶο δχλαηαη ἐιζεῖλ πξφο κε, ἐὰλ κὴ ὁ παηὴξ ὁ πέκςαο κε ἑιθχζῃ αὐηφλ» 3196. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο καο δηαβεβαίσζε φηη «ὁ Θεὸο γάξ ἐζηηλ ὁ ἐλεξγῶλ ἐλ ὑκῖλ θαὶ ηὸ ζέιεηλ θαὶ ηὸ ἐλεξγεῖλ ὑπὲξ ηῆο εὐδνθίαο» 3197 θαη απμάλεη ηνλ ιφγν ηεο σηεξίαο. «Ώζηε νὔηε ὁ θπηεχσλ ἐζηί ηη νὔηε ὁ πνηίδσλ, ἀιι ὁ αὐμάλσλ Θεφο» 3198. Δπηπξνζζέησο, «νὐδεὶο δχλαηαη εἰπεῖλ Κχξηνλ Ἰεζνῦλ εἰ κὴ ἐλ Πλεχκαηη Ἁγίῳ» 3199, επεηδή εκείο είκαζηαλ «λεθξνί ηνῖο παξαπηψκαζη» θαη ν Θεφο καο έζσζε «δηὰ ηῆο πίζηεσο» «θαὶ νὐθ ἐμ ἔξγσλ, ἵλα κή ηηο θαπρήζεηαη» 3200. «Ὡζαχησο δὲ θαὶ ηὸ Πλεῦκα ζπλαληηιακβάλεηαη ηαῖο ἀζζελείαηο ἡκῶλ ηὸ γὰξ ηί πξνζεπμφκεζα θαζὸ δεῖ νὐθ νἴδακελ, αὐηὸ ηὸ Πλεῦκα ὑπεξεληπγράλεη ὑπὲξ ἡκῶλ ζηελαγκνῖο ἀιαιήηνηο» 3201. Ο Απφζηνινο, ζρεηηθά κε ηελ σηεξία, ζπκπεξαίλεη: «Άξα νὖλ νὐ ηνῦ ζέινληνο νὐδὲ ηνῦ ηξέρνληνο, ἀιιὰ ηνῦ ἐιενῦληνο Θενῦ» 3202. χκθσλα κε ηα πξναλαθεξζέληα Γηδάγκαηα ηεο Αγίαο Γξαθήο, νη άγηνη Παηέξεο ηεο Οξζνδφμνπ Δθθιεζίαο ηφληζαλ ηελ απφιπηε αλαγθαηφηεηα ηεο Θείαο Υάξηηνο 3203. Ο άγηνο Δηξελαίνο Λνπγδνχλσλ πίζηεπε φηη, φπσο ην αιεχξη ρσξίο λεξφ δελ κπνξεί λα θηηάμεη δχκε, αθφκα γηα έλα θαξβέιη, κε παξφκνην ηξφπν, φζνη θη αλ είκαζηε, δελ κπνξνχκε λα γίλνπκε έλα κε ηνλ Υξηζηφ ρσξίο ην «Ύδσξ» ην «εθ ησλ άλσζελ». Όπσο ε μεξά γε, εάλ δελ πνηηζηεί, δελ κπνξεί λα παξάγεη θαξπνχο έηζη θαη εκείο, γηαηί είκαζηε μεξακέλνη απφ ηελ ακαξηία, δελ κπνξνχκε λα απνδψζνπκε ηνλ θαξπφ ηεο Εσήο ρσξίο ηελ ζειεκαηηθή νπξάληα βξνρή 3204. 3194 Ησάλ. 3:5. 3195 Ησάλ. 15:5. 3196 Ησάλ. 6:44. 3197 Φηι. 2:13. 3198 Α Κνξηλζ. 3:7. 3199 Α Κνξηλζ. 12:3. 3200 Δθεζ. 2:5, 8, 9. 3201 Ρσκ. 8:26. 3202 Ρσκ. 9:16. 3203 Πξβι. Φξαγθνπνχινπ, Υξηζηηαλθή Πίζηε, ζει. 160. 3204 Δηξελαίνπ, Παλάξηνλ, βηβιίν III, θεθ. 17, 1-2, Migne, P.L., 7, 930. 466
Ο Σεξηπιηαλφο παξαηήξεζε φηη, κφλνλ δηά ηεο Υάξηηνο ηεο Θείαο Δκπλεχζεσο θαη Γπλάκεσο κπνξεί ν άλζξσπνο λα κάζεη θαη λα εθαξκφζεη ηελ αξεηή, γηαηί φ,ηη είλαη θαιφ, ππάξρεη ζην Θεφ θαη θαλέλαο άιινο δελ κπνξεί λα καο δψζεη απηφ εθηφο απ Δθείλνλ πνπ ηελ θξαηά θαη ηελ ρνξεγεί ζε νπνηνλδήπνηε ζέιεη 3205. Ο Μέγαο Βαζίιεηνο ζεκείσζε φηη, φ,ηη θαιφ θζάλεη απφ ηελ Θεία Γχλακε είλαη απφ ηελ Υάξηλ φια κέζα ζ φια. Θεσξνχζε αθφκα αλαγθαία ηελ δέεζε ησλ δηθαίσλ θαη ηελ πξνζεπρή πξνο ηνλ Θεφ, ψζηε ε δηθαία πξναίξεζε ηνπ θαη ην ακεηάβιεην ηεο γλψκεο ηνπ ζα νδεγεζεί απφ ην ρέξη ηνπ Θενχ, κε ζθνπφ λα κελ εμαθαληζηεί ιφγσ ηεο αδπλακίαο ηεο, νχηε λα παξαπιαλεζεί απφ ηνλ ερζξφ ηεο Αιήζεηαο. Καλείο δελ ζα πξέπεη λα ιεζκσλήζεη φηη, θάζε ςπρή θξαηείηαη κέζα ζηα ακεηαθίλεηα Γφγκαηα δηά ηεο Υάξηηνο πνπ καο δηαβεβαηψλεη ζηελ ακεηαθίλεηε πίζηε ηνπ Υξηζηνχ 3206. Ο άγηνο Γξεγφξηνο ν Θενιφγνο αλαθεξφκελνο ζηα ιφγηα ηνπ αγίνπ Απνζηφινπ Παχινπ, «ἄξα νὖλ νὐ ηνῦ ζέινληνο νὐδὲ ηνῦ ηξέρνληνο, ἀιιὰ ηνῦ ἐιενῦληνο Θενῦ» 3207, θαηαλφεζε φηη ην λα ζέιεηο ην θαιφ, ρξεηάδεζαη ηελ βνήζεηα ηνπ Θενχ, πνιχ πεξηζζφηεξν ην λα επηζπκείο εθείλν πνπ είλαη θάηη Θείν θαη Γψξν ηεο θηιαλζξσπίαο ηνπ Θενχ. Άζρεηα ην πφζν ηξέρεηο, άζρεηα ην πφζν αγσλίδεζαη, ρξεηάδεζαη Δθείλνλ πνπ ζνπ δίδεη ην ζηεθάλη 3208. Ο άγηνο Γξεγφξηνο Νχζζεο πξφζζεζε φηη, ε νξκή πξνο ην θαθφ δελ έρεη αλάγθε απ εθείλνλ πνπ ζπλεξγάδεηαη, δηφηη γίλεηαη ηέιεην θαη απηφκαηα κέζα ζηε δηθή καο ζέιεζε. Δάλ ε ξνπή ήηαλ πξνο ην κεγαιχηεξν, ηφηε εθείλνο πνπ επηζπκεί πξέπεη λα έρεη ηελ βνήζεηα ηνπ Θενχ. Αιινχ καο δηαβεβαηψλεη φηη, ηα ινπινχδηα ηνπ πφλνπ θαη νη θαξπνί ηνπο είλαη ε ελέξγεηα ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο 3209. Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο δίδαμε φηη, δελ κπνξνχκε λα θαηνξζψζνπκε ν,ηηδήπνηε θαιφ ρσξίο λα απνιακβάλνπκε ηελ θιήζε εθ ησλ άλσζελ θαη φρη κε ηελ δηθή καο δχλακε, αιιά κε ηελ βνήζεηα ηεο Υάξηηνο εθ ησλ άλσζελ, εθείλνο πνπ καξηπξεί θέξεη ηελ καξηπξία ηεο πίζηεσο ζην Υξηζηφ, γηαηί ε πίζηε ζην Υξηζηφ δελ είλαη έλα απιφ πξάγκα, αιιά ρξεηάδεηαη ηελ θιήζε εθ ησλ άλσζελ. Αλαθεξφκελνο ζην Α Κνξηλζίνπο 4:7, παξαηήξεζε: Δζχ δελ ην έρεηο απφ κφλνο ζνπ, αιιά ην δέρζεθεο απφ ηνλ Θεφ. Δπνκέλσο, εθ φζνλ δέρζεθεο απηφ ή εθείλν, ή φ,ηη κπνξνχζεο λα έρεηο. Γηφηη, δελ είλαη δηθά ζνπ θαηνξζψκαηα, αιιά ηεο Υάξηηνο ηνπ Θενχ. Αθφκα, εάλ ιέγεηο γηα ηελ πίζηε, πξνήξζε απφ ηελ θιήζε αθφκα ε ζπγρψξεζε ησλ ακαξηηψλ, αθφκα ηα Υαξίζκαηα, αθφκα ν ιφγνο ηεο δηδαζθαιίαο, αθφκα νη δπλάκεηο, ηα δέρζεθεο φια απ Δθείλνλ. 3205 Σεξηπιηαλνχ, De poenientia, migne, P.L., 1, 1337. 3206 Βαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ, Δπηζηνιή 38, 4, Migne, P.G., 32, 320. Σνπ ηδίνπ, Δηο Φαικφλ 7, 6, θαη Δηο Φαικφλ 44(45), 4, Migne, P.G., 29, 241-243 θαη 397. 3207 Ρσκ. 9:16. 3208 Γξεγνξίνπ Θενιφγνπ, Οκηιία 37, Δηο Μαηζαίνλ 19, 1-2, 13, Migne, P.G., 36, 297. 3209 Γξεγνξίνπ Νχζζεο, Δηο πξνζεπρήλ, Οκηιία 4, Migne, P.G., 44, 1165. Σνπ ηδίνπ, Migne, P.G., 46, 304. 467
