Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) Ο Σακχαρώδης Διαβήτης γενικά είναι μια πάθηση κατά την οποία ο οργανισμός και συγκεκριμένα το πάγκρεας δεν παράγει ή δεν χρησιμοποιεί σωστά την ινσουλίνη για να κρατήσει το σάκχαρο σε φυσιολογικές τιμές και έτσι ακολουθεί μια κατάσταση χρόνιας υπεργλυκαιμίας. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του Διαβήτη παίζουν τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί λόγοι, όπως η παχυσαρκία και γενικά ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής. Στην Κύπρο δεν υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία. Υπολογίζεται όμως ότι το ποσοστό των ατόμων με Διαβήτη είναι 8 9%, δηλαδή κάπου 65.000. Από αυτούς ένα 5 10% έχουν τύπου 1 και 90 95% τύπου 2 Διαβήτη. Υπάρχουν βασικά 2 διαφορετικοί τύποι Διαβήτη: 1. Σ.Δ. τύπου 1 (ΣΔ1) ή νεανικός Διαβήτης Κατά κανόνα εμφανίζεται στα παιδιά και στους εφήβους λόγω έλλειψης ινσουλίνης. Το σώμα και συγκεκριμένα το πάγκρεας σταματά να παράγει ινσουλίνη. Έτσι η θεραπεία είναι η αντικατάσταση της ινσουλίνης. Γύρω στο 5% του συνόλου των διαβητικών πάσχουν από Σ.Δ. τύπου 1. 2. Σ.Δ. τύπου 2 (ΣΔ2) ή Διαβήτης των ενηλίκων Κατά κανόνα εμφανίζεται σε ενήλικες άνω των 55 χρόνων, τελευταίως όλο και συχνότερα και σε νεαρές ηλικίες. Πάνω από 90% όλων των Διαβητικών έχουν Σ.Δ. τύπου 2 Πάνω από 85% όλων των διαβητικών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι Η αιτία για αυτού του τύπου Διαβήτη, τουλάχιστο στα αρχικά στάδια, δεν είναι η έλλειψη ινσουλίνης αλλά απεναντίας τα άτομα αυτά έχουν περισσότερη ινσουλίνη στο αίμα από το φυσιολογικό. Η συχνότερη αιτία είναι μια δυσλειτουργία της ινσουλίνης (ινσουλινική αντίσταση) η οποία προέρχεται συνήθως από την παχυσαρκία ή από μια κληρονομική προδιάθεση ή και τα δύο. 1

Κριτήρια για την διάγνωση του Διαβήτη Παρουσία κλασσικών συμπτωμάτων του Διαβήτη και τιμή γλυκόζης σε οποιαδήποτε μέτρηση 200 mg/dl Τιμή σακχάρου νηστείας 126mg/dl ή ή τιμή σακχάρου 2 ώρες μετά από του στόματος φόρτιση με γλυκόζη 200mg/dl Τι είναι παχυσαρκία Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ): Η απομάκρυνση από την μεσογειακή διατροφή, έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση της συχνότητας παχυσαρκίας. Η Κύπρος και η Ελλάδα καταλαμβάνουν δυστυχώς τις πρώτες θέσεις της ΕΕ στην παχυσαρκία. Στην Κύπρο υπολογίζεται ότι το 72,6% των αντρών και 58% των γυναικών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, με αποτέλεσμα το ένα τέταρτο του πληθυσμού να παρουσιάζει μεταβολικό σύνδρομο ενώ η συχνότητα του Διαβήτη αγγίζει τα επίπεδα του 10%. Η συχνότητα του Σ.Δ. τύπου 2 είναι ανάλογη με την συχνότητα της παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία σύμφωνα με οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας καθορίζεται βάση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ ή BMI = Body Mass Index), ο οποίος είναι ο λόγος του Βάρους (σε κιλά) δια του τετραγώνου του Ύψους (σε μέτρα). ΔΜΣ=Βάρος/Ύψος² Π.χ. Άτομο βάρους 70 κιλών και ύψους 1,70 μέτρα έχει: ΔΜΣ=70/1,7²=24,2 κιλά/μ² Π.χ. Ατομο βάρους 90 κιλών και ύψους 1,70 μέτρα έχει: ΔΜΣ = 90 / 1,7² = 31,14 κιλά/μ² 2

