Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν Η υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό, ωστόσο στη σύγχρονη Ελλάδα η πρόληψη είναι δυστυχώς ελλιπής. Η πρωτογενής πρόληψη μάλιστα, είναι η πιο σημαντική και καθοριστική για την υγεία μας. Η Ελεάνα Παπαχαραλάμπους, Health Services Manager και Διευθύνουσα Σύμβουλος του Πρότυπου Προλυϊατρείου Προληπτικής Ιατρικής και Αντιγήρανσης ΟΡΘΟΒΙΟΤΙΚΗ Α.Ε, στηρίζει την άποψη ότι η διαδικασία του γήρατος μπορεί να ανακοπεί, καθώς μέσω της μελέτης και ανάλυσης του ιατρικού προφίλ ενός ατόμου, μπορεί να δημιουργηθεί η ατομική συνταγή ζωής του. Αλλά ας αφήσουμε την ίδια να μας μιλήσει για το πώς η καλή υγεία μπορεί να βασίζεται σε έναν έξυπνο επιστημονικό προγραμματισμό που ξεκινάει από τη θετική αντιμετώπιση της ζωής. Ποιος είναι ο ρόλος της πρωτογενούς πρόληψης και πόσο καθοριστική είναι για την υγεία μας; Με την πρόληψη συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ όλοι την αποδέχονται, λίγοι την εφαρμόζουν, σε ατομικό και σε κοινωνικό επίπεδο, στη ζωή. Στην υγεία, η σημασία της είναι αποφασιστική. Ακόμη και η καλύτερη θεραπεία δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί με την πρόληψη. Άρα, γιατί η εφαρμογή της είναι τόσο δύσκολη; Διότι η πραγματική, πρωτογενής πρόληψη προϋποθέτει αλλαγή στη συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ιπποκρατική αντίληψη, «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν», έχει γίνει σήμερα κοινή συνείδηση. Όταν μιλάμε για προληπτική ιατρική εννοούμε κάθε παρέμβαση που αποσκοπεί στην παρεμπόδιση εμφάνισης ή και ανάπτυξης νόσου, στην παράταση ζωής και την προαγωγή της σωματικής και ψυχικής υγείας του ατόμου. Ωστόσο βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ειδικού τύπου επιδημίες και «πολιτισμένες» ασθένειες και παθήσεις, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά και επαγγελματικά νοσήματα, οι ψυχικές διαταραχές, ακόμη και τα τροχαία ατυχήματα, η κάθε είδους βία και τα ναρκωτικά που αποτελούν τη μεγάλη μάστιγα που υπονομεύει τη νεολαία και επομένως το μέλλον. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι για όλα αυτά ευθύνεται ο σύγχρονος άνθρωπος με τη στρεβλή ανάπτυξη του πολιτισμού που επέβαλε ή που του επέβαλαν και ότι όλα αυτά που αναφέρθηκαν είναι δυνατό να προληφθούν σε μεγάλο βαθμό. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει όλοι μας να αλλάξουμε νοοτροπία και φιλοσοφία.
