Τί είναι ηο βάπηιζμα; Τν βάπηηζκα είλαη ε ηειεηή εθείλε πνπ ίδξπζε ν Φξηζηόο, θαηά ηελ νπνία ν άλζξωπνο, βαπηηδόκελνο ζε αγηαζκέλν λεξό κε ηξηπιή θαηάδπζε θαη αλάδπζε ζην όλνκα ηεο Αγίαο θαη δωνπνηνύ Τξηάδνο, αθ ' ελόο κελ απνβάιιεη ηελ παιαηά θύζε ηεο ακαξηίαο (ην πξνπαηνξηθό ακάξηεκα), αθ' εηέξνπ δε αλαγελλάηαη ζε κηα θαηλνύξγηα έλζεε ύπαξμε, θπηεκέλε ζηε ράξε ηνπ Θενύ. Τν βάπηηζκα είλαη θνξπθαίν κπζηήξην. Ολνκάδεηαη «θπξηαθό», γηαηί ζηε Γξαθή ππάξρεη ξεηή πιεξνθόξεζε γηα ηελ άκεζε ζύζηαζή ηνπ από ηνλ Κύξην (Μαηζ. 28,19). Γηα ηνπ βαπηίζκαηνο ν άλζξωπνο θπηεύεηαη κπζηηθά ζην άρξαλην ζώκα ηνπ Φξηζηνύ, γίλεηαη επίζεκα κέινο ηεο Δθθιεζίαο θαη έρεη ην δηθαίωκα ζπκκεηνρήο θαη ζηα ππόινηπα εθθιεζηαζηηθά κπζηήξηα. Με ηε βάθηηζή ηνπ, ην βξέθνο θαη ην λήπην γίλεηαη ηζόηηκν µέινο ηεο εθθιεζηαζηηθήο θνηλόηεηαο θαη απνθηά όια ηα δηθαηώµαηα πνπ έρνπλ θαη ηα ππόινηπα µέιε. Απόδεημε ηεο ηζνηηµίαο απηήο είλαη ην γεγνλόο, όηη ηό λενθώηηζην βξέθνο θαη λήπην, αµέζωο µεηά ηε βάθηηζή ηνπ, θνηλωλεί ηελ νπξάληα ηξνθή ηνπ µπζηεξηαθνύ Σώµαηνο θαη Αίµαηνο ηνπ Φξηζηνύ.
Ίδξπζε Βαπηίζκαηνο Τν κπζηήξην ηδξύζεθε από ηνλ ίδην ηνλ Φξηζηό, ν νπνίνο βαπηίζηεθε από ηνλ Ιωάλλε ηνλ Πξόδξνκν ζηνλ Ινξδάλε Πνηακό θαη ε βάπηηζή ηνπ έγηλε ηύπνο θαη ππνγξακκόο ηνπ δηθνύ καο βαπηίζκαηνο. Δ - πίζεο,ν Κύξηνο ζύζηεζε ην κπζηήξην δίλνληαο ζηνπο καζεηέο ηνπ ηελ εληνιή λα βαπηίδνπλ ηνπο αλζξώπνπο ζην όλνκα ηνπ Παηξόο θαη ηνπ Υηνύ θαη ηνπ Αγίνπ Πλεύκαηνο.
Τι είναι το βάπτισμα ανάγκης; Δίλαη ην βάπηηζκα ην νπνίν ηειείηαη εθηάθησο ζε αβάπηηζηα λήπηα, ηα νπνία απεηιεί ν ζάλαηνο, θαη δελ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα γίλεη ζηελ Δθθιεζία απφ θαλνληθφ ηεξέα. Τν παηδί πνπ θηλδπλεχεη κπνξεί λα ην βαπηίζεη ιατθφο, άληξαο ή γπλαίθα -πάληα νξζφδνμνο- ζην φλνκα ηεο Αγίαο Τξηάδνο θαη ζε δσλ χδσξ (ηξερνχκελν λεξφ). Αλ δελ ππάξρεη πξφρεηξα λεξφ, κπνξεί λα ην βαπηίζεη θαη ζηνλ αέξα (αεξνβάπηηζκα): «βαπηίδεηαη ν δνχινο (ή ε δνχιε) ηνπ Θενχ.., ηάδε (ζα ιερζεί ην φλνκα) εηο ην φλνκα ηνπ Παηξφο θαη ηνπ Υηνχ θαη ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο. Ακήλ» (ηξεηο θνξέο). Τν βάπηηζκα απηφ είλαη θαλνληθφ. Αλ επηδήζεη ην λήπην, δελ επαλαιακβάλεηαη ην βάπηηζκα. Τν πεγαίλνπλ νη γνλείο ηνπ ζην λαφ, φπνπ ν ηεξέαο δηαβάδεη κνλάρα ηηο επρέο, πνπ δελ ήηαλ δπλαηφ λα δηαβαζζνχλ θαηά ην βάπηηζκα αλάγθεο, ρσξίο φκσο λα γίλεη βάπηηζε, κε ηξηπιή θαηάδπζε θαη αλάδπζε. Τν βάπηηζκα αλάγθεο εληάζζεηαη γεληθά ζην ζθεπηηθφ ηνπ λεπηνβαπηηζκνχ. Κχξηνο ζθνπφο ηνπ είλαη λα κελ πεζάλεη ην λήπην αβάπηηζην, κε ζπλέπεηα λα ζηεξεζεί ηε Βαζηιεία ηνπ Θενχ.
