ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΓΕΩΛΟΓΩΝ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ Σμύρνης 1Β, Ζωγράφου, Αθήνα 15772, Τηλ: 210 7777089, Fax: 210 7777092 website: www.syngeme.gr email: info@syngeme.gr ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΕΩΛΟΓΩΝ (Σ.Ε.Γ.) Μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Γεωλόγων (E.F.G.) Διδότου 26-106 80 Αθήνα ΠΡΟΣ Αρ. Πρωτ. 248 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αθήνα, 13/12/2012 ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ Υπόψη Ειδικού Γραμματέα κ. Κ. Τριάντη Κηφισίας 124 και Ιατρίδου 2, Αμπελόκηποι, Τ.Κ. 11526 Τηλ. 210 6931250 Fax 210 6994357 ΘΕΜΑ «Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής. Εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ». Προτάσεις σχετικά με το περιεχόμενο του Γεωλογικού Αντικειμένου στο Φάκελο του Έργου των υπό εξέλιξη Προκηρύξεων κ. Ειδικέ Γραμματέα, Όπως θα έχετε ενημερωθεί, οι συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα με εκπροσώπους των Δ.Σ. του Συνδέσμου Γεωλόγων Μελετητών Ελλάδας (ΣΥΝ.ΓΕ.Μ.Ε.), καθώς και του Συλλόγου Ελλήνων Γεωλόγων (Σ.Ε.Γ.), ανέδειξαν τη σπουδαιότητα και την αναγκαιότητα ουσιαστικής συμμετοχής των γεωλογικών μελετών στις υπό εξέλιξη προκηρύξεις των «Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής σε εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ». Επίσης, θα έχετε ενημερωθεί για τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων (27/11/2012) μεταξύ στελεχών της Υπηρεσίας και του Τεχνικού Σύμβουλου και εξουσιοδοτημένων μελών των Δ.Σ. των Συλλόγων μας, η οποία είχε ως αντικείμενο την αναλυτική προσέγγιση του περιεχομένου των Γεωλογικών Μελετών ανά στάδιο, που θα συμπεριληφθεί στον Φάκελο του Έργου στις υπό εξέλιξη προκηρύξεις. Με την επιστολή μας αυτή επιθυμούμε να καταθέσουμε και εγγράφως τις απόψεις μας, όσον αφορά στη συμμετοχή του γεωλογικού αντικειμένου και να τονίσουμε, για μία ακόμη φορά, τη σπουδαιότητα της γεωλογικής προσέγγισης στην πρόβλεψη και την πρόληψη του κινδύνου πλημμύρας, ενδεχόμενη υποτίμηση της οποίας θα έχει ως συνέπεια, όχι μόνο την υποβάθμιση της ποιότητας και τη μείωση της αποτελεσματικότητας του έργου των «Σχεδίων Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας», αλλά και την ασφάλεια των πολιτών.
2 Αποτελεί γεγονός ότι, στην Ελλάδα οι πλημμύρες είναι διαχρονικά μία από τις σημαντικότερες κατηγορίες φυσικών καταστροφών με σοβαρότατες συνέπειες. Πολλές περιοχές της χώρας μας έχουν πληγεί κατ επανάληψη από καταστροφικές πλημμύρες μετά από έντονες βροχοπτώσεις, ιδίως σε θέσεις όπου είχαν λάβει χώρα σημαντικές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και αλλοιώσεις επί του μορφολογικού ανάγλυφου (ανεξέλεγκτες επιχωματώσεις - ακόμη και δόμηση εντός κοιτών υδατορεμάτων), είτε είχαν εκδηλωθεί πυρκαγιές. Ας θυμηθούμε τις χρονιές 2002, 2003, 2006 και 2007, στο πρόσφατο παρελθόν, όπου πολλές περιοχές της χώρας αντιμετώπισαν σοβαρότατα προβλήματα πλημμυρών, που συνοδεύτηκαν μεταξύ άλλων από κατολισθήσεις, λασπορροές, βλάβες σε οικίες εντός οικισμών, καθώς και καταστροφές σε τμήματα του οδικού δικτύου (Αττική, Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Αχαΐα, Ήπειρος, Εύβοια, Κυκλάδες, Κρήτη κ.