ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ Ν-Ρ-Κ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΚΙΑΣ ΠΟΙΚΙΛΙΑΣ «Κ Α Λ Α Μ Ω Ν» ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΚΟΥΡΑΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΑΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΔΑΜΑΤΑ ΟΚΤΩΜΒΡΙΟΣ 2007 ΣΤΕΙ(ΘΕΚΑ) Π.301

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ Ν-Ρ-Κ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΚΙΑΣ ΠΟΙΚΙΛΙΑΣ «Κ Α Λ Α Μ Ω Ν» ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΚΟΥΡΑΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΟΚΤΩΜΒΡΙΟΣ 2007

Ευχαριστίες Ευχαριστώ τους επιβλέποντες καθηγητές μου Δρ. Πασχαλίδη Χρήστο και Σωτηρόπουλο Σταύρο για την καθοδήγηση και τη συμπαράσταση τους στην διεξαγωγή αυτής της μελέτης όπως επίσης και τον Δρ. Καββαδία Βίκτωρ για την πολύτιμη βοήθεια του. Επίσης την κ. Κορίκη Αντωνία (εργαστηριακό προσωπικό του ΤΕΙ Καλαμάτας) για τις συμβουλές και την βοήθεια της στους εργαστηριακούς χώρους. 1

Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Ι.Εισαγωγή-ιστορικά Συκιά Στη χώρα μας η συκιά πλήν ορισμένων περιοχών ποτέ δεν καλλιεργήθηκε συστηματικά όπως τα άλλα οπωροφόρα. Οι συκιές βρίσκονται διάσπαρτες σε αυλές των σπιτιών, σε μικρά κτήματα μαζί με μικρές αμυγδαλιές και ελιές, στα σύνορα αμπελιών κ.λ.π. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται στη χώρα μας πήραν το ονόματά τους από τις περιοχές όπου βρέθηκαν ή καλλιεργήθηκαν αρχικά όπως Καλαμών, Κύμης, Σμύρνης, Βοδενών κ.ά. Η συκιά καλλιεργείται στις ανατολικές μεσογειακές περιοχές της Ευρώπης και της Αφρικής, καθώς και στις νοτιοδυτικές περιοχές της Ασίας απ τους πανάρχαιους ακόμα χρόνους. Σήμερα η συκιά είναι μια σημαντική δενδρώδης καλλιέργεια σε πολλά μέρη της υφηλίου και κυρίως σε χώρες που συνορεύουν με τη Μεσόγειο θάλασσα και την Κόκκινη και Αραβική θάλασσα. Η συκιά ευδοκιμεί γενικά σε υποτροπικές και τροπικές περιοχές, ακόμα και σε ήπιες κλιματικά περιοχές της Εύκρατης Ζώνης. Οι κυριότερες χώρες παραγωγής σύκων είναι η Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία, Ελλάδα. Πορτογαλία, ΗΠΑ κ.α. Η παγκόσμια παραγωγή νωπών και ξηρών σύκων ανέρχεται σε 1.200.000 τόνους και 200.000 τόνους, αντίστοιχα. Στην Ελλάδα η συκιά καλλιεργείται κυρίως στην Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Εύβοια, στα νησιά του Αιγαίου, στα Επτάνησα και στην Κρήτη. Διάσπαρτα απαντά σ όλα τα διαμερίσματα της χώρας. Για την παραγωγή ξηρών σύκων καλλιεργείται κυρίως στην Μεσσηνία, Λακωνία, Εύβοια και νησιά Αιγαίου. 1.2.Οικονομικά στοιχεία Η παραγωγή σύκων κατά γεωγραφικό διαμέρισμα φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα. Οι συστηματικοί συκεώνες στη χώρα μας καταλαμβάνουν έκταση 7.000 στρέμματα για νωπά σύκα και 95.000 στρέμματα για ξηρά σύκα και η μέση ετήσια παραγωγή νωπών και ξηρών ανέρχεται σε 30.304 τόνους και 20.483 τόνους, αντίσοιχα (Στατιστική Επετηρίδα Ελλάδας, 1984). Η συκιά καλλιεργείται για τους καρπούς της, τα σύκα 3