Οη άγηνη Παηέξεο νκνινγνχλ φηη γηα λα γίλνπκε άμηνη ηεο βνεζείαο θαη ηεο θιήζεσο εθ ησλ άλσζελ, είλαη αλάγθε λα πξνζθνκίζνπκε ηα δηθά καο. Δίπε επίζεο φηη αθφκα, εάλ αγσληδφκαζηε ρίιηεο θνξέο, δελ κπνξνχκε λα επηηχρνπκε ην παξακηθξφ, εάλ δελ απνιαχζνπκε θαη ηελ θιήζε εθ ησλ άλσζελ 3210. Ο άγηνο Κχξηιινο Αιεμαλδξείαο αλαθέξζεθε ζην ρσξίν, «νὐδεὶο δχλαηαη ἐιζεῖλ πξφο κε, ἐὰλ κὴ ὁ παηὴξ ὁ πέκςαο κε ἑιθχζῃ αὐηφλ» 3211, θαη παξαηήξεζε φηη ην λα ειθχζεη είλαη απνθιεηζηηθά ην έξγν ηνπ Θείνπ πνπ απνθαζίδεη γηα ην θάιεζκα 3212. Αιινχ ν ίδηνο Παηέξαο, ηνλίδνληαο ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο Θείαο βνεζείαο θαη ελδπλάκσζεο ηεο αδχλακεο αλζξψπηλεο θχζεσο, παξαηήξεζε φηη, επεηδή ε θχζε ηνπ αλζξψπνπ είλαη αδχλαηε, ν Θεφο κε θάπνην ηξφπν ζπλαγσλίδεηαη καδί ηεο θαη δηπιαζηάδεη ηελ Υάξηλ, πείζνληαο μαλά γηα ηνλ Νφκν θαη βξίζθνληαο βνήζεηα ελαληίνλ ηνπ ηπξάλλνπ ηεο θαθίαο 3213. Σειηθά, ν ηεξφο Απγνπζηίλνο αλαθέξζεθε ζηελ αλαγθαηφηεηα ηεο Θείαο Υάξηηνο θαη ηφληζε φηη ν Κχξηνο πξνεηνηκάδεη ηελ ζέιεζε θαη θέξλεη ζηελ νινθιήξσζε φ,ηη άξρηζε δηά ηεο Δλεξγείαο Σνπ. Δλεξγεί ρσξίο εκάο, ψζηε εκείο λα ζέινπκε θαη, φηαλ ζέινπκε, Δθείλνο ζπλεξγάδεηαη καδί καο γηα λα ηειεηνπνηήζεη καδί κε ηελ ζέιεζή καο ην έξγν πνπ ήδε άξρηζε. Όπσο ην κάηη, αθφκα, φηαλ είλαη εληειψο πγεηέο δελ κπνξεί λα δεη εθηφο εάλ βνεζεζεί απφ ην θσο, κε παξφκνην ηξφπν εθείλνο πνπ δηθαηψλεηαη, δελ κπνξεί λα δεη δίθαηα, εάλ δελ βνεζεζεί απφ ην αηψλην Φσο ηεο Γηθαηνζχλεο 3214. Δίλαη αλαγθαίν, φρη κφλνλ γηα ηνλ αζζελή λα δηθαησζεί απφ ηελ Υάξηλ ηνπ Θενχ, αιιά, λα βαδίδεη κ εθείλνπο θαη λα ηνπο ζθεπάδεη, ψζηε λα ηνπο απνηξέςεη απφ ηνπ λα πέζνπλ 3215. Αλαθεξφκελνο ζην Ησάλλνπ 15:4-5, παξαηήξεζε φηη ν Κχξηνο, γηα λα κε ζθεθζεί θαλείο φηη ην θξαζί κπνξεί λα απνδψζεη θαξπφ απφ κφλν ηνπ, αθφκα ηνλ πην κηθξφ θαξπφ, πξφζζεζε: Υσξίο εκέλα δελ κπνξείηε λα θάκεηε ην παξακηθξφ. Ζ αλζξσπφηεηα δελ κπνξεί λα θάκεη θάηη. Σίπνηε απνιχησο, κεγάιν ή κηθξφ, κπνξεί λα γίλεη ρσξίο ηνλ Υξηζηφ 3216. Καηά ζπλέπεηα, ε Θεία Υάξηο σο ε ππεξθπζηθή ελέξγεηα ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο είλαη απφιπηα αλαγθαία, φρη κφλνλ γηα ηελ επηζηξνθή ηνπ αλζξψπνπ, αιιά γηα ηελ αλαγέλλεζή ηνπ, φπσο θαη γηα ηελ παξακνλή ηνπ ζηελ αξεηή, ηελ ηειεηνπνίεζή ηνπ, ηνλ αγηαζκφ, ηελ ζσηεξία θαη ηελ δφμα ηνπ. 3210 Υξπζνζηφκνπ, Δηο Γέλεζηλ, Οκηιία 25, 7, Migne, P.G., 53, 228. Σνπ ηδίνπ, Δηο Μαηζαίνλ, Οκηιία 34, 3, Migne, P.G., 57, 401. Σνπ ηδίνπ, Δηο Ησάλλελ, Οκηιία 45, 3, Migne, P.G., 59, 254. Σνπ ηδίνπ, Δηο Α Κνξηλζίνπο, Οκηιία 12, 1-2, Migne, P.G., 61, 97-98. Σνπ ηδίνπ, Δηο Γέλεζηλ, Οκηιία 58, 5, Migne, P.G., 54, 513. 3211 Ησάλ. 6:44. 3212 Κπξίιινπ Αιεμαλδξείαο, Migne, P.G., 72, 792. 3213 Έλζ αλσηέξσ, Πεξί ην ελ πλεχκαηη θαη αιεζεία, βηβιίν I, Migne, P.G., 68, 179. 3214 Απγνπζηίλνπ, De gratia, VI, 13, migne, P.L., 44, 901. Σνπ ηδίνπ, De natura et gratia, XXVI, 29, migne, P.L., 44, 261. 3215 Σνπ ηδίνπ, De gratia, VI, 13, migne, P.L., 44, 889. 3216 Απγνπζηίλνπ, Δn Johannis evangelium. Tractatus, CXXXI, 3, migne, P.L., 35, 1841. 468
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Ζ ΚΑΘΟΛΗΚΟΣΖΣΑ ΣΖ ΥΑΡΗΣΟ ΣΟΤ ΘΔΟΤ ΚΑΗ Ζ ΥΔΖ ΣΖ ΜΔ ΣΖΝ ΔΛΔΤΘΔΡΗΑ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΟΤ 1. Ζ θαζνιηθόηεηα ηεο σηεξίαο ζύκθσλα κε ηελ Αγία Γξαθή ηελ Παιαηά Γηαζήθε δηαθεξχζζεηαη απφ ηνπο Αγίνπο Πξνθήηεο φηη ε θαζνιηθφηεηα ηεο σηεξίαο πξνυπνζέηεη ηελ Υάξηλ ηεο σηεξίαο πνπ πξνζθέξζεθε απφ ηνλ Θεφ φρη κφλνλ πξνο ηνπο Ηνπδαίνπο, αιιά ζ φια ηα έζλε. Ο Πξνθήηεο Ζζαΐαο πξνείπε φηη, δηά ηνπ Ηζξαήι, φια ηα έζλε ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηε ζσηεξία ηνπ Θενχ ιέγνληαο: «Ὃηη ἔζηαη ἐλ ηαῖο ἐζράηαηο ἡκέξαηο ἐκθαλὲο ηὸ ὄξνο Κπξίνπ θαὶ ὁ νἶθνο ηνῦ Θενῦ ἐπ ἄθξσλ ηῶλ ὀξέσλ θαὶ ὑςσζήζεηαη ὑπεξάλσ ηῶλ βνπλῶλ θαὶ ἥμνπζηλ ἐπ αὐηὸ πάληα ηὰ ἔζλε, θαὶ πνξεχζνληαη ἔζλε πνιιὰ θαὶ ἐξνῦζη δεῦηε θαὶ ἀλαβῶκελ εἰο ηὸ ὄξνο Κπξίνπ θαὶ εἰο ηὸλ νἶθνλ ηνῦ Θενῦ Ἰαθψβ, θαὶ ἀλαγγειεῖ ἡκῖλ ηὴλ ὁδὸλ αὐηνῦ, θαὶ πνξεπζφκεζα ἐλ αὐηῇ ἐθ γὰξ ηὼλ ἐμειεχζεηαη λφκνο θαὶ ιφγνο Κπξίνπ ἐμ Ἱεξνπζαιήκ. θαὶ θξηλεῖ ἀλακέζνλ ηῶλ ἐζλῶλ θαὶ ἐιέγμεη ιαὸλ πνιχλ, θαὶ ζπγθφςνπζη ηὰο καραίξαο αὐηῶλ εἰο ἄξνηξα θαὶ ηὰο δηβχλαο αὐηῶλ εἰο δξέπαλα, θαὶ νὐ ιήςεηαη ἔζλνο ἐπ ἔζλνο κάραηξαλ, θαὶ νὐ κὴ κάζσζηλ ἔηη πνιεκεῖλ» 3217. Απηφο ν Υξηζηφο «Κξίζε ηνῖο ἔζλεζηλ ἐμνίζεη θαὶ ἐπὶ ηῷ ὀλφκαηη αὐηνῦ ἔζλε ἐιπηνῦζηλ» 3218. Χο σηήξαο θαιεί φινπο ηνπο αλζξψπνπο θάζε γελεάο ιέγνληαο: «ἐπηζηξάθεηε ἐπ ἐκὲ θαὶ ζσζήζεζζε, νἱ ἀπ ἐζράηνπ ηῆο γῆο ἐγψ εἰκη ὁ Θεφο, θαὶ νὐθ ἔζηηλ ἄιινο» 3219. Δλψ ν Θεφο Παηέξαο καξηπξεί γηα ηελ θαζνιηθφηεηα ηεο Υάξηηνο ηνπ Τηνχ ιέγνληαο: «Ηδνὺ καξηχξηνλ ἐλ ἔζλεζηλ ἔδσθα αὐηφλ, ἄξρνληα θαὶ πξνζηάζζνληα ἔζλεζηλ. ἰδνὺ ἔζλε, ἃ νὐθ νἴδαζί ζε, ἐπηθαιέζνληαί ζε, θαὶ ιανί, νἳ νὐθ ἐπίζηαληαί ζε, ἐπὶ ζὲ θαηαθεχμνληαη ἕλεθελ Κπξίνπ ηνῦ Θενῦ ζνπ, ηνῦ ἁγίνπ Ἰζξαήι, ὅηη ἐδφμαζέ ζε» 3220. «Καὶ πνξεχζνληαη βαζηιεῖο ηῷ θσηί ζνπ θαὶ ἔζλε ηῇ ιακπξφηεηί ζνπ» 3221. «Κἀγὼ ηὰ ἔξγα αὐηῶλ θαὶ ηὸλ ινγηζκὸλ αὐηῶλ ἐπίζηακαη. ἔξρνκαη ζπλαγαγεῖλ πάληα ηὰ ἔζλε θαὶ ηὰο γιψζζαο, θαὶ ἥμνπζη θαὶ ὄςνληαη ηὴλ δφμαλ κνπ» 3222. «Καὶ ἔζηαη εἰο ζεκεῖνλ εἰο ηὸλ αἰῶλα Κπξίῳ ἐλ ρψξᾳ Αἰγχπηνπ, ὅηη θεθξάμνληαη πξὸο Κχξηνλ δηὰ ηνὺο ζιίβνληαο αὐηνχο, θαὶ ἀπνζηειεῖ αὐηνῖο Κχξηνο ἄλζξσπνλ, ὃο ζψζεη αὐηνχο, θξίλσλ ζψζεη αὐηνχο. θαὶ γλσζηὸο ἔζηαη Κχξηνο ηνῖο Αἰγππηίνηο, θαὶ γλψζνληαη νἱ Αἰγχπηηνη ηὸλ Κχξηνλ ἐλ ηῇ ἡκέξᾳ ἐθείλῃ θαὶ 3217 Ζζ. 2:2-4. 3218 Ζζ. 42, 1, 4. 3219 Ζζ. 45:22. 3220 Ζζ. 55:4-5. 3221 Ζζ. 60:3. 3222 Ζζ. 66:18. 469
πνηήζνπζη ζπζίαο θαὶ εὔμνληαη εὐρὰο ηῷ Κπξίῳ θαὶ ἀπνδψζνπζη. θαὶ παηάμεη Κχξηνο ηνὺο Αἰγππηίνπο πιεγῇ θαὶ ἰάζεηαη αὐηνὺο ἰάζεη, θαὶ ἐπηζηξαθήζνληαη πξὸο Κχξηνλ, θαὶ εἰζαθνχζεηαη αὐηῶλ θαὶ ἰάζεηαη αὐηνχο. Σῇ ἡκέξᾳ ἐθείλε ἔζηαη ἡ ὁδὸο ἀπὸ Αἰγχπηνπ πξὸο Ἀζζπξίνπο θαὶ εἰζειεχζνληαη Ἀζζχξηνη εἰο Αἴγππηνλ, θαὶ Αἰγχπηηνη πνξεχζνληαη πξὸο Ἀζζπξίνπο, θαὶ δνπιεχζνπζηλ Αἰγχπηηνη ηνῖο Ἀζζπξίνηο. Σῇ ἡκέξᾳ ἐθείλε ἔζηαη Ἰζξαὴι ηξίηνο ἐλ ηνῖο Ἀζζπξίνηο θαὶ ἐλ ηνῖο Αἰγππηίνηο εὐινγεκέλνο ἐλ ηῇ γῇ, ἣλ εὐιφγεζε Κχξηνο ζαβαὼζ ιέγσλ εὐινγεκέλνο ὁ ιαφο κνπ ὁ ἐλ Αἰγχπηῳ θαὶ ὁ ἐλ Ἀζζπξίνηο θαὶ ἡ θιεξνλνκία κνπ Ἰζξαήι» 3223. «Καὶ πνηήζεη Κχξηνο ζαβαὼζ πᾶζη ηνῖο ἔζλεζηλ ἐπὶ ηὸ ὄξνο ηνῦην. πίνληαη εὐθξνζχλελ, πίνληαη νἶλνλ, ρξίζνληαη κχξνλ. Δλ ηῷ ὄξεη ηνχηῳ παξάδνο ηαῦηα πάληα ηνῖο ἔζλεζηλ ἡ γὰξ βνπιὴ αὕηε ἐπὶ πάληα ηὰ ἔζλε. Καηέπηελ ὁ ζάλαηνο ἰζρχζαο, θαὶ πάιηλ ἀθεῖιε Κχξηνο ὁ Θεὸο πᾶλ δάθξπνλ ἀπὸ παληὸο πξνζψπνπ ηὸ ὄλεηδνο ηνῦ ιανῦ ἀθεῖιελ ἀπὸ πάζεο ηῆο γῆο, ηὸ γὰξ ζηφκα Κπξίνπ ἐιάιεζε. Καὶ ἐξνῦζη ηῇ ἡκέξᾳ ἐθείλῃ ἰδνὺ ὁ Θεὸο ἡκῶλ ἐθ ᾧ ἠιπίδνκελ θαὶ ἠγαιιηψκεζα, θαὶ ζψζεη ἡκᾶο. νὗηνο Κχξηνο, ὑπεκείλακελ αὐηὸλ θαὶ ἀγαιιηαζφκεζα θαὶ ἐθξαλζεζφκεζα ἐπὶ ηῇ ζσηεξίᾳ ἡκῶλ» 3224. Ο Πξνθήηεο Ηεξεκίαο πξνείπε γηα ηελ σηεξία πνπ ζα πξνζθεξζεί απφ ηνλ Υξηζηφ ιέγνληαο: «Καὶ θαζαξηῶ αὐηνὺο ἀπὸ παζῶλ ηῶλ ἀδηθηῶλ αὐηῶλ, ὧλ ἡκάξηνζάλ κνη, θαὶ νὐ κὴ κλεζζήζνκαη ἁκαξηηῶλ αὐηῶλ, ὧλ ἥκαξηφλ κνη θαὶ ἀπέζηεζαλ ἀπ' ἐκνῦ. Καὶ ἔζηαη εἰο εὐθξνζχλελ θαὶ αἴλεζηλ θαὶ εἰο κεγαιεηφηεηα παληὶ ηῷ ιαῷ ηῆο γῆο, νἵηηλεο ἀθνχζνληαη πάληα ηὰ ἀγαζά, ἃ ἐγὼ πνηήζσ, θαὶ θνβεζήζνληαη θαὶ πηθξαλζήζνληαη πεξὶ πάλησλ ηῶλ ἀγαζῶλ θαὶ πεξὶ πάζεο ηῆο εἰξήλεο, ἧο ἐγὼ πνηήζσ αὐηνῖο» 3225. Ο Πξνθήηεο Ηεδεθηήι δηαθήξπμε ιέγνληαο: «Γηὰ ηνῦην εἰπὸλ ηῷ νἴθῳ Ἰζξαήι ηάδε ιέγεη Κχξηνο νὐρ ὑκῖλ ἐγὼ πνηῶ, νἶθνο Ἰζξαήι, ἀιι' ἥ δηὰ ηὸ ὄλνκά κνπ ηὸ ἅγηνλ, ὃ ἐβεβειψζαηε ἐλ ηνῖο ἔζλεζηλ, νὗ εἰζήιζεηε ἐθεῖ. θαὶ ἁγηάζσ ηὸ ὄλνκά κνπ ηὸ κέγα ηὸ βεβεισζὲλ ἐλ ηνῖο ἔζλεζηλ, ὃ ἐβεβειψζαηε ἐλ κέζῳ αὐηῶλ, θαὶ γλψζνληαη ηὰ ἔζλε ὅηη ἐγψ εἰκη Κχξηνο ἐλ ηῷ ἁγηαζζῆλαί κε ἐλ ὑκῖλ θαη' ὀθζαικνὺο αὐηῶλ. Καὶ ιήςνκαη ὑκᾶο ἐθ ηῶλ ἐζλῶλ θαὶ ἀζξνίζσ ὑκᾶο ἐθ παζῶλ ηῶλ γαηῶλ θαὶ εἰζάμσ ὑκᾶο εἰο ηὴλ γῆλ ὑκῶλ. θαὶ ξαλῶ ἐθ' ὑκᾶο θαζαξὸλ ὕδσξ, θαὶ θαζαξηζζήζεζζε ἀπὸ παζῶλ ηῶλ ἀθαζαξζηῶλ ὑκῶλ θαὶ ἀπὸ πάλησλ ηῶλ εἰδψισλ ὑκῶλ, θαὶ θαζαξηῶ ὑκᾶο. θαὶ δψζσ ὑκῖλ θαξδίαλ θαηλὴλ θαὶ πλεῦκα θαηλὸλ δψζσ ἐλ ὑκῖλ θαὶ ἀθειῶ ηὴλ θαξδίαλ ηὴλ ιηζίλελ ἐθ ηῆο ζαξθὸο ὑκῶλ θαὶ 3223 Ζζ. 19:20-25. 3224 Ζζ. 25:6-9. 3225 Ηεξ. 40:8-9. 470
δψζσ ὑκῖλ θαξδίαλ ζαξθίλελ. Καὶ ηὸ πλεῦκά κνπ δψζσ ἐλ ὑκῖλ θαὶ πνηήζσ ἵλα ἐλ ηνῖο δηθαηψκαζί κνπ πνξεχεζζε, θαὶ ηὰ θξίκαηά κνπ θπιάμεζζε θαὶ πνηήζεηε. θαὶ θαηνηθήζεηε ἐπὶ ηῆο γῆο, ἧο ἔδσθα ηνῖο παηξάζηλ ὑκῶλ, θαὶ ἔζεζζέ κνη εἰο ιαφλ, θαὶ ἐγὼ ἔζνκαη ὑκῖλ εἰο Θεφλ. θαὶ ζψζσ ὑκᾶο ἐθ παζῶλ ηῶλ ἀθαζαξζηῶλ ὑκῶλ θαὶ θαιέζσ ηὸλ ζῖηνλ θαὶ πιεζπλῶ αὐηὸλ θαὶ νὐ δψζσ ἐθ' ὑκᾶο ιηκφλ θαὶ πιεζπλῶ ηὸλ θαξπὸλ ηνῦ μχινπ θαὶ ηὰ γελλήκαηα ηνῦ ἀγξνῦ, ὅπσο ἅλ κὴ ιάβεηε ὀλεηδηζκὸλ ιηκνῦ ἐλ ηνῖο ἔζλεζη. Καὶ κλεζζήζεζζε ηὰο ὁδνὺο ὑκῶλ ηὰο πνλεξὰο θαὶ ηὰ ἐπηηεδεχκαηα ὑκῶλ ηὰ κὴ ἀγαζὰ θαὶ πξνζνρζηεῖηε θαηὰ πξφζσπνλ αὐηῶλ ἐλ ηαῖο ἀλνκίαηο ὑκῶλ θαὶ ἐπὶ ηνῖο βδειχγκαζηλ αὐηῶλ. Οὐ δη' ὑκᾶο ἐγὼ πνηῶ, ιέγεη Κχξηνο Κχξηνο, γλσζηὸλ ἔζηαη ὑκῖλ αἰζρχλζεηε θαὶ ἐληξάπεηε ἐθ ηῶλ ὁδῶλ ὑκῶλ, νἶθνο Ἰζξαήι. ηάδε ιέγεη ἈδσλαἸ Κχξηνο ἐλ ἡκέξᾳ, ᾗ θαζαξηῶ ὑκᾶο ἐθ παζῶλ ἀλνκηῶλ ὑκῶλ, θαὶ θαηνηθηῶ ηὰο πφιεηο, θαὶ νἰθνδνκεζήζνληαη ἔξεκνη. Καὶ ἡ γῆ ἡ ἠθαληζκέλε ἐξγαζζήζεηαη, ἀλζ' ὧλ ὅηη ἠθαληζκέλε ἐγελήζε θαη' ὀθζαικνὺο παληὸο παξνδεχνληνο. θαὶ ἐξνῦζηλ ἡ γῆ ἐθείλε ἡ ἠθαληζκέλε ἐγελήζε ὡο θῆπνο ηξπθῆο, θαὶ αἱ πφιεηο αἱ ἔξεκνη θαὶ ἠθαληζκέλαη θαὶ θαηεζθακκέλαη ὀρπξαὶ ἐθάζηζαλ. θαὶ γλψζνληαη ηὰ ἔζλε, ὅζα ἅλ θαηαιεηθζῶζη θχθιῳ ὑκῶλ, ὅηη ἐγὼ Κχξηνο Ὠθνδφκεζα ηὰο θαζῃξεκέλαο θαὶ θαηεθχηεπζα ηὰο ἠθαληζκέλαο. Δγὼ Κχξηνο ἐιάιεζα θαὶ πνηήζσ» 3226. «Καὶ γλψζνληαη ηὰ ἔζλε ὅηη ἐγψ εἰκη Κχξηνο ὁ ἁγηάδσλ αὐηνὺο ἐλ ηῷ εἶλαη ηὰ ἅγηά κνπ ἐλ κέζῳ αὐηῶλ εἰο ηὸλ αἰῶλα» 3227. Σν βηβιίν ησλ Φαικψλ δηαθεξχηηεη: «Πάληα ηὰ ἔζλε, ὅζα ἐπνίεζαο, ἥμνπζη θαὶ πξνζθπλήζνπζηλ ἐλψπηφλ ζνπ, Κχξηε, θαὶ δνμάζνπζη ηὸ ὄλνκά ζνπ». 