Euro-Latin American Parliamentary Assembly Assemblée Parlementaire Euro-Latino Américaine Asamblea Parlamentaria Euro-Latinoamericana Assembleia Parlamentar Euro-Latino-Americana ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΕΕ-ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων, Ανταλλαγών Ανθρωπίνου Δυναμικού, Περιβάλλοντος, Εκπαίδευσης και Πολιτισμού 17.3.2009 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την από κοινού ανταπόκριση στις προκλήσεις της αλλαγής του κλίματος: προς μια συντονισμένη στρατηγική ΕΕ-ΛΑΚ στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της Σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) Συνεισηγητής: Peter Liese DT\775841.doc PE100.518v01-00
I. Εισαγωγή: Η αλλαγή του κλίματος, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα Η αλλαγή του κλίματος είναι μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα. Αν δεν αναλάβουμε από κοινού δράση γρήγορα και αποτελεσματικά, η γενιά μας καθώς και οι μελλοντικές γενιές θα υποστούν τραγικές συνέπειες. Σύμφωνα με μελέτη που διενεργήθηκε για λογαριασμό του Πενταγώνου, η αλλαγή του κλίματος ενδέχεται να αποτελεί σημαντικότερη απειλή από τη διεθνή τρομοκρατία. Ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, σερ Nicholas H. Stern, έχει υπολογίσει ότι, αν δεν τελεσφορήσουν οι παρεμβάσεις μας για τον περιορισμό του φαινομένου, θα καταστραφεί το 5 έως 20% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος ανά έτος. Στην τέταρτη έκθεσή της, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) της Σύμβασης πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) δηλώνει ότι «η υπερθέρμανση του κλιματικού συστήματος είναι αναμφίβολη» 1. Η IPCC προειδοποιεί ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε επίπεδα υψηλότερα ή ίσα με αυτά που παρατηρούνται σήμερα θα εντείνουν περαιτέρω την αλλαγή του κλίματος, με ακόμη πιο δραματικές επιπτώσεις για το περιβάλλον 2. Η αδυναμία μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα επηρεάσει όλα τα είδη των ζωντανών οργανισμών του πλανήτη. Η IPCC συνδέει την περαιτέρω υπερθέρμανση του πλανήτη με συνέπειες όπως ο κίνδυνος εξαφάνισης ειδών σε όλο τον κόσμο, η αύξηση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών, η αύξηση των ζημιών από πλημμύρες και θύελλες, η αύξηση των επιπέδων νοσηρότητας και θνησιμότητας λόγω καυσώνων, πλημμυρών και ξηρασιών, καθώς και η σημαντική επιβάρυνση των υπηρεσιών υγείας, μεταξύ άλλων 3. Οι προβλέψεις για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική είναι δραματικές, καθώς τα τροπικά δάση αναμένεται ότι θα κινδυνεύσουν να αντικατασταθούν σταδιακά από σαβάνα στην ανατολική Αμαζονία, όπου η βλάστηση ημίξηρης ζώνης θα αντικατασταθεί από βλάστηση ξηράς ζώνης. Θα προκληθούν επίσης απώλεια βιοποικιλότητας λόγω της εξαφάνισης ειδών, καθώς και μείωση της παραγωγικότητας σημαντικών καλλιεργειών. Οι μεταβολές στα πρότυπα μετεωρολογικών κατακρημνίσεων και η εξαφάνιση παγετώνων θα περιορίσουν τη διαθεσιμότητα του νερού, με αντίκτυπο στην ανθρώπινη κατανάλωση καθώς και στους τομείς της γεωργίας και της ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, οι αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια είναι ένα πολύ σοβαρό αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος. Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου έχει ιδιαίτερη σημασία για το παγκόσμιο κλίμα και κινδυνεύει σημαντικά από την αποψίλωση και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν πιθανό, το διάστημα μεταξύ 2040 και 2060, να φτάσουμε ένα σημείο καμπής το οποίο θα οδηγήσει σε αμετάκλητη κατάρρευση της λεκάνης του Αμαζονίου. Ειδικότερες συνέπειες προβλέπονται για επιμέρους περιφέρειες, όπως στην περίπτωση της Ευρώπης. Στις ορεινές περιοχές, υπάρχει κίνδυνος εκτεταμένης απώλειας ειδών, υποχώρησης των παγετώνων και μείωσης της χιονοκάλυψης, στοιχεία τα οποία στο σύνολό τους θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στον χειμερινό τουρισμό σε αυτές τις περιοχές. Η νότια Ευρώπη θα αντιμετωπίσει ακόμη πιο έντονες κλιματικές διακυμάνσεις, οι οποίες θα προκαλέσουν μειώσεις της διαθεσιμότητας νερού, του δυναμικού υδροηλεκτρικής ενέργειας, του θερινού τουρισμού και της παραγωγικότητας των καλλιεργειών. Οι Ευρωπαίοι αναμένεται επίσης να 1 IPCC, «Αλλαγή του κλίματος 2007: συνοπτική έκθεση», Νοέμβριος 2007, σ. 2. 2 Όπ. π., σ. 7. 3 Όπ. π., σ. 10. PE100.518v01-00 2/12 DT\775841.doc
