ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ. Πρόληψη καρκίνου του δέρματος

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 6 IOYNIOΣ 2013 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Σελ. 3 Yψηλού ρίσκου στις ηλικίες μεταξύ 70-90 ετών ο καρκίνος του προστάτη Δρ. Πέτρος Κίτσιος ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Σελ. 2 Επιθεώρηση και αξιολόγηση από την CHKS Πρόληψη καρκίνου του δέρματος Προφυλαχτείτε από τους κινδύνους που κρύβει ο ήλιος Η υπερβολική έκθεση σε ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία και το τεχνητό μαύρισμα ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για την ανάπτυξη δερματικών καρκινωμάτων. Επειδή η καλύτερη μέθοδος προστασίας είναι η πρόληψη, φροντίστε να διαφυλάξετε την υγεία σας, ιδιαίτερα την περίοδο αυτή με τις ψηλές θερμοκρασίες. Πρώτιστο μέλημά σας θα πρέπει να είναι η αποφυγή έκθεσης στον ήλιο, ιδίως των παιδιών, μεταξύ 10:00π.μ.-4:00μ.μ. Συστήνεται επίσης η χρήση ανοιχτόχρωμων μεταξωτών ρούχων, αντηλιακής κρέμας και καπέλου. Αποτελεί μύθο ότι τα σκούρα δέρματα και άτομα που δεν εκτίθενται υπερβολικά στον ήλιο δεν χρειάζονται προστασία. Μύθος είναι επίσης η άποψη ότι η θάλασσα ή η ομπρέλα παρέχουν προστασία. Στην πραγματικότητα η ηλιακή ακτινοβολία διεισδύει στο νερό και αντανακλάται στην άμμο και συνεπώς απορροφάται από το δέρμα. Άρθρο του Δρ. Νίκου Κατωδρύτη, Σελ. 8 Υποτροφίες σε δύο ιατρούς για μετεκπαίδευση στις ΗΠΑ Συνεχής η εκπαίδευση του προσωπικού μας ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Σελ. 6 Υποδοχή με χαμόγελο ΤΟ ΘΕΜΑ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Οι τελευταίες ιατρικές εξελίξεις που ανακοινώθηκαν στο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας Άρθρο του Δρ. Μάριου Δεκατρή, Σελ. 4 ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ Xημειοθεραπεία και αντιεμετική αγωγή Δρ. Ζωή Κορδάτου Σελ. 7 www.bococ.org.cy

EΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ Επιθεώρηση και αξιολόγηση από την CHKS Ομάδα από τέσσερεις επιθεωρητές, όλοι έμπειρα στελέχη νοσοκομείων του εξωτερικού, επιθεώρησαν το Κέντρο από τις 9 μέχρι τις 12 Απριλίου στην ανά τριετία πλήρη αξιολόγηση. Ο πολυήμερος έλεγχος κάλυψε πέραν των 2.000 κριτηρίων που έχουν εφαρμογή σε ένα νοσοκομείο όπως το Κέντρο. Το συμπέρασμά τους είναι ότι υπάρχει πλήρης συμμόρφωση με 1.881 (93%) κριτήρια, μερική συμμόρφωση με 126 και μη-συμμόρφωση με 12 κριτήρια. Σκοπός της αξιολόγησης είναι η ανανέωση της διαπίστευσης του Κέντρου από τον οργανισμό Caspe Healthcare Knowledge Systems (CHKS). Η διαπίστευση ενός νοσοκομείου αποτελεί αντικειμενική διακρίβωση ότι οι εργασίες του διεξάγονται με βάση διεθνώς αποδεκτά πρότυπα λειτουργίας, ποιότητας και ασφάλειας τόσο για τους ασθενείς όσο και για το προσωπικό. Το Κέντρο συμμετέχει στο πρόγραμμα διαπίστευσης από το Σεπτέμβριο 2004 και είναι το πρώτο νοσοκομείο σε Κύπρο και Ελλάδα που εξασφάλισε τέτοια διαπίστευση