ΤΑΞΗ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 008-009 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (60 περίοδοι) ιδακτικό εγχειρίδιο: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυµνασίου ΟΕ Β (νέο βιβλίο) Ενότητες - Βοήθηµα: Βιβλίο του Καθηγητή ΟΕ Β Στον προγραµµατισµό που ακολουθεί προτείνονται κείµενα όσο το δυνατό εύληπτα, σύντοµα, ευχάριστα. Παρόλο που σε κάποια κείµενα έγινε µικρή διασκευή από τους συγγραφείς των βιβλίων παραµένουν δυσνόητα και γι αυτό δεν περιλήφθηκαν στο συγκεκριµένο προγραµµατισµό. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του καθηγητή, «η επιλογή των κειµένων βασίστηκε ακόµη στις δυνατότητες που προσφέρουν πολλά από αυτά για διαθεµατικές προσεγγίσεις». Όµως, ο χρόνος που διατίθεται για τις διαθεµατικές δραστηριότητες είναι µόνο το 5% του διδακτικού χρόνου, γι αυτό ο διδάσκων µπορεί να αναθέσει σε οµάδες µαθητών κάποιες από τις διαθεµατικές δραστηριότητες που προτείνονται (βλ. Προαιρετικές διαθεµατικές δραστηριότητες µε βάση το Βιβλίο του Καθηγητή). Στην προσπάθεια να γίνει η διδασκαλία πιο αποτελεσµατική και για να διευκολυνθεί ο διδάσκων στη διδακτική πράξη προτείνονται τα ακόλουθα: Οι διδάσκοντες/ουσες είναι καλό:. Να συµβουλεύονται το βιβλίο του εκπαιδευτικού και να αξιοποιούν, όπου είναι δυνατόν, τις οδηγίες/προτάσεις που κατατίθενται για την πορεία διδασκαλίας ή την αξιολόγηση του µαθήµατος.. Να ενηµερώνουν τους µαθητές/τριες για τη σχετική βιβλιογραφία και δικτυογραφία (όπως αυτή παρουσιάζεται στο βιβλίο του εκπαιδευτικού) και να τους/τις προτρέπουν να αναλάβουν δηµιουργικές εργασίες.. Να αξιοποιούν το Β µέρος του βιβλίου (Ετυµολογικά), συνδυάζοντάς το µε τη διδασκαλία του λεξιλογίου, αφού κρίνεται σηµαντική η γνώση που προσφέρει. Να γίνεται επιλογή στις ασκήσεις. 4. Να αξιοποιούν το υποστηρικτικό υλικό, που αποστέλλεται από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού (επεξεργασία κειµένου και απόδοσή του στα ν.ε., εργασία στο γραµµατικό/συντακτικό φαινόµενο), στοχεύοντας στην άµεση εµπλοκή των µαθητών/τριών στη µαθησιακή διαδικασία και στην οικοδόµηση της γνώσης, ώστε να καταστεί το µάθηµα των Αρχαίων Ελληνικών ελκυστικό και χρήσιµο.
5. Να παρουσιάζουν, κατά τη διδασκαλία τους, πρώτιστα το φαινόµενο στα ν.ε. και στη συνέχεια στα α.ε., στοχεύοντας στη διαπίστωση οµοιοτήτων και διαφορών. 6. Να επαναφέρουν τα φαινόµενα (γραµµατικά, συντακτικά) προηγούµενων ενοτήτων σε νέες ενότητες, ακολουθώντας τη σπειροειδή διάταξη της ύλης. 7. Να επιδιώκουν, κατά την επεξεργασία του κειµένου, να παρουσιάζεται ο ενιαίος χαρακτήρας της Ελληνικής Γλώσσας µε επιλογή συγκεκριµένων λέξεων, φαινοµένων γραµµατικών ή συντακτικών. 8. Να αξιοποιούν συστηµατικά τα βιβλία αναφοράς: τη Γραµµατική της Αρχαίας Ελληνικής και το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. 9. Να αξιοποιούν την τεχνολογία, όπου αυτή θα έχει προσθετική αξία στη διδασκαλία, µε στόχο την άµεση εµπλοκή των µαθητών/τριών και την πρόκληση του ενδιαφέροντός τους. 0. Να επιδιώκουν µε κάθε τρόπο την ποιοτική αναβάθµιση του µαθήµατος των Αρχαίων Ελληνικών.. Να επιδεικνύουν ευελιξία στο θέµα του χρόνου διδασκαλίας του µαθήµατος. Συγκεκριµένα, στην περίπτωση που χάνεται η ώρα διδασκαλίας του µαθήµατος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (στο τετράµηνο που διδάσκεται µόνο µία ώρα) να αξιοποιείται η µία από τις δύο ώρες της Αρχαίας Ελληνικής Γραµµατείας (Οµήρου, Οδύσσεια). Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ( περίοδοι την εβδοµάδα) ΕΝΟΤΗΤΑ Το ταξίδι των λέξεων ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Α. Η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα Γ. Φθόγγοι και γράµµατα Α. Επαγγέλµατα των Αρχαίων Αθηναίων Β. Η ετυµολογία των λέξεων. Παραγωγή και σύνθεση Γ. Τόνοι και πνεύµατα. Μέρη του λόγου. Τα παρεπόµενα των πτωτικών. Τα παρεπόµενα του ρήµατος. Α. Ένα ταξίδι επιστηµονικής φαντασίας Β. Λεξιλόγιο Β. Η ετυµολογία των λέξεων. Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (α µέρος) Γ. Το άρθρο. Β κλίση ουσιαστικών. Προσωπικές αντωνυµίες
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΕΝΟΤΗΤΑ 6 Γ. Οριστική ενεστώτα ρ. ε µί. Οριστική ενεστώτα και µέλλοντα ε.φ. βαρύτονων ρηµάτων. Οριστική µέλλοντα ε.φ. αφωνόληκτων ρηµάτων. Α. Η οµορφιά δεν είναι το παν Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή ουσιαστικών από ρήµατα (α µέρος) Γ. Α κλίση ουσιαστικών ΕΝΟΤΗΤΑ 7 Α. Η λύση του γόρδιου δεσµού Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή ουσιαστικών από ρήµατα (β µέρος) Γ. Η αύξηση. Οριστική παρατατικού ρ. ε µί. Οριστική παρατατικού και αορίστου ε.φ. βαρύτονων ρηµάτων. Οριστική αορίστου ε.φ. αφωνόληκτων βαρύτονων ρηµάτων. ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ( περίοδοι την εβδοµάδα) ΕΝΟΤΗΤΑ 8 Α. Ένα µοιραίο λάθος Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή ουσιαστικών από επίθετα Γ. ευτερόκλιτα επίθετα. Η δεικτική αντωνυµία ο το, α τη, το το. ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Α. Ανυπέρβλητα πρότυπα Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή ρηµάτων (από ονόµατα) Γ. Ο αναδιπλασιασµός. Οριστική παρακειµένου και υπερσυντελίκου ε.φ. βαρύτονων ρηµάτων. Οριστική παρακειµένου και υπερσυντελίκου ε.φ. αφωνόληκτων βαρύτονων ρηµάτων. ΕΝΟΤΗΤΑ 0 Α. Ο Σωκράτης για τη φιλία Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή ρηµάτων (από ρήµατα, επιρρήµατα και Επιφωνήµατα Γ. Επαναληπτικές ασκήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Α. Η αγάπη του Αλεξάνδρου για το Βουκεφάλα Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή επιθέτων (από ουσιαστικά) Γ. Οι βασικοί όροι µιας απλής πρότασης: υποκείµενο και