βρεθούν αντιμέτωποι με αυξημένους κινδύνους για την υγεία, εξαιτίας των κυμάτων καύσωνα και των συχνότερων δασικών πυρκαγιών 1. Οι πρώτες ενδείξεις των συνεπειών της αλλαγής του κλίματος σε αυτή την περιφέρεια είναι η μείωση των επιπέδων των υπογείων υδάτων και η αύξηση των εκτάσεων που πλήττονται από ξηρασία. Στην Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική η πλέον ευάλωτη ομάδα είναι οι φτωχοί. Εν τέλει όμως, λόγω των συνεπειών της υπερθέρμανσης του πλανήτη στην οικονομία και τη δημόσια υγεία, οι πολίτες με υψηλότερα επίπεδα εισοδήματος αναμένεται επίσης να αισθανθούν τον αντίκτυπο αυτών των φαινομένων, κυρίως δε τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Στη Λατινική Αμερική οι αυτόχθονες πληθυσμοί θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα, καθόσον εξαρτώνται άμεσα, και ορισμένες φορές αποκλειστικά, από φυσικούς πόρους για τις περισσότερες από τις δραστηριότητές τους, ενώ σε γενικές γραμμές διαθέτουν ελάχιστους πόρους οι οποίοι να τους επιτρέπουν να προσαρμοστούν στην αλλαγή του κλίματος. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να καταλήξει σε συμφωνία για μια διαδικασία που θα περιορίσει την αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας στους δύο βαθμούς. Αυτό συνεπάγεται πολύ φιλόδοξους στόχους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών των βιομηχανικών χωρών: κατά μέσο όρο τουλάχιστον 30% έναντι των επιπέδων του 1990, και συγχρόνως περιορισμό της αύξησης των εκπομπών στις αναδυόμενες χώρες τουλάχιστον 15 έως 30% έναντι των επιπέδων που θα διαμορφώνονταν εάν δεν λαμβάνονταν μέτρα. Βραχυπρόθεσμα, την προσεχή δεκαετία, οι εκπομπές πρέπει να σταθεροποιηθούν. Μακροπρόθεσμα, τουλάχιστον έως το 2050, οι παγκόσμιες εκπομπές πρέπει να μειωθούν κατά 50% τουλάχιστον. Αυτή είναι μια σημαντική πρόκληση και ισοδυναμεί με δύο τόνους κατά κεφαλήν εκπομπών ανά κάτοικο του πλανήτη. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΟΗΕ, τα τρέχοντα επίπεδα κατά κεφαλήν εκπομπών CO 2 είναι 20,4 τόνοι στις ΗΠΑ, 8 τόνοι στην ΕΕ (27), 5,4 τόνοι στην Κίνα, 4,2 στο Μεξικό, και 1,2 στην Ινδία. Ως εκ τούτου, οι εκβιομηχανισμένες χώρες οφείλουν να καταβάλουν δραστικές προσπάθειες μείωσης, αλλά και οι αναδυόμενες χώρες πρέπει επίσης να μειώσουν τις εκπομπές τους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Μόνον ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν την ευελιξία να αυξήσουν τις κατά κεφαλήν εκπομπές τους. Οι χώρες ΛΑΚ δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα I, και ως εκ τούτου εξαιρούνται από τους στόχους του Κιότο. Τις ενδιαφέρουν άμεσα οι διαπραγματεύσεις και οι συμφωνίες για την αλλαγή του κλίματος, καθόσον η περιφέρειά τους εκτιμάται ότι θα είναι μια από εκείνες που θα υποστούν με εντονότερο τρόπο τις αρνητικές συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σε πολλές χώρες οι συνέπειες αυτές γίνονται ήδη αισθητές, μεταξύ άλλων λόγω της αυξημένης έντασης των τυφώνων. Οι μικρές νησιωτικές χώρες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, όπως λόγου χάρη η Δομινικανή Δημοκρατία, όπου οι τροπικές καταιγίδες Noel και Olga προκάλεσαν περισσότερα από 100 θύματα και ζημίες περίπου 800 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ το 2007. Ο τυφώνας Mitch υπήρξε ιδιαίτερα καταστροφικός για την Κεντρική Αμερική. Το διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος Η UNFCCC και το Πρωτόκολλο του Κιότο περιλαμβάνουν τους βασικούς κανόνες οι οποίοι διαμορφώνουν το τρέχον διεθνές καθεστώς για την αλλαγή του κλίματος. Αποβλέπουν στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο και έχουν ως απώτερο στόχο τη σταθεροποίηση της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. 1 Όπ. π., σ. 11. DT\775841.doc 3/12 PE100.518v01-00
Η UNFCCC είναι μια διεθνής Συνθήκη η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Μάρτιο του 1994, και μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά την απαρχή της παγκόσμιας συνεργασίας για τη μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και την αντιμετώπιση των αναπόφευκτων συνεπειών της. Έχει κυρωθεί από 192 χώρες και καθιερώνει ένα πλαίσιο διακυβερνητικής δράσης για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Το τρέχον καθεστώς για την αλλαγή του κλίματος στηρίζεται στην αρχή των «κοινών αλλά διαφοροποιημένων ευθυνών» η οποία προτείνεται στο Πρωτόκολλο του Κιότο. Η εν λόγω αρχή λαμβάνει υπόψη τη διαφορά μεταξύ βιομηχανικών και μη βιομηχανικών ή εκβιομηχανιζόμενων χωρών. Οι ειδικές εθνικές και περιφερειακές αναπτυξιακές προτεραιότητες, στόχοι και συνθήκες πρέπει να γίνονται σεβαστές. Σε αυτό το πλαίσιο, το Πρωτόκολλο του Κιότο προβλέπει νέες δεσμεύσεις μόνο για τις 37 εκβιομηχανισμένες χώρες συν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα που αναφέρονται στο Παράρτημα I του πρωτοκόλλου. Δεν προβλέπονται περιορισμοί των εκπομπών για τις χώρες οι οποίες δεν αναφέρονται στο Παράρτημα I. Λόγω των δεσμευτικών στόχων που προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κιότο, απολαμβάνει λιγότερη υποστήριξη από ό,τι η UNFCCC, και επικυρώθηκε από 84 χώρες. Μεταξύ των χωρών οι οποίες συνεχίζουν να μην επικυρώνουν το πρωτόκολλο περιλαμβάνονται και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη πιο ανησυχητικό από τον περιορισμένο αριθμό των συμμετεχουσών χωρών είναι ίσως το γεγονός ότι σχεδόν όλοι όσοι έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο δυσκολεύονται να επιτύχουν τους αντίστοιχους στόχους μείωσης. Χώρες όπως ο Καναδάς και η Ιαπωνία έχουν αυξήσει τις εκπομπές τους. Οι ευρωπαϊκές χώρες δυσκολεύονται επίσης να εκπληρώσουν τους στόχους τους, κυρίως δε η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα 1. Την περίοδο από το 2000 έως το 2007 οι παγκόσμιες εκπομπές σημείωσαν ταχεία αύξηση όχι όμως κατά 0,9% όπως τον προηγούμενο αιώνα, αλλά κατά 0,5% ετησίως. Αυτό οφείλεται στη μη κύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο από σημαντικές χώρες, στη μη συμμόρφωση ορισμένων εταίρων, αλλά και στους υψηλούς ρυθμούς αύξησης των εκπομπών από αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Νότια Αφρική, η Βραζιλία και το Μεξικό. Οι διαπραγματεύσεις για το καθεστώς μετά το 2012 βρίσκονται σε εξέλιξη, και μια νέα διεθνής συμφωνία για την αλλαγή του κλίματος αναμένεται να συναφθεί κατά τη δέκατη πέμπτη Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών (COP 15) στην Κοπεγχάγη το 2009. Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο χώρες από όλο τον κόσμο καλούνται να κινητοποιηθούν προκειμένου να επιτευχθεί η πιο φιλόδοξη δυνατή συμφωνία το 2009. Το πλαίσιο συνεργασίας που έχει καθιερώσει η στρατηγική διπεριφερειακή εταιρική σχέση ΕΕ-ΛΑΚ προσφέρει την ευκαιρία στις ευρωπαϊκές χώρες και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (ΛΑΚ) να προσανατολίσουν τις διπεριφερειακές διαπραγματεύσεις προς την κατεύθυνση μιας συνολικής συμφωνίας στην Κοπεγχάγη. II. Προσδοκίες ενόψει της Κοπεγχάγης: Κινούμαστε προς την ορθή κατεύθυνση; Με τον οδικό χάρτη και το σχέδιο δράσης του Μπαλί, που εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του 2007, οι μετέχοντες στην UNFCCC επεδίωκαν να διαμορφώσουν ισχυρή συναίνεση όσον αφορά τη νέα συμφωνία για την αλλαγή του κλίματος που σχεδιάζεται να συναφθεί πριν από το τέλος του 2009. Το σχέδιο δράσης του Μπαλί καθιέρωσε μια νέα διαδικασία 1 Karel Van Hecke, «From Kyoto to Copenhagen - Towards an International Climate Change Regime Beyond 2012» [«Από το Κιότο ως την Κοπεγχάγη: Προς ένα διεθνές καθεστώς για την αλλαγή του κλίματος μετά το 2012»], Studia Diplomatica, τόμος LXI, 2008, αριθ. 1, σ. 205. PE100.518v01-00 4/12 DT\775841.doc
διαπραγμάτευσης, η οποία αντικαθιστά τους άτυπους διαλόγους οι οποίοι χαρακτήριζαν στο παρελθόν τις συνομιλίες στο πλαίσιο της UNFCCC. Προτείνει τέσσερις θεματικές ενότητες οι οποίες λειτουργούν ως σημεία αναφοράς των συνομιλιών για το καθεστώς μετά το Κιότο: μετριασμός, προσαρμογή, τεχνολογία, χρηματοδότηση και επενδύσεις. Μετά το Μπαλί οι διαπραγματεύσεις διενεργούνται από την ad hoc ομάδα εργασίας για τη μακροπρόθεσμη συνεργασία στο πλαίσιο της Σύμβασης (AWG-LCA), και το εν λόγω όργανο έχει δεσμευτεί να παρουσιάσει σημαντική συμβολή στη διάσκεψη του 2009. Το 2008, στο Poznań, με την απόφαση για την «Προώθηση του σχεδίου δράσης του Μπαλί», η οποία εγκρίθηκε κατά τη δέκατη τέταρτη σύνοδο της Διάσκεψης των Συμβαλλόμενων Μερών, τα συμβαλλόμενα μέρη χαιρέτισαν τη δέσμευση της AWG-LCA «να προωθήσει με όλες της τις δυνάμεις τις διαπραγματεύσεις το 2009 και να καλέσει όλα τα συμβαλλόμενα μέρη να υποβάλουν περαιτέρω προτάσεις σχετικά με το περιεχόμενο και τη μορφή της συμφωνίας το ταχύτερο δυνατόν (...)» 1. Συμφωνήθηκε δε να είναι διαθέσιμο τον Ιούνιο του 2009, για τη συνεδρίαση της UNFCCC στη Βόννη, ένα πρώτο σχέδιο συγκεκριμένου κειμένου διαπραγμάτευσης. Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία προόδου των συνομιλιών του Poznań ήταν η έγκριση απόφασης για το Ταμείο Προσαρμογής με την οποία καθίσταται δυνατή η πλήρης επιχειρησιακή λειτουργία του μέσω της θέσπισης των αναγκαίων διοικητικών και νομικών διατάξεων. Το ταμείο δημιουργήθηκε με σκοπό τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων έργων και προγραμμάτων προσαρμογής στις πλέον ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες, και χρηματοδοτείται από μερίδιο των προσόδων του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (CDM) και από άλλες πηγές χρηματοδότησης. Οι συμμετέχουσες χώρες κατέληξαν σε συμφωνία βάσει της οποίας το διοικητικό συμβούλιο του Ταμείου Προσαρμογής πρέπει να έχει τη νομική δυνατότητα να παρέχει απευθείας πρόσβαση σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σημειώθηκε πρόοδος σε μια σειρά από ζητήματα όπως η προσαρμογή, η χρηματοδότηση, η τεχνολογία, η μείωση των εκπομπών που οφείλονται στην αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών (REDD) καθώς και η διαχείριση καταστροφών. Η υιοθέτηση του «στρατηγικού προγράμματος για τη μεταφορά τεχνολογίας του Poznań», το οποίο προτάθηκε από το Διεθνές Ταμείο για το Περιβάλλον (ΔΤΠ), συνιστά πρόοδο στον τομέα της τεχνολογίας. Το πρόγραμμα έχει ως στόχο την αύξηση του όγκου των επενδύσεων μέσω της προσέλκυσης των ιδιωτικών επενδύσεων που έχουν ανάγκη οι αναπτυσσόμενες χώρες για την ανάπτυξη τεχνολογιών μετριασμού και προσαρμογής. Συμφωνήθηκε επίσης οι δεσμεύσεις των βιομηχανικών χωρών στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για το μετά το Κιότο καθεστώς να εστιάζονται πρωτίστως σε ποσοτικοποιημένους στόχους περιορισμού και μείωσης των εκπομπών. Παρόλα αυτά, δεν κατέστη δυνατό να επιτευχθεί συμφωνία για αύξηση της χρηματοδότησης των μέτρων προσαρμογής μέσω της προσθήκης δασμών στους μηχανισμούς κοινής εφαρμογής και εμπορίας εκπομπών του Κιότο. Εν ολίγοις, το Poznań συνιστά βήμα προόδου στην προσπάθεια να συγκεκριμενοποιηθεί μια συμφωνία για το μετά το Κιότο καθεστώς, όμως οι κυβερνήσεις πρέπει να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο και να μετατρέψουν τις υφιστάμενες προτάσεις σε ένα φιλόδοξο και συγκεκριμένο κείμενο το οποίο να αντιμετωπίζει με πρακτικό τρόπο τα προβλήματα που δεν κατάφερε να διαχειριστεί με επιτυχία το Πρωτόκολλο του Κιότο. Αυτό περιλαμβάνει: τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού χρηματοδότησης έργων προσαρμογής και 1 Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών της UNFCCC, «Advancing the Bali Action Plan» [«Προώθηση του σχεδίου δράσης του Μπαλί»], Απόφαση-/CP.14, Δεκέμβριος 2008. DT\775841.doc 5/12 PE100.518v01-00
