0ργάνωση για αντιμετώπιση μεγάλων πετρελαιοκηλίδων Δρ Κώστας Παπασταύρος Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Κύπρος Ημερίδα Ακαδημίας Αθηνών, 20.4.2012
Τεχνολογία & επιπτώσεις Αξιοποίηση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων μεν, λήψη βέλτιστων μέτρων δε Πάντα ενυπάρχει το ενδεχόμενο σοβαρής ρύπανσης με ανυπολόγιστες ζημιές στους θαλάσσιους και παράκτιους πόρους, περιβάλλον, οικονομία, ανθρώπους Δωρεάν φαϊστη φύση δεν υπάρχει! 2
Σημαντικές υπεράκτιες εγκαταστάσεις στην Ευρώπη και στην περίμετρό της 3
Εντοπισμένες από δορυφόρο κηλίδες πετρελαίου στη Μεσόγειο (1999-2004) από πλοία και θαλάσσιες εγκαταστάσεις. Πηγή: Ferraro et al 2009 4
Αποφυγή ατυχημάτων Πρόληψη: κοστίζει λιγότερο Πολιτική + νομοθεσία Καλός σχεδιασμός Σχέδια αντιμετώπισης ατυχημάτων Ασφαλής λειτουργία Έλεγχος/επιθεώρηση Συντήρηση/ασκήσεις 5
Κι όμως. 6
Κι όμως. 7
Κι όμως. 8
Κι όμως. 9
Κανόνες, πρακτική και λογική 10
0ργάνωση για αντιμετώπιση μεγάλων πετρελαιοκηλίδων Αφορά σχεδιασμό προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων Στην περίπτωση εμφάνισης επεισοδίου ενεργοποιείται Σχέδιο Δράσης. Η συγκεκριμένη λογική ισχύει για: 1. Εγκαταστάσεις έρευνας & εξόρυξης 2. Πετρελαιοφόρα πλοία 3. Παράκτια ζώνη (ΚΥΡΙΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ) 11
Εγκαταστάσεις έρευνας & εξόρυξης Πρωτόκολλο Offshore (Σύμβασης Βαρκελώνης) Καλύπτει ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων εξερεύνησης και εκμετάλλευσης, απαιτήσεων άδειας, απομάκρυνσης εγκαταλελειμμένων ή παροπλισμένων εγκαταστάσεων, χρήσης και απομάκρυνσης επιβλαβών ουσιών, ευθύνη και απαιτήσεις αποζημίωσης, συντονισμό με άλλα μέρη στη Σύμβαση σε περιφερειακό επίπεδο, πρόνοιες για ασφάλεια, σχέδια έκτακτης ανάγκης και έλεγχο εργασιών Αναμένεται επικύρωση από Ευρ. Επιτροπή και κμ 12
Εγκαταστάσεις έρευνας & εξόρυξης (συνέχεια) Προτεινόμενος Κανονισμός από Ευρ. Επιτροπή Χορήγηση αδειών Ανεξάρτητοι ελεγκτές Υποχρεωτικός εκ των προτέρων σχεδιασμός και οργάνωση για αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκη Επιθεωρήσεις Διαφάνεια Αστική ευθύνη (μέχρι 370 χλμ στη θάλασσα από 22 που ισχύει) Διεθνής διάσταση Ενωσιακή ομάδα αρχών αρμόδιων για υπεράκτιες εγκαταστάσεις-συνεργασία + βέλτιστες πρακτικές 13
Πετρελαιοφόρα πλοία Εργασίες και περιπτώσεις ρυπάνσεων καλύπτονται από: Συμβάσεις και Πρωτόκολλα των IMO, UNEPκαι άλλων διεθνών οργανισμών Περιφερειακές συμφωνίες Νομοθετικές υποχρεώσεις κρατικών αρχών Διεθνή πρότυπα για ασφάλεια π.χ. ISO Πρότυπα από ναυτιλιακούς οργανισμούς και νηογνώμονες, ασφαλιστικά ταμεία, κλπ 14
Σχέδιο Δράσης για έκτακτη ανάγκη πετρελαιορύπανσηςσε παράκτια ζώνη Αφορά πολιτικές & διαδικασίες που αναπτύχθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως «οδηγός» σε απρόβλεπτο συμβάν πετρελαιορύπανσηςγια πρόληψη ή περιορισμό των συνεπειών στη θάλασσα, ακτογραμμή, στην οικονομία, στο περιβάλλον και τους πόρους Σχεδιασμός, ετοιμασία & προγραμματισμός- Αποφυγή αποσπασματικών αποφάσεων 15