που χρησιμοποιούνται ως νωπά ή ξηρά. Ακόμα απ τους καρπούς της παρασκευάζουν συκοκαφέ (FeigenMonday, October 29, 2007 Koffe), συκόπιτες, συκοπολτό (χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική) και συκομαρμελάδα (από νωπά σύκα). Α/α Γεωγραφικό Διαμέρισμα Παραγωγή νωπών Παραγωγή ξηρών σύκων (τόνοι) σύκων (τόννοι) 1 Στερεά Ελλάδα και Εύβοια 6.910 1.033 2 Πελοπόννησος 9.299 16.627 3 Νησιά Ιονίου 3.131 6 4 Ήπειρος 2.338 93 5 Θεσσαλία 1.627 562 6 Μακεδονία 2.526 2 7 Θράκη 275-8 Νησιά Αιγαίου 2.259 2.528 9 Κρήτη 2.780 212 Παραγωγή σύκων σε τόνους (Γεωργική Στατιστική Επετηρίδα Ελλάδας, 1981). 2. Βοτανική ταξινόμηση - χαρακτηριστικά Η συκιά ανήκει στην οικογένεια Moraceae, στο γένος Ficus, στο υπογένος Eusyce και στο είδος F. Carica L. Η οικογένεια Moraceae περιλαμβάνει 60 γένη και πάνω από 2000 είδη δένδρων, θάμνων, αναρριχώμενων και ποωδών φυτών. Η συκιά είναι διπλοειδής (2η = 26, π =13). 2.1.Βοτανικοί χαρακτήρες του είδους F. Carica Το είδος F. Carica είναι ένα θηλυκοδίοικο είδος, που περιλαμβάνει δυο ευκρινείς τύπους δένδρων, την αρρενοσυκιά, που είναι μόνοικη, δηλαδή έχει αρσενικά και θηλυκά άνθη και την ημεροσυκιά, που έχει μόνο θηλυκά άνθη. Η καλλιεργούμενη συκιά είναι δένδρο φυλλοβόλο, μέτριου έως μεγάλου μεγέθους, με μαλακό ξύλο. Τα φύλλα είναι απλά, μεγάλα, παχιά, τρίλοβα έως πεντάλοβα, μακρόμισχα, με τραχεία επιφάνεια (χνουδωτά στην κάτω επιφάνεια). Οι οφθαλμοί διακρίνονται σε 4

ξυλόφορους μικτούς νοφθαλμούς (σχήμα κωνικό) και σε απλούς ανθοφόρους (σχήμα σφαιρικό). Οι ξυλοφόροι και οι μικτοί καρποφόροι σχηματίζονται επάκρια ή πλάγια των βλαστών και οι απλοί ανθοφόροι μόνον πλάγια. Τα άνθη της συκιάς είναι μικροσκοπικά και πολυάριθμα διατεταγμένα στο εσωτερικό τοίχωμα της εύσαρκης κοίλης ανθοδόχης (συκόνιο). Υπάρχουν τέσσερις διάφοροι τύποι ανθέων: τα μακρόστυλα θηλυκά της ημεροσυκιάς, τα αρσενικά των ερινέων της αρρενοσυκιάς, τα βραχύστυλα θηλυκά της αρρεννοσυκιάς και τα θηλυκά της παρθενοκαρπικής συκιάς. Τα άνθη της παρθενοκαρπικής συκιάς δεν παράγουν γύρη, ούτε έχουν ωοθήκες επιδεκτικές γονιμοποίησης, αλλά εξελίσσονται σε εδώδιμο καρπό. Κάθε μακρόστυλο θηλυκό άνθος αποτελείται από μια μονόχρωμη ωοθήκη, με μια σπερματική βλάστη, που, αν γονιμοποιηθεί, εξελίσσεται σε δρυπόμορφο αχαίνιο (συνήθως αποκαλείται σπέρμα), που περιβάλλεται από εύσαρκο τοίχωμα (είναι ο αληθινός καρπός της συκιάς). Το μακρόστυλο άνθος έχει τοίχωμα (είναι ο αληθινός καρπός της συκιάς). Το μακρόστυλο άνθος έχει τέσσερα ή πέντε μικροσκοπικά πέταλα και στύλο πολύ μεγαλύτερο σε μήκος απ εκείνο των θηλυκών ανθέων της αρενοσυκιάς. Τα αρσενικά άνθη έχουν μακρύτερο ποδίσκο απ τα θηλυκά, πέντε πέταλα, πέντε στήμονες και μια ατροφική ωοθήκη. Η