Πώς καθιερώθηκε ο Νηπιοβαπηιζµός; Σηελ αξραία επνρή, νη άλζξσπνη βαθηίδνληαλ ζε µεγάιε ειηθία-γεγνλφο ην νπνίν ήηαλ απφιπηα θπζηθφ-δηφηη νη µεγαιχηεξνη ζηελ ειηθία πνπ άθνπγαλ ην ιφγν ηνπ Φξηζηνχ απφ ηνπο Απνζηφινπο θαη ηνπο Δπηζθφπνπο πίζηεπαλ κε επηινγή ηνπο ζην Φξηζηφ. Τν Βάπηηζµα ήηαλ ην επηζθξάγηζµα ηεο πίζηεο ηνπο ζην Φξηζηφ, σο Θεφ θαη Σσηήξα. Οη πξψηνη, φµσο, απηνί Φξηζηηαλνί είηε είραλ ήδε παηδηά είηε απνθηνχζαλ παηδηά µεηά ηφ Βάπηηζµα. Λνγηθφ, ινηπφλ, ήηαλ λα ζειήζνπλ θαη ηα παηδηά ηνπο λα γίλνπλ ρξηζηηαλνί θαη ε Ἐθθιεζία ην δέρζεθε, πνιχ λσξίο θαζηεξψλνληαο έηζη ηνλ ζεζµφ ηνπ «Νεπηνβαπηηζµνχ»
Ιζηορική Αναδρομή Καηά ηνπο απνζηνιηθνχο ρξφλνπο κηα ζχληνκε νκνινγία ηεο πίζηεσο αξθνχζε γηα ηελ παξνρή βαπηίζκαηνο ζε απηνχο πνπ πίζηεπαλ ζην κήλπκα ησλ απνζηφισλ ή ησλ επγγειηζηψλ, ρσξίο ηδηαίηεξε πξνγελέζηεξε θαηήρεζε ή εηδηθή πξνεηνηκαζία. Σηνπο αξρηθνχο ρξφλνπο ηα θεξχγκαηα γίλνληαλ δεκφζηα ελψπηνλ πιήζνο θφζκνπ ή θαη θαη ηδίαλ. Μάιηζηα απηή είλαη θαη ε βαζηθή απνζηνιή ησλ ρξηζηηαλψλ, λενθψηηζησλ ή θαη παιαηψλ, ε νπνία πεγάδεη απφ ηνλ ίδην ηνλ Ηεζνχ. Καηά ηνπο κεηαπνζηνιηθνχο ρξφλνπο φκσο, πξνεγείην ηνπ βαπηίζκαηνο κηα ζχληνκε θαηήρεζε κε ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο πίζηεσο. Τν βάπηηζκα ηειείην κε θαηάδπζε ζην λεξφ φπσο γίλεηαη θαλεξφ θαη απφ ηε εθθιεζηαζηηθή γξακκαηεία ηεο επνρήο. Δπίζθνπνο ηεινχζε ην βάπηηζκα, ελψ απφ ηνλ Τεξηπιιηαλφ καζαίλνπκε πσο θαη νη πξεζβχηεξνη θαη νη δηάθνλνη αθφκα θαη νη ιατθνί θάησ απφ πξνυπνζέζεηο ήηαλ δπλαηφλ λα βαθηίζνπλ λέα κέιε ηεο ρξηζηηαληθήο εθθιεζίαο. Πηζαλψο ε θαηήρεζε δελ ήηαλ ηδηαίηεξα εθηελήο, δειαδή απνηεινχληαλ απφ ηελ εθκάζεζε ηεο Κπξηαθήο πξνζεπρήο θαη ηε δηδαζθαιία ηεο ελ Φξηζηψ ζσηεξίαο. Γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ελ Φξηζηψ ζσηεξίαο καζαίλνπκε απφ ηνλ Βαξλάβα φηη πεξηείρε ζηνηρεία θαη πξνθεηείεο ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο, εζηθή θαηήρεζε θαη ηε δηδαζθαιία πεξί ησλ δχν νδψλ. Δπίζεο πξνεηνηκαδφηαλ γηα ην ηειεηνπξγηθφ ηνπ κπζηεξίνπ. Με ην πέξαο ηήο δηδαζθαιίαο θαη θαηά ηελ εηνηκαζία ηνπ βαπηίζκαηνο επηβαιιφηαλ δηήκεξε λεζηεία θαη νκνινγία πίζηεσο. Τν βάπηηζκα αξρηθά γηλφηαλ ζε αλνηρηνχο θπζηθνχο ρψξνπο