ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΛΑΙΟΚΡΑΜΒΗΣ ΣΕ ΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΥΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ Από Ερευνητική Οµάδα της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΡΑΜΒΗΣ Η ελαιοκράµβη (Brassica spp.) είναι ετήσιο φυτό και ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών ή Βρασσικίδων (Cruciferae ή Brassicacae). Πολλαπλασιάζεται µε σπόρο και καλλιεργείται κυρίως σαν πρώτη ύλη για την παραγωγή ελαίου και, σε µικρότερη έκταση, για τα φύλλα της (για ανθρώπινη κατανάλωση, ζωοτροφή και λίπανση). Ο µικρός στρογγυλός σπόρος της έχει κατά µέσο όρο µεγάλη περιεκτικότητα σε λάδι (30-50%). Μετά την εξαγωγή του ελαίου, τα υπολείµµατά της (η λεγόµενη πίτα), χρησιµοποιούνται στη κτηνοτροφία, καθώς έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (10-45%). Η ελαιοκράµβη θεωρείται παγκοσµίως ως το τρίτο σηµαντικότερο ελαιοπαραγωγό φυτό, µετά από τη σόγια και τον φοίνικα και πριν από τον ηλίανθο. Οι τεχνικές καλλιέργειας είναι όµοιες µε εκείνες των χειµερινών σιτηρών. Το λάδι της ελαιοκράµβης (ελαιοκραµβέλαιο) αποτελεί την πρώτη ύλη για την παραγωγή του biodiezel (βιοντίζελ).
ΗΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΡΑΜΒΗΣ ΣΤΗ ΥΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Η Γενική Γραµµατεία της Περιφέρειας υτ. Μακεδονίας ανέθεσε σε ερευνητική οµάδα της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτελείου Παν/µίου Θεσσαλονίκης την εγκατάσταση πιλοτικής καλλιέργειας ελαιοκράµβης σε αγροτεµάχια ήµων της υτ. Μακεδονίας.
Τι έχει γίνει µέχρι σήµερα (α) Επισκεφθήκαµε και τους 4 Νοµούς της υτ. Μακεδονίας. (β) Ήρθαµε σε επαφή µε ενδιαφερόµενους αγρότες. (γ) Ενοικιάσαµε πάνω από 600 στρέµµατα. (δ) Ενηµερώσαµε τους αγρότες για το πως θα προετοιµά-σουν τα χωράφια τους για τη σπορά του σπόρου της ελαιοκράµβης. (ε) Η σπορά έγινε σε µερικά αγροτεµάχια µε µηχανήµατα δικά µας (σύγχρονος σπορέας) και σε µερικά µε µηχανήµατα των αγροτών, µε σκοπό να τους δείξουµε την τεχνική της σποράς. (στ) Έγιναν αναλύσεις εδαφών σε όλα τα αγροτεµάχια. (ζ) Σπείραµε το εκέµβριο του 2005 έξι (6) διαφορετικές ποικιλίες ελαιοκράµβης και 2 υβρίδια εισαγωγής από Αυστρία και Γερµανία. (η) Έγινε καταγραφή της ηµεροµηνίας φύτρωσης του σπόρου ανάλογα µε την ηµεροµηνία σποράς σε διάφορα εδάφη διαφόρων ποικιλιών.
Τι προβλέπεται να γίνει (α) Να µετρηθεί ο ρυθµός ανάπτυξης του φυτού, λαµβάνοντας υπόψη την ποιότητα του εδάφους, την κλίση, το υψόµετρο και την έκθεση. (β) Να γίνει ανοιξιάτικη λίπανση. (γ) Καταπολέµηση ζιζανίων την άνοιξη, λαµβάνοντας υπόψη την πυκνότητα των φυτών. (δ) Εποχή εµφάνισης των ανθέων σε σχέση µε την ποιότητα του εδάφους, την κλίση, το υψόµετρο, την έκθεση και την περιοχή. (ε) Εποχή εµφάνισης των πρώτων καρπών σε σχέση πάλι µε την ποιότητα του εδάφους, την κλίση, το υψόµετρο, την έκθεση και την περιοχή.
