Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) & Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ)
Γιατί ΔΕΠΠΣ;;;
Στο πλαίσιο του.ε.π.π.σ. εισάγεται η καινοτόµος δράση «Ευέλικτη Ζώνη» για το Νηπιαγωγείο, το ηµοτικό και το Γυµνάσιο, µια εκπαιδευτική πράξη που ουσιαστικοποιεί, σε προχωρηµένο βαθµό, τη διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης και υποστηρίζεται από ειδικά διαµορφωµένο εκπαιδευτικό υλικό.
Σε ορισµένες τάξεις (ΣΤ ηµοτικού και Γ Γυµνασίου) εισάγεται επίσης και το πολυθεµατικό βιβλίο φάκελος, το οποίο περιέχει πολλά θέµατα που ενδιαφέρουν άµεσα την καθηµερινότητα του µαθητή και τον βοηθούν να κατανοήσει περισσότερο την περίπλοκη ζωή της εποχής µας. Το.Ε.Π.Π.Σ. µε τα συνακόλουθα Α.Π.Σ. και την Το.Ε.Π.Π.Σ. µε τα συνακόλουθα Α.Π.Σ. και την Ευέλικτη Ζώνη συµβάλουν ουσιαστικά στην ισχυροποίηση του σχολικού παιδαγωγικού περιβάλλοντος που βάλλεται στην εποχή µας από ποικίλα εξωσχολικά µηνύµατα τα οποία εισέρχονται στο σχολείο χωρίς, πολλές φορές, το κατάλληλο παιδαγωγικό εισιτήριο.
Το µοντέλο που κυριαρχεί στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα βασίζεται κυρίως στην αυτοτελή διδασκαλία των διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Με αυτόν τον τρόπο όµως δεν είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί ταυτόχρονα η απαιτούµενη «εσωτερική συνοχή» και η «ενιαία οριζόντια ανάπτυξη των περιεχοµένων»..
Συνέχεια Απαιτείται η κατά το δυνατόν οριζόντια διασύνδεση των Α.Π.Σ. των επιµέρους γνωστικών αντικειµένων. Με την οριζόντια διασύνδεση στο επίπεδο των Α.Π.Σ., «φωτίζονται πολυπρισµατικά» και να αναδεικνύεται η γνώση και η σχέση της µε την πραγµατικότητα, σηµαίνει κατάλληλη οργάνωση της διδακτέας ύλης κάθε γνωστικού αντικειµένου, µε τρόπο που να εξασφαλίζεται η επεξεργασία θεµάτων από πολλές οπτικές γωνίες
Η ιαθεµατική Προσέγγιση, είναι ένας όρος γενικότερος του όρου διεπιστηµονικότητα, και δίνει τη δυνατότητα στον µαθητή να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων, µια ολιστική εν πολλοίς αντίληψη της γνώσης, που του επιτρέπει να διαµορφώνει προσωπική άποψη για θέµατα των επιστηµών τα οποία σχετίζονται µεταξύ τους, καθώς και µε ζητήµατα της καθηµερινής ζωής
Διαθεματικότητα vs Διεπιστημονικότητας Συστηματική προσπάθεια υπέρβασης του μεμονωμένου και του αποσπασματικού. Όμως Τα διεπιστημονικά προγράμματα, διατηρούν τα διακριτά μαθήματα, ως πλαίσια οργάνωσης της σχολικής γνώσης Τα διεπιστημονικά προγράμματα είναι γνωσιοκεντρικά, διότι εκφράζουν την οπτική των επιστημονικών κλάδων και οργανώνονται με βάση τις παραδοχές τους και τα ενδιαφέροντά τους.
Tα διαθεματικά προγράμματα είναι κοινωνιοκεντρικά, διότι οργανώνονται γύρω από θέματα που παρουσιάζουν προσωπικό ή κοινωνικό ενδιαφέρον και ακολουθούν ολιστικές προσεγγίσεις, χωρίς δεσμεύσεις από τους επιστημονικούς κλάδους. Σημείο εκκίνησης των διαθεματικών προγραμμάτων είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζει για τους μαθητές ή την κοινωνία το κεντρικό θέμα, ζήτημα ή πρόβλημα και όχι η διδακτέα ύλη που επιλέγεται από κάθε επιστημονικό κλάδο.
