ΑΚΑΓΗΜΙΑ ΔΜΠΟΡΙΚΟΤ ΝΑΤΣΙΚΟΤ Α.Δ.Ν. ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ

ΑΚΑΓΗΜΙΑ ΔΜΠΟΡΙΚΟΤ ΝΑΤΣΙΚΟΤ Α.Δ.Ν. ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΔΠΙΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΜΑΤΡΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΘΔΜΑ: Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΔΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΤΣΙΛΙΑ ΣΗΝ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Δ ΤΓΚΡΙΗ ΜΔ ΑΛΛΟΤ ΒΑΙΚΟΤ ΣΟΜΔΙ ΣΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. ΣΟΤ ΠΟΤΓΑΣΗ: ΚΛΔΑΝΘΗ ΠΑΝΣΔΛΙΓΗ Α.Γ.Μ.: 3566 ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΛΗΦΗ ΔΡΓΑΙΑ: ΜΑΨΟ 2014 ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΓΟΗ ΔΡΓΑΙΑ: ΜΑΨΟ 2015 Α/Α ΟΝΟΜΑΣΔΠΟΝΤΜΟ ΔΙΓΙΚΟΣΗΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΙΗ ΤΠΟΓΡΑΦΗ 1 ΣΟΤΛΗ ΝΙΚΟΛΑΟ ΓΙΔΤΘΤΝΣΗ ΠΟΤΓΧΝ ΠΛΟΙΑΡΥΟ Δ.Ν. 2 ΜΑΤΡΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΥΟΛΗ ΠΛΟΙΑΡΥΧΝ ΠΛΟΙΑΡΥΟ Δ.Ν. 3 ΣΔΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΙΗ ΓΙΔΘΤΝΣΗ ΠΟΤΓΧΝ: ΣΟΤΛΗ ΝΙΚΟΛΑΟ

Περιεχόμενα 1.ΔΗΑΓΩΓΖ..1 2.ΘΑΛΑΗΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ..4 2.1Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΘΑΛΑΗΩΝ ΜΔΣΑΦΟΡΩΝ.4 2.2ΠΡΟΓΗΟΡΗΣΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΩΝΣΔ ΣΩΝ ΔΗΠΡΑΞΔΩΝ ΑΠΟ ΘΑΛΑΗΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ 4 3.ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΟΝΣΟΠΟΡΟ ΝΑΤΣΗΛΗΑ...8 3.1 Ζ ΑΞΗΑ ΣΖ ΠΟΝΣΟΠΟΡΟΤ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΜΑ...8 3.2 ΥΔΖ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ..9 4. ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΟ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑ...11 4.1 Ζ ΠΟΤΓΑΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΟΤ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ 11 4.2 ΟΗ ΓΤΟ ΚΤΡΗΑΡΥΔ ΜΔΣΑΒΛΖΣΔ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΟ ΔΗΡΔΟΝ ΣΖ ΥΩΡΑ..13 4.3 ΓΗΑΥΡΟΝΗΚΖ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΖΖ ΣΩΝ ΔΗΡΟΩΝ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΟΤ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΟ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ 14 5. ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΚΑΗ ΑΔΠ 23 5.1 ΠΩ ΥΔΣΗΕΔΣΑΗ Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΜΔ ΣΟ ΑΔΠ.23 5.2 Ζ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΖ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ Ω ΠΟΟΣΟ ΣΟ ΑΔΠ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΓΗΑΥΡΟΝΗΚΑ 23 5.3 Ζ ΠΡΩΣΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΖ ΚΡΗΖ 27 5.4 Ζ ΠΡΟΦΑΣΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΖ ΚΡΗΖ 37 5.5 Ζ ΠΟΝΣΟΠΟΡΟ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΣΟΤ ΖΜΔΡΑ.ΤΝΔΥΗΕΔΣΑΗ Ζ ΚΑΛΠΑΕΟΤΑ ΑΝΟΓΟ ΣΟΤ ΑΔΠ;.39 5.6 ΑΠΟΛΟΓΗΜΟ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑΖ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΣΖΝ ΣΔΛΔΤΣΑΗΑ ΓΔΚΑΔΣΗΑ..42 6.ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΣΟΤΡΗΜΟ ΚΑΗ ΑΔΠ.43 6.1 ΣΟΤΡΗΜΟ: ΜΔΓΑΛΔ ΓΤΝΑΣΟΣΖΣΔ ΑΝΑΠΣΤΞΔΩ ΜΔ ΑΤΣΟΓΤΝΑΜΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ...43

6.2 Ζ ΚΡΗΖ ΣΟΝ ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΟ 2009..47 6.3 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΔΗ ΠΟΛΗΣΗΚΖ...49 7. ΔΝΗΥΤΖ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΑΠΟ ΤΥΔΣΗΕΟΜΔΝΟΤ ΜΔ ΣΖΝ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟΤ ΚΛΑΓΟΤ 51 8. ΠΔΡΗΘΩΡΗΑ ΒΔΛΣΗΣΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ.54 8.1 Τπάρτοσν περιθώρια ενίστσσης της σσμβολής της Δμπορικής Ναστιλίας στο ελληνικό οικονομικό γίγνεσθαι και κατ επέκταση στο ΑΔΠ;.54 8.2 Προοπτικές της Δλληνικής Δμπορικής Ναστιλίας...55 9. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΔΗ ΠΟΛΗΣΗΚΖ...57 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΗΑ..59

1.ΔΗΑΓΩΓΖ Δίλαη γλσζηφ φηη νη Έιιελεο ήηαλ θαη είλαη ζπλδεδεκέλνη κε ηε ζάιαζζα θαη απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ θπξηαξρνχζαλ ζηελ λαπηηιία. ίγνπξα φκσο δελ ήηαλ απηφο ν ιφγνο πνπ κε παξαθίλεζε λα αζρνιεζψ κε ηε κειέηε απηήο. Σα ηειεπηαία 15 ρξφληα νη ειιεληθέο εμαγσγέο ππεξεζηψλ απμάλνληαη (ζε ζηαζεξέο ηηκέο) κε κέζν εηήζην ξπζκφ 10%, ελψ ηελ ίδηα πεξίνδν νη εμαγσγέο εκπνξεπκάησλ απμάλνληαη κε κέζν εηήζην ξπζκφ 4%. Καη κφλν απφ ην ζηνηρείν απηφ θαίλεηαη πφζν ππεξέρεη, απφ πιεπξάο εμσζηξέθεηαο, ν ηνκέαο ησλ ππεξεζηψλ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο, ράξε θπξίσο ζηε δξαζηεξηφηεηα ηεο λαπηηιίαο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ. πλεπψο, θξίλσ φηη είλαη, ρσξίο δεχηεξε ζθέςε, άμην ελαζρφιεζεο ην πψο απηή ε ρψξα πνπ ζπκκεηέρεη κε πνζνζηφ ρακειφηεξν ηνπ 0,5% ζην δηεζλέο εκπφξην (δειαδή ζην ζχλνιν ησλ παγθφζκησλ εηζαγσγψλ θαη εμαγσγψλ), έρεη θηάζεη ζην ζεκείν λα εκθαλίδεη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ ηελ παξνρή λαπηηιηαθψλ ππεξεζηψλ πνπ θαιχπηνπλ πεξίπνπ ην έλα ηέηαξην ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ ηεο, ράξε ζε έλαλ ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ ζηφιν πνπ αγγίδεη ην 15%17% ηνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ. Μάιηζηα, Διιάδα θαη Γαλία είλαη νη δχν ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ ν λαπηηιηαθφο θιάδνο ζπλεηζθέξεη ζηηο νηθνλνκίεο ησλ δχν ρσξψλ έζνδα πνιχ πςειά σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ. Πην ζπγθεθξηκέλα ην 2007, ε Γαλία θαηέγξαςε ηηο πςειφηεξεο εηζπξάμεηο ζηελ ΔΔ27 (23,1 δηο επξψ), αθνινπζνχκελε απφ ηε Γεξκαλία (19,5 δηο επξψ) θαη ηελ Διιάδα (15,7 δηο επξψ). Ωο πνζνζηφ φκσο ηνπ ΑΔΠ, νη εηζπξάμεηο γηα ηε Γαλία δηακνξθψζεθαλ ζην 10,2%, γηα ηε Γεξκαλία ζην 0,8% θαη γηα ηελ Διιάδα ζην 6,9%.Απηφ ην κεγάιν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηεο λαπηηιίαο ζην εγρψξην ΑΔΠ είλαη θαη ε ηδηνκνξθία ηεο ρψξαο καο, θη εθεί επέιεμα λα ζηαζψ. Γηάγξακκα 1 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ηεο Διιάδνο: Αηηίεο αληζνξξνπηψλ θαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο, Αζήλα, Ηνχιηνο 2010. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 1