Πώς μπορούμε να ανακόψουμε τη διαδικασία του γήρατος μέσω της πρόληψης; Με την πάροδο του χρόνου δημιουργούνται προοδευτικά φθορές στο ανθρώπινο σώμα, με παράλληλη μείωση της ικανότητας που έχει να τις επισκευάζει. Μπορούμε πια επιστημονικά να φρενάρουμε το χρόνο. Ο ρυθμός της γήρανσης είναι διαφορετικός από άτομο σε άτομο και σήμερα η ιατρική χρησιμοποιεί τον όρο βιολογική ηλικία, που αντιστοιχεί στην εσωτερική κατάσταση των λειτουργικών συστημάτων του οργανισμού και τον όρο χρονολογική ηλικία που αντιστοιχεί στο χρόνο ζωής ενός ατόμου. Έτσι ένας άνθρωπος μπορεί να είναι πενήντα ετών, αλλά τα βιολογικά του συστήματα να έχουν την ακμή ενός τριαντάρη. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να εκτιμηθεί η βιολογική ηλικία είναι η μέτρηση του μήκους των τελομερών και της δραστικότητας του ενζύμου τελομεράση που εμποδίζει τη μείωση. Μερικοί απλοί κανόνες επιβράδυνσης της βιολογικής γήρανσης είναι συνοπτικά οι κάτωθι: 1. Κόψτε τώρα το κάπνισμα. 2. Να κοιμάστε καλά. 3. Μειώστε τις θερμίδες που καταναλώνετε καθημερινά. 4. Μειώστε το αλκοόλ. Η υπερβολική κατανάλωση συμβάλλει στην παραγωγή ελεύθερων ριζών. Ενδείκνυται η κατανάλωση μέτριας ποσότητας κόκκινου κρασιού, που παρέχει τις πολύτιμες αντιοξειδωτικές ουσίες ρεσβερατρόλη, ανθοκυανιδίνες και προανθαψανιδίνη. 5. Φροντίστε την υγεία των ματιών σας. 6. Γυμνάστε τον εγκέφαλό σας, καθώς δεν διαφέρει από τα άλλα όργανα του σώματος και θέλει εξάσκηση για να μείνει ζωντανός και δραστήριος. 7. Ελέγχετε τακτικά τα επίπεδα της βιταμίνης Β12 που χαρίζει ενέργεια και ζωτικότητα. Αν έχετε έλλειψη, εμπλουτίστε τη διατροφή σας ή πάρτε συμπλήρωμα. 8. Καταναλώνετε πολύ νερό. 9. Θυμηθείτε να αναπνέεται σωστά, καθώς πρόκειται για την πιο βασική λειτουργία του οργανισμού, που επηρεάζει όλες τις άλλες. 10. Θυμηθείτε ότι τo ιδανικό βάρος καθορίζεται από τον δείκτη μάζας που πρέπει να είναι κάτω από 18% στις γυναίκες και κάτω από 22% στους άνδρες. Η περιφέρεια μέσης συνδέεται με την καρδιαγγειακή προστασία και πρέπει να είναι κάτω από 98 εκ. στους άνδρες και 95 εκατ. στις γυναίκες. 11. Διατηρείστε ψυχική ηρεμία και αποφύγετε το στρες μέσω πνευματικότητας, αγάπης, συγχώρεσης.
12. Η οξείδωση αποτελεί φυσιολογική διαδικασία, μέσω της οποίας δημιουργούνται οι ελεύθερες ρίζες. Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη χωρίς εξειδίκευση χρήση αντιοξειδωτικών βιταμινών και ουσιών μπορεί να φέρει αντίθετα αποτελέσματα. Ουσιαστική αντιοξειδωτική προστασία προσφέρει η ουσία glutathione. Τι περιλαμβάνει ένας αντιγηραντικός έλεγχος και πώς βοηθά στην πράξη; Είναι ένα ερώτημα με το οποίο ασχολούνται πυρετωδώς στα ερευνητικά εργαστήρια όλου του κόσμου, προσπαθώντας να ανακαλύψουν την άκρη στο νήμα της αντιγήρανσης. Το σώμα μας, όσο καλοσχεδιασμένη μηχανή και να είναι, δεν γίνετε να μην έχει φθορά. Για να απαντήσω στο ερώτημα σας θα πρέπει να γνωρίζουμε ποιοι είναι οι λόγοι που επιταχύνουν τη διαδικασία αυτή και να παρέμβουμε σε εξατομικευμένο επίπεδο με συνταγές ζωής. Παράγοντες που συμβάλλουν στη γήρανση είναι οι εξής: Οξειδωτικό στρες: Οι ελεύθερες ρίζες, ασταθή μόρια, εμπλέκονται σε όλες τις ασθένειες που αποκτάμε μεγαλώνοντας. Χρόνια φλεγμονή: Όλο και περισσότερα προβλήματα υγείας, από την αρθρίτιδα