3228 «Φνβεζήζνληαη ηὰ ἔζλε ηὸ ὄλνκά ζνπ, Κχξηε, θαὶ πάληεο νἱ βαζηιεῖο ηῆο γῆο ηὴλ δφμαλ ζνπ ἐλ ηῷ ζπλαρζῆλαη ιανὺο ἐπὶ ηὸ αὐηὸ θαὶ βαζηιεῖο ηνῦ δνπιεχεηλ ηῷ Κπξίῳ» 3229. «Δμνκνινγήζνκαί ζνη ἐλ ιανῖο, Κχξηε, ςαιῶ ζνη ἐλ ἔζλεζη, ὅηη ἐκεγαιχλζε ἕσο ηῶλ νὐξαλῶλ ηὸ ἔιεφο ζνπ θαὶ ἕσο ηῶλ λεθειῶλ ἡ ἀιήζεηά ζνπ. Τςψζεηη ἐπὶ ηνὺο νὐξαλνχο, ὁ Θεφο, θαὶ ἐπὶ πᾶζαλ ηὴλ γῆλ ἡ δφμα ζνπ» 3230. «Αίλεῖηε ηὸλ Κχξηνλ, πάληα ηὰ ἔζλε, ἐπαηλέζαηε αὐηφλ, πάληεο νἱ ιανί» 3231. Απηά ηα ιφγηα θεξχρζεθαλ αλάκεζα ζηνλ ιαφ ηνπ Ηζξαήι πνπ πίζηεςε φηη ε αιεζήο επδνθία ηνπ Θενχ θαη ην ζσηήξηνλ ηνπο ήηαλ ε απνθιεηζηηθή θιεξνλνκία ηνπο. Τπέζεζαλ φηη ήηαλ κία πξνθεηηθή ππφζρεζε ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ζηνλ θαηάιιειν ρξφλν, ν Κχξηνο ζα θαλεξψζεη ηελ ζσηεξηψδε Υάξη Σνπ αλάκεζα ηνπο. Σφηε ζα πξνζθέξεην ζ φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη γη απηφ ηνλ ιφγν ν 3226 Ηεδ. 36:22-36. 3227 Ηεδ. 37:28. 3228 Φαικ. 85(86):9. 3229 Φαικ. 101(102):16, 23. 3230 Φαικ. 56(57):10-12. 3231 Φαικ. 116(117):1. 471
Μνλνγελήο Τηφο ηνπ Θενχ έγηλε άλζξσπνο γηα λα θάκεη φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη θπβεξλήηεο θαη δνχινπο αμίνπο ηεο ζσηεξίαο 3232. Πξάγκαηη, παξ φιν πνπ εκθαλίδεηαη ζηελ αξρή φηη ν ίδηνο ν Κχξηφο καο «νὐθ ἀπεζηάιελ εἰ κὴ εἰο ηὰ πξφβαηα ηὰ ἀπνισιφηα νἴθνπ Ἰζξαήι» 3233, ηφληζε ην γεγνλφο φηη είρε «ἄιια πξφβαηα» πνπ ήζαλ έμσ απφ ηνλ Ηνπδατζκφ, αιιά πνπ ιαρηαξνχζαλ λα αθνχζνπλ ηελ θσλή Σνπ, ψζηε λα ηα ζπγθεληξψζεη «θαὶ γελήζεηαη κία πνίκλε, εἷο πνηκήλ» 3234. Έθηνηε, κεηά απφ ηελ έλδνμν Αλάζηαζή Σνπ, έζηεηιε ηνπο αγίνπο Μαζεηέο θαη Απνζηφινπο Σνπ πξνο ηελ Θεφζδνην απνζηνιή ηνπο κε ηελ εληνιή: «Πνξεπζέληεο καζεηεχζαηε πάληα ηὰ ἔζλε» 3235 κε ην λα θεξχμνπλ ην Δπαγγέιην «πάζῃ ηῇ θηίζεη» 3236, αθφκα θαη ζηα πην απφκαθξα κέξε ηνπ θφζκνπ. Αλάκεζα ζηνλ Ηζξαήι ν Κχξηνο θήξπμε ην Δπαγγέιην ηεο ζσηεξίαο άζρεηα απφ ηνπ φηη πξνγλψξηδε γηα ηα Παζήκαηα θαη ηνλ ζάλαην πνπ επξφθεηην λα ππνζηεί ζηελ Ηεξνπζαιήκ, φπσο ππέζηεζαλ νη άγηνη Πξνθήηεο πξηλ απ Απηφλ 3237. Όκσο, ζπλερίδεη λα αλαδεηά ηελ ζσηεξία ησλ αγλσκφλσλ θαη αραξίζησλ, φπσο κία θιψζζα κε πνιιά θισζζφπνπια αλαδεηά λα ηα δεζηάλεη κε αγάπε, θξνληίδνληαο ηα παηδηά ηεο θαη παξαδίδνληαο ηνλ εαπηφλ ηεο πξνο ράξηλ ηνπο 3238 θαη κε ηφζε θαισζχλε ζέιεζε κηα θαη δχν θαη πνιιέο θνξέο λα ηνπο ζψζεη 3239. Σελ ηειεπηαία ζηηγκή, φηαλ εηζήξρεην κέζα ζηελ πφιηλ ηεο Ηεξνπζαιήκ, έθιαπζε γη απηή κε κεγάιε ζπκπάζεηα, γλσξίδνληαο φηη ζα ζπληξηβεί θαη δείρλνληαο πφζε ζπκπάζεηα είρε πξνο ηνπο αραξίζηνπο Δβξαίνπο 3240. Σα ιφγηα θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ Κπξίνπ καο Ηεζνχ Υξηζηνχ, ζε ζπλδηαζκφ κε ηελ δηαθήξπμή Σνπ ζηνλ άγην Νηθήδεκν φηη, «νὐ γὰξ ἀπέζηεηιελ ὁ Θεὸο ηὸλ πἱὸλ αὐηνῦ εἰο ηὸλ θφζκνλ ἵλα θξίλῃ ηὸλ θφζκνλ, ἀιι' ἵλα ζσζῇ ὁ θφζκνο δη' αὐηνῦ» 3241, ππνγξακκίδεη μεθάζαξα ηηο δηδαζθαιίεο ησλ αγίσλ Απνζηφισλ. «Σνῦην γὰξ θαιὸλ θαὶ ἀπφδεθηνλ ἐλψπηνλ ηνῦ ζσηῆξνο ἡκῶλ Θενῦ, ὃο πάληαο ἀλζξψπνπο ζέιεη ζσζῆλαη θαὶ εἰο ἐπίγλσζηλ ἀιεζείαο ἐιζεῖλ» 3242, δηφηη ν Θεφο δελ είλαη ν Θεφο ησλ Ηνπδαίσλ κφλνλ, αιιά ν Θεφο θαη Κχξηνο φισλ ησλ Δζλψλ. Γηφηη, Έλαο είλαη ν Γεκηνπξγφο ησλ πάλησλ. Δθείλνο πξνλνεί θαη ζψδεη φινπο δηά ηεο πίζηεσο ζ Απηφλ 3243, «πᾶο γὰξ ὃο ἅλ ἐπηθαιέζεηαη ηὸ ὄλνκα Κπξίνπ ζσζήζεηαη» 3244. Γηαθεξχζζνληαο ηελ θνηλφηεηα ηεο Θείαο Υάξηηνο, ν άγηνο 3232 Θενδσξήηνπ Κχξνπ, To Σίη. 2, 11, Migne, P.G., 82, 865. 3233 Μαηζ. 15:24. 3234 Ησάλ. 10:16. 3235 Μαηζ. 28:19. 3236 Μάξθ. 16:15. 3237 Μαηζ. 23:37. Λνπθ. 13:34. 3238 Χξηγέλνπο, Δηο Μαηζαίνλ 23:37, ζηε B, ηφκ. 14, ζει. 363. 3239 Υξπζνζηφκνπ, Δηο Μαηζαίνλ 23:37, Migne, P.G., 58, 682. 3240 Εηγαβελνχ, Δηο Λνπθάλ 19:41, Migne, P.G., 129, 1065. 3241 Ησάλ.3:17. 3242 Α Σηκ. 2:3-4. 3243 Υξπζνζηφκνπ, Δηο Ρσκαίνπο 3, 30, θαη 7, 4, Migne, P.G., 60, 446. 3244 Ρσκ. 10:13. 472