1 Με ηνλ δηεζλή όξν Λίκπεξηη (liberty=ειεπζεξία), ραξαθηεξίζηεθε εηδηθόο ηύπνο θνξηεγνύ πινίνπ εθηνπίζκαηνο πεξίπνπ 10.500 dwt πνπ λαππεγήζεθε ζηελ Ακεξηθή (ΗΠΑ) ζε πνιύ κεγάιν αξηζκό θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθόζκηνπ Πνιέκνπ θαη πνπ παξέκεηλε ζε ελεξγό ππεξεζία πνιιά ρξόληα κεηά από απηόλ, θπξίωο γηα κεηαθνξέο νκνεηδώλ θνξηίωλ. Οη Έιιελεο λαπηηθνί θαη ηα ειιεληθά πινία αλέπηπμαλ ζεκαληηθή δξάζε κεηαθέξνληαο ζηξαηεύκαηα θαη εθόδηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ, ζηηο κάρεο ηνπ Αηιαληηθνύ. Τν θόζηνο ηεο δξάζεο απηήο ήηαλ ε απώιεηα κεγάινπ αξηζκνύ Ειιήλωλ λαπηηθώλ θαη ζρεδόλ ην ζύλνιν ηνπ ειιεληθνύ εκπνξηθνύ ζηόινπ. Μεηά ηε ιήμε ηνπ πνιέκνπ απηνύ, ινηπόλ, 100 ηέηνηα πινία «Λίκπεξηη» παξαρωξήζεθαλ δαλεηθά από ηηο ΗΠΑ ζηελ Ειιάδα, ζε Έιιελεο πινηνθηήηεο, κε ηα νπνία μεθίλεζε κεηά ηνλ πόιεκν, ε αλνδηθή πνξεία ηεο Ειιεληθήο Εκπνξηθήο Ναπηηιίαο. Τα πινία «Λίκπεξηη» έρνπλ κεγάιε ηζηνξηθή ζεκαζία γηα ηελ παηξίδα καο. Είλαη ηα πινία ηα νπνία δηαδξακάηηζαλ θαζνξηζηηθό ξόιν ζηελ αλαγέλλεζε ηεο ειιεληθήο εκπνξηθήο λαπηηιίαο, κεηά ην Β Παγθόζκην Πόιεκν. Γηαηί αθξηβώο κε απηά αλαγελλήζεθε ζηελ θπξηνιεμία (κεηαπνιεκηθά) ε Ειιεληθή Ναπηηιία. 2 Τδειίλα Χαξιαύηε, Ιζηνξία θαη Ναπηηιία, 16νο 20νο αηώλαο, Εθδόζεηο «Νεθέιε». ηφρνο, ινηπφλ, ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη ε κειέηε ηεο εληππσζηαθήο πνξείαο ηεο ζπκβνιήο ηεο εκπνξηθήο καο λαπηηιίαο ζην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζην πέξαο ηνπ ρξφλνπ, νη ιφγνη πνπ πξνθάιεζαλ ηελ ψζεζε ή ηελ πξνζσξηλή αλαραίηηζε απηήο ηεο πνξείαο, νη αδπλακίεο ή ηα ηπρφλ πεξηζψξηα βειηίσζεο ηεο ζπκβνιήο απηήο θαη νη πξννπηηθέο ηεο πνληνπφξνπ λαπηηιίαο καο. Ο θιάδνο ηφζν ηεο παγθφζκηαο φζν θαη ηεο ειιεληθήο νπζηαζηηθήο λαπηηιηαθήο ηζηνξίαο, δελ έρεη παξειζφλ κεγαιχηεξν ηνπ κηζνχ αηψλα, ζπλεπψο ζα ζέζνπκε σο αθεηεξία ηεο κειέηεο καο ην 1950. Κη απηφ γηαηί ν Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο βξήθε ηελ ειιεληθή λαπηηιία ζε αλνδηθή πνξεία. Ο πφιεκνο εθηφο απφ ηηο ζεκαληηθέο θαηαζηξνθέο θαη απψιεηεο πινίσλ έθεξε θαη λέεο επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο, κε αμηνινγφηεξε ηελ πξνκήζεηα 100 ακεξηθάληθσλ ιίκπεξηηο 1, κε επλντθνχο φξνπο θαη ηελ εγγχεζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο, ζε Έιιελεο εθνπιηζηέο. Ζ ηζηνξία ησλ ιίκπεξηηο ζεκαηνδνηεί ηε κεηαπνιεκηθή ειιεληθή εκπνξηθή λαπηηιία, ζπληείλεη ζηε δηεζλνπνίεζή ηεο θαη νδεγεί ζην επφκελν βήκα αλεμαξηεηνπνίεζεο ηεο απφ ην θξάηνο θαηαγσγήο, ζηε ζεκαία επθαηξίαο θαη γίλεηαη ην ζχκβνιν ηεο κεηαπνιεκηθήο πνληνπφξνπ ειιεληθήο λαπηηιίαο.2 πλεπψο, ην 1950 είλαη κία θαιή ρξνλνινγία, φπνπ ε Διιάδα αλαζπγθξνηεκέλε πιένλ είλαη έηνηκε λα θάλεη ειπηδνθφξν μεθίλεκα ζηελ πνληνπφξν λαπηηιία. Φηάλνληαο ζην ζήκεξα, ε εκπνξηθή λαπηηιία φρη κφλν ηα θαηάθεξε, αιιά είλαη ην κνλαδηθφ ειιεληθφ πξντφλ ην νπνίν μέθπγε απφ ηελ ρξενθνπία. Μία βηνκεραλία πνπ αληηκεηψπηζε θαη αληηκεησπίδεη ηνλ παγθφζκην αληαγσληζκφ παιηθαξίζηα θαη πνπ δηαησλίδεη θαη αθηηλνβνιεί ζηα πέξαηα ηνπ θφζκνπ ηελ ειιεληθή παξάδνζε θαη ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ. Απηή, ινηπφλ, ε κηθξή ρψξα, αλίθαλε λα δηαρεηξηζηεί ην δεκφζην ρξένο ηεο, έρεη θαηαθέξεη λα επηβηψζεη αλά ηνπο αηψλεο ράξε θπξίσο ζηε λαπηηθή ηεο παξάδνζε. Δλ θαηαθιείδη, ε πξψηα εζηθά θαη δεπηεξεπφλησο νηθνλνκηθά ρξενθνπεκέλε Διιάδα βξίζθεηαη ζε έλα εμαηξεηηθά θξίζηκν ζηαπξνδξφκη θα θαιείηαη λα ιάβεη ζνβαξέο απνθάζεηο γηα ζέκαηα πνπ ρξφληα είρε απνζησπήζεη. ε απηή ηε δχζθνιε ζπγθπξία, ζα πξέπεη λα είλαη ζπιινγηθή γξακκή ή πξνζήισζε ζε παξαγσγηθέο δπλάκεηο πνπ ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 2

ζπλδξάκνπλ κε ζεκαληηθφ πνζνζηφ ζηελ αχμεζε ηνπ εζληθνχ πινχηνπ. Ζ δχλακε πνπ ζπκβάιεη πεξηζζφηεξν ζε απηήλ ηελ αλαπηπμηαθή πνξεία ηεο ρψξαο είλαη ε εκπνξηθή λαπηηιία. Μέζα ζ έλα εμαηξεηηθά δπζνίσλν θαη ζθνηεηλφ νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά πεξηβάιινλ πνπ βηψλεη ε ρψξα καο, ν ζεηηθφο απνινγηζκφο ηεο λαπηηιίαο απνηειεί ηε ζπίζα αλαδσπχξσζεο ηεο ειπίδαο γηα έλα θαιχηεξν αχξην. Γηα ην ζπκθέξνλ φισλ, ζπλεπψο, είλαη ρξένο καο αιιά θαη αλάγθε ηαπηφρξνλα, λα ηε δηαθπιάμνπκε θαη λα ζηαζνχκε αξσγνί ζηελ πξνζπάζεηα αλάδεημήο ηεο. Ζ δηθή κνπ πξνζπάζεηα μεθηλά κέζα απφ ηελ κειέηε απηή! ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 3

2. ΘΑΛΑΗΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ 2.1 Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΘΑΛΑΗΩΝ ΜΔΣΑΦΟΡΩΝ Οη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο απνηεινχλ ηελ πην απνηειεζκαηηθή, ζπκθέξνπζα θαη αζθαιή ιχζε γηα ηε κεηαθνξά κεγάιεο κάδαο θνξηίσλ, ρχδελ θαη ζε εκπνξεπκαηνθηβψηηα, παγθνζκίσο, θαη ζπληζηνχλ βαζηθή δξαζηεξηφηεηα γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο αλαπηχμεσο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Ζ αλάπηπμε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο ζηεξίδεηαη θαηά θχξην ιφγν ζην δηεζλέο εκπφξην θαη ην ηειεπηαίν πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ νπζηαζηηθή ζπκβνιή ησλ δηεζλψλ κεηαθνξψλ. Σν δηεζλέο εκπφξην απέβε έλαο ηεξάζηηνο νηθνλνκηθφο κεραληζκφο, απφ ηνλ νπνίν εμαξηάηαη φρη κφλν ε νηθνλνκηθή δσή ησλ εζλψλ, αιιά θαη ε χπαξμε εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ, αθνχ ηα βαζηθά είδε δηαηξνθήο, θαηαιέγνληαη κεηαμχ ησλ ζπνπδαηφηεξσλ αληηθεηκέλσλ ησλ δηεζλψλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ. Σν ζαιάζζην εκπφξην απνηειεί, ζπκπεξαζκαηηθά, αξηεξία, ε δηαθνπή ηεο νπνίαο αλ πνηέ ζπλέβαηλε, ζα επέθεξε ηελ θαηάξξεπζε ηεο νηθνλνκηθήο δσήο ηνπ θφζκνπ (Γεσξγαληφπνπινο 1980). Δηδηθφηεξα, νη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο δηαθηλνχλ πεξίπνπ ην 80% ηνπ φγθνπ ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, ή ην 90% ηνπ φγθνπ ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ εκπνξεπκάησλ, εάλ εμαηξεζνχλ νη ελδνεπξσπατθέο ζπλαιιαγέο. Δπηπιένλ, νη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο απνηεινχλ ηνλ πην θηιηθφ πξνο ην πεξηβάιινλ ηξφπν κεηαθνξάο εκπνξεπκάησλ. Έρεη εθηηκεζεί φηη γηα θάζε ηφλν κεηαθεξφκελνπ εκπνξεχκαηνο ζε απφζηαζε ελφο ρηιηνκέηξνπ (δειαδή γηα θάζε ηνλνρηιηφκεηξν), ε κεηαθνξά κε πινίν ζπλεπάγεηαη 4 θνξέο ιηγφηεξεο εθπνκπέο CO2 απφ ηε κεηαθνξά κε θνξηεγφ θαη 40 θνξέο ιηγφηεξεο εθπνκπέο απφ ηε κεηαθνξά κε αεξνπιάλν. Γεληθά, νη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο θαηέζηεζαλ ακεζφηεξα πξνζηηέο αθφκε θαη ηηο πην καθξηλέο αγνξέο, ζπλέβαιαλ ζηελ έληαμε ζηελ παγθφζκηα αγνξά ησλ κεγάισλ αλαδπφκελσλ αγνξψλ, φπσο ε Κίλα θαη ε Ηλδία, αχμεζαλ ην πνζνζηφ ησλ δηεζλψο εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ ζε θάζε ρψξα ζε ζρέζε κε ηα κε εκπνξεχζηκα θαη δηαδξακαηίδνπλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηελ ελνπνίεζε ησλ παγθφζκησλ αγνξψλ. 2.2 ΠΡΟΓΗΟΡΗΣΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΩΝΣΔ ΣΩΝ ΔΗΠΡΑΞΔΩΝ ΑΠΟ ΘΑΛΑΗΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζνχλ νη εηζπξάμεηο απφ ππεξεζίεο ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ, εμεηάδνληαη νη αθφινπζεο ζεκαληηθέο παξάκεηξνη : I. Σν επίπεδν ησλ λαχισλ ζηηο δηεζλείο λαπιαγνξέο θαη II. Σν κέγεζνο ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ Ναπιαγνξά Σελ πεξίνδν 20002008 (ηε ρξπζή δεθαεηία ηεο λαπηηιίαο), ν κέζνο εηήζηνο ξπζκφο αχμεζεο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ πνπ δηεθπεξαηψλεηαη δηά ζαιάζζεο (ζε φξνπο ηφλνη κίιηα) αλήιζε ζε 4,6%. Ο εηήζηνο ξπζκφο κεηαβνιήο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (φπσο είλαη ην ζηδεξνκεηάιιεπκα, ν άλζξαθαο θαη ηα ζηηεξά) αλήιζε ζε 6,8% θαη ησλ εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ ζε πεξίπνπ 5,3%. Αληίζεηα, ζρεηηθά κηθξφο ήηαλ ν εηήζηνο ξπζκφο αχμεζεο γηα ηα θνξηία αξγνχ πεηξειαίνπ θαη αλήιζε ζε 1,6%. Απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο, ν παγθφζκηνο ζηφινο απμαλφηαλ κε ξπζκνχο κηθξφηεξνπο απφ απηνχο ηεο παγθφζκηαο δήηεζεο γηα ζαιάζζηεο κεηαθνξέο, ηδίσο ηελ πεξίνδν 20022005 (Γηάγξακκα 2). Σν γεγνλφο απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ζπγθπξηαθνχο παξάγνληεο, ζπληέιεζε ζηελ πεξαηηέξσ αληζνξξνπία κεηαμχ πξνζθεξφκελσλ θαη δεηνχκελσλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ, ζηελ νπνία νθείινληαη ηα ηζηνξηθψο πςειά επίπεδα λαχισλ πνπ ζεκεηψζεθαλ (πξσηίζησλ ζηνλ θιάδν ησλ πινίσλ κεηαθνξάο μεξνχ θνξηίνπ). ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 4

