Ζ πξνθεηεία θαη ε καληηθή ηέρλε εκθαλίδνληαη λα είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλεο κεηαμύ ηνπο. Σύκθσλα κε ηνπο αξραίνπο Έιιελεο, ε καληηθή ήηαλ ε επηζηήκε ησλ νησλώλ θαη εθαξκνδόηαλ κε πνηθίινπο ηξόπνπο, όπσο γηα παξάδεηγκα ε εξκελεία ηνπ πεηάγκαηνο ησλ πνπιηώλ.
Ζ εξκελεία ηνπ πεηάγκαηνο ησλ πνπιηώλ ήηαλ ηόζν δηαδεδνκέλε, ώζηε ην όλνκα ηνπ πνπιηνύ «όξληο» ζήκαηλε «νησλόο». Σεκαζία δηλόηαλ γηα ηελ θαηεύζπλζε πνπ πεηνύζαλ ηα πνπιηά, γηα ην ύςνο, αιιά θαη ηνλ ηξόπν πεηάγκαηόο ηνπο. Γπν ζεκαληηθνί κάληεηο ηεο αξραηόηεηαο είλαη ν Κάιραο θαη ν Έιελνο, πεξίθεκνη γηα ηελ ηθαλόηεηά ηνπο ζηελ εξκελεία απηώλ ησλ νησλώλ.
Άιινη ηξόπνη νησλνζθνπίαο ήηαλ ε κειέηε ησλ νπξάλησλ ζεκείσλ, ησλ θεξαπλώλ θαη ησλ ζεηζκώλ. Αθόκα κπνξνύζαλ λα κειεηήζνπλ θαη κία ζηαγόλα ηεο βξνρήο, ελώ ηδηαίηεξε ζεκαζία έδηλαλ ζηα όλεηξα, πνπ ζεσξνύληαλ σο ηξόπνη γηα λα ιάβεη θαλείο ζπκβνπιέο από ηνπο ζενύο, όπσο γηλόηαλ ζηα ηεξά ηνπ Αζθιεπηνύ. Πνιινί κάληεηο ηεο αξραηόηεηαο εμέηαδαλ ηα εληόζζηα ησλ δώσλ πνπ είραλ ζπζηαζηεί (θπξίσο ην ζπθώηη), ή ηελ θιόγα πνπ έθαηγε ζην βσκό ηνπ ζπζηαζηήξηνπ. Γεληθά, έδηλαλ πνιύ κεγάιε ζεκαζία ζηνπο νησλνύο, πνιιέο θνξέο κάιηζηα ζε ηόζν ππεξβνιηθό ίζσο βαζκό, πνπ αθόκα θαη έλα θηέξληζκα, κπνξνύζε λα απνηειέζεη ζεκάδη γηα θάπνην ζεκαληηθό γεγνλόο, ή ζπκβνπιή γηα λα παξζεί κία δύζθνιε απόθαζε.
Μία ελδηαθέξνπζα κνξθή ηεο ηόηε αξραηόηεηαο είλαη νη πξνθήηεο. Ωο ηέηνηνη ραξαθηεξίδνληαλ νη άλζξσπνη πνπ είραλ δερηεί από ηνπο ζενύο ην ράξηζκα λα πξνθεηεύνπλ. Οη γπλαίθεο πξνθήηηζζεο νλνκάδνληαλ ζηελ αξραία Διιάδα Σίβπιιεο, ελώ νη άληξεο νλνκαδόληνπζαλ Βάθηο.
Πέξα από ηελ νησλνζθνπία θαη ηνπο πξνθήηεο πνπ έγξαθαλ δηθνξνύκελεο πξνθεηείεο, πην επίζεκε κνξθή καληείαο κπνξνύζε λα δεηεζεί από ηα ηεξά, όπνπ ππήξρε καληείν ελ ελεξγεία. Υπήξραλ πνιιά ηέηνηα καληεία θαη δεκηνπξγήζεθαλ θαηλνύξγηα κέρξη θαη ηε ξσκατθή επνρή.
