Περιβαλλοντική Ανάλυση Κινδύνου (ΠΑΚ) για τις. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Περιβαλλοντική Ανάλυση Κινδύνου (ΠΑΚ) για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ για τα Γεωθερμικά Συστήματα Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας Έκδοση 1.0 [Απόσπασμα] Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Υπηρεσία Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Βασιλείας

Διαδικασία Περιβαλλοντικής Ανάλυσης Κινδύνου για τα Γεωθερμικά Συστήματα Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας Ορισμοί και γενικές πληροφορίες Περιβαλλοντική Ανάλυση Κινδύνου (ΠΑΚ), είναι η συλλογή και αξιολόγηση στοιχείων που σχετίζονται με περιβαλλοντικές συνθήκες ή επιπτώσεις, και πραγματοποιείται πριν από τη συμφωνία υλοποίησης ενός έργου με σκοπό να προσδιορίσει και να ποσοτικοποιήσει κινδύνους νομικούς, χρηματοοικονομικούς και γοήτρου (reputational risks) που σχετίζονται με το περιβάλλον. Οι τράπεζες έχουν ήδη δημιουργήσει αρκετά εργαλεία για να διαχειρίζονται κινδύνους. Ένα από αυτά τα εργαλεία είναι η ανασκόπηση που ονομάζεται Ανάλυση Κινδύνου. Ο όρος αυτός καθώς και η σχετική πρακτική, προέρχεται από τις Η.Π.Α και αναφέρεται στην προεργασία (έρευνα, ανάλυση, και επιβεβαίωση) που πραγματοποιείται από συνετούς επιχειρηματίες, ιδιοκτήτες, στελέχη, ή πιστωτές όταν πρόκειται να πάρουν αποφάσεις. Η γενική πρόθεση της ανασκόπησης «Ανάλυση Κινδύνου» είναι η επιβεβαίωση ότι η σχεδιαζόμενη επένδυση δεν έχει οικονομικό, νομικό, περιβαλλοντικό παθητικό πέραν του όποιου παθητικού έχει ξεκάθαρα οριστεί στην επενδυτική πρόταση. Το περιβαλλοντικό στοιχείο της διαδικασίας «Ανάλυση Κινδύνου» αναφέρεται ως «Περιβαλλοντική Ανάλυση Κινδύνου» (ΠΑΚ). Αρχικά οι πιστωτές ή επενδυτές χρησιμοποιούσαν την ΠΑΚ προκειμένου να διαχειριστούν περιβαλλοντικούς κινδύνους και υποχρεώσεις προερχόμενες από μία επενδυτική πρόταση. Πρόσφατα, χρησιμοποιείται από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ως μέθοδος ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών και κοινωνικών υπολογισμών στη διαδικασία ανασκόπησης του επενδυτικού τους έργου. Η ΠΑΚ, έχει πλέον τυποποιηθεί για αρκετούς τομείς παραγωγής, αλλά όχι για όλους. Στους χώρους ενεργειακής και περιβαλλοντολογικής πολιτικής και έρευνας, αυξάνεται η συνειδητοποίηση ότι οι Περιβαλλοντικές Αναλύσεις Κινδύνου για τις Aνανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΕΠ) είναι ελλιπώς ορισμένες και έτσι οι χρηματοδότες πρέπει συχνά να υιοθετούν κατά περίπτωση διαδικασίες για περιβαλλοντική ανασκόπηση. Αν και οι περισσότερες ΑΕΠ είναι θεωρητικά περιβαλλοντικά καθαρές, όλες τους μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον αν γίνουν με φτωχό σχεδιασμό.