ως το έμφραγμα, ανακαλύπτουμε ότι σχετίζονται με μία φλεγμονή που χειροτερεύει με τα χρόνια. Γλυκοζυλίωση: Μεγάλο ποσοστό της γήρανσης οφείλεται στη ζάχαρη στο αίμα, η οποία προσκολλάται στις πρωτεΐνες σχηματίζοντας τα επιβλαβή AGES. Ορμονικές ανισορροπίες: Καθώς μεγαλώνουμε, οι ορμόνες, που ρυθμίζουν τα πάντα στο σώμα, απορρυθμίζονται, προκαλώντας ασθένειες που σχετίζονται με το γήρας, όπως κατάθλιψη, οστεοπόρωση, μείωση λίμπιντο. Μεταλλάξεις στο DNA: Με τα χρόνια, τα συστήματα «επιδιόρθωσης» του DNA χαλάνε και οδηγούμαστε σε ασθένειες. Μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα: Το οπλοστάσιο του οργανισμού μας ενάντια στους ιούς, τα βακτήρια και όλους τους εξωγενείς εχθρούς ατονεί. Ανεξάρτητα του ρυθμού γήρανσης, είναι γεγονός ότι ο εγκέφαλος συρρικνώνεται και υπάρχει σταδιακή μείωση στις γνωστικές λειτουργίες εστίασης και μνήμης που δεν γίνεται αντιληπτή αρχικά. Το δέρμα χάνει την ελαστικότητά του και το κολλαγόνο διασπάται και λεπταίνει, επουλώνεται με αργότερο ρυθμό και έχουμε πιο εύκολα εκχυμώσεις. Οι τρίχες λεπταίνουν, το λίπος αυξάνει, η μυϊκή και οστική μάζα ελαττώνονται με αποτέλεσμα ελάττωση της ισχύος, οστεοπόρωση και κόπωση. Η όραση επιδεινώνεται με εμφάνιση πρεσβυωπίας, καταρράκτη, δυσκολία προσαρμογής στο σκοτάδι, εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Τα νεφρά ελαττώνονται σε μέγεθος και λειτουργία και η ουροδόχος κύστη χάνει την ελαστικότητα της με αποτέλεσμα ακράτεια. Οι πνεύμονες χάνουν ελαστικότητα και η αναπνευστική ικανότητα ελαττώνεται
κατά 20%. Το πάγκρεας παράγει λιγότερη ινσουλίνη και ο διαβήτης είναι πιο συχνός. Αυξάνονται οι πιθανότητες καρδιακού επεισοδίου και καρδιακής κάμψης, καθώς η καρδιά έχει ήδη συσπασθεί εκατομμύρια φορές. Ποια είναι η προσέγγιση αποκατάστασης; Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει η προληπτική προσέγγιση και η αντιδραστική. Πολλά δημοφιλή φάρμακα και θεραπείες επικεντρώνονται στην αντιδραστική προσέγγιση. Κάποιος π.χ. παθαίνει έμφραγμα ή διαβήτη τύπου ΙΙ και τότε θέτονται τα γρανάζια σε κίνηση για να δοθεί βοήθεια. Είναι σαν να προσπαθείς να σβήσεις φωτιά αφήνοντάς τη να καίει πιο σιγά, αντί να κάνεις ότι γίνεται για να την προλάβεις. Αυτή η προσέγγιση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι κάποια φάρμακα μπορεί να επιφέρουν παρενέργειες. Εν τέλει, ο στόχος είναι να προσπαθήσουμε να σταματήσουμε οτιδήποτε από το να συμβεί, παρά να το αφήσουμε να γίνει. Το να προλαμβάνουμε βοηθά όχι μόνο στο να σώσουμε ζωές, αλλά να μειώσουμε, επίσης, το κόστος, καθώς η αντιδραστική προσέγγιση είναι από τη φύση της πιο ακριβή και δύσκολη να την ελέγξουμε. Η προληπτική προσέγγιση ασχολείται με την προσπάθεια να χρησιμοποιούμε, ως επί το πλείστον, ό,τι ήδη υφίσταται στο σώμα για να προλάβουμε τυχόν ατυχήματα. Ένας απλός τρόπος να καταλάβει κανείς τι κάνουμε με την αποκατάσταση του σώματος είναι με απλά παραδείγματα. Όταν το σώμα δεν μπορεί να παράγει ινσουλίνη, την αποκαθιστούμε. Αν το σώμα δεν μπορεί να παράγει θυρεοειδικές ορμόνες, αντιμετωπίζεται ανάλογα. Αν υπάρχει πρόβλημα στην όραση, χρησιμοποιούμε γυαλιά. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε, είναι να αποκαταστήσουμε τη βέλτιστη λειτουργικότητα των ποικίλων συστημάτων του σώματος. Η τεστοστερόνη στους άνδρες αρχίζει να ελαττώνεται από την ηλικία των 30 και οι γυναίκες εμφανίζουν ελάττωση προγεστερόνης και οιστρογόνων που οδηγούν στην εμμηνόπαυση. Το πιο σημαντικό είναι να αναλύουμε όλα τα γεγονότα. Ισοπεδωτικές κατηγοριοποίησεις που γίνονται από ειδικούς θα πρέπει, πάντα, να αναλύονται και να αμφισβητούνται, όχι λόγω κυνισμού ή υποψίας, αλλά επειδή ο έλεγχος και η συζήτηση οδηγούν μπροστά την έρευνα και την πρόοδο. Ένα πολύ απλό παράδειγμα είναι μέσω του φόβου που έχουν πολλοί για τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη. Υποτίθεται ότι πολλά θέματα υγείας σχετίζονται με τη χρήση τους, από αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μέχρι εμφράγματα. Μία απλή διερεύνηση δείχνει πως αναφέρονται σε συνθετική προγεστερόνη ή μη-bioidentical οιστρογόνα, τα οποία δεν είναι χημικά πανομοιότυπα με αυτά που είναι ήδη στο σώμα. Τέτοια στοιχεία υπηρετούν ως ανεπαρκή αντικατάσταση των πραγματικών ουσιών κι έτσι μπορούν να προκαλέσουν πολλά θέματα. Πώς βοηθά η βιοπαθολογία στον έλεγχο και τη ρύθμιση των ορμονών; Για να γίνω κατανοητή θα σας εξηγήσω πως λειτουργεί η θεωρία μας στη πράξη. Ένα πολύ εύκολο παράδειγμα είναι η θεραπεία της χοληστερίνης με ορμονική εξισορρόπηση. Η θεωρία πίσω από την εξομάλυνση της χοληστερίνης είναι μία απλή αλυσίδα αίτιου και αποτελέσματος. Το πιο βασικό
πράγμα που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι είναι πολύ σημαντικό να μην «θεραπεύσουμε» τη χοληστερίνη. Η χοληστερίνη είναι μία ζωτική ουσία, χωρίς την οποία δεν θα επιβιώναμε. Έχει πολλές εφαρμογές στην υγεία του σώματος και αποτελεί προάγγελο των στεροειδών ορμονών (π.χ. οιστρογόνα, προγεστερόνη, τεστοστερόνη). Η αύξησή της είναι κάτι που μπορεί να συμβεί στην πλειοψηφία του πληθυσμού. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η χοληστερίνη αυξάνεται σε πολλά φυσιολογικά περιστατικά ρουτίνας, καθώς επιτρέπει στο σώμα να λειτουργεί κανονικά μέσα από διάφορες δυσκολίες. Εγκυμονούσες, παιδιά στην ανάπτυξη, αθλητές που προπονούνται σκληρά, ακόμα και άνθρωποι με σοβαρές λοιμώξεις έχουν ανεβασμένα επίπεδα χοληστερίνης. Αυτό συμβαίνει επειδή η παραγωγή ορμονών φθίνει και κάμπτεται με την ηλικία ή εξαιτίας διάφορων άλλων θεμάτων, και αυτό ενεργοποιεί έναν αντισταθμιστικό μηχανισμό μέσα στο σώμα, ο οποίος αυξάνει τη χοληστερίνη προσπαθώντας να αυξήσει τα επίπεδα των ορμονών. Παρόλα αυτά, το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη «δομικών υλικών» καθαυτή, όσο το σε τι μετατρέπονται τα εν λόγω «δομικά υλικά». Όταν τα ορμονικά επίπεδα αποκαθιστώνται και διατηρούνται σε ιδανικά επίπεδα, η αιτία της ανεβασμένης χοληστερίνης φεύγει από το προσκήνιο και τα επίπεδα ομαλοποιούνται. Να θυμάστε ότι δεν υπάρχει καλή και κακή χοληστερίνη, μόνο χοληστερίνη. Είναι καλό ένα υψηλό ποσοστό χοληστερίνης; Φυσικά και όχι. Ωστόσο, η χοληστερίνη λειτουργεί ως θερμόμετρο. Αν δείχνει υψηλή θερμοκρασία, δεν φτιάχνουμε το θερμόμετρο, προσπαθούμε να φτιάξουμε αυτό που ανεβάζει τη θερμοκρασία. Η χοληστερίνη είναι ένας ανεκτίμητος βιοδείκτης που φανερώνει ότι κάτι δεν πάει καλά, μαζί με όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες του. Πώς γίνεται η αξιολόγηση του ρυθμού κυτταρικής γήρανσης και