Επισήμανση των τροφίμων Ετικέτα - Labelling

Επισήμανση των τροφίμων Ετικέτα - Labelling ΔΑΣΕΝΑΚΗ ΜΑΡΙΛΕΝΑ, PhD ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ, ΕΚΠΑ mdasenaki@chem.uoa.gr

Εισαγωγή Η αναγραφή διατροφικών πληροφοριών στις συσκευασίες είναι υποχρεωτική Έχουν ως σκοπό να ενημερώσουν και να βοηθήσουν τους καταναλωτές Για λόγους διαφήμισης και ανταγωνισμού παρουσιάζονται ελκυστικές Οι παραγωγοί πρέπει να παρέχουν συγκεκριμένες πληροφορίες στους καταναλωτές Το όνομα του προϊόντος δεν πρέπει να είναι παραπλανητικό και να προκαλεί σύγχυση στο καταναλωτή Πρέπει να περιλαμβάνει ή να συνοδεύεται από λεπτομέρειες ως προς τη φυσική του κατάσταση

Ετικέτες: Σε τι μας χρησιμεύουν? Ο στόχος τους είναι διπλός: Διασφάλιση της ενημέρωσης και της προστασίας των καταναλωτών καθώς και της σωματικής τους ακεραιότητας Διασφάλιση του θεμιτού ανταγωνισμού ανάμεσα στους παραγωγούς

Επισήμανση (labelling) Η Ε.Ε. θεσπίζει κανόνες για τη διασφάλιση ενημέρωσης των καταναλωτών Κάποιες πληροφορίες απαιτούνται βάσει του νόμου και κάποιες αναγράφονται με επιλογή των παραγωγών, εφόσον δεν είναι παραπλανητικές Τα στοιχεία που αναγράφονται πρέπει να είναι εμφανή και ευανάγνωστα Πρέπει να είναι γραμμένα στην επίσημη γλώσσα της χώρας Υποχρεωτική αναγραφή της επωνυμίας, τα στοιχεία του κατασκευαστή καθώς επίσης το είδος και τη ποσότητα του προϊόντος, τα σύμβολα των κινδύνων και τυχόν προειδοποιήσεις για κινδύνους

Επισήμανση (labelling) Προδιαγραφές (specifications) επισήμανσης: Κώδικας Τροφίμων και Ποτών, Άρθρο 11 (Επισήμανση κ παρουσίαση τροφίμων) Επισήμανση: κάθε ένδειξη, εμπορικό ή βιομηχανικό σήμα, εικόνα ή σύμβολο που εμφανίζονται στη συσκευασία του τροφίμου καθώς και σε έγγραφο, πινακίδα, ετικέτα, δακτύλιο ή περιλαίμιο Η επισήμανση δεν θα πρέπει να: Παραπλανά τον καταναλωτή (ως προς τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες του τροφίμου) Αποδίδει στο τρόφιμο θεραπευτικές ή άλλες ιδιότητες - ειδικές απαιτήσεις για προσθήκη στην ετικέτα ισχυρισμού υγείας (Κανονισμός 1924/06 και 116/2010)

Επισήμανση (labelling) Υποχρεωτικές Ενδείξεις Ονομασία πώλησης Κατάλογος συστατικών Αλλεργιογόνα Ποσότητα ορισμένων συστατικών - QUID (quantitative ingredient declaration), όπου απαιτείται Καθαρή ποσότητα του τροφίμου Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας και η τελική ημερομηνία ανάλωσης Τυχόν ιδιαίτερες συνθήκες αποθήκευσης και/ή συνθήκες χρήσης

Επισήμανση (labelling) Υποχρεωτικές Ενδείξεις Στοιχεία παραγωγού, συσκευαστή ή διακινητή εντός ΕΕ Η χώρα καταγωγής ή ο τόπος προέλευσης όπου απαιτείται Οδηγίες χρήσης εφόσον η παράλειψή τους θα δυσχέραινε τη σωστή χρήση του τροφίμου Η αναγραφή του αποκτηθέντος κατ όγκο αλκοολικού τίτλου για τα ποτά με περιεκτικότητα σε αιθυλική αλκοόλη μεγαλύτερη από 1,2% κ.ο. Διατροφική δήλωση (όπως χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, χωρίς κορεσμένα λιπαρά, πηγή εδώδιμων ινών, χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, υψηλή περιεκτικότητα σε ω-3 κλπ) Αριθμός παρτίδας

Επισήμανση (labelling) Ενδεικτικές Ημερήσιες Προσλήψεις (GDAs) GDA είναι η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη με βάση δίαιτα 2000 θερμίδων που αντιστοιχούν στις μέσες ημερήσιες ανάγκες ενός ενήλικα Είναι ένας οδηγός για την ποσότητα της ενέργειας και ορισμένων θρεπτικών συστατικών καθώς επίσης παρέχει τις διατροφικές πληροφορίες ανά τεμάχιο ή ανά μερίδα προϊόντος και Υποδεικνύει συνήθως την ποσότητα της ενέργειας και τις ποσότητες 4 θρεπτικών συστατικών: των σακχάρων, των λιπαρών, των κορεσμένων λιπαρών και του νατρίου (αλάτι).