Τι προβλέπεται να γίνει (συνέχεια) (ζ) Ωρίµανση των καρπών και των σπερµάτων. (η) Εποχή θεριζοαλωνισµού. (θ) Μέσος όρος παραγωγής (χγρ./στρέµµα) για το πρώτο έτος παραγωγής. (ι) Περιεκτικότητα των σπόρων σε ελαιοκραµβέλαιο Χηµικές αναλύσεις. (ια) Υπολογισµός του κόστους παραγωγής του πρώτου έτους. (ιβ) Στατιστική επεξεργασία διαφόρων δεδοµένων της καλλιέργειας.
Παράγεται στην Ελλάδα βιοντήζελ από ελαιοκράµβη; Τώρα ξεκινούν πιλοτικές καλλιέργειες ελαιοκράµβης µε την επιστηµονική επίβλεψη καθηγητών της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ.
Τί είναι βιοντήζελ; Το βιοντήζελ είναι µεθυλεστέρας, ο οποίος παράγεται κυρίως από ελαιούχους σπόρους (ηλίανθος, ελαιοκράµβη κ.ά.) και µπορεί να χρησιµοποιηθεί είτε µόνο του ή σε µίγµα µε ντήζελ σε πετρελαιοκινητήρες. Ο κύριος τρόπος παραγωγής του βιοντήζελ είναι η µετεστεροποίηση των φυτικών ελαίων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ25) είναι ο κύριος παραγωγός βιοντήζελ σε παγκόσµιο επίπεδο. Η αντίστοιχη παραγωγή σε βιοκαύσιµο ανήλθε σε 1.434.000 τόννους για το 2003 και προερχόταν από εννέα χώρες της ΕΕ25 (οκτώ από την ΕΕ15 και την Τσεχία από τα νέα κράτη-µέλη. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η παραγωγή βιοντήζελ παρουσίασε µέση ετήσια αύξηση 34,5% για την περίοδο 1992-2003, η οποία αντιστοιχεί σε επίπεδο παραγωγής 26 φορές µεγαλύτερο από αυτό του 1992. Από τις παραγωγές χώρες ηγετικό ρόλο έχει η Γερµανία. Η ποσότητα αυτή είναι 58,9% περισσότερη από την αντίστοιχη του 2002. Η ραγδαία εξέλιξη οφείλεται σε ευνοϊκή νοµοθεσία και στις χαµηλές τιµές των φυτικών λαδιών σε συνδυασµό µε την υψηλή τιµή του ντήζελ.
Πρώτες ύλες για την παραγωγή βιοκαυσίµων Α. Για την παραγωγή βιοντήζελ 1. Ελαιοκράµβη Η ελαιοκράµβη (Brassica spp.) είναι ετήσιο φυτό και ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών ή Βρασσικίδων (Cruciferae ή Brassicacae). Πολλαπλασιάζεται µε σπόρο και καλλιεργείται κυρίως σαν πρώτη ύλη για την παραγωγή ελαίου και, σε µικρότερη έκταση, για τα φύλλα της (για ανθρώπινη κατανάλωση, ζωοτροφή και λίπανση). Ο µικρός στρογγυλός σπόρος της έχει κατά µέσο όρο µεγάλη περιεκτικότητα σε λάδι (30-50%). Μετά την εξαγωγή του ελαίου, τα υπολείµµατά της (η λεγόµενη πίτα), χρησιµοποιούνται στη κτηνοτροφία, καθώς έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (10-45%). Η ελαιοκράµβη θεωρείται παγκοσµίως ως το τρίτο σηµαντικότερο ελαιοπαραγωγό φυτό, µετά από τη σόγια και τον φοίνικα και πριν από τον ηλίανθο. Οι τεχνικές καλλιέργειας είναι όµοιες µε εκείνες των χειµερινών σιτηρών.