Απφζηνινο Παχινο ζπκπέξαηλε: «Οὐ γὰξ ἔζηη δηαζηνιὴ Ἰνπδαίνπ ηε θαὶ Ἓιιελνο ὁ γὰξ αὐηὸο Κχξηνο πάλησλ, πινπηῶλ εἰο πάληαο ηνὺο ἐπηθαινπκέλνπο αὐηφλ» 3245. Ο άγηνο Απφζηνινο Πέηξνο παξνπζίαζε ηνλ Θεφ σο θαζπζηεξψληαο ηελ θνβεξά Γεπηέξα Έιεπζή Σνπ γηαηί είλαη καθξφζπκνο πξνο εκάο. «Οὐ βξαδχλεη ὁ Κχξηνο ηῆο ἐπαγγειίαο, ὥο ηηλεο βξαδπηῆηα ἡγνῦληαη, ἀιιὰ καθξνζπκεῖ εἰο ἡκᾶο, κὴ βνπιφκελφο ηηλαο ἀπνιέζζαη, ἀιιὰ πάληαο εἰο κεηάλνηαλ ρσξῆζαη» 3246. χκθσλα πξνο ηνλ Πξνθήηε Ηεδεθηήι, ν Κχξηνο είπε: «Εῶ ἐγψ, ηάδε ιέγεη Κχξηνο, νὐ βνχινκαη ηὸλ ζάλαηνλ ηνῦ ἀζεβνῦο ὡο ηὸ ἀπνζηξέςαη ηὸλ ἀζεβῆ ἀπὸ ηῆο ὁδνῦ αὐηνῦ θαὶ δῆλ αὐηφλ» 3247. Απηφ ππνδεηθλχεη φηη ν Θεφο πξνκεζεχεη ηα κέζα ηεο ζσηεξίαο πξνο ηνπο αζεβείο, εθ φζνλ επηζπκεί ηελ ζσηεξία ηνπο. Απνηειεί κία βαζηθή δηδαζθαιία ηνπ ηεξνχ Δπαγγειίνπ φηη ν Υξηζηφο «ὑπὲξ πάλησλ ἀπέζαλελ» 3248 θαη φηη «θαὶ αὐηὸο ἱιαζκφο ἐζηη πεξὶ ηῶλ ἁκαξηηῶλ ἡκῶλ, νὐ πεξὶ ηῶλ ἡκεηέξσλ δὲ κφλνλ, ἀιιὰ θαὶ πεξὶ ὅινπ ηνῦ θφζκνπ» 3249. 2. Ζ θαζνιηθόηεηα ηεο σηεξίαο ζύκθσλα κε ηνπο αγίνπο Παηέξεο χκθσλα κε ηηο πην πάλσ Γηδαρέο ηεο Αγίαο Γξαθήο, νη άγηνη Παηέξεο ηεο Οξζνδφμνπ Δθθιεζίαο δίδαμαλ φηη, επεηδή ην Αίκα ηνπ Υξηζηνχ ρχζεθε γηα ηελ δηθή καο ζσηεξία, θέξδηζε γηα νιφθιεξν ηνλ θφζκν ηελ Υάξη ηεο κεηαλνίαο δηφηη απφ γελεά ζε γελεά ν Κχξηνο δίδεη κία επθαηξία γηα κεηάλνηα ζ εθείλνπο πνπ επηζπκνχλ λα ζηξαθνχλ ζ Απηφλ θαη κε ην λα κεηαλννχλ γηα ηηο ακαξηίεο ηνπο, πξφζθεξε εμηιαζηήξην ζηνλ Θεφ δηά ησλ πξνζεπρψλ ηνπο θαη δέρζεθαλ ζσηεξία, παξ φιν πνπ είραλ απνμελσζεί απφ ηνλ Θεφ 3250. Οη δηάθνλνη ηεο Υάξηηνο ηνπ Θενχ κίιεζαλ γηα κεηάλνηα δηά ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο πξάγκαηη, ν ίδηνο ν Κχξηνο ηνπ χκπαληνο κίιεζε γηα κεηάλνηα κ έλα φξθν ιέγνληαο: νὐ βνχινκαη ηὸλ ζάλαηνλ ηνῦ ἀζεβνῦο 3251, φζν πνζψ ηελ κεηάλνηά ηνπ 3252. Ο άγηνο Δηξελαίνο Λνπγδνχλσλ ζχγθξηλε ην θήξπγκα ηεο Αιήζεηαο πξνο ηνλ ήιην παξαηεξψληαο φηη, φπσο ν ήιηνο ζην θέληξν φινπ ηνπ θφζκνπ είλαη έλαο θαη ν απηφο, κε παξφκνην ηξφπν θαη ην θήξπγκα ηεο Αιήζεηαο ιάκπεη παληνχ θαη θσηίδεη φινπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ ζέινπλ λα έξζνπλ ζηελ επίγλσζε ηεο Αιήζεηαο. Ο Κχξηνο καο δηαβεβαίσζε φηη, κε ην λα γίλεη άλζξσπνο γηα καο, 3245 Ρσκ. 10:12. 3246 Β Πέηξνπ 3:9. 3247 Ηεδ. 33:11. 3248 Β Κνξηλζ. 5:15. 3249 Α Ησάλ. 2:2. 3250 Κιήκεληνο Ρψκεο, Α Κνξηλζίνπο, 7, 4, 5 θαη 7, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 32. 3251 Ηεδ. 33:11. 3252 Κιήκεληνο Ρψκεο, Α Κνξηλζίνπο, 8,2, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 32. 473
έζηεηιε ζ φιν ηνλ θφζκν ηελ Υάξηλ ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο. Αιινχ παξαηήξεζε φηη, φηαλ ν Τηφο ηνπ αλζξψπνπ ήξζε ζηνλ θφζκν, ηξψγνληαο θαη πίλνληαο θαη δψληαο κε ηνπο αλζξψπνπο, ν Εσνπνηφο πφξνο κ άιια ιφγηα ην Πλεχκα ηεο ζπγρσξήζεσο ησλ ακαξηηψλ δηά ηνπ Οπνίνπ εκείο γηλφκαζηε δσληαλνί ρνξεγήζεθε ζην αλζξψπηλν γέλνο 3253. Ο Σεξηπιηαλφο αλαθνίλσζε ηελ θαζνιηθφηεηα ηνπ Δπαγγειίνπ θαη καο δηαβεβαίσζε φηη ε Βαζηιεία θαη ην Όλνκα ηνπ Υξηζηνχ έρεη δηαζθνξπηζηεί παληνχ, πηζηεχεηαη απ φινπο θαη ιαηξεχεηαη απ φια ηα έζλε 3254. Ο άγηνο Γξεγφξηνο ν Θενιφγνο δίδαμε φηη δηά ησλ Παζεκάησλ ηνπ Υξηζηνχ αλαγελλεζήθακε ζπκπεξηιακβάλνληαο ηνλ θαζέλα πνπ ζπκκεηείρε ζηνλ Αδάκ γηαηί, φηαλ (ν Υξηζηφο) εκθαλίζηεθε απιά έζσζε φινπο 3255. Ο άγηνο Ησάλλεο ν Υξπζφζηνκνο, εξκελεχνληαο ην θαηά Ησάλλνπ 1:9 ξψηεζε: Δάλ δηαθσηίδεη φινπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ έξρνληαη ζηνλ θφζκν, πψο είλαη δπλαηφ λα κέλνπλ ηφζνη πνιινί ζην ζθνηάδη; Καη απαληά: Γηαθσηίδεη φινπο πνπ έξρνληαη ζ Απηφλ γηαηί ε εμηιαζηήξηνο θαη θσηηζηηθή ιάκςε ηνπ θσηφο ηεο Γηθαηνζχλεο πέθηνπλ πάλσ ζ φινπο θαη, εάλ κεξηθνί κε ηε δηθή ηνπο ζέιεζε θξαηνχλ ηα κάηηα ηνπο άξξσζηα, δελ κπνξνχλ λα δερηνχλ ηελ ιάκςε απηνχ ηνπ Φσηφο, δηφηη ε ηχθισζε θαη ην ζθνηάδη έξρεηαη πάλσ ηνπο φρη ιφγσ ηεο θχζεψο ηνπ Φσηφο, αιιά ιφγσ ηεο πνλεξίαο εθείλσλ πνπ, κε ηε δηθή ηνπο ζέιεζε, ζηεξνχλ ηνλ εαπηφλ ηνπο απφ ηελ Υάξη. Ζ Υάξηο εθρχλεηαη ζ φινπο ρσξίο λα ζηεξεί θαλέλα παληειψο, νχηε Ηνπδαίνπο, νχηε Έιιελεο, νχηε Βαξβάξνπο, νχηε θχζεο, νχηε ειεπζέξνπο, νχηε δνχινπο, νχηε άλδξα, νχηε γπλαίθα, νχηε πξεζβχηεξν, νχηε λέν έξρεηαη ζ φινπο εμίζνπ θαη κε ηελ ίδηα ηηκή πξνζθαιεί ηνλ θαζέλα. Δάλ ππάξρνπλ κεξηθνί πνπ δελ επηζπκνχλ λα απνιαχζνπλ απηή ηελ Υάξη ζα πξέπεη λα καιψλνπλ κε ηνλ εαπηφλ ηνπο γηα ην φηη πξνθαινχλ ηελ δηθή ηνπο ζθιεξφηεηα. ρνιηάδνληαο ηελ πεξίπησζε ηνπ Φαξαψ 3256, δηαβεβαίσζε φηη ν Θεφο δελ ηνλ άθεζε έμσ ηα κέζα ηεο δηνξζψζεψο ηνπ. Ο Κχξηνο έδεημε πνιχ καθξνζπκία, ζέινληαο λα ηνλ θέξεη ζηε κεηάλνηα. Όκσο, ν Φαξαψ απνιακβάλνληαο ην πινχζηφ Σνπ έιενο, δελ έγηλε θαιχηεξνο, αιιά παξέκεηλε αδηφξζσηνο, αλάβνληαο ηελ νξγή ηνπ Θενχ ιφγσ ηεο ζθιεξφηεηάο ηνπ 3257. Αξλήζεθε λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ καθξνζπκία γηα ηε κεηάλνηά ηνπ θαη γη απηφ ηνλ ιφγν ν Θεφο ηνλ ρξεζηκνπνίεζε γηα ηελ δηφξζσζε ησλ άιισλ, θάκλνληαο άιινπο θαιχηεξνπο δηά ηεο δηθήο ηνπ ηηκσξίαο 3258. 3253 Δηξελαίνπ, Παλάξηνλ, βηβιίν I, θεθ. 10, 2 θαη βηβιίν III, θεθ. 11, 8, ζηε B, ηφκ. 7, ζει. 116 θαη 146. Σνπ ηδίνπ, βηβιίν IV, θεθ. 31, 2, Migne, P.G., 7, 1069. Πξβι. Σνπ ηδίνπ, ζηνλ Υαηδεεθξαηκίδε, ζει. 65, 211-213, 328. 3254 Σεξηπιηαλνχ, Αpologeticus, 37, migne, P.L., 1, 524. Σνπ ηδίνπ, Adversus Judaicorum, migne, P.L. 2, 651. 3255 Γξεγνξίνπ Θενιφγνπ, Οκηιία 33, 9, 45 θαη 24, Migne, P.G., 36, 225, 657. 3256 Έμ. 3:19. 3257 Έμ. 4:21 7:3 8:15, 19, 32 9:12, 35 10:20 11:10 14:4, 8, 17. 3258 Υξπζνζηφκνπ, Οκηιία Δηο Ησάλλελ, 8, 1, Migne, P.G., 59, 65. Σνπ ηδίνπ, Πξνο Ρσκαίνπο 16, 8, Migne, P.G., 60, 560. 474