αρρενοσυκιά χαρακτηρίζεται από συκόνια, που περιέχουν βραχύστηλα θηλυκά άνθη και αρσενικά άνθη, απ τα οποία τα θηλυκά είναι διετεταγμένα στο μεγαλύτερο μέρος του εσωτερικού χώρου, τα δε αρσενικά είναι συγκεντρωμένα γύρω απ το εσωτερικό κορυφαίο τμήμα του συκονίου. Η ημεροσυκιά χαρακτηρίζεται από συκόνια, που περιέχουν μόνο μακρόστυλα θηλυκά άνθη. Οπωροκομικά καρπός είναι το ώριμο, εύχυμο συκόνιο, ενώ βοτανικά είναι ένας ψευδής καρπός, που αποτελείται στο σύνολό του από βλαστικό ταξιανθιακό ιστό. Οι αληθινοί καρποί είναι τα μικροσκοπικά έμμισχα δρυπόμορφα αχαίνια στο εσωτερικό. Ο καρπός (συκόνιο) έχει σχήμα σφαιρικό ή αχλαδόμορφο. Ο φλοιός είναι διαφόρων αποχρώσεων, πράσινος, πρασινοκίτρινος, λευκοκίτρινος, μοβ, μελανός και χαλκόχρους. Η σάρκα είναι επίσης διαφόρων αποχρώσεων, κεχριμπάρι, ανοικτοκόννικη, κόκκινη, ρόδινη, μαλακή και γλυκιά. 5

2.1.1.Τρόπος καρποφορίας Η συκιά, όπως αναφέραμε πιο πάνω, φέρει οφθαλμούς ξυλοφόρους, μικτούς καρποφόρους και απλούς ανθοφόρους. Ημεροσυκιά Σε κάθε κόμβο, σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου απαντούν, στις μεν μονόφορες συκιές μόνο ξυλοφόροι (συνήθως ένας), στις δε δίφορες ξυλοφόροι και απλοί ανθοφόροι οφθαλμοί. Ενώ σε κάθε κόμβο, σε τρέχουσα βλάστηση, που προέρχεται από μικτό καρποφόρο οφθαλμό, απαντούν τόσο τις μονόφορες, όσο και στις δίφορες 1 έως 3 οφθαλμοί, απ τους οποίους ο ένας είναι συνήθως ξηλοφόρος και οι άλλοι απλοί ανθοφόροι. Μερικές όμως απ τις μονόφορες συκιές, ανάλογα με την ποικιλία, μπορεί να φέρουν και απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου. Οι ξυλοφόροι οφθαλμοί εκπτύσσονται την άνοιξη, αρχές Απριλίου, και δίνουν βλαστό, που φέρει ξυλοφόρους και μικτούς καρποφόρους οφθαλμούς, ενώ οι μικτοί καρποφόροι, που εκπτύσσονται την ίδια εποχή, δίνουν βλαστό που φέρει ξυλοφόρους, μικτούς καρποφόρους και απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς. Οι μικτοί καρποφόροι οφθαλμοί συνήθως φέρονται επάκρια. Οι απλοί ανθοφόροι οφθαλμοί, που φέρονται σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου, εκπτύσσονται την άνοιξη και στις μεν δίφορες εξελίσσονται σε συκόνια παρθενοκαρπικά, που ωριμάζουν κανινικά κατά τα τέλη Μαΐου, στις δε μονόφορες εξελίσσονται επίσης σε συκόνια, που πέφτουν όμως πρόωρα, γιατί τα άνθη τους πρέπει να επικονιαστούν, για να αναπτυχθούν και ωριμάσουν κανονικά τα συκόνια, αλλά την εποχή εκείνη δεν υπάρχει γύρης. Ενώ οι απλοί ανθοφόροι οφθαλμοί, που φέρονται σε τρέχουσα βλάστηση, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους, τόσο στις δίφορες όσο και στις μονόφορες ποικιλίες, εκπτύσσονται κατά την ίδια εποχή του σχηματισμού των και εξελίσσονται σε συκόνια (μετά από επικονίαση με γύρη), που ωριμάζουν κανονικά απ τα τέλη Ιουλίου, οι δε υπόλοιποι παραμένουν λανθάνοντες. 6