Τα διαθεματικά προγράμματα, σε αντίθεση με τα διεπιστημονικά, προωθούν την ενοποίηση σε πολλά επίπεδα. Αναλυτικότερα προωθούν: α) την ενοποίηση δραστηριοτήτων του νου και του χεριού, β) το συνδυασμό θεωρίας και πράξης και γ) τη σύνδεση σχολείου και κοινωνίας (Ματσαγγούρας,2004).
Ως προς τη δοµή του, το.ε.π.π.σ. κάθε επιµέρους διδακτικού αντικειµένου περιλαµβάνει: α. τους γενικούς σκοπούς της διδασκαλίας του γνωστικού αντικειµένου, β. τους άξονες του γνωστικού περιεχοµένου, γ. τους γενικούς γνωστικούς στόχους καθώς και τις αξίες, στάσεις και δεξιότητες που καλλιεργούνται µε τη διδασκαλία του συγκεκριµένου γνωστικού αντικειµένου
Tα επιµέρους Α.Π.Σ. στα οποία δίνονται συγκεκριµένες κατευθύνσεις για διαθεµατικές προσεγγίσεις, έχουν την ακόλουθη δοµή: α) Ειδικοί σκοποί Οι ειδικοί σκοποί εκφράζουν γενικά τα επιδιωκόµενα από την εκπαιδευτική διαδικασία αποτελέσµατα, κατά βαθµίδα σχολικής εκπαίδευσης και αναφέρονται στις γνώσεις, στάσεις και αξίες τις οποίες οι µαθητές πρέπει να κατέχουν για να ικανοποιούν τις προσωπικές αλλά και τις κοινωνικές ανάγκες τους
β) Στόχοι. Οι στόχοι αποτελούν τις κατευθυντήριες γραµµές για το σχεδιασµό και τη διαµόρφωση των περιεχοµένων των διδακτικών αντικειµένων αλλά και των διαδικασιών ελέγχου της επίτευξης των εκπαιδευτικών σκοπών. Οι στόχοι πρέπει να είναι διατυπωµένοι µε σαφήνεια, ώστε να µην αφήνουν περιθώρια για παρερµηνείες ή λανθασµένες προσεγγίσεις.
γ) Θεµατικές ενότητες Η ύλη διατάσσεται σε ενότητες κατά τάξη, είτε κλιµακωτά είτε σε επάλληλους κύκλους, µε ενιαία θεώρηση. Η σπειροειδής διάταξη της ύλης από τάξη σε τάξη και από βαθµίδα σε βαθµίδα περιγράφεται µε σαφήνεια, ώστε να αποφεύγονται οι επικαλύψεις και οι περιττές επαναλήψεις. Για τον προσδιορισµό του περιεχοµένου κάθε γνωστικού αντικειµένου λαµβάνεται υπόψη και το περιεχόµενο των άλλων γνωστικών αντικειµένων, ώστε να δίνονται δυνατότητες διαθεµατικών προσεγγίσεων.
δ) Ενδεικτικές δραστηριότητες ε) Ώρες διδασκαλίας Στα Α.Π.Σ. προβλέπεται ο χρόνος που πρέπει να αφιερωθεί για τη διδασκαλία κάθε συγκεκριµένης θεµατικής ενότητας, ανάλογα µε τον όγκο των γνωστικών στοιχείων, τη βαρύτητα των θεµάτων και το βαθµό δυσκολίας στην κατανόησή τους.