Η διαδικασία Περιβαλλοντικής Ανάλυσης Κινδύνου Η διαδικασία αποτελείται από τρία στάδια (Εικόνα 1) 1. Δημιουργία Ρυθμιστικού Πλαισίου 2. Περιβαλλοντική αξιολόγηση 3. Παρακολούθηση του έργου μετά από την έγκριση Εικόνα 1: Διαδικασία Ανάλυσης Κινδύνου για τα έργα ΑΕΠ (Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) 1. Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας είναι η δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου για το έργο, το οποίο περιλαμβάνει τους εθνικούς κανονισμούς, διεθνή standards και κατευθυντήριες οδηγίες ορθής πρακτικής. Οι περιβαλλοντικοί νόμοι παρέχουν το υπόβαθρο για τον καθορισμό των κυριότερων ζητημάτων που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της περιβαλλοντικής αξιολόγησης. Περιβαλλοντικοί κανονισμοί, επίπεδα και κατευθυντήριες οδηγίες, παρέχουν πρακτικές πληροφορίες που αφορούν στα όρια εκπομπών, στις απαιτήσεις αδειοδοτήσεων, στον περιορισμό της μόλυνσης και στις τεχνικές ελέγχου και μηχανολογικό εξοπλισμό, στις πρακτικών καλής διαχείρισης και λειτουργίας κλπ., έναντι των οποίων θα πρέπει να κριθεί η επενδυτική πρόταση. Δύο είναι τα χρονικά πλαίσια που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε αυτήν τη διαδικασία: πρώτο, αυτό των υπαρχόντων νόμων

και κανονισμών που επηρεάζουν στην τρέχουσα χρονική στιγμή το έργο, και δεύτερον, οι νόμοι και κανονισμοί (σε στάδιο ανάπτυξης, συζήτησης ή έγκρισης) που εκτιμάται ότι μπορεί να αλλάξουν τις συνθήκες υπό τις οποίες θα πρέπει να λειτουργήσει το έργο. 2. Το δεύτερο στάδιο είναι το κεντρικό όλης της διαδικασίας. Αποτελείται από τέσσερα κύρια βήματα: α) αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων, β) καθορισμό μέτρων άμβλυνσης των κινδύνων, γ) εκτίμηση του κόστους για την διαχείριση των κινδύνων, και δ) αναφορά των αποτελεσμάτων. Προτείνονται από την ΠΑΚ εργαλεία διευκόλυνσης της υλοποίησης των πρώτων δύο βημάτων. Πρόκειται για εργαλεία που στοχεύουν στο να συμπληρώσουν και όχι να αντικαταστήσουν άλλα εργαλεία ΠΑΚ που χρησιμοποιούνται ήδη για τις διαδικασίες περιβαλλοντικής ανασκόπησης. Επιπλέον, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι επειδή αυτά τα εργαλεία είναι κατασκευασμένα για γενική χρήση, ενδεχομένως να μην αντικατοπτρίζουν όλa τα δυνατά περιβαλλοντικά και/ή κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονται με μία συγκεκριμένη επένδυση. Ο/η αναλυτής(τρια) θα πρέπει να ενσωματώσει επιπλέον ζητήματα εφόσον αυτό απαιτείται. 3. Το τρίτο στάδιο είναι η παρακολούθηση του έργου μετά από την έγκρισή του. Αυτή η διαδικασία εξυπηρετεί δύο κύριους στόχους: α)να επιβεβαιώσει ότι ο χορηγός του έργου συμμορφώνεται προς τους σχετικούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς, και προς διάφορα περιβαλλοντικές συνιστώσες των εργασιών που προβλέπονται στις νόμιμες συμφωνίες, β) να παρακολουθεί την τρέχουσα περιβαλλοντική επίδραση που σχετίζεται με τις λειτουργίες του έργου καθώς και την αποτελεσματικότητα των μέτρων άμβλυνσης των κινδύνων.

Κατευθυντήριες οδηγίες Περιβαλλοντικής Ανάλυσης Κινδύνου (ΠΑΚ) για τα Γεωθερμικά Συστήματα Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας Οι κατευθυντήριες οδηγίες ΠΑΚ για την γεωθερμική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ακολουθούν τα τρία στάδια που περιγράφηκαν στην Εικόνα 1. 1. Ρυθμιστικό πλαίσιο έργου Το ρυθμιστικό πλαίσιο για τις κατευθυντήριες οδηγίες αποτελείται από την τρέχουσα και την εκτιμόμενη εθνική και τοπική νομοθεσία, τους διεθνής κανονισμούς και τις οδηγίες ορθής κλινικής πρακτικής. 1 2. Περιβαλλοντική αξιολόγηση έργου Αποτελείται από τέσσερα κύρια βήματα: α) αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων, β) καθορισμό μέτρων άμβλυνσης των κινδύνων, γ) εκτίμηση του κόστους για την διαχείριση των κινδύνων, και δ) αναφορά των αποτελεσμάτων. α) αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων Ο στόχος αυτού του σταδίου είναι να παράσχει μία αρχική εκτίμηση των περιβαλλοντικών κινδύνων και ευκαιριών που προκύπτουν από ένα συγκεκριμένο έργο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμία. Στο τέλος του σταδίου αναμένεται ότι θα έχει σχηματιστεί ένας πίνακας που θα παρέχει στον(ην) αναλυτή(τρια) με μία εκτίμηση του ενδεχόμενου κινδύνου από το έργο σε σχέση με πιθανά περιβαλλοντολογικά ζητήματα. Έχουν αναπτυχθεί δύο εργαλεία που διευκολύνουν στην ολοκλήρωση αυτού του σταδίου. Ο Πίνακας 1 παρέχει έναν κατάλογο με πιθανά περιβαλλοντολογικά ζητήματα τα οποία μπορεί να σχετίζονται με το γεωθερμικό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτά τα περιβαλλοντικά ζητήματα χωρίστηκαν σε τέσσερις κατηγορίες: εκπομπές αερίων, επιμολύνσεις και κίνδυνοι σχετιζόμενοι με τα υλικά στο χώρο παραγωγής, ζητήματα προστασίας της βιοποικιλότητας, ζητήματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων και ζητήματα περιβάλλοντος στα οποία η κοινή γνώμη είναι ευαίσθητη. Ο πίνακας παρέχει έναν κατάλογο με πληροφορίες τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας αναλυτής(τρια) προκειμένου να προσδιορίσει το ενδεχόμενο κίνδυνο από κάθε ένα ζήτημα που αφορά το έργο στο οποίο γίνεται η ανασκόπηση. Η πληροφορία αυτή θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στα έγγραφα που παρέχει ο υπεύθυνος για την ανάπτυξη του έργου, όπως στην έκθεση αξιολόγησης 1 (π.χ. οι παρεχόμενες από τον Διεθνή Οικονομικό Όμιλο (International Finance Corporation, IFC):Κατευθυντήριες οδηγίες για το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια, οι οποίες διατίθενται από τον δικτυακό τόπο: www.ifc.org/enviro/pollution/guidelines.htm).

