Βιομηχανική Επανάσταση 7η διάλεξη 15.11.18
Μορφές οργάνωσης της παραγωγής Βιοτεχνική παραγωγή Α. Χειροκίνητες μηχανές Β. Συγκέντρωση φτηνών, μικρών μηχανών σε χώρους όπως οικία Γ. Εργάτες στην ύπαιθρο, σε χωριά, κωμοπόλεις Βιομηχανική παραγωγή Α. Μηχανήματα με τη δύναμη του ατμού Β. Συγκέντρωση μεγάλων μηχανών σε εργοστάσια Γ. Εργατικοί πληθυσμοί σε βιομηχανικές πόλεις
Τεχνολογία και Βιομηχανία: οι τεχνολογικές καινοτομίες που ταυτίστηκαν με την ΒΕ εφαρμόσθηκαν μόνον σταδιακά. Παράδειγμα : υφαντουργία αρχές 17ου αι. σε κάθε υφαντή αναλογούν 7 ή 8 κλώστριες κάθε υφαντή αναλογούν 7 ή 8 κλώστριες Επιτακτική η ανάγκη της εισαγωγής των τεχνολογικών εφευρέσεων στην παραγωγή στόχοι: μείωση του κόστους και των απασχολούμενων εργατικών χεριών
Εφευρέτης υδροκίνητης κλωστικής μηχανής ατμομηχανή τοποθετημένη σε αυτή. Η τελειοποίηση της ατμομηχανής από τον Watt. Richard Arkwright, 1733-1792 James Watt, 1736-1819
Η ένταξη των νέων μηχανών στη διαδικασία γνεσίματος δεκαπλασιασμός της παραγωγικότητας Μετασχημάτισαν από τα τέλη του 18ου αιώνα αρχικά τις κλωστοϋφαντουργίες και τις μεταλλουργικές βιομηχανίες της Αγγλίας και κατόπιν της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Πολλαπλασιασμός των ποσοτήτων εισαγόμενου ακατέργαστου βαμβακιού από Δ. και Α. Ινδίες και αργότερα από τον αμερικανικό Νότο.
H ύφανση εξακολουθούσε να στηρίζεται στο χειροκίνητο αργαλειό.
Στον κλάδο της μεταλλουργίας: εισαγωγή ατμοκίνητων μηχανών με βάση τις εφευρέσεις των Watt και Boulton > επέκταση του κλάδου (αποδέσμευση της βιομηχανίας από την εξάρτησή της από το νερό των ποταμών).
Μόλις στα τέλη του 18ου αιώνα, η βαμβακοβιομηχανία υιοθετεί τη δύναμη του ατμού (παραμένει παραδοσιακός κλάδος βασισμένος στην πληθώρα των εργατικών χεριών)
Επένδυση κεφαλαίου στη βιομηχανία σιδήρου και μεταφορών. Κυριότερη ανάπτυξη : η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου τα αγγλικά ορυχεία: από νωρίς τις ατμομηχανές για τη μεταφορά του εξορυγμένου άνθρακα.
Η ΒΕ: επαναστατική? Ριζικός μετασχηματισμός της αγγλικής γεωργίας για την εδραίωσή της : στράτευση πρωτοφανών όγκων κοινωνικών και οικονομικών πόρων. Εξαφάνιση της κοινοτικής καλλιέργειας + κοινών βοσκοτόπων + γεωργίας μικροκαλλιεργητών, στράτευση αγροτικής παραγωγής στην ικανοποίηση των αναγκών της καπιταλιστικής αγοράς.
Αλλαγή της εργασιακής εμπειρίας: νέα συνεχή ωράρια εργασίας, νέα συστήματα μισθών, συνδεδεμένων με την παραγωγικότητα, νέα συστήματα ποινών, νέα εργατικά χέρια
Στον χώρο της βιομηχανικής εργασίας: εμφάνιση ενός ογκώδους προλεταριάτου. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία του 19ου αι.: βασίζεται στη μέγιστη κινητοποίηση της εργατικής δύναμης παρά στην επένδυση κεφαλαίου.