Γηάγξακκα 2 Ρπζκόο κεηαβνιήο όγθνπ παγθόζκηνπ εκπνξίνπ, εκπνξίνπ δηά ζαιάζζεο θαη ρωξεηηθόηεηαο παγθόζκηνπ ζηόινπ (εηήζηεο εθαηνζηηαίεο κεηαβνιέο) Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ηεο Διιάδνο: Αηηίεο αληζνξξνπηψλ θαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο, Αζήλα, Ηνχιηνο 2010. Διιελφθηεηνο ζηφινο Ζ θεξδνθνξία ησλ λαπηηιηαθψλ εηαηξεηψλ ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ παγθνζκίσο θαη ε πςειή ξεπζηφηεηα ησλ δηεζλψλ ρξεκαηαγνξψλ θαη θεθαιαηαγνξψλ ζπλέβαιαλ ζηελ αχμεζε ησλ παξαγγειηψλ λέσλ πινίσλ, ζηξαηεγηθή πνπ εθαξκφζηεθε θαη απφ ηηο ειιεληθέο λαπηηιηαθέο εηαηξείεο. Ζ δηαδηθαζία αλαλέσζεο ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ ζπλέβαιε ζηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζή ηνπ, φπσο απηφ απνηππψλεηαη ζηε κείσζε ηεο κέζεο ειηθίαο ηνπ. πγθεθξηκέλα, ελψ ην 1999 ε δηαθνξά ηεο κέζεο ζηαζκηζκέλεο ειηθίαο ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ απφ απηή ηνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ αλεξρφηαλ ζηα 4 έηε, ζήκεξα είλαη νξηαθή θαη αλέξρεηαη κφιηο ζε 3 κήλεο (Γηάγξακκα 3). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ειηθία ηνπ ππφ ειιεληθή ζεκαία ζηφινπ ήηαλ 5,2 έηε ην πξψην ηξίκελν ηνπ 2009, δειαδή ζεκαληηθά κηθξφηεξε απφ εθείλε ηφζν ηνπ παγθφζκηνπ φζν θαη ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 5

Γηάγξακκα 3 Μέζε ειηθία ειιεληθνύ, ειιελόθηεηνπ θαη παγθόζκηνπ ζηόινπ 3. Ιςοζύγιο Τρεχουςών Συναλλαγών τησ Ελλάδοσ: Αιτίεσ ανιςορροπιών και προτάςεισ πολιτικήσ, Ενότητα 2.5: Θαλάςςιεσ ΜεταφορέσΠοντοπόροσ Ναυτιλία, Επιμέλεια Έκδοςησ: Γεώργιοσ Οικονόμου, Ιςαάκ Σαμπεθάι, Γεώργιοσ Συμιγιάννησ, Τράπεζα τησ Ελλάδοσ, Αθήνα, Ιούλιοσ 2010 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ηεο Διιάδνο: Αηηίεο αληζνξξνπηψλ θαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο, Αζήλα, Ηνχιηνο 2010. Σε δεθαεηία 20002009, ν ειιελφθηεηνο ζηφινο αληηζηνηρνχζε ζην 17% ηνπ παγθφζκηνπ, αλ θαη δηαρξνληθά παξαηεξείηαη κείσζε ηνπ κεξηδίνπ ηνπ. Ζ κείσζε απηή κπνξεί λα απνδνζεί ζην κηθξφηεξν κέγεζνο παξαγγειηψλ γηα λέα πινία σο πνζνζηφ ηνπ παγθφζκηνπ βηβιίνπ παξαγγειηψλ ζπγθξηηηθά κε ην κεξίδην ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ (Γηάγξακκα 4). Γειαδή θάζε έηνο, απφ ην 2002 έσο ην 2008, ην κεξίδην ησλ ππφ θαηαζθεπή ειιελφθηεησλ πινίσλ ήηαλ κηθξφηεξν απφ ην κεξίδην ησλ ελ ελεξγεία ειιελφθηεησλ πινίσλ. Απφ ην 2008 φκσο θαη κεηά, ην κεξίδην ηνπ ππφ θαηαζθεπή ειιελφθηεηνπ ζηφινπ ήηαλ κεγαιχηεξν απφ απηφ ηνπ ελ ελεξγεία. Σν γεγνλφο απηφ εμεγεί θαη ηελ αλακελφκελε αλάθακςε ηνπ κεξηδίνπ ηεο ειιελφθηεηεο λαπηηιίαο απφ ην 2011 θαη εμήο. 3 πλνιηθά, ηελ πεξίνδν 20002009, ν ειιελφθηεηνο ζηφινο απμήζεθε κε κέζν εηήζην ξπζκφ 2,6%, ελψ ν ππφ ειιεληθή ζεκαία ζηφινο θαηά 1,1%. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 6

Γηάγξακκα 4 Μεξίδηα ειιελόθηεηνπ ζηόινπ θαη λαππεγήζεωλ ωο πνζνζηά (%) ηωλ αληίζηνηρωλ παγθόζκηωλ κεγεζώλ (20002009) Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ηεο Διιάδνο: Αηηίεο αληζνξξνπηψλ θαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο, Αζήλα, Ηνχιηνο 2010. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 7

3. Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΟΝΣΟΠΟΡΟ ΝΑΤΣΗΛΗΑ 3.1 Ζ ΑΞΗΑ ΣΖ ΠΟΝΣΟΠΟΡΟΤ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΜΑ «Δθ ηεο ζαιάηηεο άπαζα ήξηεηαη ζσηεξία». Άθξσο πξνθεηηθή απνδείρηεθε ε ξήζε ηνπ Ξελνθψληνο ρηιηάδεο έηε πξηλ, θαζψο ε ειιεληθή εκπνξηθή λαπηηιία επαιεζεχεη ζην έπαθξν ηα ιεγφκελα ηνπ. ηε καθξαίσλε ηζηνξία ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο, ε εκπνξηθή λαπηηιία δηαδξακάηηζε θαη ζπλερίδεη λα δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ηφζν ζηελ νηθνλνκηθή φζν θαη ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο, αιιά αθφκε θαη ζηε δηεζλή πξνβνιή ηνπ Διιεληθνχ νλφκαηνο. ήκεξα ε κηθξή καο ρψξα δελ έρεη λα επηδείμεη ζεκαληηθή δηεζλή δξαζηεξηφηεηα, εθηφο απφ ηελ εκπνξηθή ηεο λαπηηιία πνπ κεηαθέξεη ηελ Διιεληθή ζεκαία θαη ζηηο πέληε επείξνπο ηεο πδξνγείνπ. 4. Μειέηε ηεο Alpha Bank γηα ηε λαπηηιία, www.mediashipping.gr, 29/10/2009 5. Μειέηε ηεο Alpha Bank γηα ηε λαπηηιία, www.mediashipping.gr, 29/10/2009 Ζ Διιεληθή πνληνπφξνο λαπηηιία είλαη έλαο θιάδνο κε ηζρπξή παξνπζία ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία, κε ηνπο Έιιελεο πινηνθηήηεο λα επηρεηξνχλ παξαδνζηαθά ζε κία άθξσο αληαγσληζηηθή παγθφζκηα αγνξά, ζηελ νπνία λαπηηιηαθέο επηρεηξήζεηο απφ φιεο ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ επηδηψθνπλ λα ζπκκεηέρνπλ θαη λα δηαπξέπνπλ. Ωζηφζν, ε παξάδνζε θαη ε βαζεηά γλψζε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ, αληημννηήησλ θαη θηλδχλσλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε αγνξά απνηεινχλ ηζρπξφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα γηα ηηο ειιεληθέο λαπηηιηαθέο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο επί δεθαεηίεο ηψξα θαηαθέξλνπλ λα επξίζθνληαη ζηελ πξσηνπνξία θαη λα δηαηεξνχλ κεξίδην ηεο ειιεληθήο πνληνπφξνπ λαπηηιίαο ζηελ παγθφζκηα αγνξά λαπηηιηαθψλ κεηαθνξψλ ζε πςειφ επίπεδν. 4 Ζ Διιεληθή πνληνπφξνο λαπηηιία δηαδξακαηίδεη παξαδνζηαθά πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηηο παγθφζκηεο ζαιάζζηεο κεηαθνξέο ηδηαίηεξα δε θαηά ηηο ηειεπηαίεο ηξεηο δεθαεηίεο. Παξά ηηο κεγάιεο επηρεηξεκαηηθέο πξνθιήζεηο πνπ ζέηεη ε δξαζηεξηνπνίεζε επηρεηξήζεσλ ζηνλ παγθνζκίνπ εκβέιεηαο θιάδν ησλ δηεζλψλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ θαη ηνπο ζεκαληηθνχο θηλδχλνπο πνπ ζπλεπάγνληαη νη θαηά θαηξνχο θξίζεηο πνπ πιήηηνπλ ηελ παγθφζκηα λαπιαγνξά, ε απειεπζεξσκέλε απφ θξαηηθέο παξεκβάζεηο ειιεληθή λαπηηιηαθή επηρεηξεκαηηθφηεηα έρεη θαηαθέξεη λα δηαηεξήζεη ηελ εγεηηθή ηεο ζέζε ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή ζθελή κε ζπλερή αχμεζε ηεο δπλακηθφηεηαο ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ, ν νπνίνο απαξηίδνληαο ην 16% ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ απνηειεί λαπηηιηαθή δχλακε πνπ θαηαηάζζεη ηελ Διιάδα ζηελ πξψηε ζέζε δηεζλψο, θαη θαζηζηά ηελ ειιεληθή πνληνπφξν λαπηηιία έλαλ απφ ηνπο αλακθηζβήηεηα βαζηθνχο ππιψλεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, εάλ φρη ηνλ βαζηθφηεξν. Παξάιιεια δεκηνπξγεί ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηε ιεηηνπξγία ζεκαληηθνχ αξηζκνχ ζπκπιεξσκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ απαξαίηεησλ γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο. 5 Ζ εκπνξηθή λαπηηιία είλαη θιάδνο ησλ κεηαθνξψλ κε άκεζε θαη έκκεζε ζπκβνιή ζηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. Γξαζηεξηνπνηείηαη θπξίσο ζηνλ δηεζλή ρψξν γηα ινγαξηαζκφ ηξίησλ, απαζρνιεί ζεκαληηθφ αξηζκφ Διιήλσλ λαπηηιινκέλσλ θαη έλα επξχ πιέγκα δηαθφξσλ λαπηηιηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Έηζη, ην εηζξένλ λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα απφ ηηο ππεξπφληηεο ζαιάζζηεο κεηαθνξέο θαηαλέκεηαη ζηνπο δηαθφξνπο ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 8

θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο κε πνιιαπιαζηαζηηθά νθέιε, δεκηνπξγεί εηζνδήκαηα θαη πξνζειθχεη επελδχζεηο. Ζ δξαζηεξηφηεηα ησλ επηκέξνπο θιάδσλ ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο θαη ε δηαρξνληθή κεηαβνιή ηνπο ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε ησλ βαζηθψλ καθξννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ηεο νηθνλνκίαο. Σν κέγεζνο ηεο ζπκβνιήο θαη ζπκκεηνρήο ησλ επηκέξνπο θιάδσλ ηεο λαπηηιίαο δείρλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζεκαληηθφηεηά ηνπο ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ θαη ηεο νηθνλνκίαο. Ζ εκπνξηθή λαπηηιία είλαη ε γέθπξα ηεο Διιάδαο κε ην κέιινλ θαη δηθαίσο έρεη θεξδίζεη ηνλ παγθφζκην ζαπκαζκφ γηα ηα επηηεχγκαηά ηεο. ήκεξα πνπ ε Διιάδα πεξλά δχζθνιεο ζηηγκέο ε κφλε ζηαζεξή πξσηηά ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο είλαη ε δπλακηθή ηεο λαπηηιίαο καο. Ζ λαπηηιία δελ είλαη ζαιάζζηεο ππνζέζεηο. Δίλαη 400.000 ζέζεηο εξγαζίαο εμαξηεκέλεο άκεζα θαη έκκεζα απφ απηήλ. Δίλαη 1519 δηο επξψ ζπλάιιαγκα ην ρξφλν ζηαζεξά. «Με παξάδεηγκα ηελ πνληνπφξν λαπηηιία καο ε Διιάδα πξνθαλψο ε θπβέξλεζε ζα έπξεπε λα αθήζεη ρηιηάδεο ινπινχδηα λα αλζίζνπλ γηα λα έξζεη ε άλνημε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη λα κπνξέζνπκε αλαηξέςνπκε ην ζεκεξηλφ απαηζηφδνμν θιίκα». 3.2 ΥΔΖ ΔΜΠΟΡΗΚΖ ΝΑΤΣΗΛΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Όπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ ηα παξαπάλσ, ε εκπνξηθή λαπηηιία είλαη ε κεγαιχηεξε δχλακε ε νπνία ζηεξίδεη ηελ Διιεληθή Οηθνλνκία, ραξαθηεξίδεηαη σο ν πην εμσζηξεθήο θαη δπλακηθφο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο καο θαη «κνλαδηθφο ηεο ρνξεγφο». Έλα εχινγν εξψηεκα ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα αλαθχςεη απφ ηνλ θαζέλα καο είλαη ην πνπ βαζίδνληαη φινη απηνί νη βαξχγδνππνη ραξαθηεξηζκνί. Ζ απάληεζε μεηπιίγεηαη παξαθάησ. Ζ θνξηεγφο λαπηηιία ζην ζχλνιφ ηεο, ιεηηνπξγεί ζην εμσηεξηθφ φπνπ θαη δεκηνπξγεί ην εηζφδεκά ηεο, ην νπνίν είλαη ζε ζπλάιιαγκα. Σφηε πνηά είλαη ε ζχλδεζή ηεο κε ηνλ εζληθφ ρψξν θαη ηελ εζληθή νηθνλνκία; Καη αξρήλ, ζεκαληηθφο αξηζκφο λαπηηιηαθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δηαρεηξίδνληαη θνξηεγά πινία είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζηελ Διιάδα, θαη ηδηαίηεξα ζηνλ Πεηξαηά, απ φπνπ θαη αζθνχλ ηε δηαρείξηζε ησλ πινίσλ ηνπο. Δπηπιένλ, αληινχλ νξηζκέλνπο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο απφ ηνλ εζληθφ ρψξν, εηδηθά εξγαζία, αιιά θαη ηελ ππνδνκή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζηελ Διιάδα θαη ζην εμσηεξηθφ, φπσο επίζεο θαη ηηο ππεξεζίεο ππνδνκήο ηνπ παξαλαπηηιηαθνχ ηνκέα. Ζ ζπκβνιή ηεο ειιεληθήο εκπνξηθήο λαπηηιίαο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο κπνξεί λα εληνπηζηεί ζηνπο εμήο επηκέξνπο ηνκείο : ηελ εηζξνή λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζηε ρψξα θαη ηελ νινέλα δηεπξπλφκελε ζπκκεηνρή ηνπ ζηε δηακφξθσζε ηνπ ΑΔΠ. ηελ απαζρφιεζε έκςπρνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηφζν ζηε ζάιαζζα φζν θαη ζηελ μεξά. ηελ αλάπηπμε άιισλ ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο είλαη επίζεο ζπλαιιαγκαηνθφξνη. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 9

6. Χαραλαμπίδησ Ηρακλήσ, Ναυτιλία και Οικονομική Ανάπτυξη, Κέντρο Προγραμματιςμού και Οικονομικών Ερευνών, Αθήνα 1986. 7. Κυλαδίτησ Πέτροσ, Ο ρόλοσ τησ εμπορικήσ ναυτιλίασ ςτην εθνική οικονομία, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου, Σχολή Επιςτημών τησ διοίκηςησ, Τμήμα Ναυτιλίασ και Επιχειρηματικών Υπηρεςιών, Ακαδημαΰκό Έτοσ 20032004. Αιιά θαη ζηα άκεζα έζνδα ζην θξάηνο απφ ηε θνξνινγία, θαη εηδηθά ησλ ππφ ηελ ειιεληθή ζεκαία πινίσλ. 6 Υσξίο λα παξαγλσξίδεηαη ε ζεκαζία ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο γηα ηνπο παξαπάλσ β, γ θαη δ παξάγνληεο, αλακθίβνια ε κεγαιχηεξε ζπκβνιή ηεο έγθεηηαη ζηελ εηζξνή ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζηε ρψξα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηεο, θαζψο απηφ επεξεάδεη άκεζα θαη ην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ην νπνίν απνηειεί θαη ην βαζηθφ αληηθείκελν κειέηεο καο. Όκσο, ε ζρέζε ηεο λαπηηιίαο θαη ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο δελ είλαη, θαη δελ δχλαηαη λα είλαη, κνλνκεξήο. Ζ εζληθή νηθνλνκία πξνζθέξεη ζηε λαπηηιία κία ζεηξά απφ ζπληειεζηέο, ππεξεζίεο θαη παξνρέο, νη βαζηθφηεξεο απφ ηηο νπνίεο είλαη νη αθφινπζεο: Πξνζθνξά αλεηδίθεπηνπ θαη εηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ ηφζν γηα ηε ζηειέρσζε ησλ λαπηηιηαθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ μεξά, φζν θαη ηελ επάλδξσζε ησλ πινίσλ ζηε ζάιαζζα. Μέηξα νηθνλνκηθήο αξσγήο, έκκεζεο θαη άκεζεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη θαηά θαηξνχο γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο ζεκαίαο ή παξνρή επλντθνχ θνξνινγηθνχ θαζεζηψηνο γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Μέηξα ζεζκηθά θαη δηνηθεηηθά, φπσο γηα παξάδεηγκα ε παξνρή ελφο επλντθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο. Μέηξα αλάπηπμεο ηεο λαπηηιηαθήο ππνδνκήο, φπσο λαππεγεία, λαπηηιηαθά θέληξα, επηθνηλσλίεο θιπ. Γηαθχιαμε θνξηίσλ πξνο φθεινο ησλ πινίσλ ηεο εζληθήο ζεκαίαο. 7 Βέβαηα, νη παξνρέο απηέο αθνξνχλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηα πινία πνπ είλαη εγγεγξακκέλα ζε ειιεληθά λενιφγηα (εθφζνλ απηά είλαη πνπ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηελ εζληθή νηθνλνκία). ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 10

4. ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΟ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑ 4.1 Ζ ΠΟΤΓΑΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΟΤ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Σν λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα θαηαρσξίδεηαη ζηηο κεηαθνξέο θαη απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θνλδχιηα ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ. Σα κεγαιχηεξα πνζά είζπξαμεο ζπλαιιάγκαηνο απφ κεηαθνξέο, θαηά ην 90%, αληηζηνηρνχλ ζηελ ππεξπφληην λαπηηιία (crosstrading) θαη πξνέξρνληαη απφ ηηο δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ. Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο νθείινληαη ζε δηεζλείο θαη εζσηεξηθνχο παξάγνληεο, φπσο ε αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ κε ην νπνίν ν ειιελφθηεηνο ζηφινο ζπλδέεηαη άκεζα, ε αχμεζε ησλ λαχισλ, ε αλαλέσζε ηνπ ζηφινπ θαη νη λέεο θαηαζθεπέο, ε αχμεζε ηνπ κέζνπ κεγέζνπο ησλ πινίσλ, ε απαζρφιεζε Διιήλσλ λαπηηθψλ, νη απνδνρέο θαη νη εηζθνξέο ζηα αζθαιηζηηθά ηακεία ηνπ λαπηεξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ηα αξγνχληα πινία, ε πξνζέιθπζε ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ ζηελ ειιεληθή ζεκαία θαη ε εγθαηάζηαζε ησλ γξαθείσλ ηνπο ζηελ Διιάδα, ε δεκηνπξγία ιηκεληθήο θαη επξχηεξεο λαπηηιηαθήο ππνδνκήο (φπσο αζθαιίζεηο, ρξεκαηνδφηεζε, λαππεγεία, εθνδηαζκφο, ηειεπηθνηλσλίεο, logistics θιπ). 8 ε απηφ ην ζεκείν επηβάιιεηαη λα γίλεη κία νπζηαζηηθή παξαηήξεζε ε νπνία εληζρχεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηηο επεξγεηηθέο επηπηψζεηο ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο ζην ειιεληθφ νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη. πλήζσο φηαλ εμεηάδεηαη ν ξφινο ελφο ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο ρψξαο, ε ζπκβνιή ηνπ θξίλεηαη απφ ην κέγεζνο ησλ επελδχζεσλ πνπ γίλνληαη ζηνλ ηνκέα απηφλ, δειαδή απφ ην κέγεζνο ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο πνπ δηαηίζεληαη ζηνλ ππφ εμέηαζε ηνκέα θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηηο επελδχζεηο απηέο γηα ηελ νηθνλνκία ή θαη εηδηθφηεξα γηα ην ηζνδχγην εμσηεξηθψλ πιεξσκψλ. Γεδνκέλνπ φηη πεξηζζφηεξνη ηνπ ελφο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο ζπλαγσλίδνληαη γηα ηελ πξνζέιθπζε ησλ ίδησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ, είλαη ε αξρή ηεο νξηαθήο ρξεζηκφηεηαο ηεο επέλδπζεο πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ πξφθξηζε ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ ηνκέα. ηηο πεξηπηψζεηο πνιιψλ ρσξψλ, ηα θξηηήξηα απηά ηζρχνπλ θαη σο πξνο ηηο επελδχζεηο ζηνλ λαπηηιηαθφ ηνκέα. Μέξνο ηνπ εζληθνχ εηζνδήκαηνο δηαηίζεηαη γηα επελδχζεηο πνπ αθνξνχλ ζε λαππεγήζεηο, αγνξέο πινίσλ/ ηερλνινγίαο/ κεραλψλ θαη κεραλεκάησλ ζην εμσηεξηθφ, ή πιηθψλ γηα ηε λαππήγεζε πινίσλ ζην εζσηεξηθφ θαη θαηά ζπλέπεηα δεκηνπξγνχληαη άκεζεο επηπηψζεηο ζην ηζνδχγην εμσηεξηθψλ πιεξσκψλ ππφ ηε κνξθή εθξνήο ζπλαιιάγκαηνο. Όκσο ε εηθφλα είλαη δηαθνξεηηθή σο πξνο ηελ Διιάδα. Γελ ππάξρεη ππνρξέσζε εηζαγσγήο ηνπ αθαζάξηζηνπ εηζνδήκαηνο ηεο ειιεληθήο εκπνξηθήο λαπηηιίαο, αιιά δελ ππάξρεη θαη εθξνή ζπλαιιάγκαηνο ζην εμσηεξηθφ γηα θάιπςε ησλ ππνρξεψζεσλ ειιεληθψλ λαπηηιηαθψλ επηρεηξήζεσλ ή γηα δηελέξγεηα λαπηηιηαθψλ επελδχζεσλ. Ζ ηδηφκνξθε απηή θαηάζηαζε δεκηνπξγήζεθε απφ ην γεγνλφο φηη ε ειιεληθή εκπνξηθή λαπηηιία αλαπηχρζεθε, ιεηηνχξγεζε θαη ρξεκαηνδνηήζεθε ζην εμσηεξηθφ. Κπξίσο σο λαπηηιία crosstrader, ειιείςεη εζληθψλ θνξηίσλ αλαιφγσλ ηνπ κεγέζνπο ηεο, δεκηνπξγεί εηζφδεκα ζην εμσηεξηθφ, πξνζθέξνληαο ηηο ππεξεζίεο ηεο ζηελ εμππεξέηεζε ησλ κεηαθνξηθψλ αλαγθψλ ηξίησλ ρσξψλ. Καη θπζηθά, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ εηζνδήκαηνο απηνχ παξακέλεη ζην εμσηεξηθφ. Ζ εηζαγσγή, κέζσ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, κέξνπο ηνπ εηζνδήκαηνο πνπ παξάγεηαη απφ ηελ ειιεληθή εκπνξηθή λαπηηιία απνηειεί θαζαξή εηζξνή πνπ εμππεξεηεί ηνπο εμήο ζθνπνχο: a) Κάιπςε κε ζπλάιιαγκα φισλ ησλ ππνρξεψζεσλ θαη δαπαλψλ πνπ έρνπλ νη λαπηηιηαθέο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα (θφξνη, εηζθνξέο ζηα αζθαιηζηηθά ηδξχκαηα λαπηηθψλ, ιεηηνπξγία γξαθείσλ), ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 11