μετριασμού σε αναπτυσσόμενες χώρες, την εξασφάλιση της τήρησης από τις αναπτυγμένες χώρες της δέσμευσης να επιτύχουν πραγματικά τους στόχους τους για τη μείωση των εκπομπών CO 2, την καταβολή εντονότερων προσπαθειών στον τομέα της μεταφοράς τεχνολογίας, και την εξασφάλιση της συμμετοχής των αναδυόμενων χωρών στην προσπάθεια θέσπισης μιας σειράς διεθνών δεσμευτικών στόχων για τη μείωση των εκπομπών. III. Η τρέχουσα κατάσταση: Οι θέσεις των βασικών ενδιαφερομένων Υπάρχει ευρύ φάσμα διαφορετικών προσεγγίσεων μεταξύ χωρών και περιφερειών όσον αφορά τις συγκεκριμένες πολιτικές και πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Με εξαίρεση την Κύπρο και τη Μάλτα, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ περιλαμβάνονται στο Παράρτημα I του πρωτοκόλλου του Κιότο, γεγονός που σημαίνει ότι οφείλουν να αναλάβουν δεσμεύσεις για περιορισμό ή μείωση των εκπομπών τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε το 2008 μια κοινοτική δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια η οποία αποβλέπει σε μονομερή μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% τουλάχιστον έναντι των επιπέδων του 1990, σε αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% της συνολικά παραγόμενης ενέργειας και σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20% έναντι των προβλεπόμενων επιπέδων του 2020 όλοι αυτοί οι στόχοι πρέπει να έχουν επιτευχθεί έως το 2020 καθώς και στη βελτίωση του συστήματος εμπορίας εκπομπών (ΣΕΕ) της ΕΕ προκειμένου να διευκολυνθεί η μείωση των εκπομπών. Ενώ το ΣΕΕ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως επίκεντρο μιας παγκόσμιας αγοράς άνθρακα, η χρήση πιστώσεων αντιστάθμισης από το εξωτερικό της ΕΕ εξακολουθεί να περιορίζεται σε επίπεδο κάτω του μισού των προσπαθειών για την ενθάρρυνση της μείωσης των εκπομπών στο εσωτερικό της ΕΕ. Σε περίπτωση επίτευξης διεθνούς συμφωνίας, στο πλαίσιο της οποίας άλλες βιομηχανικές χώρες θα δεσμευθούν να καταβάλουν παρόμοιες προσπάθειες, ενώ και οι αναδυόμενες χώρες θα περιορίσουν τις εκπομπές τους σε σύγκριση με τις προβλεπόμενες αυξήσεις που θα σημειώνονταν εάν δεν λάμβαναν τέτοια μέτρα, η ΕΕ είναι διατεθειμένη να θέσει ως στόχο μείωσης το 30%. Δυστυχώς, ο τρόπος επίτευξης αυτής της μείωσης κατά 30% δεν έχει συζητηθεί λεπτομερώς στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Στον βαθμό που οι οργανισμοί περιφερειακής ολοκλήρωσης στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική δεν έχουν λάβει ισχυρά συνδυασμένα μέτρα στο πλαίσιο της καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος, τα περισσότερα από τα συναφή μέτρα λαμβάνονται σε εθνικό ή υποεθνικό επίπεδο. Η Κόστα Ρίκα είναι ένα παράδειγμα δέσμευσης για δραστικές μειώσεις των εκπομπών CO 2 : ο πρόεδρος της χώρας, Oscar Arias, υπόσχεται να καταστήσει τη χώρα του την πρώτη αναπτυσσόμενη χώρα με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2021. Η δέσμευση αυτή αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις βιομηχανικές χώρες και άλλες αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες, καθώς καταδεικνύει ότι, εάν υπάρχει ισχυρή πολιτική ηγεσία, μπορούν να επιτευχθούν πολύ περισσότερα από όσα επιτυγχάνουν έως σήμερα πολλές χώρες. Ο Ισημερινός ασκεί πίεση για να γίνει δεκτός στο ΣΕΕ της ΕΕ, προκειμένου να διαθέσει στο εμπόριο τα δικαιώματα που αντιστοιχούν στην περιοχή Yasuní. Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος του Ισημερινού, Rafael Correa, προτείνει να μην εκμεταλλευτεί η χώρα του τα πετρελαϊκά αποθέματα της περιοχής Yasuní, αλλά, απεναντίας, να πωλήσει τα αντίστοιχα δικαιώματα εκπομπής σε βιομηχανικές χώρες οι οποίες πρέπει να μειώσουν τις ποσότητες CO 2 που εκπέμπουν. Η πρωτοβουλία αυτή θα δεσμεύσει μονίμως εκατομμύρια τόνους CO 2 και τα χρήματα που θα εξασφαλιστούν από την πώληση των εν λόγω δικαιωμάτων εκπομπής θα μπορούν να επενδυθούν για την υλοποίηση έργων βιώσιμης ανάπτυξης στον Ισημερινό. PE100.518v01-00 6/12 DT\775841.doc