Ο άγηνο Κιήκεο Ρψκεο παξαηήξεζε φηη ν Φαξαψ θαη ν ζηξαηφο ηνπ θαη φινη νη άξρνληεο ηεο Αηγχπηνπ, ηα άξκαηα θαη νη ηππείο ηνπο, βπζίζηεθαλ κέζα ζηελ Δξπζξά ζάιαζζα θαη έζβεζαλ, γηα θαλέλα άιιν ιφγν παξά γηα φηη νη αλφεηεο θαξδηέο ηνπο ζθιήξπλαλ κεηά απφ ηα ζεκεία θαη ζαχκαηα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηε γε ηεο Αηγχπηνπ απφ ηνλ Μσζή, ηνλ δνχιν ηνπ Κπξίνπ 3259. Ο άγηνο Κχξηιινο Αιεμαλδξείαο πίζηεπε φηη θαλέλαο δελ αθέζεθε έμσ απφ ηα πξάγκαηα ηεο γεο, φηαλ πιεζίαζαλ ηνλ πινχην θαη ηελ αθζνλία θαη ηελ άθζνλν ράξη Δθείλνπ πνπ πξφζθεξε. Γηα λα ηνλίζεη απηφ αλαθέξζεθε ζηελ πξνθεηεία ηνπ Πξνθήηε Ησήι, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν Κχξηνο είπε: «Δθρεῶ ἀπὸ ηνῦ πλεχκαηφο κνπ ἐπὶ πᾶζαλ ζάξθα» 3260. Δάλ ν θαζέλαο δελ δέρεηαη απηή ηελ Υάξη, είλαη γηαηί ν θαζέλαο κέζα ηνπ γίλεηαη ε αηηία είηε λα δερζεί ηελ Θεφζδνην Αγαζφηεηα είηε φρη 3261. Ο άγηνο Ησάλλεο ν Γακαζθελφο ρξεζηκνπνίεζε ηελ δηαθνξά κεηαμχ ηεο πξνεγνπκέλεο Θειήζεσο θαη ηεο επνκέλεο Θειήζεσο ηνπ Θενχ. Ζ πξψηε ή πξνεγνχκελε ζέιεζε, θαιείηαη «επδνθία» γηαηί δη απηήο ν Θεφο ζέιεη φινη νη άλζξσπνη λα ζσζνχλ, δηφηη δελ καο δεκηνχξγεζε γηα λα θαηαδηθαζηνχκε, αιιά γηα λα κεηάζρνκε ζηελ Αγαζφηεηά Σνπ. Όκσο, ν άλζξσπνο επηζχκεζε πνιχ ηελ δηθή ηνπ ζσηεξία. Ζ επφκελε ζέιεζε είλαη εθείλε δηά ηεο νπνίαο εθείλνη πνπ απνδέρνληαη ην έξγν ηεο Υάξηηνο νδεγνχληαη ζηε ζσηεξία, ελψ ν Θεφο ζπγθαηαηίζεηαη ζηελ θαηαδίθε εθείλσλ πνπ αληηηίζεληαη ή αξλνχληαη ηελ Υάξηλ Σνπ 3262. Ο ηεξφο Απγνπζηίλνο, παξ φιν πνπ απνδέρηεθε αξρηθά ηελ θαζνιηθφηεηα ηεο ζσηήξηαο ζειήζεσο ηνπ Θενχ, ζηα κεηαγελέζηεξα έξγα ηνπ πεξηφξηζε ην ζέιεκα ηνπ Θενχ ζρεηηθά κε ηελ ζσηεξία κφλνλ ζ εθείλνπο πνπ ήζαλ απφιπηα πξννξηζκέλνη 3263. Οη δηδαζθαιίεο ηνπ πεξί πξννξηζκνχ ηε ζηηγκή ηεο εθινγήο ησλ εθιεθηψλ είλαη απαξάδεθηεο, δηφηη ππνζηήξημε ηελ ηδέα φηη πξννξηζκφο ζπκβαίλεη πξνηνχ ν Θεφο πξνείδεη ηα γεγνλφηα πνπ θάκλνπλ εθείλνπο πνπ έρνπλ πξννξηζηεί αμίνπο 3264. 3259 Κιήκεληνο Ρψκεο, Α Κνξηλζίνπο, 51, 5, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 57. 3260 Ησήι 2:28-32. Πξάμεηο 2:17-21. 3261 Κπξίιινπ Αιεμαλδξείαο, Δηο Ησάλλελ, βηβιίν IX, 14, 19, Migne, P.G., 74, 264. 3262 Γακαζθελνχ, Έθζεζηο.Πεξί πξνγλψζεσο θαη πξννξηζκνχ, II, 44, 29, Migne, P.G., 94, 969. 3263 Απγνπζηίλνπ, De spiritu et litt., XXXIII, 58, migne, P.L., 44, 238. Σνπ ηδίνπ, De dono perserentiae VIII, 16, migne, P.L., 45, 1002. Σνπ ηδίνπ, De anima et ejus origελe, IV, 11, 16, migne, P.L., 44, 533. Σνπ ηδίνπ, Δn Johannis evangelium. Tractatus XLVII, 4, 6 CVII, 7 CXI, 5, migne, P.L., 35, 1742, 1743, 1914, 1929. Σνπ ηδίνπ, Δncheiridion, 103, migne. P.L., 40, 230. Σνπ ηδίνπ, Contra Julianum, IV, 8, 44, migne, P.L., 44, 766. Σνπ ηδίνπ, Δpistola 217, 6, 9, migne, P.L., 33, 936. 3264 Tixéront, Histoire, ηφκ. II, ζει. 501. 475
3. Ο πξννξηζκόο είλαη ζρεηηθόο θαη βαζίδεηαη ζηελ Πξόγλσζε ηνπ Θενύ Ο θαζνιηθφο ραξαθηήξαο ηεο Θείαο Υάξηηνο πνπ αθνξά ηνλ πξννξηζκφ, δελ αληηηίζεηαη ζηηο Γηδαρέο ηεο Αγίαο Γξαθήο θαη ηνπο αγίνπο Παηέξεο ηεο Οξζνδφμνπ Δθθιεζίαο. Γελ πξέπεη λα ιεζκσλεί θαλείο φηη ε Υάξηο ηνπ Θενχ, πνπ πξνζθέξεηαη ζε καο, έρεη κία, ρσξίο φξνπο, πξνυπφζεζε είηε ηεο απνδνρήο είηε ηεο αξλήζεψο ηεο. πλεπψο, ν Θεφο πξνφξηζε ζσηεξία ή θαηαδίθε ζχκθσλα κε ηελ Πξφγλσζή Σνπ πνπ έρεη γηα ηνλ θάζε άλζξσπν 3265. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο ηφληζε φηη, επεηδή ν Θεφο «πξνγλψξηδε», «πξνφξηζε» ηνπο αλζξψπνπο αλάινγα. Αθφκα, εθείλνπο πνπ «πξνέγλσ, θαὶ πξνψξηζε ζπκκφξθνπο ηῆο εἰθφλνο ηνῦ πἱνῦ αὐηνῦ, εἰο ηὸ εἶλαη αὐηὸλ πξσηφηνθνλ ἐλ πνιινῖο ἀδειθνῖο νὓο δὲ πξνψξηζε, ηνχηνπο θαὶ ἐθάιεζε, θαὶ νὓο ἐθάιεζε, ηνχηνπο θαὶ ἐδηθαίσζελ, νὓο δὲ ἐδηθαίσζε, ηνχηνπο θαὶ ἐδφμαζε» 3266. Ο πξννξηζκφο δελ πεξηνξίδεηαη κφλνλ ζηελ πξφγλσζε θαη πξνπαξαζθεπή ησλ επεξγεζηψλ ηνπ Θενχ δηά ησλ νπνίσλ έρνκε ηελ δηαβεβαίσζε ηεο ζσηεξίαο εθείλσλ πνπ ζα ζσζνχλ 3267, αιιά ζπκπεξηιακβάλεη επίζεο θαη ηελ ζέιεζε εθείλσλ πνπ ζψδνληαη, εθείλσλ πνπ είλαη πξννξηζκέλνη γηα ζσηεξία βάζε ηεο πξνγλψζεσο ηνπ Θενχ θαη είηε ζα απνδερηνχλ ηελ Υάξη πνπ πξνζθέξεηαη ζ απηνχο θαη ζα παξακείλνπλ ζ απηήλ κε ηελ ειεχζεξε ζέιεζή ηνπο. Ο πξννξηζκφο εθείλσλ πνπ ζα ζσζνχλ ή ε ηζρπξνγλψκνλα παξαθνή εθείλσλ πνπ ζα θαηαδηθαζηνχλ δελ είλαη ε απφιπηε απφθαζε ή ην ζέιεκα ηνπ Θενχ. Απηή ε δηάθξηζε βξίζθεηαη φρη κφλνλ ζηε ζέιεζε ηνπ Θενχ, αιιά επίζεο ζηε θαιή ζέιεζε εθείλσλ πνπ πξννξίδνληαη απφ ηελ Πξφγλσζε ηνπ Θενχ. Ο