Αρρενοσυκιά Σε κάθε κόμβο, σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου, απαντούνται ξυλοφόροι οφθαλμοί (συνήθως ένας), συκόνια και απλοί ανθοφόροι οφθαλμοί (λανθάνοντες),σε κάθε κόμβο της τρέχουσας βλάστησης, απαντούνται 1 έως 3 οφθαλμοί, απ τους οποίους ο ένας είναι συνήθως ξυλοφόρος και οι άλλοι απλοί ανθοφόροι. Οι ξυλοφόροι οφθαλμοί εκπτύσσονται την άνοιξη αρχές Απριλίου, και δίνουν βλαστό, που φέρει ξυλοφόρους και μικτούς καρποφόρους (σπανιότερα) και απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς. Απ τους απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς, που φέρονται σε τρέχουσα βλάστηση (που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ξύλο του προηγούμενου χρόνου κατά τέλη φθινοπώρου) μερικοί αρχίζουν να εκπτύσσονται το φθινόπωρο και εξελίσσονται σε συκόνια, με θηλυκά μόνον άνθη, που ονομάζονται όλυνθοι, ή κρατητήρες, ή χειμερινά σύκα (ωριμάζουν νωρίς την άνοιξη), ενώ οι υπόλοιποι αρχίζουν να εκπτύσσονται το φθινόπωρο και εξελίσσονται σε συκόνια, με θηλυκά και αρσενικά άνθη, που ονομάζονται ερινεοί ή ανοιξιάτικα σύκα (ωριμάζουν περίπου τέλη Μαΐου, οπότε παρέχουν γύρη). Ενώ απ τους απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς που φέρονται σε τρέχουσα βλάστηση, μερικοί εξελίσσονται σε συκόνια, με θηλυκά μόνο άνθη, που ονομάζονται καλοκαιρινά σύκα (ωριμάζουν το φθινόπωρο), και οι υπόλοιποι αρχίζουν να εκπτύσσονται, άλλοι μεν απ το φθινόπωρο και άλλοι απ την άνοιξη (πρόκειται για τους απλούς ανθοφόρους οφθαλομούς, που αναφερόμαστε πιο πάνω, και απ τους οποίους θα προέλθουν οι όλυνθοι και οι ερινεοί). Μ άλλα λόγια η αρρενοσυκιά δίνει τρεις σοδειές: 1) Τους όλυνθους (πιαηιηιε), που αρχίζουν να αναπτύσσονται με αργό ρυθμό απ το φθινόπωρο στην τρέχουσα βλάστηση (μπορεί όμως να χαρακτηριστεί και ως ξύλο του προηγούμενου χρόνου για τη σοδειά αυτή), αναστέλλουν την αύξησή τους το χειμώνα και ωριμάζουν νωρίς την άνοιξη. 2) Τους ερινεούς (ρτοίϊεΐιί), που αρχίζουν να αναπτύσσονται απ την άνοιξη (από λανθάνοντες απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς) σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου (στο ίδιο που φέρονται και οι όλυνθοι) και ωριμάζουν περίπου τέλη Μαΐου (είναι η μόνη σοδειά, που παρέχει γύρη), και 3) τα καλοκαιρινά σύκα (τηαηιιηοηΐ), που αρχίζουν να εκπτύσσονται απ το καλοκαίρι σε τρέχουσα βλάστηση και ωριμάζουν το φθινόπωρο. Περίοδος καρποφορίας Η συκιά μπαίνει σ αξιόλογη καρποφορία απ τον 3 έως 4 χρόνο της ηλικίας της. Η παραγωγική ζωή της υπολογίζεται σε 40 έως 50 χρόνια. 7