Πρώτες ύλες για την παραγωγή βιοκαυσίµων 2. Ηλίανθος Ο ηλίανθος είναι ετήσιο φυτό το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Compositae. Στην Ελλάδα καλλιεργείται ως πηγή φυτικού ελαίου διατροφής, κυρίως στο βορειο-ανατολικό µέρος της χώρας. Η συνολική καλλιεργήσιµη έκταση και η αντίστοιχη παραγωγή µε ηλίανθο σχεδόν υποτριπλασιάσθηκαν κατά την περίοδο 1988-2000. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το 10% του παραγόµενου βιοντήζελ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1.434.000 τόννοι το 2003), προέρχεται από ηλίανθο, µε την Ιταλία που είναι η Τρίτη παραγωγός χώρα βιοντήζελ στην Ευρώπη, να χρησιµοποιεί σαν πρώτη ύλη κυρίως τον ηλίανθο.
Τί είναι ενεργειακές καλλιέργειες; Οι ενεργειακές καλλιέργειες είναι φυτά µονοετή και πολυετή που η βιοµάζα τους µπορεί να χρησιµοποιηθεί για διάφορους ενεργειακούς σκοπούς (παραγωγή θερµότητας, ηλεκτρικής ενέργειας, υγρών βιοκαυσίµων: βιοαιθανόλη, βιοντήζελ κ.ά.). ιακρίνονται σε: παραδοσιακές ενεργειακές καλλιέργειες (σιτάρι, κριθάρι, ζαχαρότευτλα, αραβόσιτος, ηλίανθος), και «νέες» ενεργειακές καλλιέργειες (κενάφ, µίσχανθος, ελαιοκράµβη, γλυκό σόργο).
Τί είναι βιοµάζα; Σύµφωνα µε τον ΟΟΣΑ βιοµάζα είναι ό,τι προέρχεται άµεσα ή έµµεσα (συµπεριλαµβανοµένων των κτηνοτροφικών προϊόντων και των τροφίµων) από τη φωτοσύνθεση των φυτών. Είναι δηλαδή η βιοµάζα ένας φυσικός συσσωρευτής ηλιακής ενέργειας, η οποία µέσω του µηχανισµού της φωτοσύνθεσης µετατρέπεται σε χηµική ενέργεια και η οποία χρησιµοποιείται για την παραγωγή της οργανικής ύλης των φυτών µε σύγχρονη απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα. Η βιοµάζα µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως πρώτη ύλη για παραγωγή στερεών, υγρών (βιοαιθανόλη, βιοντήζελ) και αερίων καυσίµων.
Μορφές βιοµάζας 1. Υπολείµµατα φυτικής και ζωικής προέλευσης: (α) υπολείµµατα που παραµένουν στο χωράφι ή το δάσος µετά από την απόληψη του κυρίου προϊόντος (καλαµιά σιτηρών, στελέχη βαµβακιού, κλαριά δασικών φυτών µετά από τη λήψη ξυλείας). (β) υπολείµµατα εργοστασίων που επεξεργάζονται γεωργικά και δασικά προϊόντα (υπολείµµατα εκκοκκισµού, ελαιοπυρήνες, πριονίδια κλπ.). (γ) αστικά απορρίµµατα (σκουπίδια πόλεων). 2. Βιοµάζα από «Ενεργειακές Καλλιέργειες»
Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι η παραγωγή βιοµάζας µπορεί να συµβάλει στην τοπική ανάπτυξη µε την ενίσχυση της γεωργίας και τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, προκαλώντας έτσι την ανάπτυξη ενός αειφόρου ενεργειακού συστήµατος, όπου θα εξασφαλίζονται, ταυτόχρονα, ασφάλεια τροφοδοσίας καυσίµων, οικονοµική αποδοτικότητα και περιβαλλοντική προστασία. Επίσης, ότι στη διαµόρφωση της τιµής αγοράς των βιοκαυσίµων σηµαντική επίδραση θα έχει το είδος της πρώτης ύλης και το κόστος παραγωγής της, καθώς και η τεχνολογία που θα χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή του καυσίµου.