Συστατικά Σχεδίου Δράσης Αναγνώριση επικινδυνότητας (hazard) Ανάλυση/καταγραφή τρωτότητας(vulnerability) Εκτίμηση κινδύνου (risk): πιθανότητα/ σοβαρότητα/ βαθμός οικονομικής δραστηριότητας/ περιβάλλον/κοινωνία Οργάνωση/κινητοποίηση/ ανταπόκριση 16
Επικινδυνότητα Αναφέρεται: 1. Χαρακτηριστικά πετρελαίου 2. Σημεία αποθήκευσης πετρελαίου και τρόποι μεταφοράς του 3. Καιρικές συνθήκες που επικρατούν 4. Χώροι αποθήκευσης υλικών αντιμετώπισης ρύπανσης, εκπαιδευτική ικανότητα προσωπικού για χρήση των υλικών αυτών, κλπ 5. Δεναναφέρεται στα αποτελέσματα που αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει. 17
Κίνδυνος Κίνδυνος (risk) είναι το σύνολο των πιθανών συνεπειών από την πετρελαιοκηλίδα Το μέγεθος του κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών απωλειών, εκτιμάται λαμβάνοντας υπόψη την επικινδυνότητα και την τρωτότητα του συστήματος υπό απειλή Αξιολογείται ο τρόπος βέλτιστου ελέγχου της κηλίδας, ο τρόπος προστασίας πολιτών, εγκαταστάσεων και περιβάλλοντος, και τρόποι επιδιόρθωσης ζημιών 18
Τρωτότητα (vulnerability) Περιγράφει το πόσο ευάλωτο είναι ένα σύστημα του φυσικού ή ανθρωπογενούς περιβάλλοντος σε πετρελαιοκηλίδα Εξαρτάται από το μέγεθος/ένταση της κηλίδας και από τα χαρακτηριστικά του συστήματος (π.χ. πληθυσμιακή πυκνότητα, παρουσία ευαίσθητων οικολογικά περιοχών, ύπαρξη ή μη προληπτικών μέτρων, οικονομία της περιοχής, κλπ ) 19
Τρωτότητα (συνέχεια) Καταγράφει και αποτυπώνει όλα τα κοινωνικά, γεωμορφολογικά, πολεοδομικά, οικολογικά, οικονομικά και λειτουργικά στοιχεία της δυνητικά απειλούμενης ακτογραμμής, συμπεριλαμβανομένης της υφιστάμενης υποδομής (πρόσβαση προς ακτή, εγκαταστάσεις αναψυχής, διαθέσιμοι πόροι) Με βάση την καταγραφή, ετοιμάζεται προδιαγεγραμμένο σχέδιο δράσης 20
Στρατηγικό Σχέδιο με 4 επίπεδα οργάνωσης για αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδων (Α) Σχεδιασμός πριν την εκδήλωση ατυχήματος (pre-disaster planning) (Β) Βαθμός ετοιμότητας (preparedness) (Γ) Κινητοποίηση (mobilization/response) (Δ) Ανάκτηση και Ανασυγκρότηση (recovery) 21
(Α) Σχεδιασμός πριν την εκδήλωση ατυχήματος Εκτίμηση κινδύνου στις υπό εξέταση περιοχές Εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης Προληπτικά τεχνικά έργα που αποσκοπούν στη μείωση των επιπτώσεων (π.χ. έργα ανάσχεσης) Εξοπλισμός, διασπορά στην ακτογραμμή και φύλαξη Απεικόνιση/καταγραφή δεδομένων οικονομικής ζωής, πολεοδομικού σχεδιασμού, οικολογικής αξίας και κοινωνικής οργάνωσης (vulnerability study) 22
(Β) Προετοιμασία Αφορά βαθμό ετοιμότητας Κρατικού Μηχανισμού/Τοπ. Αυτοδιοίκησης και άλλων φορέων πριν το καταστροφικό γεγονός Διευθετήσεις διοικητικής μέριμνας, προειδοποιήσεις Αποτελεσματικότητα κινητοποίησης και εφαρμογής σχεδίου έκτακτης ανάγκης Προετοιμασία για ορθή και έγκαιρη πληροφόρηση Εκπαίδευση/ ασκήσεις Κρατικών Υπηρεσιών, Εθελοντικών Οργανώσεων & Κοινωνίας 23