κε ηξερνχκελν λεξφ φπσο νη ιίκλεο θαη ηα πνηάκηα ή άιινπο εηδηθνχο ρψξνπο, ηα ιεγφκελα βαπηηζηήξηα. Με ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ ε ηειεηή ιάβαηλε ρψξα ζηνπο λανχο. Ο Ηνπζηίλνο αλαθέξεη ζην βάπηηζκα επρέο γηα θαζαγηαζκφ ηνπ λεξνχ θαη εμνξθηζηηθέο επρέο, ελψ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζα πξέπεη λα εξκελεπηεί θαη ε λεζηεία πξν ηνπ βαπηίζκαηνο. Ζ πξννδεπηηθή αλάπηπμε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο εθθιεζίαο επέθεξε αιιαγέο θαη ζηε θαηήρεζε ησλ βαπηηδνκέλσλ. Ζ θαηήρεζε απμήζεθε ελψ ζηελ αλαηνιή δεκηνπξγήζεθαλ δχν ζψκαηα. Τν ζψκα ησλ «αθξνσκέλσλ» θαη ησλ «θσηηδνκέλσλ». Δπίζεο επεηξάπε ε παξαθνινχζεζε ηνπ δηδαθηηθνχ κέξνπο ηεο ιεηηνπξγίαο, φρη φκσο θαη ηνπ κπζηεξηαθνχ. Ζ αξρηθή νκνινγία ησλ πξψησλ αηψλσλ ήηαλ απιή, ζηε ζπλερεία έγηλε πην ζχλζεηε ιφγσ ησλ αηξεηηθψλ νκάδσλ. Έλα ηέηνην βαπηηζηήξην ζχκβνιν νκνινγίαο δηαηεξήζεθε απφ έλα απφθξπθν θείκελν πνπ ρξαθηεξηδφηαλ σο Δπηζηνιή Απνζηφισλ θαη ζπληάρζεθε θαηά ην 160 κε 170 ζε αηζηνπηθή γξαθή.
Ωο ρξφλνο ηειέζεσο ηνπ βαπηίζκαηνο θαζνξίζηεθε ζηε Γχζε ηελ πξνεγνχκελε λχρηα ησλ ενξηψλ ηνπ Πάζρα θαη ηεο Πεληεθνζηήο, ελψ ζηελ Αλαηνιή ηηο ίδηεο ενξηέο θαη αξγφηεξα κε ηελ πξνζζήθε ηεο ενξηήο ησλ Δπηθαλείσλ. Σηε Γχζε νη βαπηηζζέληεο επί 8 εκέξεο έθεξαλ ιεπθφ ρηηψλην θαη γη απηφ ην ιφγν ην Σάββαην ηνπ Θσκά απνθιήζεθε «Sabbatum in albis», ελψ ζηελ αλαηνιή «Γηαθαηλίζηκνο».. Με ην βάπηηζκα ζπλδέζεθε ηφζν ε Θεία Δπραξηζηία φζν θαη ην ρξίζκα. Σε φ,ηη αθνξά ηελ ηειεηνπξγία, νη θαηερνχκελνη πνπ ήζαλ επηθίλδπλνη λα πεζάλνπλ βαπηίδνληαλ δηα ξαληηζκνχ, ζε πεξίπησζε φκσο πνπ δνχζαλ έπξεπε ην βάπηηζκα λα ζπκπιεξσζεί, εηδάιισο ζεσξείην άθπξν, φπσο ε ζχλνδνο ηε Nενθαηζάξεηαο απνθάζηζε. Ζ εκθάληζε αηξέζεσλ θαη ζενινγηθψλ νκάδσλ ζην πξνζθήλην ηδίσο ηνλ ηξίην αηψλα πξνθάιεζε εληάζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο εθθιεζίαο πνπ δηακφξθσζαλ πεξαηηέξσ ην ηππηθφ ηεο εθθιεζίαο πάλσ ζην κπζηήξην. Απηά πξνέθπςαλ απφ ην δήηεκα ηεο θχξσζεο ηνπ βαπηίζκαηνο ησλ κεηαλννχλησλ ζηνπο θφιπνπο ηεο εθθιεζίαο. Αξθεηέο ζχλνδνη αζρνιήζεθαλ κε ην δήηεκα θαη επηθξάηεζε ε άπνςε πσο έγθπξν βάπηηζκα ζεσξείηαη ην βάπηηζκα ζην φλνκα ηεο Αγίαο Τξηάδαο.