8. Κέντρο Προγραμματιςμού και Οικονομικών Ερευνών, Η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία, Εκθέςεισ 62, Αθήνα 2010. 9. Χαραλαμπίδησ Ηρακλήσ, Ναυτιλία και Οικονομική Ανάπτυξη, Κέντρο Προγραμματιςμού και Οικονομικών Ερευνών, Αθήνα 1986. 10. Χαραλαμπίδησ Ηρακλήσ, Ναυτιλία και Οικονομική Ανάπτυξη, Κέντρο Προγραμματιςμού και Οικονομικών Ερευνών, Αθήνα 1986. b) Πιεξσκή δαπαλψλ πνπ δεκηνπξγεί ε ρξεζηκνπνίεζε απφ ηηο επηρεηξήζεηο απηέο, ππεξεζηψλ θιάδσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (ηξαπεδηθψλ, επηζθεπαζηηθψλ, εθνδηαζκνχ, αζθαιηζηηθψλ, λαπινκεζηηηθψλ θιπ), c) Μέξνο ησλ απνδνρψλ ησλ ειιεληθψλ πιεξσκάησλ πνπ δαπαλάηαη ζηελ Διιάδα. 9 Ωο εθ ηνχηνπ, δελ ππάξρεη νπζηαζηηθά γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία ην πξφβιεκα επηινγήο κε βάζε ηελ νξηαθή ρξεζηκφηεηα ησλ λαπηηιηαθψλ επελδχζεσλ. Σα πξνο επέλδπζε λαπηηιηαθά θεθάιαηα πξνέξρνληαη απφ εηζφδεκα πνπ παξάγεηαη θαη απνζεκαηνπνηείηαη ζην εμσηεξηθφ. Γελ πξνθαιείηαη ζπζία πφξσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο γηα ηελ ελέξγεηα λαπηηιηαθψλ επελδχζεσλ. πλεπψο, ν ηνκέαο ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο (θαη ηνλίδνπκε αθφκα κηα θνξά πσο δελ κηιάκε νχηε γηα αθηνπιντθέο κεηαθνξέο θαη ζπγθνηλσλίεο, νχηε γηα ζαιάζζην ηνπξηζκφ), αλαπηχζζεηαη δπλακηθά θαη απηνδχλακα, κε ηελ έλλνηα φηη δελ απνδπκά πφξνπο ηεο νηθνλνκίαο. Οη δχν αθξνγσληαίνη ιίζνη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο είλαη ε λαπηηιία θαη ν ηνπξηζκφο, νη θαζαξέο εηζξνέο απφ ηνπο δχν απηνχο θιάδνπο απνηεινχλ ην βαζηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ζπκβάιινληαο κε ηε δπλακηθή ηνπο ζηελ αχμεζε ηνπ πιενλάζκαηνο ζην ηζνδχγην ππεξεζηψλ θαη θαη επέθηαζε ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ζηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Καηά ζπλέπεηα ε ζχγθξηζε κεηαμχ ηνπο είλαη αλαπφθεπθηε, αμίδεη δνχκε ηε δηαθνξά ηνπο σο πξνο ην κείδνλ απηφ ζέκα. Αληίζεηα κε ην λαπηηιηαθφ, ε απφθηεζε ηαμηδησηηθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζπλεπάγεηαη ηεξάζηην θφζηνο θαη θνηλσληθή επηβάξπλζε. Γηα πνζφ ζπλαιιάγκαηνο ίζν πεξίπνπ κε ην λαπηηιηαθφ, ε εζληθή νηθνλνκία ππνβάιιεηαη ζην θφζηνο θαηαζθεπήο ησλ ηνπξηζηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, ζηελ εθξνή ζπλαιιάγκαηνο γηα εηζαγσγή μελνδνρεηαθνχ θαη άιινπ εμνπιηζκνχ, ζην θφζηνο ηεο δηαθήκηζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ Δ.Ο.Σ ζην εμσηεξηθφ, γηα λα κελ αλαθέξνπκε ην θνηλσληθφ θφζηνο πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηελ απμεκέλε ξχπαλζε, εγθιεκαηηθφηεηα θαη αιινίσζε ησλ πνιηηηζηηθψλ παξαδφζεσλ ηεο ρψξαο. 10 Σν γεγνλφο φηη ε ειιεληθή λαπηηιία αλαπηχζζεηαη απηνδχλακα ππφ ηελ έλλνηα πσο δελ αληαγσλίδεηαη άιινπο ηνκείο δξάζεσο, κέζα ζηα πιαίζηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, γηα ηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ απφ εγρψξηνπο πφξνπο ζα φθεηιε λα ηεο δίλεη πξνηίκεζε έλαληη άιισλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο. Αμίσκα ζηελ νηθνλνκηθή δσή απνηειεί ε επηδίσμε ηνπ κεγαιχηεξνπ νηθνλνκηθνχ απνηειέζκαηνο κε ηε κηθξφηεξε δπλαηή ζπζία. Μία αμηνζεκείσηε πξνέθηαζε ησλ παξαπάλσ είλαη φηη ην εηζφδεκα ηεο ρψξαο απφ ηελ εκπνξηθή λαπηηιία, επεξεάδεηαη ειάρηζηα απφ ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 12

ζπγθπξία, θαζφινπ δε απφ ηηο εηδηθφηεξεο δηαθπκάλζεηο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Δπνκέλσο, φζν ε ζπκκεηνρή ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζηε δηακφξθσζε ηνπ ελεξγεηηθνχ ηζνδπγίνπ ησλ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο ρψξαο ζα απμάλεη, ηφζν ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα ζα απνβαίλεη παξάγνληαο ζηαζεξνπνίεζεο ηεο εμσηεξηθήο ηζνξξνπίαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. 4.2 ΟΗ ΓΤΟ ΚΤΡΗΑΡΥΔ ΜΔΣΑΒΛΖΣΔ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΟ ΔΗΡΔΟΝ ΣΖ ΥΩΡΑ Ναπηηιηαθό πλάιιαγκα Οη εμειίμεηο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ εηζπξάμεσλ απφ ηε λαπηηιία εμαξηψληαη απφ εγγελείο παξάγνληεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη γη απηφ επηβάιιεηαη ε έληαμε ησλ κεγεζψλ ηεο λαπηηιίαο θαη εηδηθφηεξα ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο κέζα ζε έλα επξχηεξν ππφδεηγκα νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Πξάγκαηη ε κεηαβιεηή εθείλε, πνπ θαίλεηαη λα επεξεάδεη ζην κεγαιχηεξν βαζκφ ηηο κεηαβνιέο ζηελ εηζξνή λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζηε ρψξα, είλαη ν εγρψξηνο ξπζκφο πιεζσξηζκνχ. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή κφλν έλα κέξνο ηνπ εηζνδήκαηνο, πνπ παξάγεη ε λαπηηιία, εηζάγεηαη ππφ ηε κνξθή ζπλαιιάγκαηνο ζηε ρψξα. Σν κέξνο απηφ θαιχπηεη αλειαζηηθέο θπξίσο δαπάλεο, πνπ αθνξνχλ είηε ζηελ θάιπςε ηνπ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη απφ ηε ρψξα ζηε λαπηηιία, είηε ηε ζπληήξεζε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ εξγαδνκέλσλ. ην κέηξν ινηπφλ, πνπ ν εγρψξηνο ξπζκφο πιεζσξηζκνχ νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ θφζηνπο απηψλ ησλ ππεξεζηψλ ή ζε κείσζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ νηθνγελεηψλ ησλ λαπηηθψλ ζηελ Διιάδα, ζεκεηψλεηαη κηα αληίζηνηρε αχμεζε εηζξνήο λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζηε ρψξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ θαηαζηάζεσλ.ζ δεχηεξε κεηαβιεηή, πνπ αζθεί επίζεο ζπζηεκαηηθή επίδξαζε πάλσ ζηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο, είλαη ε εμσηεξηθή ηζνηηκία ηνπ λνκίζκαηνο. Απηφ εμεγείηαη πάιη απφ ην γεγνλφο φηη ην κέξνο εθείλν ηνπ εηζνδήκαηνο ηεο λαπηηιίαο, πνπ εηζξέεη ζηε ρψξα, έξρεηαη ζην κεγαιχηεξφ ηνπ κέξνο γηα ηελ θάιπςε αλειαζηηθψλ δαπαλψλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν κηα ελδερφκελε ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο ζα έρεη ηα αθφινπζα απνηειέζκαηα: a) Μείσζε ηνπ θφζηνπο παξνρήο φισλ ησλ ππεξεζηψλ ηεο ρψξαο πξνο ηε λαπηηιία. Ζ ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο ζα έρεη σο παξαπέξα ζπλέπεηα ηε κείσζε ηνπ αλαγθαίνπ πνζνχ ζπλαιιάγκαηνο, άξα θαη ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο εηζξνήο, γηα ηελ θάιπςε ηνπ θφζηνπο απηνχ ζε δξαρκέο / επξψ, θαη ζε κηθξφ κφλν βαζκφ αχμεζε ηεο δήηεζεο ησλ ππεξεζηψλ απηψλ, δεδνκέλνπ φηη, ε ειαζηηθφηεηα δήηεζεο απηψλ ησλ ππεξεζηψλ ιφγσ ηεο θχζεο ηεο ειιεληθήο λαπηηιίαο είλαη κηθξή. b) Μείσζε ηνπ θφζηνπο επάλδξσζεο ηνπ ειιεληθνχ πινίνπ, αιιά θαη κείσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο (ζε δνιάξηα) ησλ εξγαδνκέλσλ ζην εμσηεξηθφ. Ζ ππνηίκεζε ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο ζε ζρέζε πξνο ην δνιάξην πνπ είλαη ην λφκηζκα κε ην νπνίν ακείβνληαη νη Έιιελεο λαπηηθνί ζα έρεη εθ πξψηεο φςεσο κηα κεησηηθή επίδξαζε ζην χςνο ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο εηζξνήο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη σο «εκβάζκαηα λαπηηιινκέλσλ». Απηφ ζπκβαίλεη, επεηδή κε κηθξφηεξν ηψξα πνζφ ζπλαιιάγκαηνο νη Έιιελεο λαπηηθνί ζα κπνξνχλ λα δηαηεξήζνπλ ζην ίδην ηνπιάρηζηνλ επίπεδν κε ην παξειζφλ ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Να απνζαθεληζηεί φηη, ε ζπιινγηθή ζχκβαζε εξγαζίαο ησλ Διιήλσλ λαπηηθψλ θαζνξίδεηαη ζε ξήηξα δξαρκήο παιαηφηεξα, θαη επξψ πιένλ, ελψ νη ακνηβέο ηνπο θαηαβάιινληαη ζε μέλν ζπλάιιαγκα. Με απηφ ηνλ ηξφπν επέξρεηαη κηα κείσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο ησλ Διιήλσλ λαπηηθψλ ζε μέλν ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 13