Άξονες, Γενικοί στόχοι, Θεµελιώδεις έννοιες ιαθεµατικής προσέγγισης
Τάξη Άξονες γνωστικού περιεχομένου Γενικοί στόχοι (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και αξίες) Ενδεικτικές Θεµελιώδεις έννοιες ιαθεµατικής προσέγγισης Α-Β Γ-Δ Ε-ΣΤ Προφορικός λόγος οµιλία και ακρόαση: Ανακοινώσεις, αφηγήσεις, περιγραφές διαλογικές και µονολογικές µορφές επικοινωνίας Λειτουργία του προφορικού λόγου Ο µαθητής: Ακροάται, διατυπώνει, εξηγεί και επιχειρηµατολογεί µε ακρίβεια και αυτοπεποίθηση. Κάνει συνειδητή χρήση των φραστικών επιλογών που επιβάλλει η κάθε περίσταση επικοινωνίας και το επίπεδο λόγου. Χρησιµοποιεί ολοένα αυξανόµενο λεξιλόγιο. Ελέγχει την αποδεκτότητα του λόγου του. Συλλαµβάνει υπονοούµενα. Εντοπίζει και αποφεύγει συνήθη φραστικά σφάλµατα. Αφηγείται από µνήµης Ανακοινώνει προσωπικές εµπειρίες, σκέψεις, επιθυµίες, σχέδια, προγράµµατα, το νόηµα ενός κειµένου κ.τ.ό. Εκτιµά και απολαµβάνει αισθητικά καταξιωµένεςµορφές λόγου, όπως απαγγελίες, θεατρικές παραστάσεις, ακροάσεις χαρισµατικών οµιλητών. Στις δραµατοποιήσεις και στα παιχνίδια ρόλων, προσαρµόζει τα λεγόµενα, τα παραγλωσσικά µέσα και την όλη συµπεριφορά του Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση
ΑΠΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α - Β ΗΜΟΤΙΚΟΥ Σκοπός: Η λογική οργάνωση του προφορικού λόγου του Η λογική οργάνωση του προφορικού λόγου του µαθητή, η ορθή χρήση απλών δοµών και απλού λεξιλογίου.
Στόχοι Ο µαθητής ασκείται βαθμιαία, ώστε να είναι σε θέση να: Θέτει σε λειτουργία µηχανισµούς ακουστικής και απαντητικής ετοιµότητας(ακροάται, παίρνει το λόγο, δεν ξεφεύγει από το θέµα). Παρακολουθεί διάφορες µορφές του προφορικού λόγου και συµµετέχει αναλόγως. ιηγείται πραγµατικά ή φανταστικά γεγονότα. Περιγράφει πρόσωπα, πράγµατα και καταστάσεις.
Αναγνωρίζει και περιγράφει διαθέσεις, προθέσεις, συναισθήµατα. Αφηγείται ιστορίες. Αρθρώνει, προφέρει και τονίζει σωστά. ιατυπώνει καταφατικές, αρνητικές, επιφωνηµατικές και ερωτηµατικές προτάσεις. Εκτελεί γλωσσικές πράξεις προτροπής, υπόσχεσης κ.ά. Χρησιµοποιεί σωστά γραµµατικούς τύπους και απλό λεξιλόγιο.
Θεµατικές Ενότητες Βασικά είδη προφορικού λόγου: Αναφορικός λόγος (αφήγηση, περιγραφή κ.τ.ό.) Κατευθυντικός λόγος (παράκληση, οδηγία, πρόσκληση κ.τ.ό.) Χρήση του λόγου ανάλογη µε την περίσταση Λεξιλόγιο
Ενδεικτικές ραστηριότητες Βιωµατική εµπλοκήµαθητών σε ποικίλεςµορφές λεκτικής επικοινωνίας, όπως είναι: (ανα)διηγήσεις, ελεύθερος διάλογος, συζητήσεις, δραµατοποιήσεις, θεατρικά παιχνίδια, παιχνίδια ρόλων, τραγούδια, ποιήµατα και ενεργητική συµµετοχή στις εκδηλώσεις της σχολικής ζωής (Μελέτη περιβάλλοντος, Αισθητική και Μουσική Αγωγή).
Συνέχεια Περιγραφή προσώπων, καταστάσεων και συναισθηµάτων (ειρωνεία, χιούµορ, συγκίνηση, εύθυµη διάθεση, προσβολή κτλ.) µε αφορµή εµπειρία που έζησε, ή ιστορία που άκουσε. Περιγραφή αντικειµένων (π.χ. µήλου) µε τη µορφή αινίγµατος.