Τα ζηάδια ηοσ βαπηίζμαηος Ζ αθνινπζία ηνπ Βαπηίζµαηνο δηαθξίλεηαη ζε ηξία µέξε: Σην πξψην µέξνο, πνπ ιέγεηαη Καηήρεζε θαη γίλεηαη ζην Νάξζεθα (ην κπξνζηηλφ ηµήκα ηνπ Νανχ), ν ηεξέαο πξνζθαιεί ηνλ βαπηηδφµελν (ηνλ αλάδνρφ ηνπ) λα αξλεζεί νξηζηηθά ην δηάβνιν θαη λα ζπληαρζεί ζην ζηξαηφπεδν ηνπ Φξηζηνχ (Απφηαμε ηνπ Σαηαλά θαη Σχληαμε µε ηνλ Φξηζηφ). Μεηά ηελ Σχληαμή ηνπ µε ηνλ Φξηζηφ, ν βαπηηδφµελνο (ν αλάδνρνο) νµνινγεί επίζεµα ηελ πίζηε ηνπ ζηνλ Φξηζηφ, απαγγέιινληαο ην Σχµβνιν ηεο Πίζηεσο (Τν«Πηζηεχσ») Σην δεχηεξν µέξνο πνπ γίλεηαη ζην θέληξν ηνπ λανχ, ηειείηαη ην θπξίσο Μπζηήξην. Ο αλάδνρνο αιείθεη φιν ην ζψµα ηνπ βαπηηδφκελνπ µε επινγεµέλν έιαην θαη ν Ηεξέαο βαπηίδεη ην βξέθνο ή ην λήπην ζην αγηαζµέλν λεξφ ηεο θνιπµβήζξαο, πξαγµαηνπνηψληαο ηξεηο θαηαδχζεηο θαη αλαδχζεηο, απαγγέιινληαο αληίζηνηρα ην ηξηαδηθφ φλνµα ηνπ Θενχ: «Δἰο ηφ ὄλνµα ηνῦ Παηξφο θαί ηνῦ Υἱνῦ θαί ηνῦ Ἁγίνπ Πλεχµαηνο» Σην ηξίην µέξνο πνπ αθνινπζεί γίλεηαη: α) ην ρξίζµα. Ο ηεξέαο ρξίεη ηα θπξηφηεξα ζεµεία ηνπ ζψµαηνο ηνπ παηδηνχ µέ Άγην Μχξν, ην νπνίν µεηαδίδεη ζην λενθψηηζην ηα ραξίζµαηα ηνπ Αγίνπ Πλεχµαηνο. β) Ζ ηξηρνθνπξία Ο ηεξέαο θφβεη ζηαπξνεηδψο ηα µαιιηά ηνπ παηδηνχ, ζε έλδεημε αθηέξσζεο ηνπ ζηνλ Θεφ. γ) Ζ έλδπζε µε ιεπθά ξνχρα, πνπ ζπµβνιίδνπλ ην θσο θαη ηε ιαµπξφηεηα ηεο λέαο δσήο ηνπ.