ΕΝΟΤΗΤΑ κατηγόρηµα. Α. Αθήνα και Ατλαντίδα Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή επιθέτων (από ουσιαστικά) Γ. Γ κλίση ουσιαστικών: α) φωνηεντόληκτα σε ις (γεν. έως) β) φωνηεντόληκτα σε εύς (γεν. έως) γ) ακατάληκτα µονόθεµα οδοντικόληκτα σε α (γεν. ατος) ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 4 Σηµείωση: Κατά τη διδασκαλία είναι καλό να γίνεται αξιοποίηση του Λεξικού αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, καθώς και του Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α, Β, Γ Γυµνασίου. Προαιρετικές διαθεµατικές δραστηριότητες µε βάση το Βιβλίο του Καθηγητή Ενότητα Να καταγράψετε αρχαίες ή λόγιες φράσεις ή παροιµίες που χρησιµοποιούνται καθηµερινά. Να αναζητήσετε στο λεξικό τη σηµασία τους και να τις παρουσιάσετε στην τάξη. Ενότητα ηµιουργία πίνακα που θα αναρτηθεί στην τάξη: «αντιστοίχιση επαγγελµάτων της αρχαιότητας µε σύγχρονα επαγγέλµατα (ή επαγγέλµατα που χάνονται)». Οι µαθητές συγκεντρώνουν υλικό που αναπαριστά τα επαγγέλµατα που αναφέρονται στο κείµενο της ενότητας (στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους υπάρχει για κάθε εποχή αντίστοιχο κεφάλαιο µε εικόνες, βλ. τόµος Β, σελ. 66-4, 48-47), καθώς και αντίστοιχες εικόνες από σύγχρονα ή παλαιότερα επαγγέλµατα (µπορούν να χρησιµοποιηθούν και εικόνες των µαθητών). Θα σχηµατιστούν σε µεγάλο χαρτόνι δύο στήλες µε τα ευρήµατά τους, αναγράφοντας το όνοµα του επαγγέλµατος στην αρχαία και στη νέα ελληνική. Ενότητα 6 Να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική εφηµερίδα/περιοδικό µε τίτλο: «Η οµορφιά δεν είναι το παν». Το πρότυπο της όµορφης γυναίκας ή του όµορφου άντρα σήµερα και σε παλιότερες εποχές (χρησιµοποιήστε εικόνες από εφηµερίδες, περιοδικά, διαδίκτυο, για να παρουσιάσετε το πρότυπο της όµορφης γυναίκας ή του όµορφου άντρα στην αρχαιότητα, στην Αναγέννηση, στη δεκαετία του 960, σήµερα). 4
Ενότητα 7 Συγκέντρωση µύθων και ιστοριών από την αρχαιότητα έως σήµερα που αναφέρονται σε θεϊκά σηµάδια ή εµφανίσεις θεών (επιφάνειες) στην αρχαιότητα ή του Θεού ή αγίων (λ.χ. από τον αετό του ία και τις εµφανίσεις των θεών στους ήρωες της Οδύσσειας, έως τον Ευαγγελισµό της Θεοτόκου, την εµφάνιση του Αγίου Πνεύµατος µε τη µορφή περιστεράς και το «ν τούτ νίκα». 5
ΤΑΞΗ Γ Αρχαιογνωσία: Οµηρικά Έπη: Ιλιάδα (νέο βιβλίο) ΕΝΟΤΗΤΕΣ ιδακτικές περίοδοι Εισαγωγή Περιληπτική απόδοση της ραψωδίας Α Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Α, στιχ. -5 Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Α, στιχ. 54-06 Ανάγνωση του χωρίου Α, στιχ. 07-49 Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Α, στιχ. 50-4α Ανάγνωση του χωρίου Α, στιχ. 4β -49 Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Α, στιχ. 494-6 Ανακεφαλαίωση /ανακοίνωση εργασιών/ ιαγώνισµα Περιληπτική απόδοση των ραψ. Β, Γ, Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Γ, στιχ. 44 Ανάγνωση του χωρίου, στιχ. 4-544 Περιληπτική απόδοση των ραψ. Ε, Ζ Ανάγνωση χωρίων από την «αριστεία» του ιοµήδη (π.χ. Ε 74-40) ή από το επεισόδιο του Γλαύκου και ιοµήδη (Ζ στιχ. 9-6) Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Ζ, στιχ. 69-59 Περιληπτική απόδοση της ραψ. Η Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Η, στιχ. 06 - Περιληπτική απόδοση της ραψ. Θ και Ι Αναλυτική επεξεργασία της ραψ. Ι, στ. 5-4 Περιληπτική απόδοση των ραψ. Κ, Λ, Μ, Ν Περιληπτική απόδοση των ραψ. Ξ, Ο, Π Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Π, στιχ. 684-867 Ανακεφαλαίωση /ανακοίνωση εργασιών/ ιαγώνισµα Περιληπτικά απόδοση των ραψ. Ρ, Σ Ανάγνωση του χωρίου Ρ, στ. 44-458 Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Σ, στιχ. 478-66 Περιληπτική απόδοση της ραψ. Τ Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Τ, στιχ. -5 Περιληπτική απόδοση των ραψ. Υ, Φ, Χ Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Χ, στιχ. 47-94 Περιληπτική απόδοση των ραψ. Ψ, Ω Αναλυτική επεξεργασία ραψ. Ω, στιχ. 678-805 Ανακεφαλαίωση /ανακοίνωση εργασιών/ ιαγώνισµα Σύνολο περιόδων: 45 6
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (45 περίοδοι) ιδακτικό εγχειρίδιο: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυµνασίου ΟΕ Β (νέο βιβλίο) Ενότητες 8 ιδακτικό εγχειρίδιο: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β Γυµνασίου ΟΕ Β (νέο βιβλίο) Ενότητες - 6 Βοήθηµα: Βιβλία του Καθηγητή ΟΕ Β Στον προγραµµατισµό που ακολουθεί προτείνονται κείµενα όσο το δυνατό εύληπτα, σύντοµα, ευχάριστα. Παρόλο που σε κάποια κείµενα έγινε µικρή διασκευή από τους συγγραφείς των βιβλίων, αυτά παραµένουν δυσνόητα και γι αυτό δεν περιλήφθηκαν στο συγκεκριµένο προγραµµατισµό. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του καθηγητή, «η επιλογή των κειµένων βασίστηκε ακόµη στις δυνατότητες που προσφέρουν πολλά από αυτά για διαθεµατικές προσεγγίσεις». Όµως, ο χρόνος που διατίθεται για τις διαθεµατικές δραστηριότητες είναι µόνο το 5% του διδακτικού χρόνου, γι αυτό ο διδάσκων µπορεί να αναθέσει σε οµάδες µαθητών κάποιες από τις διαθεµατικές δραστηριότητες που προτείνονται (βλ. Προαιρετικές διαθεµατικές δραστηριότητες µε βάση το Βιβλίο του Καθηγητή). Στην προσπάθεια να γίνει η διδασκαλία πιο αποτελεσµατική και για να διευκολυνθεί ο διδάσκων στη διδακτική πράξη προτείνονται τα ακόλουθα: Οι διδάσκοντες/ουσες είναι καλό:. Να συµβουλεύονται το βιβλίο του εκπαιδευτικού και να αξιοποιούν, όπου είναι δυνατόν, τις οδηγίες/προτάσεις που κατατίθενται για την πορεία διδασκαλίας ή την αξιολόγηση.. Να αξιοποιούν το Β µέρος του βιβλίου (Ετυµολογικά), συνδυάζοντάς το µε τη διδασκαλία του λεξιλογίου, αφού κρίνεται σηµαντική η γνώση που προσφέρει. Να γίνεται επιλογή στις ασκήσεις.. Να ενηµερώνουν τους µαθητές/τριες για τη σχετική βιβλιογραφία και δικτυογραφία (όπως αυτή παρουσιάζεται στο βιβλίο του εκπαιδευτικού) και να τους/τις προτρέπουν να αναλάβουν δηµιουργικές εργασίες. 4. Να αξιοποιούν το υποστηρικτικό υλικό, που αποστέλλεται από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού (επεξεργασία κειµένου και απόδοσή του στα ν.ε., εργασία στο γραµµατικό/συντακτικό φαινόµενο), στοχεύοντας στην άµεση εµπλοκή των µαθητών/τριών στη µαθησιακή διαδικασία και στην οικοδόµηση της γνώσης, ώστε να καταστεί το µάθηµα των Αρχαίων Ελληνικών ελκυστικό και χρήσιµο. 5. Να παρουσιάζουν, κατά τη διδασκαλία τους, πρώτιστα το φαινόµενο στα ν.ε. και στη συνέχεια στα α.ε., στοχεύοντας στη διαπίστωση οµοιοτήτων και διαφορών. 6. Να επαναφέρουν τα φαινόµενα προηγούµενων ενοτήτων (γραµµατικά, συντακτικά) σε νέες ενότητες, ακολουθώντας τη σπειροειδή διάταξη της ύλης. 7