2.1.2.Επικονίαση και Γονιμοποίηση Όπως προαναφέρθηκε, το σύκο είναι μια κοίλη ανθοταξία με πολυάριθμα θηλυκά άνθη στο εσωτερικό της τοίχωμα. Ο καρπός τύπου Οαΐίηιγπια για να ωριμάσει πρέπει τα άνθη της ανθοταξίας του να επικονιαστούν με γύρη από κάποια εξωτερική πηγή. Η φύση, για το σκοπό αυτό, ήτοι τη μεταφορά της γύρης από την αρρενοσυκιά στην ανθοταξία τύπου Οα1γηιγπια και την επικονίαση των ανθέων της, έχει επιλέξει ένα πολύ εξειδικευμένο έντομο της συκιάς, τον ψήνα (ΒΙεείορΙ^α ρεεηεε I,., υμενόπτερο). Χωρίς επικονίαση, οι καρποί τύπου Οα1γηιγπια, αυξάνουν κατά διάμετρο μέχρι 1.25 έως 1.9 εκ. και μετά κιτρινίζουν, συρρικνώνονται και πέφτουν πριν ακόμα ωριμάζουν. Η επικονίαση (ερινεασμός) αρχίζει από τα τέλη Μαΐου και συνεχίζεται τον Ιούνιο. Τα ενήλικα θηλυκά άτομα βγαίνουν από τα αρρενόσυκα και μπαίνουν στα σύκα τύπου ΟαΙίηΐΥπια για να γεννήσουν τα αυγά τους. Κατά την είσοδό τους απ τον οφθαλμό του σύκου, η γύρη που μεταφέρει με το σώμα του ο ψήνας διασκορπίζεται στα θηλυκά άνθη, μ αποτέλεσμα να γονιμοποιηθούν και σχηματιστούν ζωτικοί σπόροι. Στα άνθη αυτά ο ψήνας δε μπορεί να τοποθετήσει αυγά, γιατί η κατασκευή του άνθους (μακρόστυλα) τον εμποδίζει να φθάσει μέχρι την ωοθήκη. Στην προσπάθειά του να φθάσει στην ωοθήκη για να γεννήσει τα αυγά του μεταφέρει την γύρη σ όλα τα άνθη και έτσι η καρπόδεση είναι εξασφαλισμένη. Ο ψήνας μόνο στα αρρενόσυκα (βραχύστυλα) μπορεί να διαιωνισθεί και να συμπληρώσει το βιολογικό του κύκλο. Κάθε χρόνο συμπληρώνει τρεις βιολογικούς κύκλους, που συμπίπτουν με τις τρεις σοδειές της αρρενοσυκιάς: ανοιξιάτικη σοδειά (ερινεοί), καλοκαιρινή σοδειά (καλοκαιρινά σύκα) και χειμωνιάτικη σοδειά (όλυνθοι). Τα ενήλικα θηλυκά άτομα βγαίνουν απ τα ώριμα αρρενόσυκα και πηγαίνουν αμέσως επόμενη σοδειά (υπάρχει επικάλυψη σοδειών) της αρρενοσυκιάς για να τοποθετήσουν τα αυγά τους και να διαιωνίσουν το είδος. Η κατασκευή των θηλυκών ανθέων των αρρενόσυκων (βραχύστυλοι) προσφέρεται για να τοποθετήσει ο ψήνας τα αυγά του στις ωοθήκες των ανθέων. Στη συνέχεια μέσα στις ωοθήκες εκκολάπτονται τα αυγά για να βγούν οι προνύμφες, νύμφες και τελικά τα τέλεια άτομα. Τα ενήλικα αρσενικά άτομα βγαίνουν πρώτα απ τα βραχύστυλα θηλυκά 8

άνθη, αλλά πριν φύγουν απ τα άνθη συζεύγονται με τα θηλυκά άτομα. Μετά απ τη σύζευξη τα ενήλικα θηλυκά άτομα βγαίνουν απ τα ώριμα αρρενόσυκα και πηγαίνουν στην αμέσως επόμενη σοδειά της αρρενοσυκιάς. Κατ αυτό τον τρόπο συνεχίζεται ο βιολογικός κύκλος του ψήνα. Θα πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι οι ποικιλίες της ημεροσυκιάς ταξινομούνται σε τρεις ομάδες: α) Ομάδα τύπου Carimyrna (Smyrna) οι ποικιλίες της ομάδας αυτής παράγουν καρπούς μόνον αν τα άνθη τους γονιμοποιηθούν με γύρη (Calimyma, (συν. Sari Lop), Taramint, Zidi, Tameriout, Marabout) β) Ομάδα τύπου Κοινά (Common) Οι ποικιλίες της ομάδας αυτής παράγουν ικανοποιητικές σοδειές και όταν ακόμα τα άνθη τους δε γονιμοποιηθούν με γύρη (Dottato (συν. Kadota). Archipel, beall, Conadria, Genoa, Marseilles, Franciscana, (συν. Mission), Verdone (συν. Adriatic), Bruswick (συν. Magnolia), San Piero (onv.brown Turkey στην αγορά Καλιφόρνιας), Panachee και Vemino. γ) Ομάδα τύπου San Perdo οι ποικιλίες της ομάδας αυτής φέρουν χαρακτηριστικά επικονίασης και των