ποιότητας και είναι ένα εκ των δυο στην Κύπρο που είναι σήμερα διαπιστευμένα. Απευθυνόμενος στο προσωπικό μετά την επιθεώρηση ο Γενικός Διευθυντής του Κέντρου κ. Σταμάτης ανέφερε «Συγχαίρω τους άμεσους συντελεστές και γενικά όλο το προσωπικό για τη συστηματική εργασία και προετοιμασία κατά τους προηγούμενους μήνες και για την πολύ καλή παρουσία μας κατά την επιθεώρηση. Η αφοσίωση του προσωπικού, παρά το βαρύ κλίμα και την αγωνία που πηγάζουν από τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας, επισημάνθηκε και σχολιάστηκε θετικά από τους επιθεωρητές». Yποτροφίες σε δύο ιατρούς για μετεκπαίδευση στις ΗΠΑ Oι Καθηγητές Frank Ferris και Ilia Giovani, ο Πάτερ Μάριος και στελέχη του Κέντρου κατά την πρόσφατη εκπαιδευτική επίσκεψη των καθηγητών από τις ΗΠΑ. Το Κέντρο έχει παραχωρήσει δύο υποτροφίες στους ιατρούς Κυριάκο Στυλιανίδη και Σύλβια Λαζαρίδου για μετεκπαίδευση στην ανακουφιστική φροντίδα στις ΗΠΑ. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης είναι ένα από τα μεγαλύτερα, ολοκληρωμένα και πιστοποιημένα προγράμματα ανακουφιστικής φροντίδας στις ΗΠΑ. Έχει σχεδιαστεί για ιατρούς που επιθυμούν να εξειδικευτούν και να ακολουθήσουν μια μακροπρόθεσμη καριέρα ως ιατροί ή ακαδημαϊκοί στην ανακουφιστική φροντίδα. Είναι διάρκειας τριών ετών και περιλαμβάνει έξι μηνιαίες επισκέψεις των υπότροφων σε νοσοκομεία των ΗΠΑ, καθώς και δύο δεκαπενθήμερες επισκέψεις των καθηγητών από τις ΗΠΑ στην Κύπρο. Το Κέντρο έχει ήδη δημιουργήσει πολυθεματική ομάδα ανακουφιστικής φροντίδας που αποτελείται από ιατρούς, νοσηλευτές, κλινικούς φαρμακοποιούς, ψυχολόγο και πνευματικό. Σκοπός της ομάδας είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών μέσα από το συνδυασμό της γνώσης, των προσόντων και της εμπειρίας των ειδικών που την αποτελούν. Κυριάκος Στυλιανίδης Σύλβια Λαζαρίδου Συνεχής η εκπαίδευση του προσωπικού μας στις τεχνολογικές εξελίξεις Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης του προσωπικού των τμημάτων ακτινοθεραπείας και ιατρικής φυσικής πραγματοποιήθηκε στις 12 και 13 Απριλίου διήμερο σεμινάριο με θέμα τις εξελίξεις και τις πρακτικές εφαρμογές στην ακτινοβολία κυμαινόμενης έντασης (IMRT) και ακτινοβολία καθοδηγούμενη από εικόνα (IGRT) με έμπειρους εκπαιδευτές του European Society for Radiotherapy and Oncology (ESTRO). Ενημερωτικό Δελτίο Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου ISSN 1986-4728 (print) ISSN 1986-4736 (online) Λεωφόρος Ακροπόλεως 32, 2006 Στρόβολος, Λευκωσία Tηλ. 22841302, Fax: 22511870, email: oncology@bococ.org.cy Συντακτική Επιτροπή Δρ. Πέτρος Κίτσιος, Δρ. Πέτρος Πολυβίου, Δρ. Γιόλα Μάρκου, Δρ. Χριστόδουλος Κωνσταντίνου, Nίκη Βασιλείου, Γιώργος Πολυκάρπου, Μιχάλης Σταυρινού. Επιμέλεια-παραγωγή: Άλφα Δημιουργική, info@alfa.com.cy Εκτύπωση: Τυπογραφεία Κ. Γιαλλούρης & Υιοί Λτδ. 2

EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΠΟΥ ΔΙΕΞΗΧΘΗ ΣΤΗ ΜΑΣΣΑΛΙΑ Υψηλού ρίσκου o καρκίνος του προστάτη στις ηλικίες μεταξύ 70-90 ΑΡΘΡΟ Δρ Πέτρος Κίτσιος Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος petros.kitsios@bococ.org.cy Στο πρόσφατο συνέδριο Prostate Cancer Global Symposium στη Μασσαλία υπήρξε ειδική συνεδρία για τον καρκίνο μετά τα 70 χρόνια. Οι ασθενείς αυτοί αποτελούν το 30% του συνόλου των καρκίνων του προστάτη. Το σημαντικό όμως εύρημα ήταν ότι μεταξύ 70-90 χρόνων το 40% είναι ψηλού κινδύνου καρκίνοι. Αυτοί πρέπει να αντιμετωπίζονται ριζικά ώστε οι πιθανότητες τοπικού ελέγχου (local control) να είναι αυξημένες. Σημαντική διαφωνία καταγράφηκε μεταξύ ουρολόγων και ακτινοθεραπευτών με τους πρώτους να υποστηρίζουν σαν επιλογή τη ριζική προστατεκτομή. Οι ακτινοθεραπευτές αντέταξαν ότι οι ασθενείς με ψηλού κινδύνου καρκίνο πρέπει να αντιμετωπίζονται με συνδυασμό ακτινοθεραπείας και ορμονοθεραπείας. Τα κυριότερα επιχειρήματα των ακτινοθεραπευτικών ήταν: 1. Σε αυτές τις ηλικίες, όποια θεραπεία και αν λάβουν η επιβίωση είναι η ίδια. 2. Η ποιότητα ζωής μετά την ακτινοθεραπεία είναι καλύτερη αντίθετα με τη χειρουργική όπου τα ποσοστά ακράτειας και σεξουαλικής ανικανότητας είναι πιο ψηλά σ αυτές τις ηλικίες. 3. Πιο σημαντικό επιχείρημα ήταν ότι το 70% των ψηλού κινδύνου καρκίνων που θα υποστούν ριζική προστατεκτομή θα υποτροπιάσουν και θα χρειαστούν μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία. Στο τέλος συμφώνησαν ότι σε ψηλού ρίσκου καρκίνο του προστάτη σε άτομα άνω των 70 ετών θα πρέπει να γίνεται αυστηρή επιλογή των ασθενών για ριζική προστατεκτομή. Τονίστηκε ότι σημαντικό ρόλο στην τελική απόφαση παίζει η επιλογή των ίδιων των ασθενών. Στο θέμα του πληθυσμιακού ελέγχου αναφέρθηκε ότι παγκόσμια υπάρχει μείωση όσων προβαίνουν σε έλεγχο PSA. Ότι πλέον, όπως στην Ευρώπη, έτσι και στην Αμερική δεν συνιστάται ο έλεγχος λόγω της ανακάλυψης πολλών κλινικά μη σημαντικών καρκίνων του προστάτη (insignificant PCa) με αποτέλεσμα την υπερδιάγνωση και υπερθεραπεία με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής. Τα νέα φάρμακα είχαν όπως αναμενόταν την τιμητική τους. Τα νέα φάρμακα αφορούν τους ορμονοανθεκτικούς μεταστατικούς καρκίνους. Αυτά είναι το Zytiga (Abiraterone) το οποίο έχει αδειοδοτηθεί να χρησιμοποιείται πριν την χημειοθεραπεία με Taxotere. Σημαντική διαφωνία μεταξύ ουρολόγων και ακτινοθεραπευτών με τους πρώτους να υποστηρίζουν σαν επιλογή την ριζική προστατεκτομή. Οι ακτινοθεραπευτές προτείνουν συνδυασμό ακτινοθεραπείας και ορμονοθεραπείας. Το δεύτερο είναι το Enzalutamide το οποίο έχει λάβει έγκριση για χρήση μετά το Taxotere. Η μελέτη για τη χρήση του πριν τη χημειοθεραπεία είναι σε εξέλιξη. Τα προαναφερθέντα έχουν διαφορετικό τρόπο δράσης και είναι δύο καλές επιλογές. Το τρίτο είναι το Radium-223, ένα ραδιοϊσότοπο, που χρησιμοποιείται σε οστικές μεταστάσεις. Υπάρχει και ένα τέταρτο φάρμακο το Orteronel το οποίο ελέγχεται για χρήση πριν και μετά τη χημειοθεραπεία. Καθορισμός «επιπέδων ιατρικής φροντίδας» Σε ειδική συνεδρία τονίστηκε η