Κατηγοριοποίηση: Βάσει αυτού του μεγέθους γίνεται η κατάταξη σε μια από τις ακόλουθες κατηγορίες: Κατάταξη ΔΜΣ(BMI) kg/m²=κιλά/μ² Κίνδυνος νοσηρότητας/παθολογικών καταστάσεων Λιποβαρή άτομα < 18.5 Χαμηλός( αλλά υπάρχει μεγάλος κίνδυνος άλλων παθολογικών καταστάσεων ) Φυσιολογικό βάρος 18.5 24.9 Μέτριος Υπέρβαρα άτομα 25.0 29.9 Ελαφρώς αυξημένος Παχυσαρκία Βαθμίδα Ι Βαθμίδα ΙΙ Βαθμίδα ΙΙΙ > 30.0 30.0 34.9 35.0 39.9 > 40 Μέτρια σοβαρός Σοβαρός Πολύ σοβαρός Εκτός όμως από την απόλυτη τιμή του ΔΜΣ υπάρχουν άλλοι 3 παράγοντες σχετικοί με το βάρος, που συμβάλουν στην εκδήλωση του Σ.Δ τύπου 2. α. Η κατανομή του λίπους στο σώμα: Παχύσαρκα άτομα με συσσώρευση λίπους κυρίως στον κορμό, (κεντρική ή ανδρικού τύπου παχυσαρκία) παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ΣΔ2 από τα παχύσαρκα άτομα με συσσώρευση λίπους κυρίως στους γλουτούς και στους μηρούς (περιφερική ή γυναικείου τύπου παχυσαρκία). Αξιόπιστος δείκτης για την εκτίμηση της κεντρικής παχυσαρκίας είναι ο λόγος της περιμέτρου μέσης προς την περίμετρο των ισχύων, με φυσιολογικές τιμές < 1 για τους άνδρες και < 0.85 για τις γυναίκες, ενώ τελευταία χρησιμοποιείται και η περίμετρος μέσης, με φυσιολογικές τιμές < 94cm για τους άνδρες ( <102cm στις ΗΠΑ) και < 80cm για τις γυναίκες ( <88cm στις ΗΠΑ ). Μήλο Αχλάδι 3

Ο σχετικός κίνδυνος για την εμφάνιση τύπου 2 Διαβήτη ( 1 για άτομα με ΔΜΣ < 22 ) τριπλασιάζεται για ΔΜΣ 22 23 και αυξάνεται κατακόρυφα μέχρι και πάνω από 50 φόρες για ΔΜΣ >3 5. Έτσι για κάποιον με ΔΜΣ >35 η πιθανότητα εμφάνισης τύπου 2 Διαβήτη είναι 93%. β. Η διάρκεια της παχυσαρκίας: όσο περισσότερο διαρκεί η παχυσαρκία τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. γ. Η αύξηση του σωματικού βάρους στο χρόνο : όσο περισσότερο αυξάνεται το βάρος στη διάρκεια ενός έτους, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 Η επίπτωση του Σακχαρώδη Διαβήτη έχει λάβει πλέον επιδημικό χαρακτήρα. Οι διαβητικοί στην υφήλιο το έτος 1985 ήταν 33 εκατομμύρια, το 2003 194 εκατομμύρια και υπολογίζεται ότι μέχρι το έτος 2025 ο αριθμός τους θα ανέλθει σε 333 εκατομμύρια. Ένα 90 95% του πληθυσμού τους πάσχουν από ΣΔ τύπου 2. Αυτή η δραματική αύξηση οφείλεται κυρίως στην αλλαγή των συνθηκών διαβίωσης, με την υιοθέτηση «δυτικών» διατροφικών προτύπων (fast food) και στη μείωση της φυσικής δραστηριότητας. Ο αριθμός των ανθρώπων που παρουσιάζουν ΣΔ2 αποτελεί αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο μακροχρόνιο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ιατρική του 21 ου αιώνα. Η συνεχής αύξηση των ασθενών αντανακλά κυρίως την αύξηση της παχυσαρκίας. Ο σχετικός κίνδυνος για την εμφάνιση τύπου 2 Διαβήτη ( 1 για άτομα με ΔΜΣ < 22 ) τριπλασιάζεται για ΔΜΣ 22 23 και αυξάνεται κατακόρυφα μέχρι και πάνω από 50 φόρες για ΔΜΣ >35. Έτσι για κάποιον με ΔΜΣ >35 η πιθανότητα εμφάνισης τύπου 2 Διαβήτη είναι 93%. 4