ζπλάιιαγκα ζην εμσηεξηθφ, ίζε κε ην πνζνζηφ ππνηίκεζεο ηνπ λνκίζκαηνο. Κάηη ηέηνην ζα είρε επλντθή επίδξαζε ζηελ εηζξνή λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο απηήο ηεο θαηεγνξίαο, γηαηί ζα νδεγήζεη ζε απμεκέλε δξαρκνπνίεζε (πιένλ επξσπνίεζε) ζπλαιιάγκαηνο, ζηελ πξνζπάζεηα ησλ λαπηηθψλ λα κεηψζνπλ ηελ απψιεηα ηεο αγνξαζηηθήο ηνπο δχλακεο ζην εμσηεξηθφ θαη ζηελ έθηαζε πνπ ε απψιεηα απηή δελ θαιχπηεηαη απφ ηηο κηζζνινγηθέο απμήζεηο ηεο λέαο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο εξγαζίαο. 4.3 ΓΗΑΥΡΟΝΗΚΖ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΖΖ ΣΩΝ ΔΗΡΟΩΝ ΝΑΤΣΗΛΗΑΚΟΤ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΟ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Πίλαθαο 1 Πνζνζηηαίεο κεηαβνιέο ζε νξηζκέλα κεγέζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξωκώλ 1956 Δπηιεγκέλα Μεγέζε Πεξίνδνη 195676 196069 197076 Δμαγωγέο 963 154,2 263,9 Άδεινη Πόξνη 1556,1 188,5 221,3 Ναπηηιηαθό 1892,3 216,5 243,3 Σαμηδηωηηθό 2537,2 190,9 325,1 Μεηαλαζηεπηηθό 1218,6 206,7 133,0 Πεγή: Τπνινγηζκνί πνζνζηψλ απφ «Μεληαίν ηαηηζηηθφ Γειηίν Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο», δηάθνξα ηεχρε. Καηά ηε δεθαεηία 1960 69 νη εμειίμεηο ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ππήξμαλ ηαρχηεξεο απφ εθείλεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε φινπο ηνπο άιινπο ηνκείο ηνπ ελεξγεηηθνχ ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Μεηαμχ 1970 θαη 1976 ην ζπλάιιαγκα απφ ηηο εμαγσγέο απμήζεθε κελ ηαρχηεξα απφ ην λαπηηιηαθφ, καθξνρξφληα φκσο (πεξίνδνο 1956 1976) ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα εμειίρζεθε κε ξπζκφ πνπ πιεζίαζε λα είλαη ζρεδφλ δχν θνξέο ηαρχηεξνο απφ φηη σο πξνο ην ζπλάιιαγκα απφ εμαγσγέο. Μφλν θαηά ηελ πεξίνδν 1956 1976 νη εμειίμεηο ηνπ ηαμηδησηηθνχ ζπλαιιάγκαηνο ππήξμαλ ηαρχηεξεο απφ ηηο αληίζηνηρεο ηνπ λαπηηιηαθνχ. Δληνχηνηο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε (φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί), φηη ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο απαηηεί ζπζίεο πνπ πεξηιακβάλνπλ εθξνή ζπλαιιάγκαηνο ζην εμσηεξηθφ, ηφζν γηα πάζεο θχζεσο εμνπιηζκφ φζν θαη γηα εθηεηακέλε δηαθήκηζε ηεο ηνπξηζηηθήο Διιάδαο ζην εμσηεξηθφ. Μέηξεζε απηήο ηεο εθξνήο ζπλαιιάγκαηνο δελ είρε πξαγκαηνπνηεζεί σο ηφηε, επνκέλσο δελ είλαη δπλαηφ λα εθηηκεζεί ζε πνηα έθηαζε επεξεάδεη ην θαζαξφ ζπλαιιαγκαηηθφ έζνδν ηεο ρψξαο απφ ην ηαμηδησηηθφ ζπλάιιαγκα. Πξέπεη φκσο λα είλαη ζεκαληηθή! Αλάινγε παξαηήξεζε αθνξά θαη ζην ζπλάιιαγκα απφ εμαγσγέο, ηδηαίηεξα ησλ πξντφλησλ κεηαπνίεζεο. Δίλαη ινγηθφ λα δερηνχκε φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ηεο ηερλνινγίαο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ βηνκεραληθή αλάπηπμε, εηζάγνληαη απφ ην εμσηεξηθφ. Δπηπξνζζέησο, δαλεηαθέο ελ γέλεη ππνρξεψζεηο πνπ αλαιακβάλνληαη ζην εμσηεξηθφ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε πξνγξακκάησλ βηνκεραληθήο, ελδερνκέλσο θαη ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, δεκηνπξγνχλ πξφζζεηε εθξνή ζπλαιιάγκαηνο πξνο εμππεξέηεζε απηψλ. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 14

Πίλαθαο 2 Αλάιπζε Άδειωλ Πόξωλ Δηήζηεο πνζνζηηαίεο κεηαβνιέο Υξνλνινγία ύλνιν Ναπηηιηαθό Σαμηδηωηηθό Μεηαλαζηεπηηθό πλάιιαγκα πλάιιαγκα πλάιιαγκα 1973 36,7 37,8 31,1 27,8 1974 12,1 45,7 15,3 12,2 1975 15,8 3,4 47,6 23,0 1976 11,8 8,2 28,0 2,2 1977 16,1 23,2 19,1 13,9 1978 19,5 4,5 35,3 6,5 1979 28,0 29,0 25,3 18,6 1980 8,8 19,6 4,3 6,8 1981 5,5 0,6 8,5 14,0 Μέζε Δηήζηα Μεηαβνιή Σππηθή Απόθιηζε 17,1 18,4 20,4 9,7 9,2 16,5 17,7 12,6 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Μεληαίν ηαηηζηηθφ Γειηίν. Απφ ηελ παξάζεζε ησλ παξαπάλσ ζηνηρείσλ πξνθχπηεη φηη ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα, θαηά ηελ εμεηαδφκελε δεθαεηία (1972 81), αθνινχζεζε κηα δπλακηθή, απμεηηθή δηαρξνληθά πνξεία, παξά ηελ ππνηηκεηηθή ηάζε ηεο δξαρκήο, θαηλφκελν πνπ ραξαθηήξηζε ηελ πεξίνδν απηή. Μάιηζηα ε κέζε εηήζηα κεηαβνιή ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε γηα ην ζχλνιν ησλ άδεισλ πφξσλ θαηά 1.3%. επίζεο, παξά ην γεγνλφο φηη ππνιείπεηαη θαηά δχν πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ηε κεηαβνιή ηνπ ηαμηδησηηθνχ ζπλαιιάγκαηνο, ε ηππηθή ηεο απφθιηζε είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηνπ ηαμηδησηηθνχ, πξάγκα πνπ θαλεξψλεη φηη δηαρξνληθά νη ζπλαιιαγκαηηθέο εηζπξάμεηο απφ ηε λαπηηιία είλαη πην ζηαζεξέο απφ εθείλεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Πίλαθαο 3 Ναπηηιηαθό πλάιιαγκα θαη Αμία Δμαγωγώλ ζε Δθαηνκκύξηα Γνιάξηα ΖΠΑ Έηνο Ναπηηιηαθό πλάιιαγκα Δμαγωγέο 1974 867 1803 48 1975 845 2029 42 1976 914 2228 41 1977 1127 2522 45 1978 1177 2999 39 1979 1519 3932 39 1980 1816 4094 44 1981 1827 4771 38 1982 1657 4141 40 1983 1309 4105 32 1984 1096 4394 25 1985 1038 4293 24 1986 1000 4516 22 Πνζνζηό Ναπηηιηαθνύ πλαιιάγκαηνο ζηελ Αμία Δμαγωγώλ ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 15

1987 1194 4614 21 1988 1380 5934 23 1989 1375 5994 23 1990 1762 6365 28 1991 1774 6797 26 1992 1993 6009 33 1993 2015 5031 40 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο ηνλ παξαπάλσ πίλαθα εκθαλίδεηαη ε πνξεία ησλ εηζξνψλ ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο απφ ην 1974 έσο θαη ην 1993 κε κία δηαθνξεηηθή απηή ηε θνξά απεηθφληζε, φρη πιένλ ζε πνζνζηηαίεο κεηαβνιέο, αιιά ζε εθαηνκκχξηα δνιάξηα. ηνλ ίδην πίλαθα εκθαλίδεηαη ε πνξεία ηεο αμίαο ησλ εμαγσγψλ θαζψο θαη ην πνζνζηφ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα ζπγθξηηηθά κε ηελ αμία απηή. Όπσο θαίλεηαη απφ ηα αξηζκεηηθά δεδνκέλα, ε εηζξνή λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο θαζψο θαη ην πνζνζηφ ηνπ ζηελ αμία ησλ εμαγσγψλ έρνπλ παξνπζηάζεη δηαρξνληθά κεγάιεο απμνκεηψζεηο, ηδηαίηεξα θαηά ηε δεθαεηία 1980, πνπ νθείινληαη ζηηο δηεζλείο εμειίμεηο ηεο δηεζλνχο λαπιαγνξάο θαη ηελ θεξδνθνξία ηνπ λαπηηιηαθνχ θεθαιαίνπ θαζψο θαη ηελ θαηάζηαζε πνπ εθάζηνηε δηακνξθψλεηαη ζε φηη αθνξά ηηο ζρέζεηο ηεο λαπηηιηαθήο δξαζηεξηφηεηαο κε ηνλ εζληθφ ρψξν. Πην ζπγθεθξηκέλα, απφ ην 1982 κέρξη ην 1987, ε δηεζλήο λαπηηιηαθή δξαζηεξηφηεηα είρε πεξηέιζεη ζε κεγάιε χθεζε, (φπσο ζα αλαθεξζεί θαη εθηελψο παξαθάησ), θαη ε αλάγθε γηα επηβίσζε έζηξεςε κεγάιν αξηζκφ πινίσλ, πνπ ήηαλ λενινγεκέλα ππφ ηελ θπαλφιεπθν, πξνο ηηο ζεκαίεο αλνηθηνχ λενινγίνπ ψζηε λα επηηπγράλεηαη ρακειφηεξν ιεηηνπξγηθφ θφζηνο. Πεξαηηέξσ αλαθνξά φκσο ζε ζέκαηα λενινγίνπ δελ ζα γίλεη ηψξα, θαζψο δελ απνηειεί ζθνπφ ηεο παξνχζαο αλάιπζεο. Να πξνζζέζνπκε φηη απφ ην 1982 μεθηλάεη κία πεξίνδνο έληνλεο χθεζεο γηα ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα, πνπ απφ ην επφκελν έηνο 1983 αληαλαθιάηαη πιένλ θαη ζην πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην πξψην. Μφλν απφ ην 1987 θη έπεηηα μεθηλάεη δεηιά δεηιά ε αλάθακςε ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο, γηα λα θηάζεη κέζα ζε κία πεληαεηία λα μεπεξάζεη θάζε πξνεγνχκελν. Ζ πνξεία απηή είλαη επλφεηε, αλ ζπλδπαζηεί κάιηζηα κε ην φηη ην πνζνζηφ ησλ παξνπιηζκέλσλ ειιεληθψλ πινίσλ απφ 1% ην 1980, έθηαζε ην 30% ην 1983 γηα λα επαλέιζεη ζε ρακειά πνζνζηά κφλν κεηά ην 1988. πλνςίδνληαο ηα κέρξη ηψξα δεδνκέλα θαη απφ ηνπο ηξείο πίλαθεο, θαηαιήγνπκε ζην φηη ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα ζεκείσζε πςειφ θαη επηηαρπλφκελν ξπζκφ ζηηο δεθαεηίεο 1960 1970 θαη 1970 1980 (κέζνο εηήζηνο ξπζκφο 14% θαη 21.6% αληίζηνηρα), ψζπνπ ηειηθά εμειίρζεθε ζην ζεκαληηθφηεξν θνλδχιη ησλ άδεισλ πφξσλ, θηάλνληαο ην $1816 εθαηνκκχξηα, ην 1980, θαη αληηπξνζσπεχνληαο ην 30% πεξίπνπ ηνπ ζπλφινπ ησλ άδεισλ πφξσλ. Αμηφινγν είλαη επίζεο θαη ην γεγνλφο φηη ην λαπηηιηαθφ ζπλάιιαγκα εμαθνινχζεζε λα απμάλεηαη θαη θαηά ηελ πεξίνδν 19751980, πεξίνδν δηεζλνχο λαπηηιηαθήο θξίζεο, κε κεησκέλν φκσο ξπζκφ έλαληη ηεο πξνεγνχκελεο πεληαεηίαο 19701975 (17% έλαληη 26.2%). Ήδε θαηά ην 1981 ε αχμεζε ηνπ έλαληη ηνπ 1980 ππήξμε ακειεηέα, ελψ ηνπο πξψηνπο κήλεο ηνπ 1982 παξαηεξήζεθε ζνβαξή θάκςε (ηεο ηάμεο ηνπ 12%). ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 16