7. Να επιδιώκουν, κατά την επεξεργασία του κειµένου, να παρουσιάζεται ο ενιαίος χαρακτήρας της Ελληνικής Γλώσσας µε επιλογή συγκεκριµένων λέξεων, µε φαινόµενα γραµµατικά ή συντακτικά. 8. Να αξιοποιούν συστηµατικά τα βιβλία αναφοράς: τη Γραµµατική της Αρχαίας Ελληνικής και το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. 9. Να αξιοποιούν την τεχνολογία, όπου αυτή θα έχει προσθετική αξία στη διδασκαλία, µε στόχο την άµεση εµπλοκή των µαθητών/τριών και την πρόκληση του ενδιαφέροντός τους. 0. Να επιδιώκουν µε κάθε τρόπο την ποιοτική αναβάθµιση του µαθήµατος των Αρχαίων Ελληνικών.. Να επιδεικνύουν ευελιξία στο θέµα του χρόνου διδασκαλίας του µαθήµατος. Συγκεκριµένα, στην περίπτωση που χάνεται η ώρα διδασκαλίας του µαθήµατος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (στο τετράµηνο που διδάσκεται µόνο µία ώρα) να αξιοποιείται η µία από τις δύο ώρες της Αρχαίας Ελληνικής Γραµµατείας (Οµήρου, Ιλιάδα). Από το βιβλίο της Α Γυµνασίου Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ( περίοδοι) Επανάληψη και διδασκαλία του φαινοµένου που δε διδάχθηκε την προηγούµενη χρονιά ( Γ κλίση ουσιαστικών: α) φωνηεντόληκτα σε ις (γεν. έως) β) φωνηεντόληκτα σε εύς (γεν. έως) γ) ουδέτερα ακατάληκτα µονόθεµα οδοντικόληκτα σε α (γεν. ατος) ΕΝΟΤΗΤΑ Α. άµων και Φιντίας Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή επιθέτων (από ουσιαστικά) Γ. Απαρέµφατα και µετοχές ε.φ. βαρύτονων ρηµάτων. Η σύνταξη του απαρεµφάτου και της µετοχής. ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Α. Ένα άδικο παράπονο Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή επιθέτων από ρήµατα Γ. Γ κλίση ουσιαστικών (ακατάληκτα [-ων/ οντος] και καταληκτικά [-ας/ αντος] οδοντικόληκτα) Οριστική Ενεστώτα και Μέλλοντα µέσης φωνής, Οριστική µέλλοντα του ε µί 8
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΕΝΟΤΗΤΑ 6 ΕΝΟΤΗΤΑ 7 Α. Η µεταµόρφωση του Λεύκιππου Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή επιθέτων από ρήµατα Β. Λεξιλογικός πίνακας Γ. Οριστική Παρατατικού και Αορίστου µέσης φωνής Γ. Οριστική Παρακειµένου και Υπερσυντέλικου µέσης φωνής βαρύτονων ρηµάτων Α. Ένα διδακτικό παράδειγµα από τη φύση Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Παραγωγή επιρρηµάτων Γ. Απαρέµφατο και Μετοχή Μέσης φωνής Υποκείµενο Απαρεµφάτου και µετοχής ΕΝΟΤΗΤΑ 8 Α. Η ειλικρίνεια ανταµείβεται (σύντοµη επεξεργασία) Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Επαναληπτικές Ασκήσεις Γ. Επανάληψη των φαινοµένων που παρουσιάστηκαν στις Ενότητες -8. ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ - ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ( περίοδοι) Νέο βιβλίο Β Γυµνασίου ΕΝΟΤΗΤΑ Α. Πατρική δικαιοσύνη ΕΝΟΤΗΤΑ Α. Το τέχνασµα του Θεµιστοκλή Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Εισαγωγή στη σύνθεση Γ. Συµφωνόληκτα ουσιαστικά Γ κλίσης (αφωνόληκτα, ηµιφωνόληκτα) ΕΝΟΤΗΤΑ Α. Το χρέος του ιστορικού Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Πρώτο συνθετικό λέξη κλιτή - 9
ουσιαστικό Γ. Συµφωνόληκτα ουσιαστικά Γ κλίσης ( ηµιφωνόληκτα: υγρόληκτα, συγκοπτόµενα, σιγµόληκτα) Σύνδεση προτάσεων (απλή αναφορά) ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΕΝΟΤΗΤΑ 6 Α. Οι Σεληνίτες Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Πρώτο συνθετικό λέξη κλιτή - επίθετο Γ. Γ κλίση επιθέτων (φωνηεντόληκτα σε ύς, -ε α, -ύ) Υποτακτική (υποτακτική Ενεστώτα, Αορίστου ε.φ.) Α. Η ελεηµοσύνη βασίλισσα των αρετών Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Πρώτο συνθετικό λέξη κλιτή - ρήµα Γ. Υποτακτική Ενεστώτα του ε µί και Παρακειµένου βαρύτονων ρηµάτων. Αλληλοπαθητική αντωνυµία Απρόσωπη σύνταξη Α. Η ευθύνη για την παιδεία των νέων Β. Λεξιλογικός πίνακας Β. Ετυµολογικά. Πρώτο συνθετικό λέξη άκλιτη Γ. Επίθετα Γ κλίσης (δικατάληκτα σιγµόληκτα σε ης, -ες και δικατάληκτα ενρινόληκτα σε ων, -ον) Ερωτηµατική / Αόριστη αντωνυµία τις, τις, τί ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ Σηµείωση: Κατά τη διδασκαλία είναι καλό να γίνεται αξιοποίηση του Λεξικού αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, καθώς και το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α, Β, Γ Γυµνασίου. Προτεινόµενες διαθεµατικές εργασίες υπάρχουν στο Βιβλίο του Εκπαιδευτικού (Α και Β Γυµνασίου). 0
Προαιρετικές διαθεµατικές δραστηριότητες µε βάση το Βιβλίο του Καθηγητή Β Γυµνασίου Ενότητα Ενότητα 4 «Σύνδεση µεγάλων πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων διαφορετικών εποχών». Η εργασία µπορεί να επεκταθεί από µια οµάδα µαθητών σε µια παράλληλη παρουσίαση µαχών της αρχαίας και νεότερης ελληνικής ιστορίας. Αν ήσαστε στη Σελήνη και µπαίνατε µέσα στο «φρέαρ» ή κοιτάζατε στο «κάτοπτρον» που αναφέρει ο Λουκιανός, τι θα ακούγατε και τι θα βλέπατε από τον πλανήτη Γη; Μπορείτε να γράψετε ένα ηµερολόγιο και να το εµπλουτίσετε µε σκίτσα ή φωτογραφίες που θα συγκεντρώσετε. Α Γυµνασίου Ενότητα «Η συγκέντρωση µύθων και ιστοριών από την Αρχαιότητα έως σήµερα που αναφέρονται στο θέµα της φιλίας». Μπορούν να χρησιµοποιηθούν πολλά σύγχρονα λογοτεχνικά βιβλία π.χ. του Λέο Μπουσκάλια, τα οποία καταγράφουν χαρακτηριστικά των φίλων. Οι µαθητές µπορούν να δηµιουργήσουν και δικά τους κείµενα για τη φιλία µε αφορµή ανάλογα κείµενα που έχουν διδαχτεί στο πλαίσιο άλλων µαθηµάτων. «Γράψτε µια επιστολή στον καλύτερό σας φίλο ή σε κάποιο αγαπηµένο σας πρόσωπο τονίζοντας πόση σηµασία έχει να υπάρχει απόλυτη εµπιστοσύνη µεταξύ σας». Ενότητα 7 Πώς φαντάζεστε τη συνέχεια του κηρύγµατος του Μ. Βασιλείου; Να γράψετε δύο παραγράφους, να τις συνδέσετε κατάλληλα µε το απόσπασµα της Ενότητας και, αφού δώσετε έναν εντυπωσιακότερο τίτλο, να διαβάσετε το κείµενο στην τάξη.
ΤΑΞΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΟΣ ΚΟΡΜΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ (60 περίοδοι) Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ιδακτικό εγχειρίδιο Ηροδότου Ιστορίες Β Γυµνασίου (νέο βιβλίο) ΟΕ Β (0 περίοδοι) Αρχαία Ελλάδα. Ο Τόπος και οι Άνθρωποι (0 περίοδοι) (βλ. προγραµµατισµό σχ. χρονιάς 006-07) Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Φιλοσοφικά Κείµενα, Πλάτωνα, Κρίτων, (Βασ. Τόγια Ευαγγ. Ρούσου, ΟΕ Β) (0 περίοδοι) (βλ. προγραµµατισµό σχ. χρονιάς 006-07) Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Ηροδότου Ιστορίες Β Γυµνασίου (νέο βιβλίο) ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟ ΟΙ Εισαγωγή Ενότητα η Προοίµιο, Ι.-5, 6 Θεµατικοί πυρήνες : Σκοπός και περιεχόµενο του έργου: κύριος άξονας και πλαίσιο. Ο ορθολογισµός του Ηροδότου Μέθοδος : αναζήτηση αιτιών, αντικειµενικότητα Η αστάθεια της ανθρώπινης ευδαιµονίας Ενδεικτικές ιαθεµατικές Έννοιες : Οµοιότητα διαφορά : Έλληνες βάρβαροι, Ευρώπη Ασία, ελεύθεροι πολίτες φόρου υποτελείς. Ενότητα η Κροίσος και Σόλων, Ι. 9- Θεµατικοί πυρήνες: Το περιεχόµενο της ανθρώπινης ευδαιµονίας Η αστάθεια της ανθρώπινης ευδαιµονίας Η αντίθεση Κροίσου Σόλωνα ως αντίθεση δύο κόσµων Η ύβρις το µέτρο το φθονερό θείο Ενδεικτικές ιαθεµατικές Έννοιες: Οµοιότητα διαφορά: ελληνικός και βαρβαρικός κόσµος, µέτρο ύβρις. Πολιτισµός:αντιλήψεις για το θείο, τον άνθρωπο και τη µοίρα, ευτυχία. Μεταβολή: η αστάθεια των ανθρώπινων πραγµάτων
Άτοµο σύνολο: ο Κροίσος και τα παραδείγµατα του Σόλωνα Ενότητα η Κροίσος και Κύρος, Ι. 86-9 Θεµατικοί πυρήνες:η µοίρα, οι θεοί και η ηθική ύβρις- τίσις Η κυκλική πορεία της ανθρώπινης µοίρας και της ιστορίας Μαντεία χρησµοί και ευθύνη του ανθρώπου Πόλεµος ειρήνη Ενδεικτικές ιαθεµατικές Έννοιες: Μαντεία, θρησκεία, πλούτος, στρατός κ. λπ. Οµοιότητα διαφορά (αντιλήψεων, εθίµων, ανθρώπινης µοίρας κ. λπ. ) Ενότητα 7 η Το δαχτυλίδι του Πολυκράτη, ΙΙΙ. 9-44 O φθόνος του θείου Η ύβρις η µοίρα - κυκλική πορεία της ανθρώπινης ζωής Το ήθος του τυράννου Ιστορία λογοτεχνία και µοτίβα πραµυθιού Πολιτικές ιδέες Ηροδότου Ενδεικτικές ιαθεµατικές Έννοιες: Επικοινωνία Ελευθερία τυραννία Άτοµο κοινωνία Ενότητα 8 η Πολιτεύµατα, ΙΙΙ. 80-8 Θεµατικές πυρήνες: Πολιτεύµατα ( σύγκριση) Ελευθερία εξουσία Πολιτικές αντιλήψεις Ηροδότου ιάλογος Ενδεικτικές ιαθεµατικές Έννοιες: Σύστηµα πολιτισµός Άτοµο κοινωνία Ελευθερία τυραννία ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ - ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ 0
ΤΑΞΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Αρχαία Ελληνικά Α Λυκείου Εισηγήσεις για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών Αρχαίας Ελληνικής Γραµµατείας Στις περισσότερες ενότητες προσφέρονται περισσότερες περίοδοι για καλύτερη εµπέδωση των φαινοµένων. Με τον προγραµµατισµό αυτό καλύπτονται βασικά φαινόµενα γραµµατικής και συντακτικού. Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ιδακτικό Εγχειρίδιο: Αρχαία Ελληνικά, Α Ενιαίου Λυκείου, ΥΑΠ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Ι ΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΟΧΟΙ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ Ενότητα Α. Αγωγή των νέων στην Αθήνα ΠΕΡΙΟ ΟΙ Νοηµατικά:. Να γνωρίσουν οι µαθητές/τριες: Το εκπαιδευτικό σύστηµα στην αρχαία Αθήνα και να ερµηνεύσουν τον ευρύτερο στόχο της Αθηναϊκής πολιτείας, τη διαµόρφωση καλο κ γαθο πολίτη.. Να δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στο σηµείο: «[ ] παρατιθέασιν α το π τ ν βάθρων ναγιγνώσκειν ποιητ ν γαθ ν ποιήµατα κα κµανθάνειν 4
ναγκάζουσιν, ν ο πολλο παινοι κα γκώµια παλαι ν νδρ ν γαθ ν νεισι, να πα µιµ ται κα ρέγηται µοιο γενέσθαι [ ]» και να συζητηθεί κατά πόσον οι µαθητές γνωρίζουν τέτοιους άνδρες/πρότυπα από τα παλαιότερα χρόνια µέχρι σήµερα (Ηρακλής, Αχιλλέας, Έκτορας, Λεωνίδας, Αγησίλαος, Ευαγόρας, Αλέξανδρος, Γρηγόρης Αυξεντίου). Επεξεργασία Κειµένου: (Είναι η πρώτη επαφή των µαθητών/τριών µε τον αρχαίο ελληνικό λόγο κατά τη σχολική χρονιά 008-9, εποµένως θα δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας. Αυτό θα γίνεται και στη συνέχεια). Μέσα από λέξεις (ρήµατα, ουσιαστικά, επίθετα), π.χ. πέµπουσιν: το ίδιο ρ. χρησιµοποιείται στην κυπριακή διάλεκτο µε την ίδια σηµασία, στην οποία χρησιµοποιείται και η κατάληξη -ουσιν (στέλλουσιν, γράφουσιν ) ποµπή, ποµπός, εκπέµπω, παραπέµπω, αποπέµπω, αναπέµπω, διαποµπεύω. ε κοσµία ( ε + κοσµ ) ναγιγνώσκειν: ανάγνωση, αναγνώστης, ευανάγνωστος. µιµ ται: (µιµο µαι): µίµηση, µίµος, µιµητική, αποµίµηση ρέγηται ( ρέγοµαι): όρεξη, ορεκτικός, ανορεξία, ανορεκτικός χρηστ (διανοί ): χρήσιµο, άχρηστο, χρήση, χρησιµότητα, αχρηστία, χρηστικό, εύχρηστο, δύσχρηστο, χρήµα, κατάχρηση, καταχρηστικό, οπλοχρησία, κοινόχρηστο. Λεξιλογικά Σηµασιολογικά 5
Σελ. 6-7 του βιβλίου Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Γραµµατικά Συντακτικά: Μια πρώτη αναγνώριση/ υπενθύµιση των προσωπικών αντωνυµιών και χρόνων (σε σχέση µε τα Νέα Ελληνικά) Βασικοί κανόνες τονισµού Να διδαχθούν µε βάση τα ρήµατα στο κείµενο (πέµπουσιν, ναγκάζουσιν, διδάσκουσιν) Οριστική Ενεστώτα Ενεργ. Φωνή / αντιπαραβολή µε Ενεστ. Μέση Φωνή (- ω/ οµαι) Οριστική Μέλλοντα Ενεργ. Φωνή / αντιπαραβολή µε Ενεστ. Μέση Φωνή (-σω/ σοµαι) (ίδιε καταλήξει µε Ενεστώτα και προσθήκη του χρονικού χαρακτήρα -σ-) Κατηγορούµενο. Αναφορά στη λειτουργία του και στα Ν.Ε. Αφορµή τα κατηγορ. στο κείµενο: - ( µοιο /από το γενέσθαι [γίγνοµαι = γίνοµαι, είµαι], - µερώτεροι/από το σιν [ε µί =είµαι], - χρηστ /από το ο σ [µετ. ε µί] Αναγνώριση του απαρεµφάτου γραµµατικά π.χ. τελικό απαρ., µε βάση την απόδοσή του στα Ν.Ε. - Καταλήξει Ενεστώτα και Μέλλοντα Ενεργ. Φωνή µε βάση το ρ. λύω. ναγιγνώσκειν (να ), κµανθάνειν, (να ), κιθαρίζειν (να 6
Ενότητα Αθλητισµός. Ο Ηρακλής και οι Ολυµπιακοί αγώνες ) Να γίνει υπενθύµιση πώ µεταφράζεται και το ειδικό απαρέµφατο (ότι ) συντακτική θέση απαρεµφάτου : Αντικείµενο των ρηµάτων από τα οποία εξαρτάται. Νοηµατικά: Να γνωρίσουν οι µαθητές/τριες µιαν άγνωστη ίσως πτυχή για την προσφορά του Ηρακλή στη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων. Επεξεργασία Κειµένου: Θα δοθεί και πάλι ιδιαίτερη έµφαση στη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας: σε λέξεις (ρήµατα, ουσιαστικά, επίθετα), π.χ. µεµν σθαι= µιµν σκω µνήµη, µνήµα, µνηµόσυνο, µνηµείο, µνηµονικό, αποµνηµόνευση, µνηµειώδη, αναµνηστικό, υπόµνηση, υπόµνηµα ε νοια= ε + νο, ευνο κό, ευνοιοκρατία κώλυσεν= κωλύω (εµποδίζω) κώλυµα, κωλυσιεργώ, κωλυσιεργία, παρακωλύω, παρακώλυση ψόµενοι = ράω- (βλέπω) όψη, πρόσοψη, σύνοψη, συνοψίζω, συνοπτικό, ευσύνοπτο, κάτοψη, υποψία, καχυποψία, αυτοψία, υπεροψία Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Γραµµατικά φαινόµενα: Αναγνώριση/ υπενθύµιση χρόνων (σε σχέση µε τα Νέα Ελληνικά) 7