Η παχυσαρκία αποτελεί τον κυριότερο τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου εμφάνισης τύπου 2 ΣΔ. Καταπολεμώντας την παχυσαρκία προλαμβάνεται ο τύπου 2 ΣΔ. Η παχυσαρκία προκαλεί αντίσταση στη φυσιολογική δράση της ινσουλίνης. Η ινσουλίνη, που φυσιολογικά χαμηλώνει το σάκχαρο στο αίμα, δεν μπορεί να δράσει. Ο λιπώδης ιστός απορροφά την ινσουλίνη και δεν επιτρέπει τη δράση της. Δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο η λεγόμενη αντίσταση στην ινσουλίνη. Ακολούθως αυξάνεται το σάκχαρο στο αίμα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει στα αρχικά στάδια σε μια προδιαβητική κατάσταση και αργότερα σε Σακχαρώδη Διαβήτη. Ο οργανισμός, μέσω του παγκρέατος, για να ξαναφέρει το σάκχαρο στα φυσιολογικά επίπεδα αναγκάζεται να παράγει περισσότερη ινσουλίνη. Έτσι υπάρχουν σε αυτό το στάδιο στο αίμα των παχύσαρκων ατόμων αυξημένες συγκεντρώσεις ινσουλίνης, η οποία όμως δεν μπόρει να δράσει ούτως ώστε να ρυθμίσει το σάκχαρο, με αποτέλεσμα μαζί με την υπερινσουλιναιμία να συνυπάρχει στα άτομα αυτά και υπεργλυκαιμία. Ακόμα, λόγω του ότι η ινσουλίνη αυξάνει το αίσθημα της πείνας, γίνεται πιο δύσκολο το έργο των ατόμων αυτών για χάσιμο βάρους. Αν συνεχιστεί η υπάρχουσα κατάσταση, τότε θα ακολουθήσει στάδιο πρόδιαβητη και ακολούθως Διαβήτης με τις εκδηλώσεις του. Όλα αυτά τα στάδια εξέλιξης τύπου 2 ΣΔ στους Παχύσαρκους, ακόμα και στο στάδιο εκδήλωσης του ΣΔ2, είναι συνήθως αναστρέψιμα, φτάνει ο πάθοντας να αλλάξει τρόπο ζωής, όπως χάσιμο βάρους με υγιεινή διατροφή, σωματική άσκηση κ.λ.π. Με το χάσιμο 5

