Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες xiii xiv xvii ΜΈΡΟΣ 1 Γνωστικές λειτουργίες και εργοθεραπευτική διαδικασία 1 Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Ο σκοπός της γνωστικής αποκατάστασης 3 Γνωστικές λειτουργίες, έργο και Διεθνής Ταξινόμηση Λειτουργικότητας, Αναπηρίας και Υγείας 5 Η σχέση της ICF με την εργοθεραπεία 7 Εφαρμογή θεωρητικών πλαισίων εργασίας 11 Μελέτη περίπτωσης 12 Η χρησιμότητα των πλαισίων εργασίας 13 Ο ρόλος ενός εργοθεραπευτικού πλαισίου εργασίας στην αποτελεσματική αποκατάσταση 14 Γνωστικές λειτουργίες: ο ρόλος τους στην ανάλυση έργων, καθηκόντων και δραστηριοτήτων 16 Η σημασία της γνώσης των ελλειμμάτων 17 Σύνθεση της γνώσης και των πλαισίων εργασίας 18 Σύνοψη 19 Κεφάλαιο 2 Αναγνώριση και αξιολόγηση των γνωστικών ελλειμμάτων 21 Εισαγωγή στα συστήματα αξιολόγησης 21 Αρχική αξιολόγηση 23 Κάνοντας μια αρχή: οι πρώτες συνεντεύξεις 24 Κάνοντας μια αρχή: οι πρώτες παρατηρήσεις 25 Το αποτέλεσμα της αρχικής αξιολόγησης 28 Εμπεριστατωμένη αξιολόγηση 28 Προσεγγίσεις στην αξιολόγηση: εστίαση στο έργο ή στο έλλειμμα; 28
vi Περιεχόμενα Εξασφαλίζοντας την εγκυρότητα της αξιολόγησης 33 Πώς επιλέγουμε τα εργαλεία αξιολόγησης; 34 Επιλέγοντας την καταλληλότερη αξιολόγηση 36 Επισημάνσεις σχετικά με την καταλληλότητα της μεθόδου αξιολόγησης για τον πελάτη 37 Επισημάνσεις σχετικά με τον ρόλο του θεραπευτή κατά την επιλογή μιας μεθόδου αξιολόγησης 37 Σύνοψη 38 Κεφάλαιο 3 Παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των γνωστικών ελλειμμάτων 39 Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία αποκατάστασης 39 Η συνεργασία στην ομάδα 39 Υγεία και ασφάλεια 41 Μεταγνώση: εναισθησία και αυτεπίγνωση 41 Χρονική πορεία και στάδια αποκατάστασης 42 Επιμέρους στόχοι εκτέλεσης στην εργοθεραπεία 43 Επιλογή και χρήση θεραπευτικών προσεγγίσεων 45 Τι είναι προσέγγιση; 45 Η επανορθωτική προσέγγιση 46 Η προσαρμοστική προσέγγιση 46 Η επιλογή της προσέγγισης 46 Ο τρίτος δρόμος η λειτουργική προσέγγιση 47 Μέθοδοι και τεχνικές γνωστικής αποκατάστασης 49 Παράγοντες που διευκολύνουν ή παρεμποδίζουν τη μάθηση 49 Μαθησιακές και συμπεριφορικές μέθοδοι 50 Σταδιακή διαμόρφωση της συμπεριφοράς 51 Χρήση ενδεικτικών στοιχείων 52 Διαμόρφωση αλυσιδωτών αντιδράσεων 53 Μάθηση χωρίς λάθη 54 Πρότυπα πρακτικής εξάσκησης 54 Ανατροφοδότηση από τα αποτελέσματα 55 Διαβάθμιση των παρεμβάσεων 57 Τελική αξιολόγηση των παρεμβάσεων 58 «Αποτελέσματα» ή «αποτελεσματικότητα»; 58 Σκοπός της αξιολόγησης 58
vii Μέθοδοι αξιολόγησης 59 Μετρήσεις αρχικών τιμών και επαναξιολόγηση 59 Σύγκριση με κανονιστικά δεδομένα 60 Επίτευξη στόχων 60 Επιμέρους στόχοι 60 Σύνοψη 61 ΜΈΡΟΣ 2 Στοιχεία και διαταραχές των γνωστικών λειτουργιών 63 Κεφάλαιο 4 Γνωστικές λειτουργίες: μέθοδοι και διαδικασίες 65 Τι είναι οι γνωστικές λειτουργίες; 65 Θεωρίες για την αντίληψη 66 Γνωστικές λειτουργίες στην καθημερινή ζωή 69 Νευροψυχολογικές μέθοδοι 71 Μοντέλα επεξεργασίας στη γνωστική νευροψυχολογία 71 Στάδια και ενότητες 72 Προγράμματα υπολογιστή στη γνωστική επιστήμη 74 Μέθοδοι απεικόνισης του εγκεφάλου 75 Ανασκόπηση των δομών και λειτουργιών του εγκεφάλου 77 Εγκεφαλικά ημισφαίρια 78 Μετωπιαίος λοβός 79 Βρεγματικός λοβός 82 Ινιακός λοβός 82 Κροταφικός λοβός 82 Μεταιχμιακό σύστημα 83 Διαφορές μεταξύ δεξιού και αριστερού ημισφαιρίου στην επεξεργασία 83 Σημείωση για την ορολογία 84 Το γνωστικό σύστημα 84 Σύνοψη 86 Κεφάλαιο 5 Οπτική αντίληψη, αναγνώριση και αγνωσία 87 Αρχική οπτική επεξεργασία 88 Χρώμα 89 Διάκριση μορφής-φόντου 90