Έλα καληείν είλαη εθείλν πνπ βξηζθόηαλ ζην ηεξό ηεο ζεάο Γήκεηξαο, ζηελ Πάηξα ηεο Αραΐαο. Σύκθσλα κε ηνλ Παπζαλία,δεηνύζαλ ζπκβνπιέο από ην καληείν απηό γηα ζέκαηα πγείαο. Κξεκνύζαλ έλαλ θαζξέθηε κε έλα ιεπηό ζθνηλί θαη ηνλ θαηέβαδαλ κέρξη ηελ πεγή ηνπ καληείνπ, πξνζέρνληαο λα κε βπζηζηεί ζην λεξό, αιιά λα αθνπκπάεη κόιηο ζηελ επηθάλεηά ηνπ. Μεηά από πξνζεπρή ζηε ζεά Γήκεηξα θαη ζπζία (θαύζε ιηβαληνύ), θνίηαδαλ κέζα ζηνλ θαζξέθηε πνπ έδεηρλε ηνλ αζζελή λεθξό ή δσληαλό.
Μαληείν ηνπ Τξνθσλίνπ Μαληεία κε κεγαιύηεξε θήκε ήηαλ απηό ηνπ Ακθηάξανπ (ζηα ζύλνξα ηεο Αηηηθήο κε ηε Βνησηία), ηνπ Τξνθσλίνπ θαη ηνπ Απόιισλα ζην ηεξό ησλ Βαγρηδώλ ή Γηδύκεηνλ (πνπ βξηζθόηαλ θνληά ζηε Μίιεην ηεο Ησλίαο).
Τα δύν γλσζηόηεξα καληεία ηνπ αξραίνπ ειιεληζκνύ ήηαλ ην καληείν ησλ Γειθώλ θαη ην καληείν ηεο Γσδώλεο. Σην καληείν ηεο Γσδώλεο, ζηνπο πξόπνδεο ηνπ όξνπο Τόκαξνο, ν Εεπο έδηλε ηνπο ρξεζκνύο ηνπ κε ηε θσλή ησλ δξπώλ θαη ηνπ αλέκνπ. Οη ηεξείο πνπ ππεξεηνύζαλ ζην λαό νλνκάδνληαλ Σειινί, θνηκόληνπζαλ επάλσ ζην έδαθνο θαη δελ έπιελαλ πνηέ ηα πόδηα ηνπο.
Τα κελύκαηα ηνπ Γηόο δηλόληνπζαλ κέζα από ηνπο ςηζύξνπο πνπ έθαλε ην θύιισκα ησλ ηεξώλ Γξπώλ ηνπ καληείνπ, ηνπο νπνίνπο εξκήλεπαλ νη ηεξείο. Έλαλ άιιν ηξόπν ρξεζκνδόηεζεο καζαίλνπκε από ηνλ Σηξάβσλα: ζην ηεξό ππήξρε έλα ράιθηλνο ιέβεηαο ζηεξηγκέλνο ζε κία θνιόλα.σε κηα δηπιαλή θνιόλα ππήξρε ην άγαικα ελόο παηδηνύ πνπ θξαηνύζε έλα καζηίγην κε ηξηπιή ράιθηλε αιπζίδα, ε νπνία κε ηνλ άλεκν ρηππνύζε ηνλ ράιθηλν ιέβεηα θαη νη κάληεηο κεηέθξαδαλ ηηο δνλήζεηο πνπ παξαγόληνπζαλ από ηα ρηππήκαηα ζε ρξεζκνύο.
Αζύγθξηηα πην θεκηζκέλν από θάζε άιιν καληείν ηεο αξραηόηεηαο, ήηαλ απηό ηνπ Απόιισλα ζηνπο Γειθνύο. Τν καληείν ησλ Γειθώλ είλαη γλσζηό από ηνλ 7ν αηώλα πξν Φξηζηνύ. Γελ ήηαλ θάζε εκέξα επλντθή γηα λα δεηεζεί ρξεζκόο από ην καληείν θαη ε ζπλζήθε απηή επέηεηλε ην γεγνλόο ηνπ ζρεκαηηζκνύ νπξάο κέζα ζην ηεξό, ώζηε λα εμαζθαιηζηεί ε πξνηεξαηόηεηα ζηελ αλαδήηεζε ησλ ζπκβνπιώλ ηνπ καληείνπ. Δθηόο από ηελ πξνζθνξά ζην καληείν, πνπ πνίθηιιε αλάινγα κε ην εάλ ν ρξεζκόο δεηνύληαλ από θάπνηα πόιε ή θάπνηνλ ηδηώηε.