(Γ) Κινητοποίηση Επιχειρησιακή ενεργοποίηση Σχεδίου Δράσης Κινητοποίηση άμεσα εμπλεκόμενων Λειτουργία κέντρου διαχείρισης κρίσεων Εκτίμηση κατάστασης Ροή οδηγιών και πληροφόρησης Ενέργειες ως πρώτη αντίδραση βοήθειας και υποστήριξης αμέσως μετά το συμβάν Ενημέρωση κοινού και χειρισμός ΜΜΕ 24
(Δ) Ανάκτηση και Ανασυγκρότηση Δράσεις και ενέργειες για σταδιακή επαναφορά της πληγείσας περιοχής στην κανονική κατάσταση Οικονομική στήριξη Στήριξη επηρεαζομένωνγια ασφαλιστική αποζημίωση Νομικά μέτρα Παρακολούθηση περιβαλλοντικής κατάστασης 25
Διοικητική δομή ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ - Λειτουργός Ασφάλειας -ΙΤ -Σύνδεσμος με Τομείς, κρατικές και άλλους εμπλεκόμενους φορείς -Νομική Υποστήριξη - Δημόσιες Σχέσεις ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ -Περιορισμός / Καθαρισμός Κηλίδας σε Θάλασσα & Ακτή - Επίβλεψη Εργασιών - Παρατήρηση Πορείας Κηλίδας -Εκτίμηση Ζημιάς σε Φυσικούς Πόρους -Επίβλεψη Συλλέκτη & Πλωτών Μέσων / Ψέκασμα χημικών - Φροντίδα Άγριας Ζωής - Απόθεση Αποβλήτων ΤΟΜΕΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ - Εκτίμηση Κινδύνου - Τεκμηρίωση Αναγκών - Αναγκαίοι Πόροι / Εξοπλισμός -Εκτίμηση Βλάβης σε Κοινότητες & Άγρια Ζωή - Διαχείριση Αποβλήτων -Σχεδιασμός Μετακινήσεων Προσωπικού - Υλικών ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ -ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ - Επικοινωνίες - Ιατρική Φροντίδα - Σίτιση, Ξεκούραση - ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ - Προμήθειες -Αγορές - Εργολαβίες -Μετακινήσεις -ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ 26
Ενδεικτικός Τρόπος επέμβασης (+/-) Βαθειά νερά: χημικά μέσα, μηχανική συλλογή Ρηχά νερά: μηχανική συλλογή Αμμουδιά: μηχανικά μέσα Βραχώδης ακτή: καμία ενέργεια Μαρίνες & οικολογικής αξίας ακτή: φράγματα/απορροφητικά μέσα Βοτσαλώδηςακτή: καθαρισμός με κρύο ή ζεστό νερό υπό πίεση 27
Μελέτη Τρωτότητας 28
Τρωτότητα vs τρόπος επέμβασης Αμμουδιά: μηχανικά μέσα Βραχώδης ακτή: καμία ενέργεια Βοτσαλώδης ακτή: καθαρισμός με κρύο ή ζεστό νερό υπό πίεση Βαθειά νερά: χημικά μέσα, μηχανική συλλογή Ρηχά νερά: μηχανική συλλογή Μαρίνες & οικολογικής αξίας ακτή: φράγματα/απορροφητικά 29
Περιπτωσιακή μελέτη 30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
Χρήσιμα στοιχεία Θαλάσσια ρεύματα Βυθομετρικός χάρτης 40
Χρήσιμα στοιχεία Ανεμολογικά στοιχεία Στοχαστικό μοντέλο διασποράς κηλίδας(oilmap, ASA) 41
Δορυφορικά και αέρια μέσα GIS & on-line παρακολούθηση Οπτική συνδρομή εξ αέρος 42
Χρήσιμα στοιχεία Επιφανειακά ρεύματα Επιφανειακά ρεύματα 43
Βελτιστοποίηση Σχεδίου Δράσης Αξιοποίηση τεχνολογίας π.χ. GIS για ηλεκτρονική ψηφιοποίηση χαρτών προς καταγραφή σχετικών πληροφοριών (π.χ. σημεία απόληψης πόσιμου νερού, δρόμοι, ευαίσθητες οικολογικά περιοχές, αποθηκευτικοί χώροι υλικών αντιρύπανσης, κ.ά.) Ανάπτυξη μοντέλου διασποράς κηλίδας Τακτικές ασκήσεις 44
0ργάνωση για αντιμετώπιση μεγάλων πετρελαιοκηλίδων Ευχαριστίες για την προσοχή σας 45