Στην περιφέρεια της Λατινικής Αμερικής, η Βραζιλία και το Μεξικό αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για το διεθνές καθεστώς μετά το Κιότο, μαζί με ορισμένες άλλες αναδυόμενες οικονομίες του κόσμου. Καμία από τις δύο χώρες δεν εντάσσεται στο Παράρτημα I. Με κριτήριο τους κατά κεφαλήν τόνους CO 2, το Μεξικό είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές στη Λατινική Αμερική. Το μερίδιο της βιομάζας στην παραγωγή ενέργειας ανέρχεται μόλις στο 5%. Το Μεξικό πρότεινε, τον Αύγουστο του 2008, τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Ταμείου για την Αλλαγή του Κλίματος (Πράσινο Ταμείο) στο πλαίσιο της UNFCCC 1. Το Πράσινο Ταμείο θα συγκεντρώνει εισφορές χωρών με βάση την αρχή των «κοινών αλλά διαφοροποιημένων ευθυνών» και των αντίστοιχων δυνατοτήτων. Θα χρηματοδοτεί δραστηριότητες μετριασμού και προσαρμογής, καθώς και προγράμματα μεταφοράς και διάδοσης τεχνολογίας. Αν και στη Βραζιλία το πετρέλαιο αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας της χώρας (44%), η συμβολή της βιομάζας (26%) και της υδροηλεκτρικής ενέργειας (14%) έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ενεργειακού μίγματος το οποίο παράγει κατά κεφαλήν εκπομπές οι οποίες είναι μειωμένες σε σύγκριση με τις βιομηχανικές χώρες (αλλά αυξημένες σε σύγκριση με άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής) 2. Το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της χώρας προέρχεται από τη μεταβολή της χρήσης γης και τη δασοκομία (LUCF), πράγμα που σημαίνει ότι η τάση αύξησης των εκπομπών της μπορεί να μεταβληθεί σημαντικά μέσω του περιορισμού της αποψίλωσης των δασών 3. Η κυβέρνηση της Βραζιλίας εγκαινίασε τον Δεκέμβριο του 2008 ένα εθνικό σχέδιο για την αλλαγή του κλίματος. Το εν λόγω σχέδιο περιλαμβάνει παρεμβάσεις και μέτρα περιορισμού και προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος, θέτοντας ως συγκεκριμένους στόχους: την προώθηση βελτιώσεων της αποδοτικότητας οικονομικών τομέων με βάση τη διαρκή επιδίωξη της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών τη διατήρηση σε υψηλά επίπεδα του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ενέργειας την προώθηση της βιώσιμης αύξησης του μεριδίου των βιοκαυσίμων στα εθνικά συστήματα μεταφορών και τη λήψη μέτρων για τη συγκρότηση μιας βιώσιμης διεθνούς αγοράς βιοκαυσίμων την προσπάθεια για βιώσιμη μείωση των επιπέδων αποψίλωσης των δασών στον μέσο όρο τετραετίας της χώρας σε όλες τις βραζιλιάνικες βιοκοινωνίες, μέχρις ότου επιτευχθεί μηδενικό επίπεδο παράνομης αποδάσωσης και τον τερματισμό της καθαρής απώλειας δασοκάλυψης στη Βραζιλία έως το 2015. Σε απόλυτους όρους, η Κίνα είναι επί του παρόντος η χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές στον κόσμο, όμως δεν περιλαμβάνεται στο Παράρτημα I του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Οι κινεζικές αρχές υποστηρίζουν ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να λάβουν μέτρα κατά της αλλαγής του κλίματος μόνον εάν οι αναπτυγμένες χώρες τους διαθέσουν αντίστοιχους πόρους και τεχνολογία. Η εν λόγω χώρα έχει προτείνει η χρηματοδότηση από τις αναπτυγμένες χώρες προκειμένου να βοηθηθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες να ξεπεράσουν το πρόβλημα της αλλαγής του κλίματος να ανέρχεται στο 1 τοις εκατό του ΑΕγχΠ των αναπτυγμένων χωρών. Η Κίνα υποστηρίζεται στη θέση της αυτή από την «Ομάδα των 77». Είναι προφανές ότι η επίτευξη συμφωνίας στην Κοπεγχάγη θα είναι δυνατή μόνο εάν όλες οι βιομηχανικές χώρες, και όχι μόνο η ΕΕ, δεσμευτούν να προσφέρουν υψηλά ποσά χρηματοδότησης. Από την άλλη 1 «A World Climate Change Fund» [«Ένα Παγκόσμιο Ταμείο για την Αλλαγή του Κλίματος»], υποβλήθηκε από το Μεξικό στην UNFCCC την 13η Αυγούστου 2008. 2 Niklas Höhne et al, «Proposals for contributions of emerging economies to the climate regime under the UNFCCC post 2012» [«Προτάσεις σχετικά με τη συμβολή των αναδυόμενων οικονομιών στο κλιματικό καθεστώς βάσει της UNFCCC μετά το 2012»], ερευνητική έκθεση για τη Γερμανική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (Umweltbundesamt), Οκτώβριος 2008, σ. 63-64. 3 Όπ. π., σ. 66. DT\775841.doc 7/12 PE100.518v01-00
πλευρά, πρέπει να αποφευχθεί η επικέντρωση του διεθνούς διαλόγου αποκλειστικά και μόνο στο θέμα της χρηματοδότησης. Η πιο επικίνδυνη προοπτική, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες, είναι η αποτυχία των διαπραγματεύσεων στην Κοπεγχάγη και η ανεξέλεγκτη συνέχιση της αλλαγής του κλίματος. Ως δεύτερη μεγαλύτερη χώρα εκπομπής παγκοσμίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιστέκονται στην υιοθέτηση δεσμευτικών στόχων μείωσης των εκπομπών και δεν έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο, υποστηρίζοντας ότι η απουσία δεσμευτικών στόχων για την Κίνα και άλλες μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες καθιστούν το σύστημα ανεπαρκές. Με την ανάληψη της εξουσίας από τον Πρόεδρο Barack Obama, μεταβάλλεται η στάση της χώρας έναντι των διαπραγματεύσεων για την αλλαγή του κλίματος: ο νέος πρόεδρος έχει ήδη ανακοινώσει ότι η χώρα του θα θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών CO 2 κατά 80% έως το 2050. Ένα πιθανό πρόβλημα πριν από την Κοπεγχάγη θα μπορούσε να είναι ότι η νέα κυβέρνηση δεν θα έχει στη διάθεσή της αρκετό χρόνο για να μετατρέψει τις ιδέες αυτές σε συγκεκριμένες πολιτικές και να επιτύχει την έγκρισή τους και από τα δύο σώματα του Κογκρέσου. Πολλοί πολυμερείς οργανισμοί έχουν αναγνωρίσει τη σπουδαιότητα της αντιμετώπισης των θεμάτων που άπτονται της αλλαγής του κλίματος και έχουν προτείνει τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να τελεσφορήσουν οι προσπάθειες μετριασμού και προσαρμογής. Η Παγκόσμια Τράπεζα αναγνωρίζει ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι πιο ευάλωτες στην αλλαγή του κλίματος και έχουν ανάγκη πρόσθετων πόρων προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα. Τον Οκτώβριο του 2008 εγκαινίασε ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ανάπτυξη και την αλλαγή του κλίματος το οποίο στηρίζεται σε έξι τομείς δράσης: υποστήριξη παρεμβάσεων για το κλίμα σε αναπτυξιακές διαδικασίες υπό την καθοδήγηση χωρών κινητοποίηση πρόσθετων χρηματοδοτήσεων υπό ευνοϊκούς όρους και καινοτόμων χρηματοδοτήσεων διευκόλυνση της ανάπτυξης μηχανισμών χρηματοδότησης με βάση την αγορά προσέλκυση πόρων από τον ιδιωτικό τομέα υποστήριξη της επιταχυμένης ανάπτυξης και χρήσης νέων τεχνολογιών και ενίσχυση της ερευνητικής πολιτικής και της δημιουργίας γνώσεων και ικανοτήτων. IV. Επιλογές για κοινή δράση Η UNFCCC προτείνει μια στρατηγική καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος βάσει μιας κοινής προσέγγισης του προβλήματος, σε συνδυασμό με προσπάθειες προσαρμογής και μετριασμού, καθώς και ανάπτυξης και μεταφοράς τεχνολογίας. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί η διάθεση χρηματοδοτικών πόρων, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η πρακτική υλοποίηση της στρατηγικής. Οι προσπάθειες προσαρμογής πρέπει να αποβλέπουν στην αντιμετώπιση των ήδη αναπόφευκτων συνεπειών της αλλαγής του κλίματος. Σε αυτόν τον τομέα, βοήθεια πρέπει να παρέχεται σε όσους πλήττονται περισσότερο από τις συνέπειες αυτές: σε αυτόχθονες πληθυσμούς, καθώς και σε αγρότες (ιδίως μικρής κλίμακας). Επίσης, οι πληθυσμοί οι οποίοι ζουν σε ευάλωτες περιοχές και πλήττονται από φυσικές καταστροφές πρέπει να περιλαμβάνονται στα προγράμματα προσαρμογής. Οι προσπάθειες μετριασμού στρέφονται κατά των αιτίων της υπερθέρμανσης του πλανήτη, και εστιάζονται στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Υπάρχουν σπουδαίες προοπτικές συνεργασίας μεταξύ της Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής όσον αφορά τις προσπάθειες μετριασμού. Μια ιδέα είναι ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Μπορεί να εξασφαλίσει επενδύσεις στη Λατινική Αμερική με PE100.518v01-00 8/12 DT\775841.doc
χρηματοδότηση από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η στρατηγική διπεριφερειακή εταιρική σχέση ΕΕ-ΛΑΚ προσφέρει μια ευκαιρία διευκόλυνσης της συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα, καθόσον σε αυτή μετέχουν χώρες με διαφοροποιημένα επίπεδα εκβιομηχάνισης. Ένα παράδειγμα πιθανής συνεργασίας μεταξύ της Ευρώπης και των χωρών της ΛΑΚ είναι η πρωτοβουλία Yasuní της κυβέρνησης του Ισημερινού. Πολλές άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής θα μπορούσαν να ενταχθούν σε ένα ενδεχόμενο σύστημα εμπορίας εκπομπών ΕΕ-ΛΑΚ. Στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας υπάρχουν επίσης δυνατότητες συνεργασίας ΕΕ-ΛΑΚ. Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον εκβιομηχανισμένων χωρών και των μεγαλύτερων καταναλωτών πετρελαίου και άλλων πηγών ενέργειας, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής είναι σημαντικοί εξαγωγείς πετρελαίου και προσφάτως αύξησαν την παραγωγή βιοκαυσίμων τους. Ενώ η χρήση βιοκαυσίμων στις εκβιομηχανισμένες χώρες μειώνει τις εκπομπές CO 2, η παραγωγή τους προσφέρει οικονομικές ευκαιρίες στις αναπτυσσόμενες χώρες και αυξάνει την ενεργειακή τους αυτάρκεια. Μεταξύ των διαφόρων τεχνικών παραγωγής βιοκαυσίμων, η παραγωγή βιοκαυσίμων από το ζαχαροκάλαμο προσφέρει μια από τις καλύτερες αποδόσεις σε λίτρα ανά εκτάριο. Ειδικότερα, η Βραζιλία έρχεται πρώτη στον κόσμο από την άποψη του κόστους της παραγωγής βιοκαυσίμων, ενώ το προϊόν οδηγεί σε μειωμένες εκπομπές CO 2. Η συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της ΛΑΚ στον τομέα της παραγωγής και διάθεσης στην αγορά βιοκαυσίμων πρέπει να ενθαρρυνθεί, συνυπολογίζοντας ταυτόχρονα τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που ενδέχεται να προκαλεί η παραγωγή βιοκαυσίμων, τις συνθήκες εργασίας και την ευημερία των εργαζομένων, καθώς και τον σεβασμό των εδαφών στα οποία ζουν αυτόχθονες πληθυσμοί, μεταξύ άλλων. Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι επίσης αποφασιστικής σημασίας μέσο για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Με την έννοια της «ανάπτυξης η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος χωρίς να υπονομεύει τις ανάγκες του μέλλοντος» 1, περιλαμβάνει τρεις συνιστώσες: την περιβαλλοντική, την οικονομική και την κοινωνική ανάπτυξη. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρούνται επίσης αξιόλογες οι πρωτοβουλίες μικροεπιπέδου, όπως ο διαχωρισμός των απορριμμάτων και η χρήση φιλικών προς το περιβάλλον και χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης λαμπτήρων στις οικίες. Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι κρίσιμη ιδίως ενόψει της τρέχουσας οικονομικής κρίσης. Καθώς όλο και περισσότερες οικονομίες εισέρχονται σε φάση ύφεσης ενώ επιβραδύνεται η ανάπτυξη των αναδυόμενων χωρών, οι κυβερνήσεις και οι πολίτες αναμένεται να αντιμετωπίσουν πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες όσον αφορά την υλοποίηση μέτρων προσαρμογής και μετριασμού. Στο πλαίσιο αυτό, η χρηματοδότηση έργων βιώσιμης ανάπτυξης προβλέπεται να έχει θετικό αντίκτυπο στην εξέλιξη της κρίσης, καθόσον παράγει οικονομικούς πόρους και ευημερία χωρίς να προκαλεί περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Όπως υπογράμμισε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, José Manuel Barroso, η επένδυση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα «θα ενθαρρύνει την καινοτομία, θα προσφέρει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και θα δημιουργήσει νέες, πράσινες θέσεις απασχόλησης» 2. Χρηματοδότηση της προσπάθειας για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος Έχουν υποβληθεί προτάσεις από διάφορες κυβερνήσεις με σκοπό την εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης για τη λήψη μέτρων κατά της αλλαγής του κλίματος. Προσφάτως 1 Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, Το κοινό μας μέλλον, 1987. 2 Δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 17 Δεκεμβρίου 2008. DT\775841.doc 9/12 PE100.518v01-00
η ΕΕ και η Βραζιλία δήλωσαν ότι η αλλαγή του κλίματος αποτελεί τομέα κοινού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της στρατηγικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Βραζιλίας, και συμφώνησαν, στο πλαίσιο του κοινού σχεδίου δράσης τους (Δεκέμβριος 2008), να προωθήσουν την ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της βραζιλιάνικης Εθνικής Τράπεζας Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης (BNDES) σε αυτό το πεδίο. Η Βραζιλία έχει δημιουργήσει το Ταμείο για τον Αμαζόνιο με σκοπό τη συγκέντρωση εθνικών και διεθνών πόρων για τη μείωση της αποψίλωσης και την προώθηση της βιώσιμης εκμετάλλευσης και διατήρησης του δάσους του Αμαζονίου. Το προαναφερθέν εθνικό σχέδιο για την αλλαγή του κλίματος προβλέπει εξάλλου τη σύσταση Ταμείου για το Κλίμα, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί επίσης για την καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών, μεταξύ άλλων προβλημάτων. Στην κοινή δήλωση της διάσκεψης κορυφής για την αλλαγή του κλίματος και το περιβάλλον των χωρών της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής, τον Μάιο του 2008, χαιρετίζεται και υποστηρίζεται η μεξικανική πρόταση για τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Ταμείου κατά της Αλλαγής του Κλίματος (Πράσινο Ταμείο). Στο πλαίσιο περιφερειακών και πολυμερών χρηματοπιστωτικών οργανισμών έχουν δημιουργηθεί ειδικές πιστώσεις για έργα τα οποία αποβλέπουν στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Η Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης (IDB) εγκαινίασε την πρωτοβουλία για τη βιώσιμη ενέργεια και την αλλαγή του κλίματος (SECCI), μέσω της οποίας χρηματοδοτούνται προγράμματα τα οποία εστιάζουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση, στην ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, στην αύξηση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην προσαρμογή των χωρών της ΛΑΚ στην αλλαγή του κλίματος. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) έχει ορίσει την περιβαλλοντική βιωσιμότητα ως μία από τις προτεραιότητές της, και προσφέρει πιστώσεις για έργα τα οποία έχουν ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στο αστικό περιβάλλον, την αντιμετώπιση ζητημάτων τα οποία άπτονται του περιβάλλοντος και της υγείας, την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος, περιλαμβανομένης της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την προστασία της φύσης και της άγριας ζωής καθώς και τη διατήρηση των φυσικών πόρων και τη διαχείριση των απορριμμάτων. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει δημιουργήσει επενδυτικά ταμεία για το κλίμα όπως το Ταμείο Καθαρής Τεχνολογίας και το Στρατηγικό Ταμείο για το Κλίμα. Το ΔΤΠ είναι ειδικά σχεδιασμένο για την ενίσχυση των προσπαθειών καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος και χρηματοδοτεί προγράμματα τα οποία σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα, την αλλαγή του κλίματος, τα διεθνή ύδατα, την υποβάθμιση του εδάφους, το στρώμα του όζοντος, καθώς και τους έμμονους οργανικούς ρύπους. Σύμφωνα με την UNFCCC, οι χώρες αναμένεται να επιτύχουν τους στόχους τους πρωτίστως μέσω της εφαρμογής εθνικών μέτρων. Εντούτοις, το Πρωτόκολλο του Κιότο προσφέρει τρεις πρόσθετους μηχανισμούς για την προώθηση των «πράσινων» επενδύσεων και την ανάπτυξη οικονομικά αποδοτικών τρόπων μείωσης των εκπομπών CO 2 : την εμπορία εκπομπών, τον μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης (CDM) και την κοινή εφαρμογή. Ενώ ο μηχανισμός κοινής εφαρμογής επιτρέπει σε δύο χώρες του Παραρτήματος I να συνεργάζονται για τη μείωση των εκπομπών, το σύστημα εμπορίας εκπομπών και ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εταιρική σχέση ΕΕ-ΛΑΚ. Ο μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης επιτρέπει σε χώρες του Παραρτήματος I να εφαρμόζουν προγράμματα μείωσης εκπομπών σε αναπτυσσόμενες χώρες και να κερδίζουν, PE100.518v01-00 10/12 DT\775841.doc