Επισήμανση (labelling) Τα πέντε βασικά συστατικά που αναγράφονται στο σύστημα διατροφικής πληροφόρησης των GDAs είναι: Θερμίδες: o οργανισμός χρειάζεται θερμίδες για να λειτουργεί οι οποίες προσλαμβάνονται από την κατανάλωση των τροφίμων και είναι απαραίτητες για την αναπλήρωση της ενέργειας (Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη είναι 2000). Σάκχαρα: είδος υδατανθράκων, αποτελούν τη άμεση και κύρια πηγή ενέργειας του οργανισμού και συμβάλλουν στη γεύση των τροφίμων (Η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη για τα σάκχαρα είναι 90 g).

Επισήμανση (labelling) Λιπαρά: χωρίζονται σε φυτικά, ζωικά, κορεσμένα και ακόρεστα. Είναι απαραίτητα για τον οργανισμό, γιατί αποτελούν την πιο συμπυκνωμένη πηγή ενέργειας και μεταφέρουν πολύτιμες λιποδιαλυτής βιταμίνες (Η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη για τα λιπαρά είναι 70 g). Κορεσμένα: Τα τρόφιμα που περιέχουν υψηλές ποσότητες κεκορεσμένων λιπαρών, μπορεί να είναι εξαιρετικά νόστιμα, αλλά όταν καταναλώνονται σε υψηλές ποσότητες αυξάνουν τη χοληστερόλη του αίματος (Η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη για τα κορεσμένα λιπαρά είναι 20 g). Νάτριο (αλάτι): Το αλάτι δίνει γεύση στα τρόφιμα, αλλά λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε νάτριο έχει συσχετισθεί με υψηλή αρτηριακή πίεση (Η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη για το νάτριο είναι 2,4 g).

Χρωματική κωδικοποίηση Κάποιες συσκευασίες χρησιμοποιούν στις ετικέτες διατροφής τη λεγόμενη χρωματική κωδικοποίηση, με χρώματα όπως το κόκκινο, το πράσινο και το πορτοκαλί. Με τη χρωματική κωδικοποίηση, μπορεί να καταλάβει κανείς αν το τρόφιμο έχει υψηλή, μέση ή χαμηλή ποσότητες λιπαρών, κορεσμένων λιπαρών, σακχάρων και αλατιού. Το κόκκινο σημαίνει υψηλή, το κεχριμπάρι σημαίνει μέσο και πράσινο σημαίνει χαμηλή.

Τα συστατικά συνήθως αναγράφονται σε φθίνουσα σειρά περιεκτικότητας, από τα κύρια προς τα πρόσθετα. Επομένως, αν η ζάχαρη ή το αλάτι αναγράφονται στις πρώτες δύο ή τρεις θέσεις καλό είναι να αποφεύγουμε το προϊόν. Στο τέλος της λίστας μπαίνουν τα πρόσθετα.

Από ποιόν κ πού παρασκευάζεται Ημερομηνία λήξης (διατηρησιμότητα): υπολογίζεται ανάλογα με το προϊόν, την παραγωγική διαδικασία Πόσο μικροβιακό φορτίο ανεχόμαστε στο τελικό προϊόν? Οδηγίες χρήσης (ευαλλοίωτα τρόφιμα)

Το βάρος ή ο όγκος του προϊόντος Είναι υποχρεωτικό να αναγράφονται όλα τα συστατικά ενός τροφίμου με σειρά μειούμενης περιεκτικότητας Εκτός από: Νωπά φρούτα και λαχανικά που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία Αεριούχα νερά Ξύδι (χωρίς προσθήκη άλλων συστατικών) Προϊόντα που αποτελούνται από ένα μόνο συστατικό (ζάχαρη) Δεν αναγράφεται ημερομηνία λήξης (και σε κρασιά, αλκοολούχα ποτά, σάκχαρα κ.α)

ονομασία προϊόντος ποσότητα

διατήρηση προέλευση παραγωγός/ εισαγωγέας

βιολογικό διατροφικές πληροφορίες

Σήμανση για αλλεργιογόνα συστατικά

Σήμανση για γενετικά τροποποιημένα προϊόντα Παράγωγα σόγιας: αλεύρι, πρωτεΐνη, λεκιθίνη (Ε322), φυτικά έλαια Παράγωγα καλαμποκιού: άμυλο, λάδι, αλεύρι, σορβιτόλη (Ε420), γλυκόζη, φρουκτόζη

Ισχυρισμοί

Ισχυρισμοί

Τι είναι η τροφική αλλεργία; Τροφική αλλεργία είναι η αναπάντεχη και μη κανονική ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού εναντίον ενός τμήματος μιας τροφής (συνήθως πρωτεΐνη). Η πρωτεΐνη αυτή αποτελεί το αλλεργιογόνο Από τη στιγμή που το ανοσολογικό σύστημα αποφασίσει ότι μια συγκεκριμένη τροφή είναι επικίνδυνη για τον οργανισμό, παράγει ειδικά αντισώματα εναντίον της ώστε να την εξουδετερώσει.