Θεφο πξνείδε ηελ θαιή ζέιεζή ηνπο θαη ηελ δπλαηφηεηά ηνπο λα δερηνχλ ηελ ζσηήξην Υάξη θαη ζχκθσλα πξνο ηελ Πξφγλσζή Σνπ, ηνπο πξνφξηζε. Δάλ ε Θεία Πξφλνηα έρεη πξννξίζεη ην θάζε ηη πνπ αθνξά απηή ηελ επίγεηα δσή κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε ε θάζε ηξίρα ηεο θεθαιήο καο είλαη αξηζκεκέλε, ζα ήηαλ αζχιιεπην ην φηη ε αηψληα θαηάζηαζε ηνπ αλζξψπνπ ζα ήηαλ δεπηεξεπνχζεο ζεκαζίαο. Δθείλνο πνπ απνδέρεηαη ηελ Πξφλνηα ηνπ Θενχ αληηηίζεηαη ζηνλ εαπηφλ ηνπ, εάλ αξλείηαη λα απνδερηεί ηελ πξννξηζζείζα ζσηεξία ηεο αλζξσπφηεηαο 3268. «Καζὼο θαὶ ἐμειέμαην ἡκᾶο ἐλ αὐηῷ πξὸ θαηαβνιῆο θφζκνπ εἶλαη ἡκᾶο ἁγίνπο θαὶ ἀκψκνπο θαηελψπηνλ αὐηνῦ, ἐλ ἀγάπῃ πξννξίζαο ἡκᾶο εἰο πἱνζεζίαλ δηὰ Ἰεζνῦ Υξηζηνῦ εἰο αὐηφλ, θαηὰ ηὴλ εὐδνθίαλ ηνῦ ζειήκαηνο αὐηνῦ, ἐλ ᾧ θαὶ ἐθιεξψζεκελ πξννξηζζέληεο θαηὰ πξφζεζελ ηνῦ ηὰ πάληα ἐλεξγνῦληνο θαηὰ ηὴλ βνπιὴλ ηνῦ ζειήκαηνο αὐηνῦ, εἰο ηὸ εἶλαη ἡκᾶο εἰο ἔπαηλνλ δφμεο αὐηνῦ, ηνὺο πξνειπηθφηαο ἐλ ηῷ Υξηζηῷ» 3269. 3265 πκεψλνο, Δπξηζθφκελα, Οκηιία XXVI, ζει. 137-141. 3266 Ρσκ. 8:29-30. 3267 Απγνπζηίλνπ, De dono perserentiae, XIV, 35, migne, P.L., 45, 1014. 3268 Θενθπιάθηνπ Βνπιγαξίαο, Δηο Ρσκαίνπο 8:27-30, Migne, P.G., 124, 454. 3269 Δθεζ. 1:4-5, 11-12. 476
4. Οη Γηδαρέο ηεο Αγίαο Γξαθήο θαη ησλ αγίσλ Παηέξσλ πεξί ηνπ ζρεηηθνύ πξννξηζκνύ Ζ Αγία Γξαθή κηιά γηα ηελ εθινγή πξηλ απφ ηελ ζεκειίσζε ηνπ θφζκνπ θαη γηα ηνλ πξννξηζκφ ζηελ πηνζεζία σο πηνχο φισλ εθείλσλ πνπ ζψδνληαη ζηνλ Υξηζηφ. Γηαθεξχηηεη φηη εθείλνπο πνπ ν Θεφο «πξνψξηζε, ηνχηνπο θαὶ ἐθάιεζε, θαὶ νὓο ἐθάιεζε, ηνχηνπο θαὶ ἐδηθαίσζελ, νὓο δὲ ἐδηθαίσζε, ηνχηνπο θαὶ ἐδφμαζε» 3270. Δπί πιένλ, ε Οξζφδνμνο Δθθιεζία δηαθεξχηηεη, εξκελεχεη θαη δηεπθξηλίδεη ηελ αιήζεηα φηη ε Αγία Γξαθή δηδάζθεη, δηά ησλ δηδαρψλ ησλ αγίσλ Παηέξσλ. Ο άγηνο Κιήκεο Ρψκεο έγξαςε: Αο Σνλ πιεζηάζνπκε, ινηπφλ, κε αγηφηεηα ςπρήο, αλπςψλνληαο ζ Δθείλνλ αγλά θαη ακφιπληα ρέξηα, αγαπψληαο ηνλ ήπην θαη ζπκπαζή Παηέξα καο πνπ καο έθακε ηελ εθιεθηή κεξίδα Σνπ. Αιινχ ζπλερίδεη: Απηή ηελ επινγεκέλε δηαθήξπμε πξναλαθεξχρζεθε γηα εθείλνπο πνπ έρνπλ εθιεγεί απφ ηνλ Θεφ δηά ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ ηνπ Κπξίνπ καο 3271. Ο άγηνο Ηγλάηηνο Αληηνρείαο, ραηξέηεζε ηελ Δθθιεζία ηνπ Θενχ ζηελ Έθεζν ηεο Αζίαο, σο επινγεκέλε κε κεγαιεηφηεηα δηά ηεο πιεξφηεηαο ηνπ Θενχ Παηέξα, πξννξηζζείζα πξν ησλ αηψλσλ κέλνπζα θαη ακεηάβιεηε πάληνηε 3272. Ο άγηνο Ηνπζηίλνο, ν θηιφζνθνο θαη κάξηπο, ηφληζε φηη ν Θεφο πξνγλσξίδεη εθείλνπο πνπ δηά κεηαλνίαο ζα ζσζνχλ θαη εθείλνπο πνπ δελ ζα έρνπλ πνηέ γελλεζεί. Απέξξηςε ηελ ηδέα φηη ηα γεγνλφηα ζπκβαίλνπλ ιφγσ ηχρεο, δηφηη ν Θεφο πξνγλσξίδεη ηί ν θάζε άλζξσπνο ζα θάκεη ζην κέιινλ θαη φηη ν Θεφο πξνγλσξίδεη ηνλ αξηζκφ εθείλσλ πνπ ζα γίλνπλ θαινί θαη ληθεθφξνη 3273. Ο άγηνο Δηξελαίνο Λνπγδνχλσλ εμάξηεζε ηνλ πξννξηζκφ πάλσ ζηελ Πξφγλσζε ηνπ Θενχ παξαηεξψληαο φηη Δθείλνο πνπ πξνγλσξίδεη ηα πάληα, πξνπαξαζθεπάδεη ηηο δχν θαηάιιειεο δηακνλέο. Γηα εθείλνπο πνπ δεηνχλ ην Φσο ηεο αθζαξζίαο ρνξεγεί κε επκέλεηα ην Φσο γηα λα επηζπκνχλ, ελψ ζ άιινπο πνπ πεξηθξνλνχλ θαη ηελ απνθεχγνπλ, πξνεηνίκαζε ην ζθνηάδη. Ώζηε ζ φινπο εθείλνπο πνπ απνθεχγνπλ ππνηαγή ζ Απηφλ, ηνπο παξαδίδεη κία θνβεξά απφθαζε. Ο άγηνο Κιήκεο ν Αιεμαλδξεχο δηαθήξπμε φηη ν Κχξηνο γλψξηδε πξηλ απφ ηελ Γεκηνπξγία ηνπ θφζκνπ θαη ηα ηέιε ησλ γεγνλφησλ πνπ ζα ιάβνπλ ρψξα ηελ χπαξμε θάζε θαη μερσξηζηνχ αλζξψπνπ θαη άιινπο πξνφξηζε λα γίλνπλ δίθαηνη, γλσξίδνληαο απηφ πξηλ ηελ Γεκηνπξγία ηνπ θφζκνπ 3274. 3270 Ρσκ. 8:30. 3271 Κιήκεληνο Ρψκεο, Α Κνξηλζίνπο, 29, 1 θαη 50, 7, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 44, 56. 3272 Ηγλαηίνπ, Δηο Δθεζίνπο, Δηζαγσγή, ζηνλ Lightfoot, Apostolic Fathers, ζει. 86. 3273 Ηνπζηίλνπ, Α Απνινγεηηθφο, 28, 2 44, 11 θαη 45, 1, ζηε B, ηφκ. 3, ζει. 175, 184 θαη 185. 3274 Κιήκεληνο Αιεμαλδξέσο, ηξσκαηείο, I, 17, ζηε B, ηφκ. 7, ζει.268. Σνπ ηδίνπ, ηξσκαηείο, VII, 17, ζηε B, ηφκ. 8, ζει. 298. 477
Ο Χξηγέλεο, αλαθεξφκελνο ζην Ρσκ. 8:29, παξαηήξεζε φηη ν Θεφο πξνβιέπνληαο ηελ ζεηξά ησλ γεγνλφησλ θαη θαηαλνψληαο ηελ ξνπή πνπ είλαη πάλσ καο, άιινπο έρνληαο ηελ ξνπή θαη νξκή πξνο ηελ επζέβεηα, πάλσ ζ απηήλ κεηά ηελ ξνπή πξννξίδεη 3275. Ο Θενθχιαθηνο Βνπιγαξίαο πξφζζεζε φηη ν Θεφο πξνγλψξηδε, εθείλνπο πνπ είλαη άμηνη ηεο θιήζεσο θαη έηζη πξννξίδεη 3276. Ο Χξηγέλεο εξκελεχνληαο ην Ρσκ. 7:16 ζχλδεζε ηνλ Θεφ πξνο έλα νηθνδεζπφηε πνπ κεηαρεηξίδεηαη ηνπο ππεξέηεο ηνπ κε ζνθία θαη δηθαηνζχλε, ζχκθσλα κε ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο. Παξαηήξεζε φηη, ν Θεφο ζίγνπξα δελ γλσξίδεη κφλνλ ηηο πξνζέζεηο θαη ηε ζέιεζε ηνπ θαζελφο, αιιά επίζεο ηηο πξνγλσξίδεη. Γλσξίδνληαο θαη πξνγλσξίδνληαο, είλαη έλαο απφιπηα Καιφο θαη Γίθαηνο Γηαρεηξηζηήο, ρξεζηκνπνηεί ηελ θιήζε θαη ηελ πξφζεζε ηνπ θαζελφο γηα λα επηηχρεη εθείλα ηα πξάγκαηα πνπ ε ςπρή θαη ε ζέιεζε θαζελφο επηζπκεί 3277. ηελ Δπηζηνιή πξνο Ρσκαίνπο 3278 θαη ζην βηβιίν ηεο Δμφδνπ 3279, ε αλαθνξά ζηελ ζθιήξπλζε ηεο θαξδίαο ηνπ Φαξαψ, εηδηθά ην ρσξίν «ἄξα νὖλ ὃλ ζέιεη ἐιεεῖ, ὃλ δὲ ζέιεη ζθιεξχλεη» 3280, ππάξρνπλ πνιιά παξαδείγκαηα πνπ επηβεβαηψλνπλ ηελ αιήζεηα φηη ν Θεφο, κε κία ελέξγεηα, έρεη έιενο ζ φπνηνλ ζέιεη, θαη ζ φπνηνλ ζέιεη ζθιεξαίλεη, αιιά ιφγσ ηεο πξνζέζεσο ηεο πνλεξάο πνπ ζθιεξαίλεη ηελ θαξδηά ηνπ αλζξψπνπ. Όπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο βξνρήο, ε θαιιηεξγήζηκε γε απνδίδεη θαξπνχο, ελψ ε παξακειεκέλε θαη άγξηα θέξεη αθάλζνπο, κε παξφκνην ηξφπν ηα πξάγκαηα ηνπ Θενχ, θέξνπλ δηάθνξα θαη αληίζεηα απνηειέζκαηα 3281, επεηδή νη πξνζέζεηο δηαθέξνπλ 3282. Άιιν παξάδεηγκα είλαη εθείλν ηεο ελέξγεηαο ηνπ ειίνπ, πνπ παξ φιν έξρεηαη απφ κία ζεξκφηεηα κπνξεί είηε λα ιπψζεη ην θεξί ή λα μεξάλεη ηνλ πειφ. Με παξφκνην ηξφπν ε ελέξγεηα, πνπ έιαβε ρψξα δηά ηνπ Μσυζή είρε δηάθνξε επίδξαζε πάλσ ζηνλ Φαξαψ θαη πάλσ ζ εθείλνπο πνπ βγήθαλ καδί κε ηνπο Δβξαίνπο. Δλψ πξνθάιεζε ζθιήξπλζε πάλσ ζηνλ Φαξαψ, έγηλε ηα κέζα πεηζνχο 3283 ζ άιινπο. Όηαλ ν άγηνο Απφζηνινο Παχινο έγξαςε: «ἄξα νὖλ νὐ ηνῦ ζέινληνο νὐδὲ ηνῦ ηξέρνληνο, ἀιιὰ ηνῦ ἐιενῦληνο Θενῦ» 3284, παξαηήξεζε φηη απηφ δηεπθξηλίζηεθε απφ ηνλ Φαικσδφ πνπ έγξαςε: «Δάλ κὴ Κχξηνο νἰθνδνκήζῃ νἶθνλ, εἰο κάηελ ἐθνπίαζαλ νἱ νἰθνδνκνῦληεο ἐὰλ κὴ Κχξηνο θπιάμῃ πφιηλ, εἰο 3275 Χξηγέλνπο, Δηο Ρσκαίνπο 8:29, Migne, P.G., 14, 84. 3276 Θενθπιάθηνπ Βνπιγαξίαο, Δπηζηνιή πξνο Ρσκαίνπο Migne, P.G., 124, 452. 3277 Χξηγέλνπο, Δηο Ρσκαίνπο 7:16, Migne, P.G., 14, 1145. 3278 Ρσκ. 9:17. 3279 Έμ. 4:21. 3280 Ρσκ. 9:18. 3281 Ρσκ. 9:20, 21. 3282 Χξηγέλνπο, Πεξί Αξρψλ, III, 1, 9, Migne, P.G., 11, 265. 3283 Έλζ αλσηέξσ, Πεξί Αξρψλ, III, 11, Migne, P.G., 11, 268. 3284 Ρσκ. 9:16. 478
κάηελ ἠγξχπλεζελ ὁ θπιάζζσλ» 3285. Απηά ηα ιφγηα ηεο Αγία Γξαθήο δελ πξνηίζνληαη λα καο απνζαξξχλνπλ απφ ηνπ λα θηίζνπκε, νχηε καο δηδάμνπλ λα κε αγξππλνχκε θαη λα κε θπιάηηνπκε ηελ πφιηλ καο, αιιά αληίζεηα ηνλίδνπλ φηη ρσξίο ηνλ Θεφ ηα πξάγκαηα πνπ είλαη λα θηηζηνχλ θαη εθείλα πνπ δελ είλαη θάησ απφ ηελ πξνζηαζία Σνπ καηαίσο θηίδνληαη θαη θπιάζζνληαη. Με παξφκνην ηξφπν, ε ηειείσζή καο δελ επηηπγράλεηαη ρσξίο ηελ δηθή καο ελέξγεηα, αιιά καδί κε ηνλ Θεφ πνπ ζπκβάιιεη πνιχ κε ην λα πξνζθέξεη πεξηζζφηεξα απφ εκάο 3286. Σν ρσξίν Β Σηκνζένπ 2:20 αλαθέξεηαη ζηελ Δθθιεζία σο κία «κεγάιε νἰθία» ζηελ νπνίαλ «νὐθ ἔζηη κφλνλ ζθεχε ρξπζᾶ θαὶ ἀξγπξᾶ, ἀιιὰ θαὶ μχιηλα θαὶ ὀζηξάθηλα, θαὶ ἃ κὲλ εἰο ηηκήλ, ἃ δὲ εἰο ἀηηκίαλ» 3287. Ο άγηνο Απφζηνινο Παχινο δίδαμε φηη, εθείλνο πνπ θαζαξίδεη ηνλ εαπηφλ ηνπ γίλεηαη ζθεχνο «εἰο ηηκήλ», ελψ άιινη πνπ δηαηεξνχλ ηνλ εαπηφλ ηνπο βξψκηθνπο παξακέλνπλ ζθεχε «εἰο ἀηηκίαλ», έηζη είλαη νινθάλεξν φηη ζε θακηά πεξίπησζε είλαη ν Θεφο πξφμελνο ησλ θαηαζηάζεψλ ηνπο. Δίλαη αιεζέο φηη, ν Θεφο θάκλεη ζθεχε ηηκήο θαη ζθεχε αηηκίαο. Όκσο, απηφ δελ ήηαλ ζσζηφ απφ ηελ αξρή ζχκθσλα κε ηελ Πξφγλσζε γηαηί πξηλ απ απηήλ νχηε πξνδηθάδεη νχηε πξνδηθαηψλεη. Πξνβιέπεη θαη πξννξίδεη, γίλνληαη ζθεχε ηηκήο, εθείλνη πνπ θαζάξηζαλ ηνλ εαπηφλ ηνπο, θαη γίλνληαη ζθεχε αηηκίαο, εθείλνη πνπ παξακέλνπλ ζηελ αθαζαξζία. Αθφκα,... ν αγγεηνπιάζηεο έρεη ηελ εμνπζία λα θάκεη φ,ηη επηζπκεί κε ην ίδην πειφ. πλεπψο, δελ πξέπεη πνηέ λα μερλάκε φηη ρσξίο ηελ βνήζεηα ηνπ Θενχ δελ ζα πεηχρνπκε νχηε κπνξεί ε βνήζεηα ηνπ Θενχ λα καο εθβηάζεη λα πξννδεχζνπκε, εάλ εκείο δελ ζπλεξγαζηνχκε γηα ην θαιφ. Δπνκέλσο, ν Θεφο δελ δεκηνπξγεί θάπνηνλ γηα ηηκή ή αηηκία, εάλ ε πξφζεζή καο δελ ήηαλ δηάθνξε, αλεβαίλνληαο ζηα πςειφηεξα ή ζηα ρεηξφηεξα 3288. Ο Χξηγέλεο βαζηζκέλνο ζηα ιφγηα ηνπ Υξηζηνχ πνπ αθνξνχλ ηελ Σχξν θαη ηδψλα, «νὐαί ζνη, Υνξαδίλ, νὐαί ζνη, Βεζζατδά ὅηη εἰ ἐλ Σχξῳ θαὶ ηδῶλη ἐγελήζεζαλ αἱ δπλάκεηο αἱ γελφκελαη ἐλ ὑκῖλ, πάιαη ἅλ ἐλ ζάθθῳ θαὶ ζπνδῷ θαζήκελαη κεηελφεζαλ» 3289, ζεψξεζε ηελ αηηία γηαηί ν Θεφο θαζπζηεξεί ή εληειψο απνθεχγεη λα επηζθεθζεί κεξηθνχο πνπ βξίζθνληαη ζε παξφκνηα θαηάζηαζε κε εθείλνπο ζηελ Σχξν θαη ηδψλα γηα ηελ δηαθψηηζε θαη ζσηεξία ηνπο θαη ηνπο νπνίνπο πξνγλψξηδε φηη ζα είραλ κεηαλνήζεη; Παξαηήξεζε φηη ν αηψληνο Θεφο γλσξίδεη φια ηα κπζηηθά θαη γηα ην θάζε ηη, αθφκα πξηλ ζπκβνχλ. χκθσλα κε ηελ Αγαζφηεηά Σνπ, θαζπζηεξεί ηελ γξήγνξε βνήζεηα πξνο απηνχο γηα ηελ σθέιεηά ηνπο θαη ζπλεπψο, παξ φιν πνπ γηα έλα δηάζηεκα θαίλεηαη φηη ν Θεφο δελ ηνπο βνεζά, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπο βνεζά. Ο Θεφο πνπ πξνγλσξίδεη ην 3285 Φαικ. 126(127):1. 3286 Χξηγέλνπο,Πεξί Αξρψλ, III, 18, Migne, P.G., 11, 289 θαη 292. 3287 Β Σηκ. 2:20. 3288 Χξηγέλνπο, Πεξί Αξρψλ, III, 20, Migne, P.G., 11, 296 297 θαη 301. 3289 Μαηζ. 11:21. 479