1850-1914 Κυριαρχία χωρών της βορειοδυτικής Ευρώπης στο δημογραφικό + οικονομικό επίπεδο. Επενδύσεις σε κεφαλαιουχικά αγαθά Επενδύσεις σε νέες μορφές ενέργειας: ηλεκτρική, πετρέλαιο Χημική και μηχανική βιομηχανία Αλματώδης ανάπτυξη χημικής βιομηχανίας (κατασκευή νέων συνθετικών υλών, φωτογραφικού φιλμ, λιπάσματα)
Η σημασία του σιδηρόδρομου στην ανάπτυξη των πόλεων = καθοριστική Οι σιδηροτροχιές δημιουργούν πόλεις εκ του μηδενός, μετασχηματίζοντας επαρχιακές πόλεις σε βιομηχανικά κέντρα (π.χ. Λε Μαν) Αστικοποίηση: δημιουργία νέων πόλεων δίπλα σε βιομηχανικά συγκροτήματα και σε σιδηροδρομικούς κόμβους.
Η αστικοποίηση της Ευρώπης: άνισο φαινόμενο πόλεις πάνω από 10.000 κατοίκους = 57% του πληθυσμού στην Αγγλία, 21% στη Γαλλία, 20% στη Γερμανία, 20% στην Ιταλία 10% στην Ουγγαρία, Πολωνία, Νορβηγία, Σουηδία κτλ.
Η εκβιομηχάνιση των προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών = μαγνήτης για τα μεταναστευτικά κύματα από τις υποανάπτυκτες περιοχές του μεσογειακού Νότου και της ανατολικής Ευρώπης. Μέρος των πλεοναζόντων πληθυσμών : μετανάστες προς ΗΠΑ, Αργεντινή, Βραζιλία.
Η εκβιομηχάνιση αναζωπύρωση οικοδομικής δραστηριότητας (έμφαση στον εξωραϊσμό μεγάρων, βελτίωση συνθηκών υγιεινής, πάταξη εγκληματικότητας).
Παιδική ηλικία παιδική εργασία. Παιδική εργασία και Βιομηχανική Επανάσταση.
Ο όρος παιδική εργασία: δεν απαντά σε εγκυκλοπαίδειες και λεξικά της Ευρώπης, πριν τα μέσα του 19ου αι. Ωστόσο στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο, κατά τον ύστερο 18ο αι.
Γιατί εμφανίζεται ο όρος αυτός στο λεξιλόγιο των Ευρωπαίων τον ύστερο 18ο αι.;
Ύστερος 18ος αιώνας: ορατή η συγκέντρωση εργαζόμενων παιδιών στις αναπτυσσόμενες βιομηχανίες της Βόρειας και της Δυτικής Ευρώπης ορατή η παιδική εργασία.
Με την εξάπλωση της αντίληψης για την παιδική ηλικία ως οριοθετημένη, προστατευμένη περίοδο της ζωής, η παιδική εργασία = θέμα δημόσιας συζήτησης.
Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, στο δημόσιο λόγο των εκβιομηχανιζόμενων ευρωπαϊκών χωρών παιδική εργασία = εργασία σε βιομηχανικές μονάδες, σε εργοστάσια, υφαντουργεία, ορυχεία.
Για τους λόγους αυτούς, και λόγω της πληθώρας των σχετικών πηγών (επίσημες έρευνες, αναφορές κλπ.): επικέντρωση της επιστημονικής έρευνας στην παιδική εργασία την εποχή της εκβιομηχάνισης.
Κατά τα πρώτα χρόνια της εκβιομηχάνισης η ανεύρεση εργατικού δυναμικού = όχι απλή υπόθεση. Οι περισσότεροι άνθρωποι : όχι συνηθισμένοι στην αυστηρή πειθαρχία και τους εντατικούς ρυθμούς της βιομηχανικής εργασίας.
Οι επιχειρηματίες προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν πειθαρχημένο και φθηνό εργατικό δυναμικό. Οι ανήλικοι = ένα σημαντικό τμήμα αυτού του δυναμικού.
Σε ορισμένους κλάδους: σημαντικό τμήμα του εργατικού δυναμικού -κατά πρώτο λόγο στην υφαντουργία, τον πρωταγωνιστικό αυτό κλάδο της εκβιομηχάνισης στη χώρα.
Το 1816, 20% των εργατών στα εργοστάσια επεξεργασίας βαμβακιού: κάτω των 13 ετών Σε ορισμένα υφαντουργεία τα παιδιά ανέρχονταν ακόμη και στο 70% της συνολικής εργατικής δύναμης.
Σε γερμανικές, αυστριακές, γαλλικές βιομηχανικές ζώνες με ανεπτυγμένη υφαντουργία: εκτεταμένη απασχόληση των παιδιών, σε γενικές γραμμές, σε εργοστάσια.
Πρώτες δεκαετίες του 19 ου αι. στα κλωστήρια της Niederösterreich, τουλάχιστον ένας στους τέσσερις εργάτες = παιδί.