ά.). Πρόσφατο είναι το παράδειγμα των πλημμυρών που εκδηλώθηκαν στη Μυτιλήνη (2/12/2012) μετά από έντονες βροχοπτώσεις και συνοδεύτηκαν από γεωλογικές καταστροφές, όπως κατολισθήσεις πρανών, εδαφικές καθιζήσεις, λασπορροές, καθώς και μετατόπιση όγκων φερτών υλικών που διαβρώθηκαν από τα νερά των βροχοπτώσεων και μεταφέρθηκαν ακόμη και μέσα στην πόλη. Οι υπό Προκήρυξη μελέτες για τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα εξής: Σύμφωνα με την υφιστάμενη βιβλιογραφία, στον ευρύτερο χώρο των παραλίων της Μεσογείου και στην Ελλάδα καταγράφονται ιδιαίτερες συνθήκες στο καθεστώς των πλημμυρών, δεδομένης της επίδρασης του κλίματος, αλλά και των ειδικών γεωλογικών, γεωμορφολογικών και κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών της περιοχής (υδρολογικές λεκάνες με μικρό έως μέσο μέγεθος - αποστράγγιση από εφήμερους χειμάρρους με ελάχιστο ή και καθόλου νερό κατά τη διάρκεια του έτους - ιδιαίτερο γεωτεκτονικό καθεστώς). Ως άμεση συνέπεια των παραπάνω, οι περισσότερες υδρολογικές λεκάνες είναι επιδεκτικές σε αιφνίδιες πλημμύρες ή πλημμύρες ταχείας απόκρισης (flash floods), οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλές ταχύτητες, σημαντική στερεοπαροχή και απότομη άνοδο της πλημμυρικής στάθμης (Παπανικολάου Δ., Διακάκης Μ., 2011 και Ανδρεαδάκης Ε., Φουντούλης Ι. 2007). Στα κείμενα και τις οδηγίες της Ε.Ε. και κυρίως στο Handbook on good practices for flood mapping in Europe, chapter 7.3, EXCIMAP 2007, τονίζεται η ιδιαιτερότητα των πλημμυρών που εκδηλώνονται σε ορισμένα κράτη της Ε.Ε. και στις Μεσογειακές χώρες, όπως ροές χειμάρρων (torrent flows), πλημμύρες υπόγειων νερών (groundwater flooding), αιφνίδιες πλημμύρες (flash floods), όπου απαιτείται διαφορετική μεθοδολογική προσέγγιση. Μεταξύ άλλων, επισημαίνεται ότι η επικινδυνότητα πλημμύρας θα πρέπει να βασίζεται σε γεωχωρικά δεδομένα, όπως η γεωμορφολογική ανάλυση και οι γεωλογικοί χάρτες. Στην ΚΥΑ 31822/1542/Ε103 (ΦΕΚ 1108 Β /21-07-2010, άρθρα 4 και 5), αναφέρεται, τόσο στην προκαταρκτική αξιολόγηση, όσο και στην σύνταξη
3 χαρτών επικινδυνότητας και κινδύνων πλημμύρας, η σημασία του γεωμορφολογικού παράγοντα καθώς επίσης και η επισήμανση ζωνών, όπου υπάρχει το ενδεχόμενο πλημμυρών με αυξημένο ποσοστό μεταφερόμενων ιζημάτων και πλημμυρών, που μπορεί να προκαλέσουν ροή λάσπης ή κατολισθήσεις. κ. Ειδικέ Γραμματέα, Μετά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων (27/11/2012), με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι έχει ήδη ολοκληρωθεί η «Προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πλημμύρας ανά υδατικό διαμέρισμα» καθώς και οι «Ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας» και μάλιστα χωρίς καμία γεωλογική αξιολόγηση. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι μπορεί η χώρα μας να απέφυγε το πρόστιμο απέναντι την Ε.Ε., όμως υπάρχει σοβαρή αμφιβολία κατά πόσο τα αποτελέσματα, που παραδόθηκαν, αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα και λειτουργούν σε όφελος της ασφάλειας των πολιτών. Επιπλέον, πρέπει να αναφέρουμε ότι, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές μας να συμμετάσχουμε δημιουργικά στη σύνταξη των Τευχών Τεχνικού Αντικειμένου, δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση, τόσο από μέρους των στελεχών της Υπηρεσίας, όσο και από μέρους του Τεχνικού Σύμβουλου. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, σας επισυνάπτουμε το «Αναλυτικό Υπόμνημα Προτάσεων του Αντικειμένου των Γεωλογικών Μελετών στα πλαίσια των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας», που αναπτύχθηκε και προφορικά στη συνάντηση της 27/11/2012. Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση επί του θέματος. Αθήνα, 13-12-2012 Για το Δ.Σ. του Σ.Ε.Γ O Πρόεδρος Για το Δ.Σ. του ΣΥΝ.ΓΕ.Μ.Ε. Ο Πρόεδρος ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ 6977088644 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΙΟΥ 2107777089 6978117807 Κοινοποιήσεις 1. ΥΠΕΚΑ, Γρ. Υπουργού 2. ΥΠΕΚΑ, Γρ. Υφυπουργού 3. ΓΕΩΤΕΕ 4. Τεχνικός Σύμβουλος ΕΓΥ