Να διδαχθούν µε βάση τα ρήµατα στο κείµενο: - παυσε, κώλυσεν, ποίησε Οριστική Αορίστου Ενεργητ. Φωνή σε αντιπαραβολή µε Αόριστο Μέση Φωνή - λυ-σα/ - λυ-σάµην) Υπενθύµιση συλλαβική και χρονική αύξηση - Με βάση το ρήµα παυσε, να αναζητήσουν το ίδιο πρόσωπο στον Παρατατικό στα Ν.Ε. έπαυε Παρατατικό Ενεργ. Φωνή σε αντιπαραβολή µε Παρατατικό Μέση Φωνή : παυον/ παυόµην Μια πρώτη αναγνώριση/υπενθύµιση των πτώσεων/άρθρων/ βασικών κανόνων τονισµού. Να διδαχθούν µε βάση τα ουσιαστικά στο κείµενο: το τυράννου (ν.ε ο τύραννο ), πλούτου (ν.ε. ο πλούτο ), τόπ (ν.ε.ο τόπο ), σύλλογον (ν.ε. ο σύλλογο ) Ουσιαστικά τη Β κλίση σε αντιστοιχία µε τα Νέα Ελληνικά: Συντακτικά φαινόµενα: Μια πρώτη προσπάθεια ανίχνευση του Αντικειµένου: παυσε κώλυσε ποίησε το τυράννου (ουσ.) το βρίζοντα (µετ.) τ ν γ να (ουσ.) Να διδαχθούν µε βάση το φαινόµενο στο κείµενο: Οι βασικοί όροι µια πρόταση : υποκείµενο και κατηγόρηµα: 8
- Συνδετικό ρήµα + κατηγορούµενο - Ενεργ.µεταβ. ρ. + αντικείµενο (+ ο αντικείµενο) - Ενεργ. µεταβ. ρ. + αντικείµενο + κατηγορούµενο Να αναζητήσουν οι µαθητές/τριες πληροφορίες για τη διεξαγωγή των σύγχρονων Ολυµπιακών Αγώνων. Εντυπώσεις από τους Ολυµπιακούς στο Πεκίνο. Ποιες αρχές του Ολυµπισµού επιβιώνουν µέχρι σήµερα. Να επιδιωχθεί επικοινωνία µε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (σχολεία) και να υπάρξει ανταλλαγή πληροφοριών. Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι, Α Τάξη Ενιαίου Λυκείου, ΟΕ Β ρχαίοι Έλληνες στοριογράφοι ΕΝΟΤΗΤΕΣ Ι ΑΚΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ Ξενοφ ντο «γησίλαο» Εισαγωγικά στην Αρχαία Ελληνική Ιστοριογραφία (σελ.-7) Ξενοφών Γρύλλου Ερχιεύς (σελ. 9 ) Να γνωρίσουν οι µαθητές/τριες: τη διαφορά της Αρχαίας Ελληνικής Ιστοριογραφίας από τις ιστορικές καταγραφές των Ανατολικών λαών, την προσφορά των µεγάλων Ελλήνων Ιστορικών, την εξέλιξη της αντίληψης για την ιστορία από τους αρχαϊκούς µέχρι τους ελληνορωµαϊκούς χρόνους. τη ζωή και το έργο του Ξενοφώντα. Οι µαθητές δεν θα αποµνηµονεύουν λεπτοµέρειες. Ο διδάσκων/ουσα θα κρίνει ποια στοιχεία της εισαγωγής θα διδάξει. Είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν οι 9
ερωτήσεις στη σελ. 7. Κεφ. Ι 0 Εισαγωγή έργου (σελ. 7-8) Να γνωρίσουν οι µαθητές/τριες: Το ιστορικό πλαίσιο του εγκωµίου Τη δοµή και το περιεχόµενο του εγκωµίου. Από το πρωτότυπο (σελ. 55) «Γιγνώσκων δ τι µ ν. διαφθείροιντο» Να διαβαστούν, κατά την ίδια διδακτική περίοδο, οι 0 -. Να εντοπίσουν οι µαθητές/τριες λέξεις/φράσεις που αποδεικνύουν το θέµα του πλαγιότιτλου. Έρχονται σε µια πρώτη επαφή, έτσι, µε την προσωπικότητα του Αγησίλαου και συγκεκριµένα µε την αρετή της φιλανθρωπίας, που τον διέκρινε. - πεµέλετο ο µόνον το βί χειρο σθαι το ναντίου, λλ κα το πραότητι προσάγεσθαι - νθρώπου ντα φυλάττειν - πεµέλετο κα τούτων (τ ν καταλελειµµένων παιδαρίων) - Το δ α δι γ ρα καταλειποµένοι α χµαλώτοι προσέταττεν πιµελε σθαι α τ ν. Να γίνει επεξεργασία του αποσπάσµατος: Λεξιλόγιο: γιγνώσκων = ρ. γιγνώσκω = γνωρίζω γνώση, συγγνώµη, γνωµικό, γνωµοδοτώ, γνώµονας, γνωµατεύω, γνωµάτευση, αγνώµων, αγνωµοσύνη, ευγνωµοσύνη, κακόγνωµος, καλόγνωµος, εµπειρογνώµονας, ισχυρογνώ- µονας, γνώστης, γνωστικός α σθητο< ρ. α σθάνοµαι< θ. α σθ-, α σθη-,α σθ- αναίσθηση, αίσθηµα, αισθηµατία, αισθηµατικό, αισθηµατικότητα, αναισθησία, αναίσθητο, αναισθητοποιώ, αναισθησιολόγο, ψευδαί- 0
σθηση, καλαισθησία, ακαλαίσθητο, παραίσθηση, συναίσθηση, προαίσθηση, ευαισθησία πεµέλετο = πιµελο µαι επιµέλεια, επιµελητή, επιµελητήριο Να αποδοθεί το απόσπασµα στα Ν.Ε.. Να γίνει σύγκριση µε τα σχετικά αποσπάσµατα του βιβλίου (σελ. 6) και να διερευνηθεί η σηµασία της λέξης φιλανθρωπία δηµιουργική εργασία-project Να διδαχθούν µε βάση τα φαινόµενα στο κείµενο: Γραµµατικά φαινόµενα: Ουσιαστικά Α κλίσης ( χώρα, τ ν τροφ ν, τ βί, το στρατιώται ) Η Μετοχή Ενεστώτα Ενεργητικής και Μέσης Φωνής. Η λειτουργία της µέσα στο λόγο [γιγνώσκων, πορθουµένη, ρηµουµένη, ο κουµένη, σπειροµένη, λισκοµένου (απλή αναφορά/αναγνώριση και συσχέτιση µε τα Ν.Ε., όπου είναι δυνατόν. Αναφορά στους τέσσερις χρόνους της µετοχής, µε βάση το ρ. λύω/ λύοµαι). Συντακτικά φαινόµενα: Σύντοµη Επανάληψη: Υποκείµενο: ( χώρα ο κ ν δύναιτο, ο κουµένη ν παρέχοι, πεµέλετο ( γησίλαο ), πολλοί πώλουν) Κατηγορούµενο :( [ ντα ] δίκου, [ ντα ] νθρώπου, έναον Αντικείµενο : ν παρέχοι τ ν τροφ ν, ο κ ν δύναιτο φέρειν
Κεφ. III - IV Από µετάφραση Να γνωρίσουν οι µαθητές/τριες την (σελ. 97-99) ευσέβεια του Αγησίλαου απέναντι στους θεούς και τη δικαιοσύνη του απέναντι στους ανθρώπους..-.5 Να µελετήσουν σχετικά αποσπάσµατα για τις αντίστοιχες 4.-4.6 αρετές του Αλέξανδρου µέσα από το έργο του Αρριανού λεξάνδρου νάβασι (Κεφ., -8 ). Το κείµενο θα δοθεί από το πρωτότυπο και από µετάφραση. Θα διαβαστεί και θα κληθούν οι µαθητές να κατανοήσουν το περιεχόµενό του και να σχολιάσουν τη στάση του Αλέξανδρου προς την οικογένεια του αρείου. Να συγκρίνουν του δύο ηγέτε (ή και άλλου σύγχρονου ηγέτε ) και να παρουσιάσουν µε δηµιουργικό τρόπο (µικρή εργασία/ project) τα συµπεράσµατά του. Κεφ. VI Περίληψη Νοηµατικά: Να εκτιµήσουν οι µαθητές/τριες την ανδρεία του Αγησίλαου. Να διακρίνουν πώς έγινε αποδεκτός από τους φίλους, καθώς και από τους εχθρούς του χάρη στη σοφία του. Να µελετήσουν σχετικό απόσπασµα από µετάφραση από τον Ευαγόρα του Ισοκράτη (ια -9 ). Κεφ. VII - Από το πρωτότυπο Η φιλοπατρία του Αγησιλάου (σελ. 0) - ( µάλιστα το νόµοι λατρεύων.) Απόδοση στα Ν.Ε.: Νοηµατικά: Να γνωρίσουν οι µαθητές µια µεγάλη αρετή του Αγησίλαου, τη φιλοπατρία του και τη µεγάλη του προσπάθεια να υπηρετήσει την πόλη/πατρίδα του. Να διακρίνουν το ασύνδετο σχήµα και να σχολιάσουν την αισθητική εντύπωση που δηµιουργεί. Λεξιλόγιο: φιλόπολις = φιλόπατρις Βλ. Παράρτηµα Οµόθεµων Κειµένων σελ. Βλ. Προτεινόµενες Σύνθετες Εργασίες, αρ. Βλ. Παράρτηµα Οµόθεµων Κειµένων σελ.