Η καθασηό ηελεηή ηοσ Βαπηίζμαηος(σλικά ζηοιτεία-ζσμβολιζμός) Αγηάδεηαη ην λεξφ (= ζχκβνιν θαζαξηζκνχ, δσηηθφηεηαο) Δπινγείηαη ην ιάδη Αιείθεηαη κε ιάδη ην παηδί, φπσο νη αζιεηέο ηεο πάιεο, γηαηί ζα παιέςεη ελάληηα ζην θαθφ θαη ηελ ακαξηία. Τξηπιή θαηάδπζε θαη αλάδπζε ηνπ βξέθνπο ζην λεξφ ηεο θνιπκβήζξαο (= ζπκκεηνρή ηνπ βαπηηδφκελνπ ζηελ ηξηήκεξε Ταθή θαη Αλάζηαζε ηνπ Φξηζηνχ). Καζαξίδεηαη απφ ηελ ακαξηία Θάβεη ηνλ παιηφ άλζξσπν Αλαγελληέηαη ζε κηα λέα δσή Κφςηκν καιιηψλ Υπνηαγή ζην Φξηζηφ Μηθξή ζπζία ζην Λπηξσηή
Θεολογία ηοσ Βαπηίζμαηος Ο λενθψηηζηνο: Γίλεηαη κέινο ηνπ Σψκαηνο ηνπ Φξηζηνχ (Δθθιεζίαο) Απαιιάζζεηαη απφ ην πξνπαηνξηθφ θαη θάζε πξνζσπηθφ ακάξηεκα. Απνβάιιεη ηε ζλεηή ηνπ θχζε θαη ελδχεηαη ην άθζαξην θαη αζάλαην έλδπκα ηνπ Φξηζηνχ Απνιακβάλεη ηε ζεία πηνζεζία. Αλαγελλάηαη ελ Φξηζηψ.
O ρόλος ηοσ αναδότοσ Σηελ Οξζφδνμε Δθθιεζία, θάζε βαπηηζµέλν παηδί έρεη ηνλ αλάδνρφ ηνπ. Ο αλάδνρνο δελ είλαη έλα δηαθνζµεηηθφ πξφζσπν πνπ πιαηζηψλεη απιψο ηελ ηειεηή ηνπ Βαπηίζµαηνο, αιιά θαιείηαη λα αζθήζεη έλα ζεµαληηθφ ξφιν, σο εθπξφζσπνο ηεο εθθιεζηαζηηθήο θνηλφηεηαο, ηεο ελνξίαο. Δηδηθφηεξα, σο πλεπµαηηθφο παηέξαο ηνπ αλαδεθηνχ ηνπ, θαιείηαη λα ζπκπεξηιάβεη ζηε θξνληίδα θαη επηµέιεηά ηνπ, ηελ πλεπµαηηθή θαιιηέξγεηα θαη αλάπηπμε ηνπ πλεπµαηηθνχ ηνπ ηέθλνπ. Ο ξφινο ηνπ αλαδφρνπ είλαη ζεµαληηθφο θαη έρεη µεγάιε παηδαγσγηθή θαη ρξηζηηαληθή ζεµαζία. Ο αλάδνρνο, ζε ζπλεξγαζία µε ηνπο ρξηζηηαλνχο γνλείο θαη ηα άιια µέιε ηεο εθθιεζηαζηηθήο θνηλφηεηαο, θαιείηαη λα γίλεη νδεγφο «εἰο Φξηζηφλ», ηνπ αλαδεθηνχ ηνπ, ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο δσήο ηνπ. Απηφ µάιηζηα θαλεξψλεη φηη ν βαπηηδφµελνο ρξηζηηαλφο δελ αθήλεηαη µφλνο, αιιά ζπληξνθεχεηαη ζην δξφµν ηεο ρξηζηηαληθήο δσήο. Ζ ρξηζηηαληθή δσή είλαη ζπλνδνηπνξία θαη ζπζηξάηεπζε µε ηνπο ρξηζηηαλνχο γνλείο, ηνλ αλάδνρν θαη φια ηα άιια µέιε ηεο εθθιεζηαζηηθήο θνηλφηεηαο. Φξηζηηαλφο µφλνο δελ ππάξρεη θαλείο. Ο ρξηζηηαλφο δεη θαη ζψδεηαη, σο µέινο ηνπ ζψµαηνο ηεο Δθθιεζίαο.
Πηγές http://www.apostoliki-diakonia.gr http://www.agmarina.gr/ http://el.wikipedia.org/ Δγθπθινπαίδεηα «Δπνπηηθή» Σρνιηθφ Βηβιίν
ΤΕΛΟ Σ Σ τ ο λ ι κ ό έ η ο ς 2 0 1 3-14 Α 2 Γξεγνξάηνο Σπχξνο Γηακαληφπνπινο Γηψξγνο Εήζεο Γηψξγνο Κνληαμφπνπινο Σηακάηεο