ανάγκη καθορισμού «επιπέδων ιατρικής φροντίδας» (standards of care). Είναι ένα θέμα που άπτεται θεμάτων πολιτικής στον τομέα της υγείας. Έχει μια οικονομική πτυχή και μια δεοντολογική-επιστημονική πτυχή που είναι και η πιο σημαντική. Καθορισμός επίπεδων ιατρικής φροντίδας σημαίνει την εφαρμογή και άσκηση ιατρικών πρακτικών που να συνάδουν με κατευθυντήριες γραμμές σε σχέση με διάγνωση, σταδιοποίηση, θεραπεία. Αυτό σημαίνει κοινές πρακτικές από όλους σε ό,τι αφορά την άσκηση της ογκολογίας. Σ εμάς όλα αυτά δεν έχουν αρχίσει να συζητούνται σε εθνικό επίπεδο. Έτσι ο καθένας κάνει αυτό που θεωρεί σωστό. Στο Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου λειτουργούμε με βάση πρωτόκολλα διεθνώς αποδεκτά, καθορισμένα και κατατεθειμένα στο Κέντρο υποστηριζόμενα από διεθνή βιβλιογραφία. 3

ΤΟ ΘΕΜΑ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Τελευταίες εξελίξεις στη θεραπεία το Ανασκόπηση από το συνέδριο της Αμερικάνικης Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) 31 Μαΐου - 4 Ιουνίου 2013, Σικάγο, ΗΠΑ Με βάση στοιχεία του Αρχείου Καρκίνου Κύπρου για το έτος 2008 ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και ο πέμπτος συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες. Τα περισσότερα περιστατικά παρουσιάζονται σε ηλικίες άνω των 60 χρόνων σε αναλογία 3:1 άνδρες προς γυναίκες. Στην Κύπρο το 2008 διαγνώστηκαν 250 περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση 289.000 νέα περιστατικά με 250.000 θανάτους. Οι δύο κύριες μορφές της marios.decatris@bococ.org.cy ΑΡΘΡΟ Δρ. Μάριος Δεκατρής Παθολόγος Ογκολόγος ασθένειας είναι ο μη-μικροκυτταρικός (ΜΜΚΠ) και ο μικροκυτταρικός (ΜΚΠ). Ο ΜΜΚΠ αντιμετωπίζεται ανάλογα με το στάδιο της ασθένειας. Τα αρχικά στάδια είναι τα ΙΑ-ΙΙΒ, τα στάδια ΙΙΙΑ- Β αναλογούν σε περιορισμένη τοπικά ασθένεια ενώ το στάδιο ΙV αντιστοιχεί σε μεταστατική. Στους περισσότερους ασθενείς η ασθένεια εντοπίζεται σε προχωρημένο στάδιο όταν πλέον η ριζική θεραπεία δεν είναι δυνατή. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπιση του ΜΜΚΠ όπως η ενσωμάτωση της συμπληρωματικής χημειοθεραπείας μετά από χειρουργική αφαίρεση αρχικού σταδίου όγκου και οι μοριακά στοχευόμενες θεραπείες με αναστολείς EGFR (Erlotinib ή Gefitinib) στο μεταστατικό στάδιο. Στο πρόσφατο ετήσιο συνέδριο της ASCO παρουσιάστηκαν μελέτες με τα αποτελέσματα που καταγράφονται στη συνέχεια. Οι δύο κύριες μορφές της ασθένειας είναι ο μη-μικροκυτταρικός (ΜΜΚΠ) και ο μικροκυτταρικός (ΜΚΠ). Ο ΜΜΚΠ αντιμετωπίζεται ανάλογα με το στάδιο της ασθένειας. Τα αρχικά στάδια είναι τα ΙΑ-ΙΙΒ, τα στάδια ΙΙΙΑ-Β αναλογούν σε περιορισμένη τοπικά ασθένεια ενώ το στάδιο ΙV αντιστοιχεί σε μεταστατική. 4