ποιες θεραπείες υπάρχουν προς αυτή την κατεύθυνση; Η εξέταση αυτή ερευνά τα ακόλουθα: 1) Το μήκος των τελομερών σε δείγμα αίματος και στα μονοκύτταρα λευκά αιμοσφαίρια. Κάθε φορά που το κύτταρο διαιρείται, το μήκος των τελομερών μικραίνει. Υπάρχουν φυσικές ουσίες που εμποδίζουν την ταχεία σμίκρυνση του μήκους των τελομερών, το οποίο ευθύνεται για την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος. 2) Την περιεκτικότητα του κυττάρου σε πρωτεόσωμα (ο απορριμματοφόρος κάδος του κυττάρου που το απαλλάσσει από τις κατεστραμμένες και οξειδωμένες πρωτεΐνες). 3) Τις οξειδωμένες πρωτεΐνες. Για καθέναν από τους δείκτες αυτούς δίνονται οδηγίες αλλά και συμπληρώματα διατροφής που βελτιώνουν τα επίπεδά τους, με στόχο ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. Πώς μπορεί να πετύχει κάποιος να κάνει τρόπο ζωής τη σωστή διατροφή και τη συστηματική άσκηση; Καταρχήν πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι υπάρχουν τροφές «αντίδοτο» στο στρες, που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ενδυναμώνουν και προλαμβάνουν τη γήρανση. Η σωστή διατροφή σε συνδυασμό με τη συστηματική άσκηση μπορούν να διατηρήσουν την ελαστικότητα του δέρματος και τη νεανικότητά μας. Μόνο με τη συνεχή υποστήριξη, παρακολούθηση, ιατρική φροντίδα και ασφάλεια δημιουργούνται κίνητρα
συμμετοχής σε τέτοια προγράμματα, που είναι οι απαραίτητες βάσεις για πρόοδο. Το Health Coaching for All αποτελεί την πιο σύγχρονη και επιστημονικά τεκμηριωμένη υπηρεσία προληπτικής διαχείρισης και υποστήριξης της υγείας, που μπορεί πραγματικά να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Μέσα από το ρόλο που μπορεί να παίξει η αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου στους τομείς της διατροφής και της φυσικής δραστηριότητας, αλλά και με τη γνώση της κατάλληλης διαδικασίας που του παρέχουμε, μπορούμε να προάγουμε τη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου στην καθημερινότητά του, αλλά και να προασπίσουμε τον οργανισμό του από τις συνήθεις ασθένειες που εμφανίζονται καθώς ο χρόνος περνά από πάνω του. Όλοι μας θέλουμε να μεγαλώνουμε με καλή υγεία και να ζούμε καλά. Η αποστολή μας είναι να εκπαιδεύσουμε, να καθοδηγήσουμε και να υποστηρίξουμε το άτομο που έχει αποφασίσει να βελτιώσει την υγεία του, αλλά δεν ξέρει πώς να το πετύχει. Οι δραστηριότητες μας εστιάζονται στους τομείς της φυσικής κατάστασης, της διατροφής, της ρύθμισης του βάρους, της διαχείρισης του στρες και της αποκατάστασης. Αφού αξιολογηθούν οι συμπεριφορές του ατόμου, επιστρατεύονται οι μέθοδοι που ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία και προσαρμόζονται στις ανάγκες του, ώστε να επέλθει σταδιακά η τροποποίηση της συμπεριφοράς του προς τον υγιεινό τρόπο ζωής που είναι το ζητούμενο. Η ομάδα μας αποτελείται μόνο από εξειδικευμένους επιστήμονες, θεραπευτές και επαγγελματίες υγείας με πολυετή εμπειρία στο χώρο του medical fitness και wellness. Το όραμα μας είναι η δημιουργία μιας διαφορετικής νοοτροπίας και παιδείας σε θέματα που προάγουν την υγεία, μέσα από τη φυσική δραστηριότητα, τις διατροφικές επιλογές και συνήθειες, τον έλεγχο του στρες και τον καλό ύπνο, ως καθημερινό και φυσικό τρόπο ζωής. Eλεάνα Παπαχαραλάμπους Ceo στην Ορθοβιοτική Α.Ε.