Πίλαθαο 4 Άλνδν θαηά 8% ην 1998 (έλαληη κείσζεο θαηά 6,7 ην 1997) εκθαλίδνπλ θαη νη εηζπξάμεηο απφ κεηαθνξέο, παξά ηηο δπζκελείο ζπλζήθεο πνπ επηθξάηεζαλ ζηε δηεζλή λαπιαγνξά θαηά ην κεγαιχηεξν δηάζηεκα ηνπ έηνπο. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη φηη ν δείθηεο λαχισλ μεξνχ θνξηίνπ (BFI) θηλήζεθε ην 1998 ζε αξθεηά ρακειφηεξν 1999. επίπεδν απ φηη ηα δχν πξνεγνχκελα ρξφληα. Οη επηπηψζεηο ηελ αζηαηηθήο θξίζεο ζηηο νηθνλνκίεο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, πνπ παξνπζηάδνπλ απμαλφκελε ζπκκεηνρή ζην δηεζλέο ζαιάζζην εκπφξην θαη ε κεγαιχηεξε απφ ηελ πξνζδνθψκελε πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο θαίλεηαη φηη ζπλέβαιαλ ζε κεγάιν βαζκφ ζηε δηακφξθσζε δπζκελψλ ζπλζεθψλ ζηηο δηεζλείο λαπιαγνξέο. Με δεδνκέλεο ηηο δηεζλείο εμειίμεηο, ηε ζπλερηδφκελε κείσζε ηνπ ππφ ειιεληθή ζεκαία ζηφινπ, ηελ ππνηίκεζε ηεο δξαρκήο έλαληη δνιαξίνπ, θαζψο θαη ηελ πεξαηηέξσ απνθιηκάθσζε ηνπ εγρψξηνπ πιεζσξηζκνχ, παξάγνληεο νη νπνίνη ζπλήζσο επεξεάδνπλ ηελ εηζξνή ζπλαιιάγκαηνο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ εγρψξησλ δαπαλψλ ησλ λαπηηιηαθψλ επηρεηξήζεσλ, ε αχμεζε ησλ εηζπξάμεσλ απφ κεηαθνξέο πξέπεη λα νθείιεηαη απιψο ζηε βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζπιινγήο ζηνηρείσλ. Πάλησο, νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ εηζξνή λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο, ιφγσ ηεο κείσζεο ηνπ ππφ ειιεληθήο ζεκαίαο ζηφινπ, κπνξνχλ λα κεηξηαζηνχλ ζην βαζκφ πνπ νη λέεο εγγξαθέο ζην ειιεληθφ λενιφγην αθνξνχλ λεφηεπθηα πινία, ηα νπνία ηθαλνπνηνχλ ηηο ζχγρξνλεο πξνδηαγξαθέο θαη επνκέλσο είλαη πεξηζζφηεξν αληαγσληζηηθά. 11 11. Έκθεςη του Διοικητή για το έτοσ 1998, Ιςοζύγιο Άδηλων Συναλλαγών, Τράπεζα τησ Ελλάδοσ, Αθήνα 12. Έκθεςη του Διοικητή για το έτοσ 1999, Ιςοζύγιο υπηρεςιών, ειςοδημάτων και μεταβιβάςεων, Τράπεζα τησ Ελλάδοσ, Αθήνα 2000. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 17

Πίλαθαο 5 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Σν πιεφλαζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ απμήζεθε ζε 6.846,5 εθαηνκκχξηα επξψ ην 1999 θαη θάιπςε θαηά 41% ην έιιεηκκα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ, πνζνζηφ ίζν κε απηφ ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο. πγθεθξηκέλα, νη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ κεηαθνξέο αλήιζαλ ζε 2.606 εθαηνκκχξηα επξψ ην 1999, εκθαλίδνληαο αχμεζε 1.104 εθαηνκκχξηα επξψ έλαληη ηνπ 1998. Τπελζπκίδεηαη, πάλησο, πσο παξά ηε κεξηθή νκαινπνίεζε ησλ εμειίμεσλ ζηηο λαπιαγνξέο κεηά απφ κία πεξίνδν ππεξβάιινπζαο ρσξεηηθφηεηαο, νη λαχινη παξέκεηλαλ ζε ρακειά επίπεδα, ειαθξά κφλν άλνδν ζην ηέινο ηεο εμεηαδφκελεο πεξηφδνπ. απηφ ζπλέβαιαλ ηφζν ν ρακειφο ξπζκφο αχμεζεο ηνπ δηεζλνχο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, γηα δεχηεξν θαηά ζεηξά έηνο, φζν θαη ε ζρεηηθά πςειή ρσξεηηθφηεηα. εκεηψλεηαη επίζεο, φηη ε αχμεζε ηεο εηζξνήο λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ελδερνκέλσο ζπλδέεηαη θαη κε ηε ζεκαληηθή δηεχξπλζε ησλ ρξεκαηηζηεξηαθψλ ζπλαιιαγψλ, θαηά ην επηζθνπνχκελν έηνο. 12 Πξνρσξψληαο ηε κειέηε καο ζηα πην πξφζθαηα ρξφληα, αμίδεη λα ζηαζνχκε ζην έηνο 2003, γηα ηελ επηζηακέλε κειέηε ηνπ νπνίνπ ζα θάλνπκε ρξήζε θαη ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ ηνπ έηνπο απηνχ, ελ ζπγθξίζεη κε ηα αληίζηνηρα ησλ δχν πξνεγνχκελσλ εηψλ. Πίλαθαο 6 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Σν πιεφλαζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ απμήζεθε θαηά 743 εθαηνκκχξηα επξψ ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 18

ην 2003 θαη δηακνξθψζεθε ζε 11.498,3 εθαηνκκχξηα επξψ, ζεκεηψλνληαο αχμεζε θαηά 6,9% ζε ζρέζε κε ην 2002 θαη ρξεκαηνδνηψληαο ην 50,8% ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ (έλαληη 47.4% ην 2002). Ζ εμέιημε απηή νθείιεηαη ζηε ζεκαληηθή άλνδν ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο, ε νπνία αληηζηάζκηζε ηε κείσζε ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ ηαμηδησηηθέο ππεξεζίεο. πγθεθξηκέλα, νη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο εκθάληζαλ ζεκαληηθή άλνδν (33%) θαη αλήιζαλ ζε 4.646,2 εθαηνκκχξηα επξψ. Ζ εμέιημε απηή ήηαλ, ζε θάπνην βαζκφ, απνηέιεζκα ηεο επηηάρπλζεο ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηνπ φγθνπ ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ (ζε 4,5% ην 2003 απφ 3,1% ην 2002). Ζ ζεκαληηθή άλνδνο ησλ κεηαθνξηθψλ εηζπξάμεσλ φκσο νθείιεηαη θπξίσο ζηελ κεγάιε αχμεζε ησλ λαχισλ ζηε δηεζλή αγνξά. εκεηψλεηαη, σζηφζν φηη, επεηδή νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ λαχισλ δηεμάγνληαη ζε φξνπο δνιαξίνπ, ε αλαηίκεζε ηνπ επξψ έλαληη ηνπ ακεξηθαληθνχ λνκίζκαηνο πεξηφξηζε ηελ άλνδν ησλ εηζπξάμεσλ ζε επξψ. Παξφια απηά, ην ηξέρνλ έηνο ε δηεζλήο αγνξά ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειή δήηεζε πεηξειαίνπ εθ κέξνπο ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Κίλαο φζν θαη ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο, άλζξαθα θαη άιισλ πξψησλ πιψλ εθ κέξνπο ηεο Κίλαο, πξάγκα ην νπνίν αληηζηάζκηζε ηελ φπνηα αξλεηηθή επίδξαζε ηεο αλαηίκεζεο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο. Γηάγξακκα 5 Πεγή: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Ο ιφγνο πνπ δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο εηζξνέο λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο ζηελ ρψξα ηα ηειεπηαία θπξίσο έηε, είλαη ε εθηίλαμή ηνπο ζηα χςε, φπσο απηή απεηθνλίδεηαη ζην παξαπάλσ δηάγξακκα. Δηδηθά απφ ην 1999 έπεηηα, μεθηλά κηα λέα επνρή γηα ην λαπηηιηαθφ ζηεξέσκα θαη νη εηζξνέο ππεξδηπιαζηάζηεθαλ, ελψ ηα επαθφινπζα έηε, έσο θαη ην 2002, ε αλνδηθή πνξεία δηαηεξείηαη θαη κάιηζηα εληζρχεηαη (έζησ θαη κε θζίλνληεο ξπζκνχο). Αθφκα πην εληππσζηαθή αθφκα θη απφ ην 2003 είλαη ε εμέιημε ηνπ λαπηηιηαθνχ γίγλεζζαη ην έηνο 2004, φπνπ ην πιεφλαζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ δηεπξχλζεθε θαηά 3.961 εθαηνκκχξηα επξψ θαη δηακνξθψζεθε ζηα 15.467 εθαηνκκχξηα αχμεζε ζεκεηψλνληαο αχμεζε θαηά 34,4% ζε ζρέζε κε ην 2003, θαη ρξεκαηνδνηψληαο ην 61% ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ (έλαληη 50,8% ην 2003). Ζ εμέιημε απηή νθείιεηαη, αθφκα κηα θνξά, ζηε ζεκαληηθή άλνδν ησλ θαζαξψλ εηζξνψλ θαηά ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 19