υ καρκίνου του πνεύμονα ΜΜΚΠ σε προχωρημένο μεταστατικό στάδιο H χρήση βιοδεικτών (μορίων που εντοπίζονται στα καρκινικά κύτταρα) μπορεί να βοηθήσει στην επιλογή θεραπειών με πιο ψηλές πιθανότητες ανταπόκρισης. Η μελέτη του Barlesi απέδειξε ότι περίπου οι μισοί ασθενείς με ΜΜΚΠ έχουν όγκους με μεταλλάξεις για τους οποίους στο προσεχές μέλλον θα είναι εφικτές μοριακά στοχευόμενες θεραπείες. Οι μελέτες των Bepler και Moran έδειξαν δυστυχώς ότι η εξατομικευμένη χημειοθεραπεία δεν είναι ακόμη ανώτερη από τη συνηθισμένη. Άλλες δημοσιεύσεις συνέκριναν τη χορήγηση διαφόρων σχημάτων χημειοθεραπείας συντήρησης χωρίς να υπάρχει όμως κανένα όφελος επιβίωσης, όπως η σύγκριση του σκευάσματος Erlotinib έναντι χημειοθεραπείας με Docetaxel σε προθεραπεύμενους ασθενείς με μεταστατικό ΜΜΚΠ. Η μελέτη GALAXY-1 ανέδειξε αυξημένη επιβίωση στο αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα με το σκεύασμα GANETESPID (αναστολέας HSP-90) σε συνδυασμό με το υπό ευρεία χρήση Docetaxel έναντι μονοθεραπείας με Docetaxel σαν θεραπεία 2ης γραμμής. Θα χρειαστεί επιβεβαιωτική μελέτη προτού το GANETESPID λάβει έγκριση για χρήση στο ΜΜΚΠ. Δημοσίευση σχετική με το αντίσωμα PD-L1 σε ασθενείς με ΜΜΚΠ παρουσίασε ενθαρρυντικά προκαταρτικά αποτελέσματα. Τρεις παρουσιάσεις αφορούσαν κλινικές μελέτες με νέα σκευάσματα με θετικά αποτελέσματα, ως ακολούθως: α) με το DABRAFENIB σε ασθενείς με την μετάλλαξη BRAF V600E επιτεύχθηκε έλεγχος της ασθένειας στο 60% των ασθενών, β) με τον αναστολέα του ALK, LDK378, σε ασθενείς με ALK θετικό ΜΜΚΠ παρατηρήθηκαν ποσοστά ανταπόκρισης στη θεραπεία (δηλ. σμίκρυνση των όγκων) σε 70% των ασθενών με μέση διάρκεια ανταπόκρισης τους 7½ μήνες, γ) με το NINTEDANIB σε συνδυασμό με το Docetaxel σαν θεραπεία δεύτερης γραμμής στο ΜΜΚΠ αυξήθηκε η επιβίωση ασθενών με αδενοκαρκίνωμα κατά 2 3 μήνες. Περιορισμένος τοπικά ΜΜΚΠ και ΜΚΠ Η χρήση του εμβολίου L-BLP25 σε μη-χειρουργήσιμο ΜΜΚΠ σταδίου ΙΙΙ μετά από συμβατική χημειοακτινοθεραπεία ήταν εφικτή, όμως δεν ανέδειξε όφελος στην επιβίωση. Η χορήγηση μεγαλύτερης δόσης εξωτερικής ακτινοθεραπείας (74 Gy αντί 60 Gy) ήταν πιο τοξική και με χειρότερη επιβίωση και η χρήση βραχυθεραπείας σε συνδυασμό με χειρουργείο σε ασθενείς ψηλού κινδύνου είχε αρνητικά αποτελέσματα. Η προσθήκη της ακτινοθεραπείας σε χειρουργήσιμο ΜΜΚΠ σταδίου ΙΙΙΑ δεν βελτίωσε την επιβίωση, ενώ η επιβίωση ασθενών με στάδιο ΙΙΙΑ ΜΜΚΠ και συγκεκριμένα με αδενοκαρκίνωμα, βελτιώθηκε με την προσθήκη χειρουργείου μετά από χημειοακτινοθεραπεία. Η χορήγηση του SUNITINIB σαν θεραπεία συντήρησης σε μεταστατικό ΜΚΠ είχε ενθαρρυντικά αποτελέσματα, θα χρειαστεί όμως επιβεβαιωτική μελέτη τρίτης φάσης. Συμπεράσματα 1. Σε ασθενείς με ΜΜΚΠ σταδίου ΙΑ-ΙΙΒ το χειρουργείο και ακολούθως η συμπληρωματική χημειοθεραπεία παραμένουν σταθερά οι θεραπείες εκλογής. 2. Σε ασθενείς με περιορισμένο τοπικά ΜΜΚΠ (στάδιο ΙΙΙΑ-ΙΙΙΒ), ο συνδυασμός χημείο/ακτινοθεραπειας συνεχίζει να είναι η θεραπεία πρώτης επιλογής. 3. Σε ασθενείς με προχωρημένο ΜΜΚΠ (στάδιο ΙV) η χορήγηση χημειοθεραπείας ( Platinum-doublets ), το Docetaxel/Pemetrexed (ανάλογα με τον ιστολογικό τύπο του όγκου) και οι αναστολείς EGFR (Erlotinib/Gefitinib) παραμένουν στο οπλοστάσιο για αντιμετώπιση της ασθένειας. 