βάρους επιστρέφει το σάκχαρο στα φυσιολογικά του επίπεδα και αντίσταση στην ινσουλίνη όσο και η ποσότητά της στο αίμα. μειώνεται τόσο η Όσο πιο φυσιολογικό βάρος έχουν τα άτομα με προδιάθεση, τόσο πιο σπάνια και σε μεγαλύτερη ηλικία θα αναπτύξουν ΣΔ2 και το αντίθετο. Δηλαδή όσο περισσότερο βάρος έχουν αυτά τα άτομα, τόσο πιο εύκολα και σε μικρότερη ηλικία θα νοσήσουν. Ακόμα και η απαιτούμενη θεραπεία επηρεάζεται από το βάρος. Όσο περισσότερο το βάρος τόσο πιο γρήγορη η ένταξη της ινσουλίνης στη θεραπεία. Συνοψίζοντας, η παχυσαρκία προδιαθέτει την ανάπτυξη του ΣΔ2. Η ικανότητα του οργανισμού να διαχειρίζεται το σάκχαρο μειώνεται, αναπτύσσεται ινσουλινική αντίσταση και ο οργανισμός υπερπαράγει ινσουλίνη. Ακολουθεί μια κατάσταση που την διαδέχεται η πλήρης ή η προδιαβητική κατάσταση του τύπου 2 Διαβήτη. Αντιμετώπιση Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος τόσο για την αποτροπή ή επιβράδυνση του ΣΔ2, όσο και για την καλή ρύθμιση και κυρίως μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου όταν διαπιστωθεί ΣΔ2. Επίσης σε γυναίκες που έχασαν περισσότερα από 5 κιλά σε διάστημα 10 ετών και άνω, ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη μειώθηκε μέχρι και 50%. Υπάρχουν επίσης πολλές μελέτες που έχουν δείξει ότι η απώλεια βάρους βελτιώνει τα επίπεδα σακχάρου στα άτομα με ΣΔ2. Μικρή απώλεια βάρους, γύρω στα 5 κιλά, συχνά επιτυγχάνει πολύ καλύτερη ρύθμιση που μπορεί να φτάσει μέχρι και σε διακοπή των αντιδιαβητικών δισκίων. Όσο δε πιο μεγάλη απώλεια βάρους υπάρχει τόσο πιο αποτελεσματική ρύθμιση του ΣΔ2 επιτυγχάνεται. Απώλεια 10% του σωματικού βάρους βελτιώνει την γλυκαιμική ρύθμιση επιτυγχάνοντας μείωση της γλυκοζιλιωμένης αιμοσφαιρίνης που αποτελεί αξιόπιστο δείκτη της σακχαραιμίας. Επιπλέον αυτή η μείωση του βάρους έχει θετική επίδραση στην ευαισθησία των περιφερικών ιστών στην ινσουλίνη, στη δυσλιπιδαιμία και στην υπέρταση. Γενικά απώλεια 10% βάρους Μειώνει κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 20% της ολικής θνησιμότητας. Μειώνει κατά 50% της γλυκόζης στο αίμα σε άτομα με διαβήτη. 6

Μειώνει κατά 10% της ολικής χοληστερόλης, κατά 15% της LDL ( κακής χοληστερόλης), κατά 30% των τριγλυκεριδίων και αύξηση 8% της HDL ( καλής χοληστερόλης). Μειώνει την αρτηριακή πίεση (κατά 10mmHg την συστολική και κατά 20mmHg την διαστολική πίεση). Συμπερασματικά η παχυσαρκία συνδέεται στενά με τον ΣΔ2 και μπορεί να ειπωθεί ότι αποτελεί τον «προθάλαμο» του διαβήτη. Μείωση της παχυσαρκίας με οποιαδήποτε μέσο οδηγεί σε μείωση της πιθανότητας εμφάνισης ΣΔ2 ενώ η απώλεια βάρους σε υπέρβαρους/παχύσαρκους διαβητικούς τύπου 2 έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου (ακόμα και μέχρι σημείου πλήρους υποχώρησής του) καθώς και την εντυπωσιακή μείωση της θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα. Δρ. Ιωσήφ Βραχίμη χ. Ιωσήφ Ειδικός Παθολόγος Διαβητολόγος Γαστροεντερολόγος Κοινωνική και αποκαταστατική ιατρική 7

Διαβήτης τύπου 2 και Παχυσαρκία 28.01.2009, ώρα 1600 1800 ΡΙΚ 3 Ερωτήσεις 1. Τι είναι Διαβήτης Τύπου 2, υπάρχουνε και άλλοι τύποι Διαβήτη 2. Πότε έχει ένας Διαβήτη τύπου 2 3. Ποιες είναι οι αιτίες του Διαβήτη τύπου 2 4. Πόσο είναι το κανονικό βάρος 5. Παίζει ρόλο η κατανομή του αποθηκευτικού λίπους στο σώμα 6. Τελικά πως μπορεί ένας να αποφύγει την εκδηλώσει του Διαβήτη τύπου 2 8