α. «γε µ ν φιλόπολι. προ φασίζετο» β. «λλ κα βασιλέω µάλιστα το νόµοι λατρεύων» ο οµαι = νοµίζω οιηµατία, οίηση πίσταµαι =γνωρίζω καλά (επιστήµη, επιστήµονα, επιστητό, επι στηµονικό, αντ(ι) επιστηµονικό, πανεπιστήµιο φείδοµαι = ξοδεύω µε προσοχή (φειδωλό ) ρχοµαι = εξουσιάζω (άρχοντα, αρχή, απαρχή, αρχηγό, αρχηγείο, αρχείο, αρχικό, αρχοµανία, αρχοµανή, ναύαρχο, πλοίαρχο, έπαρχο, τα ξίαρχο, γυµνασιάρχη ) Να διδαχθούν µε βάση τα φαινόµενα στο κείµενο: Γραµµατικά φαινόµενα: Το ρ. ε µί: Ενεστώτα [Οριστική, Υποτακτική, Ευκτική (ε η), Προστακτική, απαρέµφατο (ε ναι)], µετοχή ( ν-ο σα- ν). Η γνώση του ρ. να προσφερθεί σε σχέση µε τα Ν.Ε., π.χ. -Από τα βάθη του είναι µου βγαίνει κραυγή απελπισίας. -Έστω. Θα πάω εγώ να τον συναντήσω, αφού εκείνο µε αγνοεί. -Όντα άρρωστο πήγε εκδροµή και χειροτέρεψε την κατάστασή του. Παρατατικό ρ. ε µί [ ν] Σύντοµη Επανάληψη: Ουσιαστικά Β κλίσης (πόνων, κινδύνων, ργον, γαθά) Να διδαχθούν µε βάση το κείµενο: ευτερόκλιτα Επίθετα (µακρόν, γαθο, φανερό ) Συντακτικά φαινόµενα: Εντοπισµός στο κείµενο /Σύντοµη Επανάληψη
Κατηγορούµενο: (φιλόπολις, δυνατώτατος, φανερός) Αντικείµενο: (ο πόνων φίετο, ο φίστατο κινδύνων, ο γ ρα προ φασίζετο, λατρεύω(ν) το νόµοι ) Να διδαχθούν µε βάση το κείµενο: Αντικείµενο σε γενική και δοτική Κεφ. VII - Ο Αγησίλαος παιδαγωγός (σελ. 0) α. «Τί γ ρ ν θέλησεν προσεφέρετο» β. «λοιδορε το ταν ο λληνε σωφρον σιν» Νοηµατικά: Να γνωρίσουν οι µαθητές τις πολιτικοπαιδαγωγικές ενέργειες του Αγησίλαου. Να διακρίνουν τις δύο ρητορικές ερωτήσεις και να ερµηνεύσουν τη σηµασία τους (προσέλκυση του ενδιαφέροντος του ακροατή/ αναγνώστη). Λεξιλογικά: Ε = υποθετικό µόριο ρ ν = µετοχή Ενεστ. ράω - = βλέπω (όραση, ορατό, αόρατο, τηλεόραση) γούµενο = µετοχή Εν. γο µαι = θεωρώ ( ε δώ = µετοχή Ενεστ. ο δα = γνωρίζω ( ν ο δα τι ο δ ν ο δα) (είδηση, ειδοποίηση, ιστορία) λοιδορε το = Παρατ. λοιδορο µαι = χλευάζω κάποιον Να διδαχθούν µε βάση τα φαινόµενα στο κείµενο: Γραµµατικά φαινόµενα: Τα βαρύτονα ρήµατα στην Ενεργ. και Μέση Φωνή (εγκλίσεις): Ενεστώτας Ενεργ. Φ. [ Υποτακτική, Ευκτική (πράττοιεν, συµβαίνοι, διαµένοιεν), Προστακτική, Απαρέµφατο, Μετοχή ( θέλων, νοµίζων)] Ενεστώτας Μέσης Φ. [ Υποτακτική, Ευκτική, Προστακτική, Απαρέµφατο, 4
Μετοχή (πειθόµενον, γούµενο, λογιζόµενο ) Παρατατικός Μέσης Φ. (προσεφέρετο) Σύντοµη Επανάληψη: Αόριστος [Οριστική, χρονική αύξηση, π.χ. θέλησεν, εσωτερική αύξηση, π.χ. πεχείρησε] Κεφ. VII 4-6 Ο Αγησίλαος Φιλέλλην (σελ. 0-0) Απόδοση στα Ν.Ε. Να διδαχθούν µε βάση το κείµενο: Ερωτηµατική αντωνυµία (τίς, τί) Αόριστη αντωνυµία (τ,τ ) Αναφορική (,, ) Νοηµατικά: Να διακρίνουν οι µαθητές την ταύτιση της έννοιας φιλόπολις µε την έννοια φιλέλλην. Να συζητήσουν µε ποιο τρόπο προβάλλεται στο σηµείο αυτό η πανελλήνια ιδέα. 4 «Ε γε µ ν πολέµ ;» 5 «κε νο τοίνυν, το βαρβάρου» 6 «Κορινθίων γε µ ν τ ν φευγόντων τ ν βαρβάρων κρατήσοµεν» Λεξιλογικά: Ε = υποθετικό µόριο (ν.ε. αν/εάν) φιλέλλην (# ανθέλλην, µισέλλην/ α συνθετικό: φιλόστοργο, φιλεύσπλαχνο, φιλόζωο, φιλάνθρωπο, φιλανθρωπία) α ρε ν =απαρ. Ενεστ. α ρ = κυριεύω, συλλαµβάνω (αίρεση, αιρετό, αναιρώ, αναίρεση, αφαιρώ, αφαίρεση, αφαιρετικό, αναφαίρετο, εξαίρετο, εξαιρε τικό, διαιρώ, διαίρεση, αδιαίρετο, συναιρώ, συναίρεση) τεθνηκότε = µετοχή Παρακειµ. ( πο) θνήσκω (θνητό, θνησιγενή, θνησιµότητα, θάνατο, θανατικό, αθάνατο,αθανασία, αθάνατο, απαθανατίζω) νδίδοµαι τινί = παραδίδοµαι σε κάποιον (ενδίδω, διαδίδω, διάδοση, καταδίδω, κατάδοση, καταδότη, προδίδω, προδοσία, προδότη, αντα- 5
ποδίδω, ανταπόδοση, ενδίδω, ενδοτικό, ανένδοτο ) προσβάλλειν = απαρ. Ενεστ. του ρ. προσβάλλω (προσβολή, προσβλητικό ) β συνθετικό το βάλλω: υποβάλλω, προβάλλω, αναβάλλω, καταβάλλω, υπερβάλλω, εισβάλλω ξοµεν = Μέλ. του ρ. χω (έξη = συνήθεια, ανεξίθρησκο, ανεξιθρησκία, ανεξίκακο, ανεξικακία, µέθεξη, προεξοχή, απροσεξία, εξοχή, εξοχικό, καχεξία, ευεξία, πλεονεξία, µειονεξία) Να διδαχθούν µε βάση τα φαινόµενα στο κείµενο: Γραµµατικά φαινόµενα: Τα βαρύτονα ρήµατα στην Ενεργ. και Μέση Φωνή (εγκλίσεις): Μέλλοντας [ Οριστική (κρατήσοµεν), Ευκτική),] Αόριστο : [Υποτακτική, Ευκτική, Προστακτική] Απαρέµφατο και Μετοχή Ενεργ. και Μέση Φωνή : Ενεστώτα, Μέλλοντα, Αορίστου (προσβάλλειν, σωφρονίζειν, πορθήσειν/ θέλοντα, νοµίζοντα, µαζόµενοι ) Οµαλά Παραθετικά επιθέτων ( κανοί) και επιρρηµάτων Σύντοµη Επανάληψη ευτερόκλιτα επίθετα (καλόν, φανερό, κανοί, το βαρβάρου ). Συντακτικά φαινόµενα: Επανάληψη τελικό και ειδικό απαρέµφατο (ε ναι, πορθήσειν) 6
Να διδαχθεί: Ταυτοπροσωπία και Ετεροπροσωπία Να επιβεβαιώσουν την ιστορικότητα του σχετικού αποσπάσµατος µέσα από το έργο του Πλουτάρχου γησίλαο, 6.4,-5, 4. Επαναλήψεις/ ιαγω νίσµατα Σύνολο διδ. περ. Α Τετραµήνου 4 Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Κεφ. VII 7 Ο Αγησίλαος εχθρός των Περσών (σελ. 0) Απόδοση στα Ν.Ε. Νοηµατικά: Να διακρίνουν οι µαθητές και να συζητήσουν την αντιπαράθεση της πολιτικής των Περσών βασιλιάδων και του Αγησίλαου, έτσι όπως παρουσιάζεται µε τη συγκεκριµένη δοµή των προτάσεων (πράξη µε πράξη µε την αντίστροφη σειρά). Να διερευνήσουν τη λέξη βάρβαρος. Τι σηµαίνει στο κείµενο η λέξη και ποια σηµασία απέκτησε µετά τους Περσικούς Πολέµους. Ποια η σηµασία της σήµερα; 7 «Ε δ α καλ ν ρ σι µ ν ο ν παντε τα τα» «πεµελήθη Λεξιλογικά: ποιήσειν = Μέλ. του ρ. ποι (ποιητή, ποίηση, ποιητικό, ποίηµα) µέλησεν = Αόρ. του ρ. µελ (αµέλεια, αµελητέο, αµελή ) ξέπλευσεν = Αόρ. του ρ. κπλέω, πλου (β συνθετικό: έκπλου, διάπλου, περίπλου, από- 4 Βλ. Παράρτηµα Οµόθεµων Κειµένων, σελ. 7
κακ ν ποιήσων τ ν βάρβαρον» πλου, κατάπλου, παράπλου, ανάπλου ) βάρβαρον = βαρβαρικό, βαρβαρότητα, βαρβαριστί (επίρ.) Γραµµατικά φαινόµενα: Σύντοµη Επανάληψη Σχηµατισµός Ενεστώτα και Παρατατικού (Ενεργ. και Μέσης Φ.) Να διδαχθούν: Παρακείµενος και Υπερσυντέλικος Ενεργ. Φ. Παρακείµενος και Υπερσυντέλικος Μέσης Φ. Ανώµαλα Παραθετικά: (καλόν, µείζω, πλε στα) Συντακτικά φαινόµενα: Παθητικός Αόριστο και Μέλλοντα ( πεµελήθη) Ποιητικό αίτιο - Ενεργητική και Παθητική Σύνταξη Κεφ. ΧΙ 4-6 Ο τελικός έπαινος για τον Αγησίλαο (σελ. 9) 4 «οκε τ ν τ ψυχ α το ώµην» 5 «Τοιγαρο ν, γηραι ν ποθανόντα;» Απόδοση στα Ν.Ε. Νοηµατικά: Να είναι σε θέση οι µαθητές/τριες να σχολιάσουν «µ ν το σώµατο σχ γηράσκει, δ τ ψυχ ώµη τ ν γαθ ν νδρ ν γήρατό στιν». Να διακρίνουν και να ερµηνεύσουν τη µεγάλη αγάπη του Αγησίλαου για την πατρίδα του και τον απώτερο σκοπό του, που ήταν να την ωφελήσει µε κάθε τρόπο. Λεξιλογικά: δοκε = µου φαίνεται (κυπριακή διάλεκτος έδοξέ µου) [δόγµα, δογµατικό, δόκιµο, δοκιµασία, επιδοκιµάζω, αποδοκιµάζω, ευδοκιµώ, δοξάζω, παράδοξο, ορθόδοξο ) ώµη = δύναµη γηράσκει = ρ. γηράσκω = γερνώ [γηριατρείο, γηροκοµείο, γηροκόµος] 8
6 Ο τω ν τ πατρίδι τυχών.» κτησάµενος = ρ. κτάοµαι κτ µαι [κτήση, κτήτορα, κεκτηµένο, κτητικό, κτηµατία, κτηµατοµεσήτη, ακτήµων, ακτηµοσύνη, κοινοκτηµοσύνη, απόκτηµα, κατακτητή, επίκτητο ] Γραµµατικά φαινόµενα: ιαίρεση τριτοκλίτων ουσιαστικών [Περιττοσύλλλαβα (σ µα σώµατο, α ών α νο, γ ρα γήρατο, πατρί πατρίδο ) Ισοσύλλαβα] Τριτόκλιτα φωνηεντόληκτα ονόµατα (π.χ. πόλι, ο κησι, σχύ ) Τριτόκλιτα συµφωνόληκτα ονόµατα (π.χ. τ σ µα, πατρί ) Συντακτικά φαινόµενα: Απρόσωπα ρήµατα και απρόσωπες εκφράσεις [ οκε. πιδε ξαι] Επαναλήψεις/ ιαγωνί σµατα Σύνοψη των αποσπασµάτων από τον Αγησίλαο 4 9
ΤΑΞΗ Ε Ρητορικά Κείµενα Λυσία «π ρ Μαντιθέου» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ (ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ) Β ΛΥΚΕΙΟΥ Καθώς είναι κοινά αποδεκτό ότι η τάξη αυτή αποτελεί καθοριστικό σταθµό για τη µετέπειτα πορεία του µαθητή στο συγκεκριµένο µάθηµα και αξιοποιώντας τις εµπειρίες από την περσινή χρονιά αλλά και από τις εισηγήσεις των συναδέλφων, προτείνουµε τις πιο κάτω αλλαγές στον προγραµµατισµό του µαθήµατος: Μείωση του αριθµού των περιόδων που διατίθενται για επαναλήψεις σε 8. εν υποτιµούµε την αξία των επαναλήψεων, αλλά θεωρούµε ότι ο αριθµός που προτείνουµε είναι ικανοποιητικός για µια µικρή επανάληψη στα βασικά γραµµατικά και συντακτικά φαινόµενα (κανόνε τονισµού, τρει κλίσει των ονοµάτων, ενεργητική και µέση φωνή των βαρύτονων ρηµάτων, κλίση των επιθέτων και των µετοχών, υποκείµενο, κατηγορούµενο). Εννοείται ότι δε γίνεται συστηµατική διδασκαλία, αλλά τα φαινόµενα διδάσκονται συνολικά µε τη χρήση των πινάκων της γραµµατικής, σχεδιαγραµµάτων και επαναληπτικών ασκήσεων. Άλλωστε, τα περισσότερα από τα φαινόµενα αυτά δεν είναι τελείως άγνωστα στους µαθητές. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι οι µαθητές πρέπει να έρθουν σε επαφή µε το κείµενο (το οποίο πρέπει να ολοκληρωθεί) και µε βάση αυτό να προχωρήσουµε στη διδασκαλία των υπόλοιπων γραµµατικών και συντακτικών φαινοµένων. Αξιοποίηση του υλικού που ετοιµάστηκε από τους Συµβούλους των Αρχαίων Ελληνικών στη διάρκεια της περσινής χρονιάς. Το υλικό αυτό βρίσκεται ήδη στα σχολεία, είναι διαθέσιµο και σε ηλεκτρονική µορφή και µπορεί να βοηθήσει στη διδασκαλία των διαφόρων φαινοµένων. Νοηµατική και αισθητική επεξεργασία του κειµένου. το κείµενο δεν πρέπει να αντιµετωπίζεται µόνο ως µέσο για τη διδασκαλία των γραµµατικών και συντακτικών φαινοµένων. Είναι µια ευκαιρία για τους µαθητές να έρθουν σε επαφή µε τον αρχαίο ρητορικό λόγο και τους τρόπους µε τους οποίους ο ρήτορας προσπαθεί να πείσει το ακροατήριό του. Αναδιάρθρωση των περιόδων διδασκαλίας ανά ενότητα, όπως προτείνονται στον πίνακα που ακολουθεί. 0
ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Β ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ Β Λυσίου, π ρ Μαντιθέου Επανάληψη Εισαγωγή - Προσωπικέ / αόριστε αντωνυµίε Παραθετικά επιθέτων Ειδικό και τελικό απαρέµφατο Αρχικοί χρόνοι ρηµάτων: χω, τυγχ νω, β λλω, ε µ, κο ω Χρονικέ και εγκλιτικέ αντικαταστάσει : ναγκ ζωσιν, δοκιµάζειν, ππευον 4 Επανάληψη πρωτοκλίτων ονοµάτων Οµοιόπτωτοι προσδιορισµοί 5 Απρόσωπα ρήµατα και απρόσωπε εκφράσει εικτικέ αντωνυµίε Αρχικοί χρόνοι: µαρτάνω, φικνο µαι Χρονική αντικατάσταση: χοντε 6 Παρακείµενοι χειλικόληκτων, ουρανικόληκτων και οδοντικόληκτων ρηµάτων Αρχικοί χρόνοι: φέρω, ψηφίζοµαι Πλάγιε πτώσει ω ετερόπτωτοι προσδιορισµοί 7 Παθητικοί χρόνοι Αρχικοί χρόνοι:λείπω και λείποµαι Ποιητικό αίτιο Εισαγωγή στι δευτερεύουσε προτάσει και διδασκαλία των ειδικών προτάσεων 8 Συνηρηµένα σε άω- Επανάληψη τη αόριστη αντωνυµία Αρχικοί χρόνοι:πάσχω, ρ Χρονική αντικατάσταση: τόλµησαν Ενδοιαστικέ προτάσει και πλάγιε ερωτήσει 9 Κλίση του ουσιαστικού γ ν Αναφορικέ αντωνυµίε Αρχικοί χρόνοι:δοκε, δ ναµαι ΠΕΡ. 8 8 5 4 6 6 7 7
Ρήµατα µε αντικείµενο σε γενική Συνηρηµένα σε έω- 0 Αρχικοί χρόνοι:νέµω, ζ, γίγνοµαι Αόριστο β Συνηρηµένα σε όω- Β όρο σύγκριση Συµπερασµατικέ προτάσει Κτητικέ / Ερωτηµατικέ αντωνυµίε Αρχικοί χρόνοι:ο κ, ψεύδοµαι, γο µαι Ρήµατα µε αντικείµενο σε αιτιατική και δοτική και αναφορά στο σύστοιχο αντικείµενο - Αυτοπαθεί αντωνυµίε Αρχικοί χρόνοι: σκοπο µαι, νοµίζω, στρατεύω, ρχοµαι ιδασκαλία του ρήµατο δε κνυµι δε κνυµαι Επιρρηµατικό απαρέµφατο Χρονικέ, τελικέ και αιτιολογικέ προτάσει 4 Αρχικοί χρόνοι: συλλέγω, ο δα, κτ µαι, βαίνω ιδασκαλία του ρήµατο δ δωµι-δ δοµαι Επιθετική και κατηγορηµατική µετοχή 5-7 ιδασκαλία του ρήµατο στηµι- σταµαι Αόριστο β κατά τα ει -µι Αρχικοί χρόνοι: λαµβάνω, ποθν σκω,ε µι Υποθετικοί λόγοι 8 Αρχικοί χρόνοι: ργ ζοµαι, φελ, τελ, διαλέγοµαι Εγκλιτική αντικατάσταση: πελε φθην Επιρρηµατική µετοχή Συνηµµένη και απόλυτη µετοχή 9 Εµπρόθετοι προσδιορισµοί 0- Αρχικοί χρόνοι: α σθάνοµαι, α ροµαι ιαγωνίσµατα / Επαναλήψεις 6 5 8 6 0 5 5
ΤΑΞΗ ΣΤ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ιδαγµένα Κείµενα: εβδοµήντα (70) διδακτικές περίοδοι Πλάτωνος Πρωταγόρας (ΟΕ Β) Πλάτωνος Πρωταγόρας, Γ Λυκείου (ΥΑΠ) ΠΕΡΙΟ ΟΙ Εισαγωγή Κεφάλαιο Α, Β (από µετάφραση) Κεφάλαιο Γ (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο Ε (από πρωτότυπο) 5 Κεφάλαιο Στ - Ι (από µετάφραση) Κεφάλαιο ΙΑ (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο ΙΒ (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο ΙΓ - ΙΣΤ (από µετάφραση) Γενική Θεώρηση Επαναλήψεις - ιαγωνίσµατα Σύνολο Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (ΟΕ Β) Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (ΥΑΠ) ΠΕΡΙΟ ΟΙ Εισαγωγή Κεφάλαιο 4 (από µετάφραση) Κεφάλαιο 5 (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο 6 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 7 (από πρωτότυπο) 4
Κεφάλαιο 8 (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο 9 (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο 40 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 4 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 4 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 4 (από πρωτότυπο) 4 Γενική Θεώρηση επαναλήψεις - διαγωνίσµατα Σύνολο 7. Αδίδακτα κείµενα Θεµατογραφία (Θουκυδίδης, Ισοκράτης, Ξενοφώντας, Πλάτωνας): Από την αρχή του σχολικού έτους έως 5 Ιανουαρίου: 8 περίοδοι και περίοδοι διαγωνίσµατα. Από τις 5 Ιανουαρίου έως αρχές Μαΐου: 0 περίοδοι και περίοδοι διαγωνίσµατα. 4
ΤΑΞΗ Ζ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ιδαγµένα Κείµενα: εβδοµήντα (70) διδακτικές περίοδοι Πλάτωνος Πρωταγόρας (ΟΕ Β) Πλάτωνος Πρωταγόρας, Γ Λυκείου (ΥΑΠ) ΠΕΡΙΟ ΟΙ Εισαγωγή Κεφάλαιο Α, Β (από µετάφραση) Κεφάλαιο Γ (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο Ε (από πρωτότυπο) 5 Κεφάλαιο Στ - Ι (από µετάφραση) Κεφάλαιο ΙΑ (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο ΙΒ (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο ΙΓ - ΙΣΤ (από µετάφραση) Γενική Θεώρηση Επαναλήψεις - ιαγωνίσµατα Σύνολο Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (ΟΕ Β) Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (ΥΑΠ) ΠΕΡΙΟ ΟΙ Εισαγωγή Κεφάλαιο 4 (από µετάφραση) Κεφάλαιο 5 (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο 6 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 7 (από πρωτότυπο) 4 5
Κεφάλαιο 8 (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο 9 (από πρωτότυπο) Κεφάλαιο 40 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 4 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 4 (από πρωτότυπο) 4 Κεφάλαιο 4 (από πρωτότυπο) 4 Γενική Θεώρηση επαναλήψεις - διαγωνίσµατα Σύνολο 7 4. Αδίδακτα κείµενα Θεµατογραφία (Θουκυδίδης, Ισοκράτης, Ξενοφώντας, Πλάτωνας): Από την αρχή του σχολικού έτους έως 5 Ιανουαρίου: 8 περίοδοι και περίοδοι διαγωνίσµατα. Από τις 5 Ιανουαρίου έως αρχές Μαΐου: 0 περίοδοι και περίοδοι διαγωνίσµατα. 6