περιβαλλοντικών επιπτώσεων, Environmental Impact Assessment (ΕΙΑ) ή σε άλλον τύπο έκθεσης περιβαλλοντικής αξιολόγησης που συνοδεύει την πρόταση, ή θα μπορούσαν να εξακριβωθούν κατά τη διάρκεια επιτόπιων επισκέψεων στον χώρο παραγωγής, σε συναντήσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών κλπ. Άλλες πιθανές πηγές πληροφόρησης αποτελούν οι αναφορές στα μέσα μαζικής πληροφόρησης, οι τηλεφωνικές συνομιλίες, η ηλεκτρονική ή η συμβατική αλληλογραφία, κλπ. Σε κάθε περίπτωση την ευθύνη για την παροχή της σχετικής πληροφόρησης για την ικανοποίηση του(της) αναλυτή(τριας), την έχει εκείνος που αναπτύσει/επηγχορηγεί το έργο. Σε μερικές περιπτώσεις ο πίνακας παρέχει πληροφορίες για καλές πρακτικές και/ή μέτρων άμβλυνσης των κινδύνων τα οποία θα μπορούσαν να σχεδιαστούν, προταθούν ή εκτελεστούν στον χώρο παραγωγής για τη διαχείριση ενός συγκεκριμένου ζητήματος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ωστόσο, ότι οι καλές πρακτικές/μετρήσεις είναι γενικές και έτσι χρήσιμες μόνον για επεξηγηματικούς λόγους. Άλλες χρήσιμες πληροφορίες οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των ενδεχόμενων κινδύνων από ένα έργο παραγωγής ενέργειας από γεωθερμία είναι: ( ) Επικείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία η οποία μπορεί να επηρεάσει το έργο, Το καθεστώς περιβαλλοντικών υποχρεώσεων της χώρας στην οποία αναπτύσσεται το έργο, και Τα χαρακτηριστικά του χορηγού του έργου, στα οποία συγκαταλέγονται και προβλήματα με προγενέστερων παραπόνων και ιστορικό ατυχημάτων.

Πίνακας 1: Λίστα με τα σημεία ελέγχου για την περιβαλλοντολογική και κοινωνική αξιολόγηση κινδύνου από ένα σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμία Κίνδυνοι Πληροφορία που πρέπει να ανεβρεθεί Εκπομπές αερίων, επιμολύνσεις και κίνδυνοι σχετιζόμενοι με τα υλικά στο χώρο παραγωγής 1. Εκπομπές αερίων Άδειες και εγκρίσεις κατασκευών και γεώτρησης Συμμόρφωση με τα τοπικά, εθνικά, ή διεθνή standards για την ποιότητα του αέρα κατά τη διάρκεια της κατασκευής και γεώτρησης 2. Απόθεση υγρών αποβλήτων γεώτρησης Σχεδιασμός ή πραγματοποίηση μεθόδων απόθεσης των υγρών αποβλήτων στον χώρο παραγωγής (π.χ. χώροι έκλυσης για την περιστολή των υγρών αποβλήτων, αποκομιδή υγρών αποβλήτων κλπ.) Σχεδιασμό, λειτουργία και διαχείριση των εγκαταστάσεων για την περιστολή των υγρών αποβλήτων: π.χ. αδιαπέραστη επένδυση στους χώρους εξάτμισης και παραγωγής ιζημάτων, διαθεσιμότητα δευτερευόντων εγκαταστάσεων όπως (τάφροι, αντιπλημμυρικό αναχώματα,) 3. Εκπομπές CO 2 από την καμινάδα Συγκέντρωση των μη συμπυκνώσιμων αερίων (ΜΣΑ) στα γεωθερμικά ρευστά (θα πρέπει να παρακολουθείται το επίπεδο παρουσίας του CO 2 στα γεωθερμικά ρευστά, καθ' όλη τη διάρκεια ζωής της μονάδας παραγωγής). Μέθοδος που χρησιμοποιείται ή σχεδιάζεται για την αντιμετώπιση του CO 2 που βρίσκεται στα ΜΣΑ: π.χ. επαν απόθεση CO 2 μέσω υγρών ή ξηρών αερίων μεθόδων. Συμμόρφωση με τα τοπικά, εθνικά, ή διεθνή standards για την ποιότητα του αέρα 4. Εκπομπές Η 2 S και άλλων ΜΣΑ από την καμινάδα Χρησιμοποιούμενη τεχνολογία μετατροπής: τα συστήματα κλειστού κυκλώματος έχουν τη δυνατότητα χαμηλότερης έκλυσης Η 2 S και άλλων ΜΣΑ από την καμινάδα από ό,τι έχουν τα συστήματα ανοιχτού κυκλώματος. Σύσταση ΜΣΑ Συγκέντρωση Η 2 S και άλλων ΜΣΑ στις αέριες εκπομπές Μέθοδος που χρησιμοποιείται ή σχεδιάζεται για την αντιμετώπιση (απομάκρυνση) του Η 2 S και άλλων ΜΣΑ από τις αέριες εκπομπές: π.χ. η διαδικασία Stetford ή η combustion του Η 2 S για παραγωγή διοξειδίου του θείου Συμμόρφωση με νομοθετημένα ή προτεινόμενα επιτρεπτά όρια Η 2 S