Ποιός θα εκδηλώσει τροφική αλλεργία; Το 30% των ενηλίκων πιστεύει ότι πάσχει από τροφική αλλεργία σε κάποιο τρόφιμο. Όμως, οι περιπτώσεις πραγματικής τροφικής αλλεργίας εμφανίζονται σε λιγότερο από το 2% του πληθυσμού. Στα παιδιά, το 5% πάσχει από τροφική αλλεργία Οι περισσότερες περιπτώσεις τροφικής αλλεργίας στα παιδιά εμφανίζονται νωρίς και συνήθως υποχωρούν μετά από λίγα χρόνια. Αν και, οποιοσδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του μπορεί να γίνει αλλεργικός σε κάποια τροφή, η τροφική αλλεργία φαίνεται να συνδέεται και με κληρονομική προδιάθεση.

Τροφική αλλεργία: ένα παγκόσμιο πρόβλημα Η.Π.Α. Γάλα Αυγό Ξηροί καρποί Θαλασσινά ΓΑΛΛΙΑ: Αυγό Ξηροί καρποί Γάλα Μουστάρδα ΙΤΑΛΙΑ: Γάλα Αυγό Θαλασσινά ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗ Φωλιές πουλιών Θαλασσινά Αυγό Γάλα ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Γάλα Αυγό Ξηροί καρποί Σουσάμι Θαλασσινά

Οι πιο συχνές τροφικές αλλεργίες Τροφική αλλεργία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε τροφή, αλλά οι περισσότερες αλλεργικές αντιδράσεις προκαλούνται πιο συχνά από: Πιο συχνά στα παιδιά Γάλα Αυγό Σόγια Σιτηρά Παιδιά και ενήλικες Φυστίκια Ψάρι Σαλιγκάρια Καρύδια Οι τροφές αυτές είναι υπεύθυνες για το 90% των τροφικών αλλεργιών παγκοσμίως

Ετικέτες και αλλεργίες Περίπου το 2% των ενηλίκων και το 5% των παιδιών πάσχουν από κάποια μορφή αλλεργίας σε τρόφιμα. Οι πιο βαριές μορφές αλλεργιών μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε θάνατο Πιθανά αλλεργιογόνα: δημητριακά που περιέχουν γλουτένη, όστρακα και μαλάκια, αυγά, ψάρι, φιστίκια, άλλοι ξηροί καρποί, σόγια, γάλα, σουσάμι, σέλινο, μουστάρδα Είναι υποχρεωτικό να αναφέρονται τα αλλεργιογόνα συστατικά ή ίχνη ουσιών που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες Η αναγραφή των αλλεργιογόνων δεν απαιτείται σε περιπτώσεις όπου η ονομασία του τροφίμου αναφέρεται σαφώς στην εν λόγω ουσία ή προϊόν. (πχ. Σοκολάτα με γάλα)

Γενικά σύμβολα Το σήμα CE δηλώνει ότι το προϊόν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις των Ευρωπαϊκών νόμων για την υγεία, ασφάλεια και προστασία του περιβάλλοντος που μεταφράζεται σε συμμόρφωση με της Ευρωπαϊκές Οδηγίες Προϊόντων. Δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές να αναγνωρίσουν τα προϊόντα υψηλής ποιότητας που είναι περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον Υπενθύμιση για υπεύθυνους πολίτες οι οποίοι απορρίπτουν το προϊόν με τον πιο κατάλληλο τρόπο

Σύμβολα Ανακύκλωσης Γνωστό και ως Green Dot. Χρησιμοποιείται στις συσκευασίες και σημαίνει ότι ο παραγωγός συμμετέχει σε σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης και συνεισφέρει οικονομικά για την ανακύκλωση του προϊόντος Αναγράφεται στα προϊόντα που είναι κατάλληλα για ανακύκλωση Αναφέρεται στον τύπο του πλαστικού που ανακυκλώνεται Το σύμβολο υπάρχει σε γυάλινες συσκευασίες και προτρέπει στην ανακύκλωσή τους

BARCODE Το barcode βρίσκεται σε όλα τα προϊόντα. Αποτελείται από 13 ψηφία Τα δύο πρώτα ψηφία υποδηλώνουν τον κωδικό της χώρας όπου είναι καταχωρημένος ο κατασκευαστής, Η Ελλάδα, πχ, είναι το No 52. Τα επόμενα 5 ψηφία κωδικοποιούν τον παραγωγό ή τον εισαγωγέα ενώ τα επόμενα 5 είναι ο αριθμός του προϊόντος που προσδιορίζεται από τον παραγωγό για τη διευκόλυνση παρακολούθησης της αποθήκης του και των πωλήσεών του. Το τελευταίο ψηφίο του κώδικα είναι ψηφίο ελέγχου. Το αποτέλεσμα όλων των ψηφίων, είναι το ψηφίο ελέγχου