Από τον ύστερο 18 και στη διάρκεια του πρώιμου 19ου αιώνα, ιδιοκτήτες μεγάλων βιομηχανικών μονάδων σε γερμανικές, αυστριακές, γαλλικές υφαντουργικές περιοχές το αγγλικό παράδειγμα. Επιστράτευση δεκάδων παιδιών από ιδρύματα εργασίας και ορφανοτροφεία για να δουλέψουν στα εργοστάσια τους.
Μέχρι τουλάχιστον την έναρξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, Βρετανία, Γερμανία, Αυστρία, πολύ περισσότερα παιδιά εργάζονταν στην υφαντουργία από ό,τι σε οποιονδήποτε άλλον κλάδο του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας
Εκτεταμένη απασχόληση στη βιομηχανία καπνού Ανέρχονταν στο 30 ή και το 40% του αριθμού των καπνεργατών σε χώρες ή περιοχές όπου η βιομηχανία καπνού βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη, όπως στη Νορβηγία ή την Πρωσία του υστέρου 19ου αι.
Νορβηγία, Σουηδία, όπου η ξυλοβιομηχανία : πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαδικασία εκβιομηχάνισης, υψηλός αριθμός παιδιών (κυρίως αγοριών) σε μονάδες κατεργασίας ξύλου.
Από το 1840 ως το 1872 περίπου 16 % των ανθρακωρύχων = παιδιά κάτω των 15 ετών.
Ποιοί ήταν όμως οι βασικοί λόγοι για τους οποίους τα παιδιά απασχολούνταν στη δευτερογενή παραγωγή κατά τη διάρκεια του 19ου αι.;
Οι αμοιβές των παιδιών που εργάζονταν σε εργοστάσια ανέρχονταν στην καλύτερη περίπτωση, στο μισό και, συνήθως, στο ένα τρίτο των αμοιβών των ενήλικων ανδρών. Διαφοροποιήσεις με βάση την ηλικία, τα καθήκοντα, τον κλάδο κλπ.
Οι αμοιβές των παιδιών = αναγκαίες για τις εργατικές οικογένειες. επιχείρημα των υπερασπιστών της εντατικής απασχόλησης των παιδιών στα εργοστάσια σε όλη την Ευρώπη.
Ιστορικοί (Eric Hobsbawm), η εργασιακή απασχόληση των παιδιών εμπόδισε οποιαδήποτε ουσιαστική αύξηση στις αμοιβές των ενήλικων ανδρών.
Άλλοι (π.χ. Mc Kendrick) χάρη στους μισθούς των παιδιών τους οι εργατικές οικογένειες είχαν τη δυνατότητα να καταναλώνουν περισσότερο, δίνοντας έτσι ώθηση στην οικονομία.
The Factory Act 1833 Children (ages 14 18) must not work more than 12 hours a day with an hour lunch break. Children (ages 9 13) must not work more than 8 hours with an hour lunch break. Children (ages 9 13) must have two hours of education per day. Outlawed the employment of children under 9 in the textile industry. Children under 18 must not work at night. Provided for routine inspections of factories.
Μετά το τέλος των ναπολεόντειων πολέμων, Γερμανοί εργοστασιάρχες υποστήριζαν: αν περιοριζόταν η παιδική εργασία, δεν θα ήταν σε θέση να ανταγωνιστούν τους Βρετανούς παραγωγούς και τα προϊόντα των τελευταίων θα κατέκλυζαν την ηπειρωτική Ευρώπη.
Οι Βέλγοι βιομήχανοι : εναντίον των περιορισμών της παιδικής εργασίας ( όπως οι Βρετανοί, οι Γερμανοί και οι Γάλλοι ομόλογοί τους) Βέλγοι: σταθερά αντίθετοι στην εισαγωγή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης καθ όλο το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Αιτίες για την υποχώρηση της παιδικής εργασίας Τα αυξανόμενα ποσοστά σχολικής παρακολούθησης. Η τεχνολογική πρόοδος ευνόησε τη μείωση της παιδικής εργασίας στα εργοστάσια. Άνοδος των ημερομισθίων, αφού τα πραγματικά ημερομίσθια αυξάνονταν σταθερά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες μετά το 1870 ή το 1880.
Γεγονός βέβαια παραμένει: στις παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου, τα παιδιά εργάζονται λιγότερο στα εργοστάσια απ ό, τι μισό αιώνα ή και 30 χρόνια νωρίτερα.