στις αέριες εκπομπές 5. Μόλυνση επιφανειακού νερού εξαιτίας της εναπόθεσης υγρών αποβλήτων Μελέτες για την περιβαλλοντική επίδραση των υδάτινων απορριμμάτων στη λεκάνη απορροής Χαρακτηριστικά του γεωθερμικού ταμιευτήρα: α) Τύπος: γενικά η εκμετάλλευση των κύρια υγρών ταμιευτήρων παράγει μεγαλύτερη ποσότητα υγρών απορριμμάτων από ό,τι η εκμετάλλευση των κύριααέριων ταμιευτήρων β) Θερμοκρασία: η θερμοκρασία του νερού που απορρίπτεται θα εξαρτάται εν μέρη από την αρχική θερμοκρασία των ρευστών του ταμιευτήρα γ) Χημική σύσταση των ρευστών του ταμιευτήρα: αυτή επίσης επηρεάζει την τοξικότητα των υδάτινων απορριμμάτων Θέματα προστασίας της βιοποικιλότητας, 6. Καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας στον τόπο της μονάδας παραγωγής 7. Διατάραξη της τοπικής λεκάνης απορροής εξαιτίας της χρησιμοποίησης νερού για άρδευση Μελέτες για τη χλωρίδα και την πανίδα στη μονάδα παραγωγής και στις γειτονικές περιοχές Αποκατάσταση και σχέδια διαχείρισης χλωρίδας και πανίδας στη μονάδα παραγωγής Μελέτες που αφορούν την επίδραση στις τοπικές λεκάνες απορροής των δραστηριοτήτων γεώτρησης Σχεδιασμός γεωτριτικής δραστηριότητας (π.χ. πρόκειται η γεωτριτική δραστηριότητα να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα ή του καλοκαιριού; κλπ.) Μονάδες παραγωγής για την συλλογή νερού κατά την γεωτριτική δραστηριότητα: ρυθμός ροής του ρεύματος που χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή του νερού (υψηλός ρυθμός ροής, χαμηλός ρυθμός ροής), χρήση ρευμάτων από την τοπική κοινωνία για τη συλλογή νερού, σχέδια διαχείρισης του νερού για τις γεωτριτικές και κατασκευαστικές δραστηριότητες, σχέδια για κατασκευή προσωρινών ταμιευτήρων 8. Καταστροφή χλωρίδας και πανίδας εξαιτίας των παραγωγικών δραστηριοτήτων (π.χ. απόρριψη υγρών αποβλήτων, μετακίνηση εδάφους) Μελέτες για τη χλωρίδα και την πανίδα στη μονάδα παραγωγής και στις γειτονικές περιοχές Αποκατάσταση και σχέδια διαχείρισης χλωρίδας και πανίδας στη μονάδα παραγωγής

Ζητήματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων 9. Ατυχήματα κατά τη διάρκεια της γεώτρησης ή των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων Συμμόρφωση με διεθνείς, τοπικούς, και εθνικούς κανονισμούς για την υγεία και την ασφάλεια Εκπαίδευση προσωπικού Ύπαρξη σχεδίων για την κατάσταση ανάγκης Υψηλές απαιτήσεις αποζημίωσης εργαζομένων Τεχνολογικός εξοπλισμός για τις γεωτριτικές διαδικασίες και για την πρόληψη εκρήξεων στο χώρο παραγωγής 10. Ατυχήματα κατά τη διάρκεια των παραγωγικών δραστηριοτήτων Συμμόρφωση με διεθνείς, τοπικούς, και εθνικούς κανονισμούς για την υγεία και την ασφάλεια Εκπαίδευση προσωπικού Ύπαρξη σχεδίων για την κατάσταση ανάγκης Υψηλές απαιτήσεις αποζημίωσης εργαζομένων 11. Προκαλούμενη σεισμικότητα, υδροθερμικών εκρήξεων και/ή κατολισθήσεων Μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης καταστροφικών γεγονότων: Μελέτες τοπογραφικών και γεωλογικών χαρακτηριστικών στην περιοχή της μονάδας παραγωγής, πιέσεων επαναπόθεσης στη μονάδα παραγωγής (η διατήρηση των πιέσεων στα χαμηλότερα λειτουργικά επίπεδα μπορεί να προλάβει προκαλούμενη μικροσεισμικότητα), αντίσταση στο σεισμό των εγκαταστάσεων παραγωγής, σταθερότητα των πιέσεων επανατοποθέτησης, πρακτικές σταθεροποίησης των πρανών κλπ. Ζητήματα περιβάλλοντος που ενδιαφέρουν το κοινό 12. Έλλειψη επίγνωσης της πολιτιστικής και κοινωνικής σημασίας των γεωθερμικών ταμιευτήρων 13. Υποβάθμιση των φυσικών γεωθερμικών χαρακτηριστικών Συμπεριφορές τοπικών και εγχώριων κοινοτήτων που αφορούν στο γεωθερμικό ταμιευτήρα Καταγεγραμμένα παράπονα ή διαμαρτυρίες ενάντια στην προτεινόμενη ανάπτυξη Αξιολόγηση του αποθέματος φυσικού πόρου του ταμιευτήρα: Μελέτες (π.