δυο προηγούμενων ομάδων, ήτοι Smyrna και Κοινά (Gentile, King, San Perdo, Dauphine (συν. Adam),Drap d Or, Pied de Boeuf και Lampeira). Η πρώτη σοδειά (αυγόσυκα) παράγεται παρθενοκαρπικά, ενώ η κύρια ή δεύτερη σοδειά μετά από επικονίαση και γονιμοποίηση των ανθέων των, όπως του τύπου Calimyma. Οι ποικιλίες τύπου Smyrna συνήθως δεν παράγουν αυγόσυκα (παρθενοκαρπικά σύκα σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου). Πολύ λίγες ποικιλίες, όπως η Sari Lop (συν.calimyma) και η Taramint, μπορεί να δώσουν μερικές χρονιές μικρές σοδειές. Οι καρποί, που θα ωριμάσουν είναι άσπερμοι, μαλακοί και άνοστοι. Οι ποικιλίες τύπου San Perdo παράγουν αυγόσυκα και δίνουν μέτριες έως μεγάλες σοδειές. Οι καρποί είναι γευστικοί. Οι ποικιλίες του τύπου Κοινά μπορεί να παράγουν ή και να μην παράγουν αυγόσυκα. Μερικές ποικιλίες, όπως η Verdone (συν. Adriatic), Branswick (συν. Magnolia) και San Piero (συν. Brown Turkey) μερικές χρονιές παράγουν μικρές έως μέτριες σοδειές ή και καθόλου και πολύ λίγες, όπως η Marseilles, Panachee και Vemino, δεν παράγουν καθόλου αυγόσυκα. Οι πιο πολλές απ τις ποικιλίες του τύπου αυτού 9

δίνουν μέτριες έως πολύ καλές κύριες ή δεύτερες σοδειές, χωρίς επικονίαση ή άλλο γνωστό ερεθισμό. Για την εξασφάλιση μιας ικανοποιητικής σοδειάς σ ένα συκεώνα, που χρειάχεται επικονίαση για να καρποδέσει, συνιστάται, αν δεν υπάρχουν κατάλληλες αρρενοσυκιές πλησίον του, να μεταφέρονται την κατάλληλη εποχή ερινεοί από αρρενοσυκιές και κατά προτίμηση να κρεμιώνται στα δένδρα υπο μορφή τσαπέλλας (αρμάθας), ή σε πλαστικά δύχτια, ή σε χάρτινες σακούλες (με τρύπες). Σε κάθε δένδρο θα πρέπει να τοποθετούνται 2 έως 3 τσαπέλλες, ή πλαστικά δύχτια, ή χάρτινες σακούλες (5 έως 6 σύκα κατά συσκευασία). Κατά τους Simmons και Fisher (1947), για την επίτευξη ικανοποιητικής σοδειάς στην ποικιλία Calimyma, πέντε ερινεοί (200 έως 300 ψήνες κατά ερινεό) είναι αρκετοί για ένα δένδρο διμέτρου περίπου 3.3 μέτρων. Επιπλέον, επειδή οι ψήνες έχουν την τάση να παραμένουν κυρίως στο δένδρο απ όπου εμφανίζονται οι ερινεοί να τοποθετούνται σ όλα τα δένδρα. Κατ εκτίμηση για κάθε σύκο είναι αναγκαίοι 3 έως 4 ψήνες. Τα θηλυκά συνήθως χάνουν τα φτερά τους στην προσπάθεια τους να μπουν στο σύκο απ τον οφθαλμού του. Τα φτερά αυτά παραμένουν προσκολλημένα στο άνοιγμα του οφθαλμού του σύκου και δείχνουν κατά πόσο η επικονίαση είναι ικανοποιητική. Τα αρσενικά άτομα είναι ωχροκίτρινα και άπτερα. Οι ερινεοί θα πρέπει να συλλέγονται αργά το απόγευμα και να τοποθετούνται στο συκεώνα βράδυ ή πρωί προτού βγει ο ήλιος, γιατί οι δροσερές συνθήκες ευνοούν τη διακήνηση του ψηνά, που συνήθως διακινείαται το πρωί, ήτοι από της 5ης έως 11ης πρωινής ώρας. Η διάρκεια ζωής του υπολογίζεται σε 24 ώρες. Αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές (δροσιά, νημενία), τότε ο ψήνας μπορεί να πετάξει και μέχρι 20 χιλιόμετρα