ως αντάλλαγμα, πιστοποιημένες μονάδες μείωσης εκπομπών (CER). Οι μονάδες αυτές μπορούν να συνυπολογιστούν στις προσπάθειες επίτευξης των στόχων του Κιότο, καθώς κάθε μονάδα ισοδυναμεί με έναν τόνο CO 2. Η Συμμαχία για την Αλλαγή του Κλίματος του Πλανήτη (ΣΑΚΠ), μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 1, αποτελεί πρόσθετη πηγή χρηματοδότησης παρεμβάσεων με σκοπό την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος. Δημιουργεί δε μια συμμαχία μεταξύ της ΕΕ και φτωχών αναπτυσσόμενων χωρών οι οποίες εκτιμάται ότι θα πληγούν σοβαρότερα από τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ιδίως δε λιγότερο αναπτυγμένων χωρών (ΛΑΧ) και αναπτυσσόμενων μικρών νησιωτικών κρατών. Η ΣΑΚΠ αντιμετωπίζει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της φτώχειας και της αλλαγής του κλίματος ως συνδυασμένη πρόκληση, και παρέχει ένα πλαίσιο συνεργασίας για τον συνδυασμό των αναπτυξιακών στρατηγικών και της αλλαγής του κλίματος. Η ΣΑΚΠ προσφέρει τεχνική και οικονομική στήριξη σε φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες σε πέντε τομείς προτεραιότητας: προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, μείωση των εκπομπών που οφείλονται στην αποψίλωση των δασών, ενίσχυση της συμμετοχής στον μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης, προαγωγή της μείωσης του κινδύνου καταστροφών και ενσωμάτωση της αλλαγής του κλίματος στις προσπάθειες μείωσης της φτώχειας. V. Συστάσεις 1- Η στρατηγική διπεριφερειακή εταιρική σχέση ΕΕ-ΛΑΚ και όλα τα μέλη της πρέπει να καταστήσουν τον μετριασμό της αλλαγής του κλίματος κορυφαία προτεραιότητα της πολιτικής τους ημερήσιας διάταξης προκειμένου να αποφευχθούν σοβαρές καταστροφές κατά τη διάρκεια του αιώνα που διανύουμε. 2- Η εταιρική σχέση πρέπει να υποστηρίξει έντονα τις διαπραγματεύσεις με σκοπό την επίτευξη συμφωνίας για το μετά το Κιότο καθεστώς, διευκολύνοντας αυτή τη διαδικασία μέσω της διοργάνωσης τακτικών διαλόγων υψηλού επιπέδου μεταξύ των κρατών μελών με θέμα την αλλαγή του κλίματος. Τα κράτη μέλη πρέπει να καταλήξουν σε ενιαία θέση σχετικά με τις κοινές αρχές που πρέπει να προωθηθούν στις διαπραγματεύσεις για το καθεστώς μετά το Κιότο. 3- Η εν λόγω θέση πρέπει να περιλαμβάνει τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 2 C σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή, κάτι που συνεπάγεται φιλόδοξους στόχους για τις βιομηχανικές χώρες (μείωση εκπομπών σε ποσοστό τουλάχιστον 30% έναντι των επιπέδων του 1990), σε συνδυασμό με περιορισμό των εκπομπών των αναδυόμενων χωρών κατά 15 έως 30% έναντι των επιπέδων που θα διαμορφώνονταν εάν δεν λαμβάνονταν μέτρα. Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα οι κατά κεφαλήν εκπομπές όλων των πολιτών του κόσμου δεν πρέπει να υπερβαίνουν τους δύο τόνους CO 2. 4- Η εταιρική σχέση πρέπει να χρησιμεύει ως πλαίσιο διαπραγματεύσεων με σκοπό τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης αγοράς διοξειδίου του άνθρακα για την εμπορία εκπομπών. Το πρώτο βήμα πρέπει να είναι η θέσπιση ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών ΕΕ- Λατινικής Αμερικής, στο οποίο είναι επιθυμητή η συμμετοχή και των Ηνωμένων Πολιτειών. 5- Πρέπει να καταβληθούν εντονότερες προσπάθειες για τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. 6- Το εμπόριο παράνομης ξυλείας πρέπει να τερματιστεί. 1 COM (2007) 540. DT\775841.doc 11/12 PE100.518v01-00
7- Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην παροχή βοήθειας στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες και τα αναπτυσσόμενα μικρά νησιωτικά κράτη της Λατινικής Αμερικής, καθόσον είναι πιο ευάλωτα στις αρνητικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος, και δεν διαθέτουν πόρους για την υλοποίηση των αναγκαίων έργων προσαρμογής. 8- Η εταιρική σχέση πρέπει να ταχθεί στην ανάπτυξη και εφαρμογή καθαρών τεχνολογιών και πηγών ενέργειας, όπως τα βιώσιμα βιοκαύσιμα. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεταφορά τεχνολογίας μεταξύ των δύο περιοχών θα είναι επωφελής και για τις δύο πλευρές. 9- Η εταιρική σχέση ΕΕ-ΛΑΚ πρέπει να επιδιώξει τη θέσπιση κοινών προτύπων για την παραγωγή βιοκαυσίμων, καθώς και πιστοποιητικού ποιότητας για το παραγόμενο προϊόν. Πρέπει δε να ενθαρρυνθούν κοινά εγχειρήματα ευρωπαίων εξαγωγέων με εξαγωγείς από τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Οι προσπάθειες των κυβερνήσεων ως προς τη χάραξη πολιτικών για τα βιοκαύσιμα πρέπει να υποστηριχθούν, ενώ προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην προστασία των εργαζομένων, των αυτοχθόνων πληθυσμών, των δικαιωμάτων στη γη καθώς και της ευημερίας των κατοίκων των αναπτυσσόμενων χωρών. 10- Η εταιρική σχέση πρέπει να ζητήσει μια διαδικασία εναρμόνισης όλων των υπολοίπων πολυμερών συμφωνιών με τη συμφωνία σχετικά με το καθεστώς όσον αφορά την αλλαγή του κλίματος που θα ισχύσει μετά το Κιότο. 11- Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόφαση για να δικαιολογηθεί η αδράνεια όσον αφορά τα μέτρα περιορισμού των συνεπειών από την αλλαγή του κλίματος, καθότι η μη λήψη μέτρων και η αποτυχία των διεθνών διαπραγματεύσεων θα προκαλέσει πολύ πιο έντονη και μακροπρόθεσμη κρίση, και όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο. Η οικονομική χρήση πρέπει να χρησιμεύσει ως ευκαιρία για την πραγματοποίηση επενδύσεων στα πεδία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της ενεργειακής απόδοσης και άλλων σύγχρονων τεχνολογιών οι οποίες δημιουργούν θέσεις απασχόλησης, της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. PE100.518v01-00 12/12 DT\775841.doc