χ. προσομοιώσεις) για να προσδιοριστεί η μακροπρόθεσμη απόδοση του ταμιευτήρα σε διαφορετικές εκμεταλλευτικές ικανότητες, μελέτες που υποστηρίζουν την προτεινόμενη εγκατάσταση για το σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την εκμετάλλευση του ταμιευτήρα (συντηρητικός υπολογισμός του ρυθμού εξαγωγής υψηλής θερμότητας σε σχέση με εκτίμηση της ικανότητας του φυσικού πόρου, μπορεί να μιμηθεί τον

κίνδυνο ελάττωσης της πίεσης με το πέρασμα του χρόνου). Διαχείριση φυσικού πόρου: διατήρηση επαρκούς ισορροπίας μεταξύ της απομάκρυνσης των γεωθερμικών ρευστών και την αναφόρτιση των υγρών απορριμμάτων Απόρριψη με τρόπον ώστε να μην προκαλείται μόλυνση στον υδροφόρο ορίζοντα που χρησιμοποιείται (ή που ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί) ως πόσιμο ή για άρδευση, και με έναν τρόπο που δεν προκαλεί υπέρμετρα ταχεία ελάττωση στον φυσικό πόρο. 14. Καθίζηση Μελέτες γεωλογικής σύνθεσης στη μονάδα παραγωγής: περιοχές όπου σχηματισμοί βράχων είναι σε υψηλά συμπιέσιμες (π.χ. αργιλώδες λεπτομερές ίζημα) είναι περισσότερο ευάλωτες σε καθίζηση εξαιτίας των γεωθερμικών εκρήξεων Τύπος του γεωθερμικού ταμιευτήρα: κύρια υγροί ταμιευτήρες είναι περισσότερο ευάλωτοι σε εδαφικά ιζήματα από ότι είναι οι κύριαατμός ταμιευτήρες Διαχείριση φυσικού πόρου: διατήρηση επαρκούς ισορροπίας ανάμεσα στην απομάκρυνση γεωθερμικών ρευστών και αναφόρτιση των απορριπτέων ρευστών 15. Οπτική ενόχληση Τοποθεσία της εγκτατάστασης: π.χ. γειτνίαση με κατοικημένες περιοχές, η με περιοχές υψηλού φυσικού κάλλους ή τόπους αναψυχής Συμμετοχή της κοινωνίας στην επιλογή της τοποθέτησης Διαμαρτυρίες για την ανάπτυξη που αφορούν την επίδρασή της σε περιοχές υψηλού φυσικού κάλλους ή τόπους αναψυχής 16. Μόλυνση υπόγειων υδάτων Χημική σύνθεση υδάτινων απορριμμάτων και συμμόρφωση με τοπικούς, εθνικούς ή διεθνείς κανονισμούς που αφορούν αποδεκτές ή ενδεικνυόμενες συγκεντρώσεις υπαρχόντων ΜΣΑ μέσα στο άδειασμα των υδάτινων απορριμμάτων Χρησιμοποίηση ή σχεδίαση τεχνικών επεξεργασίας υγρών αποβλήτων οι οποίες μειώνουν τη μόλυνση των υδάτινων απορρίψεων: π.χ. εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων στιος εγκαταστάσεις της μονάδας παραγωγής, ιζηματοποίηση, βιολογική επεξεργασία, εξάτμιση, ψύξη κλπ. Χρήση ή σχεδίαση μεθόδων για τα υδάτινα απορρίμματα: π.χ. συλλογή και αναφόρτιση των υδάτινων απορριμμάτων έναντι απόρριψης του σε τοπικά ρεύματα Σχεδίαση και Ο&Μ για εγκαταστάσεις επεξεργασίας υδάτινων

απορριμμάτων (εξάτμιση, ιζηματοποίηση, ή χώροι ψύξεις) και πηγάδια αναφόρτισης: π.χ. αδιαπέραστη επένδυση, συντήρηση περιβλημάτων των πηγαδιών αναφόρτισης κλπ. 17. Εκπομπή θορύβων Συμμόρφωση με τα προβλεπόμενα από το νόμο (τοπική ή εθνική νομοθεσία) ή με τα συνειστόμενα επίπεδα θορύβου Τοποθεσία των μονάδων παραγωγής: γειτνίαση με κατοικημένες περιοχές, τοπογραφικά χαρακτηριστικά τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εκπομπές θορύβου Παράπονα γειτόνων σε σχέση με τα επίπεδα θορύβου. β) καθορισμός των μέτρων διαχείρισης του κινδύνου Εφόσον εκτιμηθούν οι περιβαλλοντικοί και οι κοινωνικοί κίνδυνοι του έργου, το επόμενο βήμα είναι ο καθορισμός των, μέτρων που θα απαιτούντο προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν, ελαττωθούν ή διαχειριστούν αυτοί οι κίνδυνοι. Εάν ο χορηγός του έργου έχει ήδη προτείνει μέτρα για τη διαχείριση των ενδεχόμενων κινδύνων, ο(η) αναλυτής(τρια) θα αξιολογήσει κατά πόσον αυτά τα μέτρα είναι αποδεκτά. Εάν δεν είναι αποδεκτά ή εάν έχουν προταθεί μέθοδοι μόνον για την άμβλυνση των κινδύνων, ο υπεύθυνος ανάπτυξης του έργου υποχρεούται να τροποποιήσει το έργο κατά τρόπο που να εξασφαλίζει ικανοποιητική διαχείριση των κινδύνων. Τα μέτρα διαχείρισης του κινδύνου, μπορούν να ανεβρεθούν μέσω εργοστασιακών ή τομεακών καλών πρακτικών, διεθνών ή άλλων ευρέως χρησιμοποιούμενων/ αποδεκτών standards κλπ. Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο τμήμα, ο Πίνακας 1 περιλαμβάνει κάποια μέτρα άμβλυνσης/ αποζημίωσης, ωστόσο, δεν θα έπρεπε να θεωρούνται αυτά ως πλήρη ή ότι εξαντλούν το εν λόγω ζήτημα, αντίθετα θα πρέπει να θεωρούνται ως απλά ενδεικτικά. Ο λίστα με τις ερωτήσεις που ακολουθεί μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό του βαθμού συμμόρφωσης που έχει το έργο προς τους ισχύοντες κανονισμούς, standards, και κατευθυντήριες οδηγίες καλών πρακτικών και πρωτοκόλλων διαχείρισης κινδύνου. Η λίστα είναι δομημένη από ξεχωριστά τμήματα, με το πρώτο τμήμα να περιέχει γενικές ερωτήσεις οι οποίες πρέπει να απαντώνται σε κάθε έργο, ενώ τα επόμενα τμήματα της λίστας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνον όταν κρίνεται ότι είναι απαραίτητο ή ότι αφορούν το έργο. Πίνακας (3) 2: Λίστα ερωτήσεων για τον καθορισμό του σταδίου β για ένα γεωθερμικό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Επίπεδο ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: Ερωτήσεις 1. Το έργο είναι συμμορφωμένο προς όλες τις νομικές απαιτήσεις για λειτουργία, έχει λάβει όλες τις απαραίτητες άδειες και εγκρίσεις; (Χρήση γης για γεωθερμική ανάπτυξη, άδειες λειτουργίας της μονάδας

παραγωγής, απαιτήσεις των τοπικών και εθνικών κυβερνητικών αρχών, κλπ) 2. Η επιλογή του τόπου εγκατάστασης της μονάδας παραγωγής έγινε αφού ελήφθησαν υπόψη όλες οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτής της ανάπτυξης, περιλαμβάνοντας τις επιδράσεις στους κατοίκους (natural habitats) και τη διαταραχή της άγριας ζωής, και επιπτώσεις στις κατοικημένες περιοχές σε σχέση με τον θόρυβο ή την οπτική ενόχληση; Υπάρχει η σχετική τεκμηρίωση με τα αντίστοιχα έγγραφα σχετικά με τη διαδικασία επιλογής της τοποθεσίας εγκατάστασης της μονάδας παραγωγής 3. Οι αέριες εκπομπές στη μονάδα παραγωγής συμμορφώνονται προς υπάρχοντες κανονισμούς εκπομπών Όλα τα έργα 4. Είναι εφικτή η επανα εισαγωγή των γεωθερμικών ρευστών στην μονάδα παραγωγής; Εάν δεν είναι, η απόρριψη των γεωθερμικών ρευστών γίνεται με περιβαλλοντικά αποδεκτό τρόπο; 5. Η θερμοκρασία και η σύνθεση των γεωθερμικών ρευστών είναι σύμφωνη με θεσπισμένα ή προτεινόμενα επίπεδα σχετικά με τη θερμοκρασία, το ph, επίπεδα απορριπτόμενων στερεών και βαρέων μετάλλων 6. Οι αέριες εκπομπές στη μονάδα παραγωγής συμμορφώνονται προς θεσπισμένα η προτεινόμενα επίπεδα ιδιαίτερα σε σχέση με τα όρια CO 2 και H 2 S 7. Έχουν ληφθεί υπόψη μέτρα πρόληψης και άμβλυνσης (κινδύνων) για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στη μονάδα παραγωγής; (σχέδια έκτακτης ανάγκης, βασικές ιατρικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις υγιεινής κλπ) 8. Είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι οι εργαζόμενοι και είναι εφοδιασμένοι με τον σωστό τεχνολογικό εξοπλισμό [προκειμένου να φέρουν εις πέρας τις εργασίες τους στη μονάδα παραγωγής; 9. Υπάρχει η κατάλληλη ρουτίνα λειτουργίας και διαχείρισης στη μονάδα παραγωγής; 10. Στο προηγούμενο στάδιο, αναγνωρίστηκαν όλοι οι μεσαίοι και υψηλοί κίνδυνοι; Έχουν αξιολογηθεί και άλλοι κίνδυνοι από αυτούς που ενδεχομένως καλύπτονται από τις ερωτήσεις 1 9, και έχουν προταθεί μέτρα άμβλυνσης (των κινδύνων); ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: 11. Έχει υλοποιηθεί κάποια αναφορά περιβαλλοντικών επιπτώσεων, περιβαλλοντικός έλεγχος, ή κάποια άλλη παρόμοια αξιολόγηση σε

σχέση με το συγκεκριμένο έργο; Απαιτείται να υλοποιηθεί; 12. Έχει προγραμματιστεί επίσκεψη στον τόπο εγκατάστασης της μονάδας παραγωγής; Απαιτείται τέτοια επίσκεψη; Προαιρετικό 13. Πως μπορεί να επηρεάσει το καθεστώς περιβαλλοντικών υποχρεώσεων της χώρας το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα; 14. Έχουν υπάρξει διαμαρτυρίες ή παράπονα σε σχέση με το έργο; Εάν ναι, έχουν λάβει προσοχής; 15. Ποια είναι τα πιθανά περιβαλλοντολογικά οφέλη από το έργο; Το γενικό σύνολο είναι ενημερωμένο για αυτά τα περιβαλλοντολογικά οφέλη; γ) Υπολογισμός του κόστους διαχείρισης του κινδύνου Το επόμενο στάδιο μετά από τον καθορισμό των μέτρων άμβλυνσης (των κινδύνων), είναι ο υπολογισμός κόστους των κινδύνων και της διαχείρισής του. Αυτό περιλαμβάνει το πραγματικό κόστος και το κόστος των μέτρων άμβλυνσης κινδύνων, καθώς επίσης και το ενδεχόμενο κόστος από την έλλειψη συμμόρφωσης (π.χ. αυξημένες κατηγορίες, πρόστιμα, και άλλες ποινές, το κλείσιμο λειτουργίας από τις περιβαλλοντολογικές αρχές, καθυστερήσεις στο έργο λόγω των απαιτήσεων αδειοδότησης, κλπ). Είναι σημαντικό να εκτιμηθούν αυτά τα κόστη ακόμη και εάν χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή ο επενδυτής μπορεί να μην είναι ευθέως εμπλεκόμενος σε αυτά: καταρχάς, κάθε κόστος που δεν έχει προβλεφθεί ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της πρότασης και δεύτερον, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα μπορεί να κριθεί υπεύθυνο έναντι κάποιων επιβαλλόμενων υποχρεώσεων (certain liability regimes). Πως ακριβώς πρέπει να είναι οι υπολογισμοί κόστους και σε ποιο βαθμό λεπτομερείς, είναι κάτι το οποίο αποφασίζει ο(η) αναλυτής(τρια). Ο(η) αναλυτής(τρια) πρέπει επίσης να λάβει υπόψη κάνε μελλοντική υποχρέωση που θα μπορούσε να προκύψει ως αποτέλεσμα αλλαγών στη περιβαλλοντική νομοθεσία, κανονισμούς και standards. Το κόστος θα πρέπει να εκτιμάται κατά περίπτωση (case by case), σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα από το προηγούμενο στάδιο. δ) Αναφορά των αποτελεσμάτων Το τέταρτο βήμα στο στάδιο περιβαλλοντικής αξιολόγησης είναι η παρουσία των πιο σημαντικών ευρημάτων στην ανασκόπηση ΠΑΚ, σε μία αναφορά η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης για την επένδυση. Η τελική αναφορά θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον τις ακόλουθες πληροφορίες: Σύντομη περιγραφή του έργου Γενικές πληροφορίες για τον χορηγό του έργου