για να βρει σύκα. Οι ερινέοι μπορεί να διατηρηθούν σε θερμοκρασία 6 έως 7 C μέχρι 15 μέρες προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για την επικονίαση οψιμανθών ποικιλιών. Ο ερινεασμός διαρκεί περίπου 20 μέρες και κατά το διάστημα αυτό θα πρέπει να τοποθετούνται κάθε 4 έως 5 μέρες νέοι ερινεοί, ή κάθε 2 έως 3 μέρες όταν επικρατεί ζέστη ή άνεμος. Ο ψήνας όμως μαζί με τη γύρη μεταφέρει και το μύκητα Fusariym moniliforme, που προκαλεί την ενδόσηψη των σύκων (μαύρισμα και αλλοίωση της σάρκας). Η πάθηση αυτή είναι πιο έντονη σε συκεώνες με πολλές αρρενοσυκιές μέσα ή κοντά σ αυτόν, γιατί φαίνεται ότι ο αριθμός των ψηνών, που μπαίνουν στα σύκα, είναι μεγαλύτερος από τον ενδεικνυόμενο (3 έως 5). Γι αυτό συνιστάται να τοποθετούνται στις συκιές ο ενδεικνυόμένος αριθμός ερινεών. Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι ο ψήνας 10

συνυπάρχει με το έντομο ΡΙιΠοΙχγρεηΒΪε οαποαε, που θεωρείται παράσιτό του. Σε περίπτωση πολύ ισχυρού παγετού συνιστάται, αν καταστραφεί ο ψήνας, η μεταφορά ερινών από θερμότερες περιοχές. Μερικές φορές γίνεται και εκτροφή ψήνων, που αφήνονται την κατάλληλη εποχή ελεύθεροι στο συκεώνα. Η γύρη της αρρενοσυκιάς συλλέγεται απ τα άνθη των ερινών. Για το σκοπό αυτό συγκομίζονται ερινοί στο στάδιο της ωρίμανσής των, μεταφέρονται σε θερμή και ξηρή τοποθεσία, όπου υπάρχει μικρή κυκλοφορία αέρα. Οι καρποί κόπτονται κατά μήκος στα δυο και τοποθετούνται πάνω σε λευκό γυαλιστερό χαρτί. Σε λίγε μέρες οι ανθήρες διανοίγουν. Η γύρη πέφτει στο λευκό χαρτί με ελαφρό χτύπημα των καρπών. Ακολούθως, με ελαφρά χτυπήματα του χαρτιού απομακρύνονται τα διάφορα ανθικά υπολείμματα και η γύρη, αφού συλλέγει, τοποθετείται σε γυάλινα μπουκάλια αρεοστεγώς κλεισμένα. Σε θερμοκρασία 8 έως 1θ 0 διατηρεί τη ζωτικότητα της για 4 μήνες. Σε περίπτωση τεχνητής επικονίασης ο οφθαλμός του σύκου διανοίγεται προσεκτικά με ειδικό αιχμηρό όργανο και η γύρη τοποθετείται εντός του καρπού με τη βοήθεια μικροπιπέττας. Η χρησιμοποίηση αυξητικών ουσιών (4-χλωροφαινοξυοξικό οξύ σε συγκέντρωση 40 έως όθη^ανά λίτρο νερού, κυτοκινίνη 8ϋ8339 σε συγκέντρωση 100 έως 500ρρηι, γιββερελίνη σε συγκέντρωση 25ρριη) και του ζιζανιοκτόνου Τοτάοπ (4-αμινο- 3,5,6- τριχλωροπικολινικό οξύ) σε συγκέντρωση 8ρρηι (με ψεκασμό) κατά την περίοδο της επικονίασης έδωσαν μέτρια έως ικανοποιητικά αποτελέσματα καρπόδεσης, αλλά η ποιότητα των καρπών ήταν κατώτερη απ εκείνη των καρπών που παράγονται με γύρη ερινών (Θανοπούλου, Κ., 1985). Δε συνιστάται χρησιμοποίησή τους σε εμπορική κλίμακα. Ανάπτυξη καρπού Η αύξηση του καρπού της συκιάς γίνεται σε τρεις περιόδους, ή διαφορετικά χαρακτηρίζεται από διπλή σιγμοειδή καμπύλη. Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίζεται από ταχεία αύξηση του καρπού κατά διάμετρο, η δεύτερη από βραδεία αύξηση και η τρίτη από ταχεία επίσης αύξηση. 11