Γηα λα εγθξηζεί ην θαηά πόζνλ ν ζεόο ήζειε λα απαληήζεη ζε θάπνηνη εξώηεκα, έπξεπε λα ζπζηαζηεί κηα θαηζίθα, ηελ νπνία πξνεγνπκέλσο είραλ βξέμεη κε θξύν λεξό: εάλ ε θαηζίθα δελ έηξεκε από ην θξύν, ζεσξνύζαλ όηη ν ζεόο δελ ήζειε λα απαληήζεη ζηελ εξώηεζε. Σε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε, ε δηαδηθαζία ζπλερηδόηαλ κε ηελ είζνδν ζην λαό θαη ηελ παξάδνζε ηεο δεηνύκελεο εξώηεζεο, ε νπνία είρε ήδε πξνεηνηκαζηεί από πξηλ ζε γξαπηή κνξθή.
Ο ελδηαθεξόκελνο κπνξνύζε λα εηζέιζεη κόλν κέρξη έλα ζεκείν ηνπ λανύ. Σην βάζνο ππήξρε ην άδπην, έλαο απαγνξεπκέλνο ρώξνο όπνπ βξηζθόηαλ ε Ππζία. Ζ Ππζία ήηαλ επηιεγκέλε αλάκεζα ζε γπλαίθεο ησλ Γειθώλ θαη δνύζε ζε απνκόλσζε θαη αγλόηεηα. Καζόηαλ επάλσ ζε έλαλ ηξίπνδα κέζα ζην άδπην, θνληά ζε κηα ηεξή πέηξα ζε ζρήκα ηξνύινπ, πνπ νλνκαδόηαλ νκθαιόο θαη ζπκβόιηδε ην θέληξν ηεο γεο.
Μέζα ζην άδπην θαη από κηα ξσγκή ηνπ βξάρνπ έβγαηλαλ αλαζπκηάζεηο πνπ ζεσξείηαη όηη πξνθαινύζαλ κηα εθζηαηηθή θαηάζηαζε ζηελ Ππζία. Δθείλε, θαζηζκέλε επάλσ ζηνλ ηξίπνδα, καζνύζε θύιια Γάθλεο θαη έπηλε λεξό από ηελ ηεξή πεγή Καζζσηίδα..Καηά ηε δηάξθεηα ηεο έθζηαζεο ςηζύξηδε αθαηάιεπηα ιόγηα, πνπ κεηαηξεπόληνπζαλ πηζαλόηαηα ζε θείκελα από ηνπο πξνθήηεο ηνπ λανύ.
Οη πεξηζζόηεξνη ρξεζκνί ηεο Ππζίαο ήηαλ ζθνηεηλνί θαη δηθνξνύκελνη. Φαξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα είλαη ε ηζηνξία ηεο επνίθεζεο ηνπ Τάξαληα θαη ε ίδξπζε ηεο πόιεο από ηνλ Φάιαλζν, ζηα κέζα ηνπ 7νπ αηώλα πξν Φξηζηνύ. Ο Φάιαλζνο πξηλ μεθηλήζεη δήηεζε ρξεζκό από ην καληείν ησλ Γειθώλ θαη ηνπ απάληεζαλ πσο ζα θαηαθηνύζε εδάθε θαη κηα πόιε, όηαλ ζα αηζζαλόηαλ βξνρή θάησ από θαζαξό νπξαλό. Φηάλνληαο ζηελ Ηηαιία είρε πνιιέο λίθεο, αιιά δελ θαηόξζσζε λα θαηαιάβεη θάπνηα πόιε ή εδάθε.
Καζώο ζεσξνύζε αδύλαην λα βξέμεη κε θαζαξό νπξαλό όπσο έιεγε ε πξνθεηεία, ήηαλ απνγνεηεπκέλνο θαη έγεηξε ην θεθάιη ηνπ ζηα γόλαηα ηεο γπλαίθαο ηνπ, ε νπνία άξρηζε λα ςάρλεη γηα ςείξεο ζηα καιιηά ηνπ. Δθείλε ηόηε μέζπαζε ζε θιάκαηα, ηα νπνία έβξεμαλ ηα καιιηά ηνπ Φάιαλζνπ θαη μαθληθά ζπλεηδεηνπνίεζε ην λόεκα ηεο πξνθεηείαο: ηα δάθξπα ηεο γπλαίθαο ηνπ ήηαλ ζα βξνρή θαη ην όλνκά ηεο ήηαλ Αίζξα, δειαδή θαζαξόο νπξαλόο. Πξάγκαηη, ηελ επόκελε λύρηα επηηέζεθε ζηνλ Τάξαληα θαη θαηέθηεζε ηελ πόιε.