θχξην ιφγν ηεο λαπηηιίαο. Οη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο, πξσηίζησο εκπνξηθνχ ζθνπνχ, εκθάληζαλ άλνδν ηεο ηάμεο ηνπ 63% θαη αλήιζαλ ζε 7.579 εθαηνκκχξηα επξψ. Ο απμεκέλνο ξπζκφο αλφδνπ ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ αγαζψλ θαη ε θαιπάδνπζα αλάπηπμε ησλ αζηαηηθψλ αγνξψλ θαη θπξίσο ηεο Κίλαο πξσηνζηαηνχλ θαη απηφ ην έηνο ζηελ αζηακάηεηε πνξεία ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο, δίλνληαο ψζεζε ζηνπο λαχινπο ηφζν ησλ πινίσλ κεηαθνξάο μεξνχ θνξηίνπ φζν θαη ησλ πεηξειαηνθφξσλ, ζε ηζηνξηθψο πςειά επίπεδα. ηαζεξά αλνδηθή, εληνχηνηο ιηγφηεξν ρεηκαξξψδεο ππήξμε ε εμέιημε ηνπ λαπηηιηαθνχ θιάδνπ ζην έηνο 2005. Σν πιεφλαζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ απμήζεθε θαηά κφιηο 231 εθαηνκκχξηα επξψ, θαιχπηνληαο έηζη ην 57% ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ. Ζ αχμεζε ησλ θαζαξψλ εηζξνψλ απφ ζαιάζζηεο κεηαθνξέο ήηαλ κφιηο 55 εθαηνκκχξηα επξψ, έλαληη αχμεζε θαηά 2.933 εθαηνκκχξηα επξψ ην 2004. Οη πησηηθέο ηάζεηο ζηηο δηεζλείο λαπιαγνξέο νθείινληαη ζηελ αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ ιφγσ ηεο παξαιαβήο λέσλ πινίσλ θαη ηεο πεξηνξηζκέλεο ζε ζχγθξηζε κε φηη αλακελφηαλ απφζπξζεο παιαηφηεξσλ πινίσλ. Δπηπξνζζέησο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ην πξψην εμάκελν ηνπ 2005 κεηψζεθε ν ρξφλνο αλακνλήο ησλ πινίσλ θαη πεξηνξίζηεθε ν ζπλσζηηζκφο ηνπο ζε θηλεδηθνχο ιηκέλεο, ιφγσ ηνπ νπνίνπ νη λαχινη είραλ θηάζεη ζε ηζηνξηθψο πςειά επίπεδα θαηά ην 2004. Σέινο, ε αχμεζε ησλ δηεζλψλ ηηκψλ ηνπ ζηδήξνπ ζηηο αξρέο ηνπ 2005 ψζεζε ηηο βηνκεραλίεο ράιπβα ηεο Κίλαο λα αμηνπνηήζνπλ κέξνο ησλ απνζεκάησλ ηνπο ζε πξψηεο χιεο, κε απνηέιεζκα λα πεξηνξηζηνχλ νη εηζαγσγέο πξψησλ πιψλ γηα παξαγσγή ράιπβα. Γπζηπρψο, ε ίδηα πησηηθή ηάζε ζπλερίζηεθε θαη ην 2006, φπνπ ην πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ δηακνξθψζεθε ζηα 15.337 εθαηνκκχξηα επξψ, δειαδή κεηψζεθε θαηά 1% ζε ζρέζε κε ην 2005 θαη θάιπςε ην 43.5 % κφλν ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ. Κη απηφ γηαηί, λαη κελ νη αθαζάξηζηεο εηζπξάμεηο απφ ππεξεζίεο κεηαθνξψλ απμήζεθαλ θαηά 453 εθαηνκκχξηα επξψ (ην 93% ησλ νπνίσλ νθείιεηαη ζηελ εκπνξηθή λαπηηιία), κία αχμεζε πνπ αληαλαθιά ηελ αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ ειιελφθηεηνπ ζηφινπ θαη ζηελ πνηνηηθή βειηίσζε ηνπ ιφγσ ηεο κείσζεο ηεο κέζεο ειηθίαο ησλ πινίσλ, αιιά απφ ηελ άιιε ζεκείσζαλ άλνδν θαηά 754 εθαηνκκχξηα επξψ νη αθαζάξηζηεο πιεξσκέο γηα ππεξεζίεο ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ, εθ ησλ νπνίσλ ηα 378 εθαηνκκχξηα πξνήιζαλ απφ απμεκέλεο πιεξσκέο γηα ηελ παξνρή λαπηηιηαθψλ ππεξεζηψλ εκπνξηθνχ ζθνπνχ. Έηζη, νη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ ππεξεζίεο κεηαθνξψλ εκθάληζαλ κείσζε ηεο ηάμεο ησλ 300 εθαηνκκπξίσλ επξψ. πλνςίδνληαο, ε δεθαεηία 19982008, απνηειεί κία δεθαεηία νξφζεκν γηα ηε λαπηηιία, θαζψο ε αχμεζε ηεο θαζαξήο εηζξνήο ηνπ ζπλαιιάγκαηνο απφ ζαιάζζηεο ππεξεζίεο παξνπζίαζε κέζν εηήζην ξπζκφ αχμεζεο 16.7% ηελ 6εηία 20032008, έλαληη 27.9% ηεο 5εηίαο 19982002. Ο αθφινπζνο πίλαθαο ζθηαγξαθεί ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ γηα ηελ πξναλαθεξζείζα δεθαεηία, θη επηβεβαηψλεη ηα παξαπάλσ. Δπίζεο, βάζεη πνηθίισλ άιισλ δεκνζηεπκέλσλ ζηνηρείσλ απφ ηελ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, φζνλ αθνξά ηηο ζαιάζζηεο κεηαθνξέο, ε ππεξπφληηνο λαπηηιία έξρεηαη πξψηε ζε ζπλαιιαγκαηηθέο εηζξνέο κε ξπζκφ αχμεζεο 15,5% ηελ ηειεπηαία 6εηία 2003 2008. Πίλαθαο 8 Ηζνδύγην Σξερνπζώλ πλαιιαγώλ ΜΔΡ Μ 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1998 2002 200 3 200 8 ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 20

Έιιεηκκα Ηζνδπγίνπ Καπζίκωλ Πωιήζεηο Πινίωλ Αγνξέο Πινίωλ Ηζνδύγην Πινίωλ Έιιεηκκα ρωξίο Πινία Έιιεηκκα Δκπνξηθνύ Ηζνδπγίνπ %Δπηβάξπλ ζε Δκπνξηθνύ Ηζνδπγίνπ από πινία Έιιεηκκα Ηζνδπγίνπ Δηζνδεκάη ωλ Πιεόλαζκα Ηζνδπγίνπ Τπεξεζηώλ Δθ ηνπ νπνίνπ ηαμηδηωηηθό Δθ ηνπ νπνίνπ από κεηαθνξέο 1164 1365 9 1482 3 1382 1438 1545 1 1688 9 2987 1894 1 2192 8 2997 1861 4 2161 1 627 955 1981 3505 4036 ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 21 4511 6629 8761 9220 1115 5 31.73 24.6 7 531 261 1291 1602 1632 2275 1582 43.4 4 97 124 1556 2325 5022 7796 6287 119. 2 435 136 136 723 3391 5520 4705 303. 2314 3 2270 9 2278 0 2264 4 2557 1 2543 6 2683 6 2755 9 3189 6 3528 6 3597 9 4149 9 3934 4 4404 9 1,91 0,60 0,53 2,62 9,61 13,3 10,7 2073 6073 6847 8711 9150 1075 5 3756 1150 7 4377 1546 7 5676 1539 1 7119 1533 7 9286 1659 2 1064 3 1713 6 1 14.09 11.5 5 11,25 14,2 3 10,68 23,1 6 15,36 8,29 3956 4535 5112 5929 7736 7359 8037 8284 8974 8834 8957 18,25 4,01 1511 2606 4182 3762 3494 4646 7579 7643 7333 9168 9872 23,31 1 Θαιάζζηεο 1498 2797 4601 4120 4006 5143 7918 8306 8256 1025 2 1113 9 27,87 16,7 1 Αεξνπνξηθέ ο 24 5 78 37 66 10 203 256 297 396 500 29,06 119, 6 ηδεξνδξνκ ηθέο 1 4 9 9 3 3 2 20 53 65 59 46,77 81,4 3 Οδηθέο 13 17 24 29 38 59 47 48 44 44 45 30,60 5,47 ωιελαγωγ 0 0 1 1 0 9 31 15 25 15 14 22,81 8,20 νί Λνηπέο 25 218 374 435 488 573 619 971 1236 1475 1767 111,1 25,2 7 Πιεόλαζκα Ηζνδπγίνπ ηξερνπζώλ Μεηαβηβάζ εωλ 4983 2949 3577 3857 3806 3849 3629 3177 3400 1591 2759 6,52 6,44 Έιιεηκκα ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώ λ ΑΔΠ(ηξέρν πζεο ηηκέο ζε αγνξαίεο ηηκέο) 5149 1183 98 7720 1261 55 1059 4 1362 81 1058 6 1464 28 1022 1 1566 15 1104 4 1724 31 1071 7 1858 13 1466 7 1953 66 2366 8 2104 59 3260 2 2264 37 3479 8 2391 41 16,2 7 18,7 25,8 7,24 6,76 Με βάζε ηνλ παξαπάλσ πίλαθα, νη εηζπξάμεηο απφ ηε λαπηηιία ζπλαγσλίδνληαη ηηο εηζπξάμεηο απφ ηνλ εμσηεξηθφ ηνπξηζκφ ( 11.7 δηο. ην 2008), ρσξίο λα καο δηαθεχγεη πάληα φηη νη εηζπξάμεηο απφ ηνλ ηνπξηζκφ πξνυπνζέηνπλ ζεκαληηθέο πιεξσκέο γηα εηζαγσγέο πνπ είλαη αλάινγεο κε ηηο πιεξσκέο ζην εμσηεξηθφ απφ ηηο λαπηηιηαθέο επηρεηξήζεηο. Έρεη ππνινγηζηεί, κάιηζηα, πσο ε αχμεζε ηεο εγρψξηαο αγνξαζηηθήο δχλακεο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ απφ ηηο θαζαξέο εηζξνέο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πφξσλ απφ ηε λαπηηιία εθηηκάηαη ζην 4.1%! Όζνλ αθνξά ζηε κείσζε θαηά 5 πεξίπνπ δηο, ηνπ λαπηηιηαθνχ ζπλαιιάγκαηνο πνπ εηζέξξεπζε ζηε ρψξα ην 2009 ζε ζρέζε κε ην 2008, ε δηεζλήο νηθνλνκηθή θξίζε πνπ

νδήγεζε ζε πηψζε ηνπο λαχινπο ζε φιεο ηηο θαηεγνξίεο ησλ πινίσλ θαζψο θαη ε απνρψξεζε απφ ηελ ειιεληθή ζεκαία αξθεηψλ πινίσλ, απνηεινχλ νξηζκέλεο απφ ηηο βαζηθέο παξακέηξνπο. Σν θαηλφκελν απηφ φκσο ζα εμεηαζηεί ζε επφκελν θεθάιαην, φπνπ θαη ζα δηεξεπλεζεί ν επίδξαζή ηνπ θαη ζε άιια καθξννηθνλνκηθά κεγέζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. ΑΕΝ Μαθεδνλίαο Σρνιή Πινηάξρωλ Πηπρηαθή Εξγαζία Κιεάλζεο Παληειίδεο 22