4. Σε ασθενείς με ΜΚΠ το Sunitinib έχει δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα, χρειάζεται όμως επιβεβαιωτική μελέτη 3ης φάσης προτού το σκεύασμα αξιολογηθεί για έγκριση από τις αρμόδιες αρχές για ευρεία χρήση. Οι πιο πάνω θεραπείες, συμπεριλαμβανομένης και της αρχικής διερεύνησης/ σταδιοποίησης/χειρουργείου,προσφέρονται στο Ογκολογικό Κέντρο σε συνεργασία με την πνευμονολογική και θωρακοχειρουργική κλινική του ΓΝ Λευκωσίας καθώς επίσης και με πνευμονολόγους/θωρακοχειρούργους από τον ιδιωτικό τομέα. Η συμμετοχή ασθενών σε κλινικές μελέτες ενθαρρύνεται υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν κατάλληλες ανοικτές μελέτες και υποδομή στήριξης. 5

YΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΜΗΜΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ Υποδοχή με κατανόηση και χαμόγελο Ώρες λειτουργίας: 7:30-16:30 Τηλέφωνο επικοινωνίας: 22841350 ηλεκτρονική διεύθυνση: maro.leonidou@bococ.org.cy eleni.mavri@bococ.org.cy H Ελένη Μαυρή και η Μάρω Λεωνίδου. Η πρώτη εντύπωση, λένε πολλοί, είναι η πιο σημαντική πολλές φορές στο χτίσιμο μιας σχέσης. Η σχέση των ασθενών με το ακτινοδιαγνωστικό και ακτινοθεραπευτικό τμήμα του Κέντρου ξεκινά από το τμήμα υποδοχής απέναντι από τους ανελκυστήρες, όπου τους περιμένουν με όμορφο χαμόγελο και μια ειλικρινή καλημέρα η Μάρω Λεωνίδου και η Ελένη Μαυρή. Οι κοπέλες υποδέχονται πρόθυμα τους ασθενείς από νωρίς το πρωί και ακούραστα όλη μέρα προσπαθούν να διευθετήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα ραντεβού τους για κάποια ακτινοδιαγνωστική εξέταση ή να τους κατευθύνουν για κάποια συνεδρία ακτινοθεραπείας. Τα ραντεβού του ακτινολογικού τμήματος (Αξονικός Τομογράφος, Υπερηχογραφία, Μαστογραφία) διευθετούνται είτε απευθείας είτε με τηλεφωνική επικοινωνία. Επίσης το τμήμα υποδοχής διευκολύνει την πρόσβαση των ασθενών στο εξεταστήριο του υπογείου. Μέρος των καθηκόντων της Ελένης και της Μάρως, όπως τις γνωρίζουν πολλοί ασθενείς, είναι η διευθέτηση της ψηφιοποίησης κάποιας απεικονιστικής εξέτασης (δημιουργία CD) και η προμήθεια πιστοποιητικών ασθενείας σε όσους το επιθυμούν. Ο φόρτος εργασίας και η πίεση που δέχεται το τμήμα υποδοχής από ασθενείς και γιατρούς πολλές φορές είναι υπερβολική. Η υπομονή από όλους και η παροχή του απαραίτητου χρόνου βοηθά στη σωστή εξυπηρέτηση όλων και στην αποφυγή λαθών. Η έγκαιρη ενημέρωση του τμήματος από τους ασθενείς για τυχόν αλλαγές στα ραντεβού τους διευκολύνει το σωστό προγραμματισμό. Η Μάρω και η Ελένη είναι έτοιμες να βοηθήσουν με κάθε δυνατό τρόπο. Πάντα με κατανόηση και χαμόγελο. 6

ANΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ Χημειοθεραπεία και αντιεμετική αγωγή ΑΡΘΡΟ Δρ. Ζωή Κορδάτου Ειδικευόμενη Παθολόγος Ογκολόγος zoe.kordatou@bococ.org.cy Η εικόνα που έχουμε, ακόμα και από τον κινηματογράφο όπου ο καρκινοπαθής παρουσιάζεται σαν ένας ταλαιπωρημένος ασθενής να κάνει ασταμάτητα εμετό, είναι παραπλανητική και αδικαιολόγητη. Η εποχή αυτή έχει παρέλθει. H ναυτία (αναγούλα) και ο έμετος είναι ίσως οι πλέον αποθαρρυντικές παρενέργειες που ενδέχεται να παρουσιάσει η χημειοθεραπεία. Η εικόνα που έχουμε, ακόμα και από τον κινηματογράφο όπου παρουσιάζεται ο καρκινοπαθής σαν ένας ταλαιπωρημένος ασθενής να κάνει ασταμάτητα εμετό, είναι παραπλανητική και αδικαιολόγητη. Η εποχή αυτή έχει παρέλθει. Πολλά καινούρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται προληπτικά συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αυτών. Η εμετογόνος δράση της χημειοθεραπείας μπορεί να παρουσιαστεί στο πρώτο εικοσιτετράωρο από τη λήψη της ή καθυστερημένα μετά το πρώτο εικοσιτετράωρο. Πολύ σπάνια δε, μπορεί κάποιος ασθενής να παρουσιάσει τα συμπτώματα πριν την χορήγηση της χημειοθεραπείας, μετά από μια προηγούμενη άσχημη εμπειρία από παλαιότερη χημειοθεραπεία, κυρίως από άγχος ή ανάκληση του γεγονότος. Πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν έχουν όλα τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα την ίδια εμετογόνο δράση. Ανάλογα με το σχήμα που θα λάβει ο ασθενής, ο ιατρός θα συστήσει και την κατάλληλη αντιεμετική αγωγή. Οι τρεις βασικές κατηγορίες φαρμάκων που έχουν δράση στη ναυτία και στον εμετό που προκαλεί η χημειοθεραπεία είναι: α) οι ανταγωνιστές των υποδοχέων της 5-υδρόξυτρυπταμίνης, β) τα γλυκοκορτικοειδή και γ) οι νεότεροι ανταγωνιστές των υποδοχέων της νευροκινίνης-1. Το Κέντρο διαθέτει σκευάσματα και από τις τρεις κατηγορίες όπως είναι η οντανσεντρόνη, η δεξαμεθαζόνη και η απρεπιτάντη. Φάρμακα με επιπλέον δράση που χρησιμοποιούνται συχνά για την ύφεση των συμπτωμάτων αυτών είναι: η μετοκλοπραμίδη που βοηθάει στην ταχύτερη κένωση του στομάχου, η προχλορπεραζίνη και η αλλοπεριδόλη που δρα σαν ντοπαμινεργικός ανταγωνιστής και λιγότερο συχνά οι βενζοδιαζεπίνες, η λοραζεπάμη και η αλπραζολάμη. Η ολανζαπίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις εμμένουσας ναυτίας και έμεσης που προηγείται της χημειοθεραπείας. Η χορήγηση των φαρμάκων αυτών σε άλλες μορφές (ενέσιμα, υπόθετα) δίνει τη δυνατότητα αντιμετώπισης των περιστατικών που δεν ανταποκρίνονται στη συνήθη αγωγή από του στόματος. Οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται να λαμβάνουν την αγωγή που τους συνταγογραφείται προληπτικά, έστω και αν δεν παρουσιάζουν συμπτώματα αρχικά και νιώθουν φαινομενικά καλά. Τα διαθέσιμα φάρμακα μάς επιτρέπουν να επικεντρωθούμε στον ουσιαστικό χειρισμό της νόσου και όχι των παρενεργειών. Με τη χορήγηση της κατάλληλης αγωγής επίσης, η εμπειρία των ασθενών γίνεται λιγότερο δυσάρεστη. 7