Ευέλικτη Ζώνη
Σκοπός της ευέλικτης ζώνης: Η «Ευέλικτη Ζώνη Διαθεματικών και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων», που αποτελεί τμήμα του εβδομαδιαίου προγράμματος επιδιώκει με την ελεύθερη θεματική της και την ενεργητική μεθοδολογία της να επιτελέσει διπλό σκοπό: πρώτον, να αντισταθμίσει την ανελαστικότητα, τις μονομέρειες και τον πολυκερματισμό σχολείου και δεύτερον, να διαποτίσει σιγά-σιγά με τις αρχές και τις πρακτικές της την καθημερινή διδακτική πράξη.
Με δεδομένο το σκοπό της ευέλικτης ζώνης να «ενιαιοποιήσει» τη σχολική γνώση με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και με τις καταστάσεις της ζωής, η ευέλικτη ζώνη έχει «ανοιχτή» θεματική, που προτείνεται από τους μαθητές και διαμορφώνεται με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού.
Με αυτή την έννοια τα θέματα που διερευνώνται μπορεί να προέρχονται από τα ενδιαφέροντα των μαθητών, τα επίκαιρα ζητήματα του τόπου τους και του κόσμου, αλλά κι από τα ερεθίσματα που προσφέρουν τα από τα ερεθίσματα που προσφέρουν τα μαθήματα του σχολείου.
Ενδεικτικές θεματικές περιοχές για το δημοτικό σχολείο: Θέματα Αγωγής Υγείας Αθλοπαιδιές Θέματα Κυκλοφοριακής Αγωγής Θέματα Αγωγής του καταναλωτή Θέματα Περιβάλλοντος (κοινωνικού και φυσικού) -Γνωριμία με το τοπικό περιβάλλον Τεχνολογία Παιχνίδια με την αριθμητική Χρήση των ΜΜΕ
Διαχείριση της πληροφορίας Πολιτισμός - Διαπολιτισμική επικοινωνία και αλληλεπίδραση Δραστηριότητες με τη χρήση του Ευρώ Θέματα Ολυμπιακής Παιδείας Ισότητα των δύο φύλων - Άλλα σύγχρονα θέματα- Εικαστικά - Συλλογική δραστηριότητα και έκφραση Λογοτεχνία Συμμετοχή και Παρέμβαση σε σχολικά και εξωσχολικά δρώμενα εκδηλώσεις Φιλαναγνωσία
Μέθοδος project
Α Φάση - Επιλογή του θέματος - Καθορισμός στόχων Από τους μαθητές - Προσεκτικός σχεδιασμός
Βήματα α φάσης - Διατύπωση ιδεών - Κατασκευή ακτινογράμματος - Ακριβής προσδιορισμός του θέματος και καθορισμός των ορίων του - Καθορισμός των στόχων - Σχεδιασμός και περιγραφή - Χρονοδιάγραμμα - Καθορισμός ομάδων εργασίας - Κατανομή εργασιών
Β Φάση - Εξοικείωση παιδιών με τη μεθοδολογία - Επαφές με εξωσχολικούς παράγοντες - Καταγραφή βιβλιογραφίας και πληροφοριών, ταξινόμηση, ανάλυση, οργάνωση συγκεντρωθέντος υλικού - Αξιολόγηση ομάδας - Αυτοκριτική - Λεπτομέρειες
Βήματα Β Φάσης - Έρευνα, συλλογή πληροφοριών από ειδικούς, τοπικούς φορείς, υπηρεσίες, βιβλία, περιοδικά, ταινίες, διαδύκτιο κτλ - Έρευνα πεδίου - Ταξινόμηση και ανάλυση πληροφοριών - Καταγραφή πηγών και βιβλιογραφίας - Παρουσίαση στην τάξη των πληροφοριών - Αξιολόγηση της πορείας της εργασίας
Γ Φάση Πραγματοποίηση της εργασίας Προτεινόμενα βήματα: - Οργάνωση και αξιοποίηση του υλικού - Εκπόνηση των εργασιών που ανέλαβαν οι μαθητές - Σύνθεση των εργασιών των ομάδων και δημιουργία κοινής εργασίας
Δ Φάση - Αξιολόγηση της συνθετικής εργασίας Από τους μαθητές & το δάσκαλο -Η αξιολόγηση γίνεται με βάση τους στόχους που τέθηκαν στην Α φάση - Γίνεται έλεγχος -Γίνονται διορθώσεις και τροποποιήσεις Διάχυση των αποτελεσμάτων