4 Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής Εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΗ Η απασχόληση του Γεωλόγου (σε ανθρωπομήνες) εκτιμάται για ένα «μέσο» υδατικό διαμέρισμα για το οποίο, σύμφωνα με την εκτίμηση του Τεχνικού Συμβούλου, απαιτούνται συνολικά 50 ανθρωπομήνες. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΥΠΟΒΑΘΡΑ Συλλογή και αξιολόγηση, σε συνάρτηση με το αντικείμενο της εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων, όλων των διαθέσιμων γεωμορφολογικών, γεωλογικών, τεκτονικών, υδρογεωλογικών και τεχνικογεωλογικών στοιχείων της λεκάνης απορροής. Ανάλυση και περιγραφή των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της λεκάνης απορροής και των γεωμορφολογικών διεργασιών που έχουν συντελέσει στη διαμόρφωση του υδρογραφικού δικτύου. Καταγραφή των στοιχείων που καθορίζουν την ύπαρξη σταθερού ή διαχρονικά μεταβαλλόμενου εδαφικού ανάγλυφου. {Απασχόληση: 1,0 Α-μήνας} ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΥΔΡΟΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Συνοπτική περιγραφή των γεωλογικών σχηματισμών, που συναντώνται στην λεκάνη απορροής και επηρεάζουν την επιφανειακή απορροή καθώς επίσης και των γεωτεκτονικών συνθηκών και της μορφοτεκτονικής εξέλιξης και αξιολόγηση της επίδρασής τους στην εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων. Περιγραφή των υδρογεωλογικών συνθηκών με έμφαση στον διαχωρισμό υδρολιθολογικών ενοτήτων, στην εκτίμηση της πρωτογενούς και δευτερογενούς υδροπερατότητας των γεωλογικών σχηματισμών της λεκάνης απορροής και στην αλληλεπίδραση επιφανειακών και υπόγειων νερών. Στοιχεία υδρολιθολογίας και υπόγειας υδροφορίας σε χάρτη κατάλληλης κλίμακας. Εκτίμηση της διαβρωσιμότητας των γεωλογικών σχηματισμών και της τροφοδοσίας με ιζήματα των πλημμυρικών πεδίων, ποτάμιων αναβαθμίδων, αλλουβιακών ριπιδίων κλπ. Αξιολόγηση παλαιότερων προγενέστερων πλημμυρικών φαινομένων από την διερεύνηση χαρακτηριστικών γεωμορφών, που έχουν αποτυπωθεί στις ζώνες αναβαθμίδων και ριπιδίων. {Απασχόληση: 2,5 Α-μήνες}
5 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ Αξιολόγηση της γεωμορφολογικής εξέλιξης της λεκάνης απορροής και των συνθηκών εδαφικής διαβρωσιμότητας και δυνητικών εκδηλώσεων εδαφικών ασταθειών των παρόχθιων περιοχών σε συνάρτηση με την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων. Εκτίμηση των συντελεστών κατείσδυσης των υδρολιθολογικών ενοτήτων και της αποθηκευτικής ικανότητας κυρίως σε χαμηλά σημεία της επιφάνειας της λεκάνης απορροής. Αναλυτική διερεύνηση και εκτίμηση των ποσοτικών και ποιοτικών παραμέτρων των αιωρούμενων και σε σύρση φερτών υλικών τόσο σε κανονικές συνθήκες, όσο και σε περιόδους υψηλών βροχοπτώσεων ή/και εκδήλωσης πλημμυρικών καταστάσεων. Διάκριση ζωνών όπου συντελούνται οι διεργασίες Τεχνικογεωλογική διερεύνηση και αξιολόγηση των συνθηκών εκδήλωσης εδαφικών ασταθειών, καθιζήσεων και κινδύνων κατολισθήσεων μικρής και μεγάλης κλίμακας ως συνέπεια των πλημμυρικών φαινομένων αλλά και αντιστρόφως ως επίδραση στην αύξηση της επικινδυνότητας πλημμυρών. Σύνταξη Χαρτών επικινδυνότητας πλημμύρας: Σύνταξη γεωλογικού χάρτη της Π.