viii Περιεχόμενα Αντίληψη βάθους 92 Αντιληπτική σταθερότητα 92 Κίνηση 93 Οπτική αναγνώριση αντικειμένων 94 Η οδός του «τι» και του «πού» 97 Οπτική αγνωσία 99 Αναγνώριση προσώπων 102 Προσωποαγνωσία 105 Λειτουργικές συνέπειες 106 Προτάσεις για αξιολόγηση και παρέμβαση 107 Αξιολόγηση 107 Εργαλεία αξιολόγησης 107 Παρέμβαση 108 Πηγές δεδομένων 109 Σύνοψη 109 Κεφάλαιο 6 Χωροταξικές ικανότητες, κατασκευαστική ικανότητα, σχήμα σώματος και προσανατολισμός 111 Βασικές οπτικές λειτουργίες 112 Οπτική οξύτητα 113 Οπτικό πεδίο 113 Οφθαλμικές κινήσεις 115 Κατασκευαστικές δεξιότητες 117 Σχήμα σώματος 120 Διαταραχές στο σχήμα σώματος 121 Προσανατολισμός στο χώρο 123 Τοπογραφικός αποπροσανατολισμός 125 Οπτικοχωρική αγνωσία 126 Λειτουργικές συνέπειες 128 Προτάσεις για αξιολόγηση και παρέμβαση 130 Αξιολόγηση 130 Εργαλεία αξιολόγησης 130 Παρέμβαση 131 Πηγές δεδομένων 131 Σύνοψη 131
ix Κεφάλαιο 7 Προσοχή και ημιαγνωσία 133 Επιμέρους στοιχεία της καθημερινής προσοχής 135 Εγρήγορση και επαγρύπνηση 135 Επιλεκτική προσοχή 136 Εναλλαγή της προσοχής 140 Κάνοντας δύο πράγματα ταυτόχρονα 142 Καταμερισμένη προσοχή 142 Συνδυαστική προσοχή 143 Συστήματα προσοχής 144 Δυναμικό της προσοχής 144 Προσοχή κατευθυνόμενη από εξωτερικά ερεθίσματα και στοχοκατευθυνόμενη προσοχή 146 Ελλείμματα προσοχής 147 Λειτουργικές συνέπειες των ελλειμμάτων προσοχής Ημιαγνωσία 150 Κλασματοποίηση του χώρου 152 Είναι η αγνωσία διαταραχή της προσοχής; 154 Χωρική προσοχή 154 Αντιληπτική αναπαράσταση 156 Προκινητικός προγραμματισμος 156 Λειτουργικές συνέπειες της ημιαγνωσίας 157 Προτάσεις για αξιολόγηση και παρέμβαση 158 Αξιολόγηση 158 Εργαλεία αξιολόγησης-παρέμβαση 158 Σύνοψη 159 Κεφάλαιο 8 Μνήμη και αμνησία 161 Μνήμη εργασίας 163 Ελλείμματα στη μνήμη εργασίας 166 Λειτουργικές συνέπειες των ελλειμμάτων στη μνήμη εργασίας 167 Συστήματα μακρόχρονης μνήμης 167 Διαδικαστική μνήμη το «πώς» 168 Δηλωτική μνήμη το «τι» 170 Μελλοντική μνήμη το «πότε» 172 Στάδια μνημονικής επεξεργασίας 174 Επίπεδα επεξεργασίας 175
x Περιεχόμενα Η θεωρία σχημάτων 177 Τα ελλείμματα στη μακρόχρονη μνήμη 179 Αμνησία 180 Μυθοπλασία 182 Λειτουργικές συνέπειες των ελλειμμάτων στη μακρόχρονη μνήμη 183 Προτάσεις για αξιολόγηση και παρέμβαση 184 Αξιολόγηση 184 Παρέμβαση 185 Πηγές δεδομένων 185 Σύνοψη 186 Κεφάλαιο 9 Στοχοκατευθυνόμενη κίνηση και απραξία 188 Γνωστικές λειτουργίες και εκτέλεση καθηκόντων 188 Προγράμματα δράσης 191 Νοερή εξάσκηση 194 Μοντέλα πράξης 195 Νευροανατομικό μοντέλο 195 Τύποι κινήσεων των χεριών 196 Μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών 197 Κατανοώντας την απραξία 199 Ορισμοί 199 Τύποι απραξίας 200 Ιδεοσυνθετική απραξία 201 Ιδεοκινητική απραξία 202 Τύποι σφαλμάτων 203 Λειτουργικές συνέπειες 206 Προτάσεις για αξιολόγηση και παρέμβαση 208 Αξιολόγηση 208 Εργαλεία αξιολόγησης 208 Παρέμβαση 209 Πηγές δεδομένων 209 Σύνοψη 210
xi Κεφάλαιο 10 Εκτελεστικές λειτουργίες 212 Τι είναι οι εκτελεστικές λειτουργίες; 213 Εκκίνηση και τερματισμός πράξης 214 Στοχοθεσία 216 Σχεδιασμός και οργάνωση 217 Προσαρμογή και ευελιξία 218 Μνήμη και συναίσθημα 220 Συμπεριφορές ρουτίνας και μη ρουτίνας 221 Το σύστημα εποπτείας της προσοχής 222 Ο προμετωπιαίος φλοιός 224 Μεταγνώση 224 Δυσεκτελεστικό σύνδρομο 225 Λειτουργικές συνέπειες του δυσεκτελεστικού συνδρόμου 227 Προτάσεις για αξιολόγηση και παρέμβαση 228 Αξιολόγηση 228 Παρέμβαση 230 Πηγές δεδομένων 230 Σύνοψη 231 Βιβλιογραφικές αναφορές 233 Γλωσσάρι 243 Ευρετήριο 255