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΛΥΝΟΥΝ ΤΙΣ ΑΠΟΡΙΕΣ ΣΑΣ Καρκίνος του δέρματος: Πρόληψη Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπου. Προφυλάσσει τα εσωτερικά όργανα από τραυματισμούς, μικρόβια απώλεια υγρών. Βοηθά στον έλεγχο της θερμοκρασίας του σώματος και στην αποβολή τοξικών ουσιών. Διαθέτει αισθητήρια κύτταρα υπεύθυνα για την αισθητικότητα δηλαδή την αίσθηση της θερμοκρασίας, της αφής, του πόνου κλπ. Ο καρκίνος του δέρματος είναι ο πιο συχνός καρκίνος. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται να αναλογεί στο 50% των διαγνώσεων. Το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα ανήκουν στα μη-μελανωτικά καρκινώματα. Διαχωρίζονται από τα μελανώματα λόγω διαφορετικής εμφάνισης, διάγνωσης, θεραπείας και πρόγνωσης. Τα περισσότερα μη-μελανωτικά καρκινώματα αναπτύσσονται σε περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα συνήθως καταστρέφει τοπικά την περιοχή στην οποία αναπτύσσεται και σπάνια εναποθέτει μεταστάσεις. Το ακανθοκυτταρικό εναποθέτει μεταστάσεις σε μικρό ποσοστό. Τα δύο αυτά καρκινώματα είναι θεραπεύσιμα. Το πιο σοβαρό είδος είναι τα μελανώματα που προέρχονται από τα μελανοκύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που παράγουν μελανίνη. Είναι επικίνδυνα αλλά θεραπεύσιμα. ΑΡΘΡΟ Δρ. Νίκος Κατωδρύτης Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος nicos.katodritis@bococ.org.cy Αλήθειες και ψέματα Αποτελεί μύθο ότι τα σκούρα δέρματα και άτομα που δεν εκτίθενται υπερβολικά στον ήλιο δεν χρειάζονται προστασία. Πραγματικότητα είναι ότι οποιοσδήποτε μπορεί να εμφανίσει καρκίνο δέρματος. Μύθος επίσης η άποψη ότι η θάλασσα ή η ομπρέλα παρέχουν προστασία. Στην πραγματικότητα η ηλιακή ακτινοβολία διεισδύει στο νερό και αντανακλάται στην άμμο και συνεπώς απορροφάται από το δέρμα. Πραγματικότητα είναι ακόμα ότι ο δερματικός καρκίνος, ο οποίος οφείλεται κυρίως στην ηλιακή ακτινοβολία, μπορεί να προληφθεί ή να διαγνωστεί έγκαιρα και σε αρχικά στάδια να θεραπευτεί πλήρως. Αρνητικοί παράγοντες Στην ανάπτυξη δερματικών καρκινωμάτων συμβάλλουν οι πιο κάτω παράγοντες: Υπερβολική έκθεση σε ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία/τεχνητό μαύρισμα, Ανοιχτόχρωμο δέρμα (ξανθά/κόκκινα μαλλιά, γαλάζια μάτια), Έκθεση σε χημικές ουσίες/ακτινοβολία, Κληρονομικότητα, Πολλαπλοί ασυνήθιστοι σπίλοι (ελιές), Εγκαύματα στην παιδική ηλικία. Το μελάνωμα, λόγω θέσης εντοπίζεται νωρίς. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει είναι αλλαγές στο δέρμα όπως, σπίλοι που αλλάζουν μέγεθος, χρώμα, σχήμα ή προκαλούν φαγούρα, αιμορραγία και πόνο. Τι να προσέξετε Ο κίνδυνος εμφάνισης μειώνεται με: 1. Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο μεταξύ 10:00π.μ.-4:00μ.μ., ιδίως για τα παιδιά. 2. Χρήση ανοιχτόχρωμων μεταξωτών ρούχων. 3. Χρήση αντηλιακής κρέμας τουλάχιστον 15 δειχτών προστασίας, η οποία να επαλείφεται 30 λεπτά πριν κάθε εξωτερική δραστηριότητα και να επαναλαμβάνετε κάθε δύο ώρες, όπως και μετά το κολύμπι. Το αντηλιακό δεν προστατεύει από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Καλό είναι να χρησιμοποιείται και σε συννεφιά αφού η υπεριώδης ακτινοβολία διαπερνά τα σύννεφα. 4. Χρήση καπέλου για προστασία προσώπου, αυτιών, λαιμού. 5. Χρήση γυαλιών ηλίου. 6. Αποφυγή τεχνητού μαυρίσματος. 8