Επίπεδο συμμόρφωσης με τους κανονισμούς της χώρας, διεθνή standards, κατευθυντήριες οδηγίες για καλές πρακτικές Κύριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και προτεινόμενες μέθοδοι άμβλυνσής τους (και αν απαιτείται ή ενδεδειγμένο να περιλαμβάνεται η αξιολόγηση για την επάρκεια αυτών των μεθόδων άμβλυνσης) Μία ανάλυση του τρόπου με τον οποίο το κόστος για τα απαραίτητα μέτρα άμβλυνσης (των κινδύνων) επηρεάζει την οικονομική βιωσιμότητα του έργου Περιβαλλοντικές ευκαιρίες (πιθανά οφέλη από το έργο) Κάθε πληροφορία που λείπει και μπορεί να είναι σημαντική για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων και ευκαιριών του έργου Στην περίπτωση μετρίων και υψηλών κινδύνων, τα κύρια ευρήματα πρέπει να υποδεικνύουν τα ζητήματα με ενδεχόμενο υψηλό κίνδυνο και τα μέτρα άμβλυνσής του, καθώς επίσης και τα αποτελέσματα των αναφορών περιβαλλοντικής αξιολόγησης και επισκέψεις στον τόπο εγκατάστασης της μονάδας παραγωγής οι οποίες μπορεί να πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια της διαδικασίας ανασκόπησης Περαιτέρω ενέργειες που απαιτούνται να γίνουν από το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή από τον χορηγό του έργου σε σχέση με τα περιβαλλοντικά ζητήματα 3. Παρακολούθηση του έργου Εάν το έργο εγκρίθηκε, το τελικό στάδιο της ΠΑΚ είναι η φάση παρακολούθησης. Για αυτόν τον σκοπό, πρέπει να εμπεριέχεται συγκεκριμένη μέριμνα στα κείμενα τεκμηρίωσης, για παράδειγμα, η απαίτηση μία ετήσιας περιβαλλοντικής αναφοράς, ανεξάρτητοι περιβαλλοντικοί έλεγχοι σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, επισκέψεις στον τόπο εγκατάστασης της μονάδας παραγωγής κλπ. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για έργα με υψηλό κίνδυνο, για τα οποία οι συμφωνίες μεταξύ των χορηγών, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ή επενδυτών πρέπει πάντα να περιλαμβάνουν μία περιβαλλοντική αναφορά και πρόταση ρήτρα αξιολόγησης. Σε αυτήν την περίπτωση η παρακολούθηση θα πρέπει να διεξάγεται σε κανονισμένα χρονικά διαστήματα (π.χ. ετησίως ή κάθε έξι μήνες), κατά προτίμηση να περιλαμβάνουν επισκέψεις στον τόπο εγκατάστασης της μονάδας παραγωγής ή ελέγχους επιπλέον των αναφορών περιβαλλοντικής αξιολόγησης του χορηγού του έργου. Για χαμηλού και μέτριου κινδύνου, θα πρέπει να επαρκούν οι ετήσιες ή εξαμηνιαίες περιβαλλοντικές αναφορές του χορηγού. Σημαντικές αλλαγές στο έργο (π.χ. προβλεπόμενες επεκτάσεις, αλλαγές στον τεχνολογικό εξοπλισμό κλπ.) κάθε τύπου χρηματοδοτικές αλλαγές (π.χ. από δάνεια σε ίδια κεφάλαια) σε και/η δικαίωμα κατάσχεσης εξ υποθήκης, θα πρέπει πάντα να έπονται της επαναξιολόγησης των περιβαλλοντικών κινδύνων. Αυτό πρέπει να γίνεται προκειμένου να προσδιοριστεί εάν το αλλαγμένο έργο φέρει περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους

και ευκαιρίες που δεν περιλαμβάνονταν στην αρχική ανασκόπηση. Η περιβαλλοντική παρακολούθηση του έργου θα πρέπει να συνεχιστεί έως ότου αποπληρωθεί το δάνειο, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή ο επενδυτής απέσυρε το μετοχικό του μερίδιο στην εταιρία, η ακυρώθηκε η λειτουργία. Αποποίηση ευθυνών Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Περιβαλλοντική Ανάλυση Κινδύνου των Γεωθερμικών Συστημάτων Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας, επιδιώκουν να χρησιμεύσουν ως ένα πρακτικό εργαλείο για την αναγνώριση και διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων που σχετίζονται με τα έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Δεν προορίζονται να αντικαταστήσουν εθνικές ή τοπικές περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες ΠΑΚ, θεωρούνται ότι αποτελούν έργο εν εξελίξει και ο ΟΗΕ σε συνεργασία με την Basel Agency for Sustainable Energy (BASE) θα συνεχίσουν να τις βελτιώνουν και τελειοποιούν, ώστε να γίνουν όσο γίνεται κατάλληλες και χρήσιμες στην ανασκόπηση των έργων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Αναγνώριση συνεισφοράς ( )