Λ.Α.Π. στον οποίο, εκτός από το βασικό γεωλογικό υπόβαθρο, παρουσιάζονται τα γεωλογικά στοιχεία που άμεσα ή έμμεσα επηρεάζουν ή επηρεάζονται με πλημμυρικά φαινόμενα. Στο χάρτη διακρίνονται: Περιοχές με παλαιές πλημμυρικές αποθέσεις, περιοχές χωρίς πλημμυρικές αποθέσεις, περιοχές με υφιστάμενες και δυνητικές εδαφικές αστάθειες, περιοχές υψηλής μέτριας χαμηλής υδροπερατότητας κλπ. {Απασχόληση: 2 5 Α-μήνας} ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ Πρόβλεψη των αρνητικών επιπτώσεων των πλημμυρικών φαινομένων στο ποσοτικό και το ποιοτικό καθεστώς των υπόγειων υδατικών συστημάτων υδροφόρων και της επικινδυνότητας για βασικά υδροληπτικά έργα όπως γεωτρήσεις ύδρευσης, υδρομαστεύσεις πηγών κλπ. Σύνταξη Χαρτών κινδύνου πλημμύρας: Σύνταξη χάρτη σε επίπεδο Π.Λ.Α.Π. με καθορισμό ζωνών με κίνδυνο εκδήλωσης διάφορων μορφών κατολισθήσεων, καταρρεύσεις τεχνητών ή φυσικών πρανών, ροές λάσπης, εδαφικές διαβρώσεις και καθιζήσεις κλπ. Επισήμανση ζωνών όπου υπάρχει ενδεχόμενο πλημμυρών με αυξημένο ποσοστό μεταφερόμενων ιζημάτων και πλημμυρών που μπορεί να προκαλέσουν ροή λάσπης ή κατολισθήσεις. Επισήμανση περιοχών με κίνδυνο ρύπανσης των υπόγειων υδατικών συστημάτων λόγω πλημμυρικών καταστάσεων και κατάκλυσης περιοχών της χαμηλής ζώνης των λεκανών απορροής. Επισήμανση ζωνών με κίνδυνο πρόκλησης σημαντικών βλαβών και ρυπάνσεων των πηγών ύδρευσης (γεωτρήσεις, πηγές, πηγάδια) με κίνδυνο αχρήστευσης τους μετά από πλημμυρικά φαινόμενα. {Απασχόληση: 1,5 Α-μήνας}
ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ 6 Συμβολή στον καθορισμό θέσεων εγκατάστασης υδρομετρητικών σταθμών ανάλογα με την εμφάνιση των υδρολιθολογικών ενοτήτων και την ανάπτυξη υπόγειων υδροφορέων. Συμβολή στον σχεδιασμό ανάσχεσης της πλημμυρικής απορροής και ελεγχόμενης κατάκλυσης ορισμένων περιοχών σε περίπτωση πλημμύρας σύμφωνα με την διηθητική ικανότητα του εδάφους και την ανάπτυξη υπόγειων υδροφορέων. Συμβολή στον σχεδιασμό έργων αντιπλημμυρικής προστασίας σύμφωνα με τις τεχνικογεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες. Συμβολή στον καθορισμό έργων προστασίας των παρόχθιων περιοχών από την εκδήλωση φαινομένων αστάθειας. Προτάσεις με επισήμανση περιοχών με δυνατότητες με δυνατότητες αποστράγγισης των πλημμυρών ή περιοχών με δυνατότητες συγκράτησης των πλημμυρών όπως φυσικά πλημμυρικά πεδία κλπ. Προτάσεις μέτρων για την προστασία των υπόγειων υδατικών συστημάτων από τους κινδύνους ποιοτικής υποβάθμισης λόγω πλημμυρικών φαινομένων. Προτάσεις μέτρων για την προστασία υδροληψιών ύδρευσης (πηγές, γεωτρήσεις, πηγάδια) σε ζώνες όπου προβλέπεται να κατακλυσθούν από πλημμυρικά νερά. Προτάσεις έργων τεχνητού εμπλουτισμού σύμφωνα με τις δυνατότητες που παρέχονται για αύξηση του ποσοστού του νερού κατείσδυσης στο υπέδαφος και ενίσχυση των υπόγειων υδροφορέων. ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΔ και ΣΜΠΕ {Απασχόληση: 1,0 Α-μήνας} Παρουσίαση και εξειδικευμένη ανάλυση των στοιχείων της Γεωλογικής διερεύνησης και των αποτελεσμάτων σχετικά με τη Γεωλογική επικινδυνότητα σε συσχέτιση με την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων. {Απασχόληση: 1,0 Α-μήνας} {Σύνολο Απασχόληση σε Α-μήνες:9,5 Α-μήνες}