2.1.3.Πολλαπλασιασμός Η συκιά πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα με χειμερινά ξυλοποημένα μοσχεύματα, με φυλλοφόρα μοσχεύματα, με εναέριες καταβολάδες και με την τεχνική ίη νίίπχροηίίιάε, εί ά\., 1986). Επίσης πολλαπλασιάζονται και με ενοφθαλμισμό με ανεστραμμένο Τ σε ετήσιους ζωηρούς βλαστούς αυστηρά κλαδεμένων δένδρων ή με πλακιτή σε βλαστούς μεγαλύτερης ηλικίας. Ως πιο κατάλληλη εποχή θεωρείται το φθινόπωρο (αρχές Σεπτεμβρίου). Ο πολλαπλασιασμός της με σπόρο χρεισιμοποιήται μόνον όταν επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε νέες ποικιλίες. Οι μικροί σπόροι μπορεί να βλαστήσουν εύκολα, αν στρωματωθούν σε κιβώτια με βρεμικουλίτη και τοποθετηθούν σε θερμενόμεο θερμοκήπιο. Βλαστάνουν σε χρονικό διάστημα περίπου 2 μηνών. Οι σπόροι πρέπει να σπέρνονται αμέσως μετά την εξαγωγή τους απ τους υπερώριμους καρπούς. Ο διαχωρισμός απ τη σάρκα γίνεται εύκολα με εμβάπτιση αυτής σε νερό για μερικές μέρες. Στο διάστημα αυτό οι γόνιμοι σπόροι πέφτουν στον πυθμένα του δοχείου με το νερό, ενώ οι κούφιοι (άγονοι) παραμένουν στην επιφάνεια του νερού και απομακρύνονται εύκολα. 2.1.4.Ποικιλίες Οι πιο αξιόλογες Ελληνικές και ξένες ποικιλίες είναι οι εξής: Ελληνικές Βασιλική μαύρη (μονόφορη) Ο καρπός της έχει μεγάλο μέγεθος και σχήμα αχλαδοφόρου. Ο φλοιός είναι πράσινος με μοβ ραβδώσεις. Η σάρκα είναι κόκκινη και γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι μέτρια ζωηρή και πολύ παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Μαύρη Βοτανικού (δίφορη) Ο καρπός της έχει μέτριο μέγεθος και μέτριο σχήμα σφαιρικό, ελαφρά πλακέ. Ο φλοιός είναι πράσινος με μοβ επίχρωμα σ όλη σχεδόν την επιφάνεια του. Η σάρκα 12

είναι κεχριμπάρι και ελαφρά υπόξινη. Ωριμάζει τέλη Μαΐου η πρώτη σοδεία και κατά τον Αύγουστο η κύρια ή δεύτερη σοδειά. Σαν δένδρο είναι μέτρια ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Καλαμών Ο καρπός της έχει μέτριο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό, ελαφρά πλακέ. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος. Η σάρκα είναι κεχριμπάρι και πάρα πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο με Σεπτέμβριο. Σαν δένδρο είναι ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση και για ξήρανση.. Είναι η σπουδαιότερη αποξηραινόμενη ελληνική ποικιλία και δίνει τον όγκο παραγωγής των ξηρών σύκων. Έχει καρπό εύγευστο, με φλοιός χονδρό και με σταγόνα από κόμμι στην περιοχή του οφθαλμού. Είναι πολύ παραγωγική, ποικιλία. Κύμης Ο καρπός της έχει μέτριο έως μεγάλο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό έως αχλαδόμορφο. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος. Η σάρκα είναι κόκκινη και πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά τα τέλη Αύγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου. Σαν δένδρο είναι αρκετά ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση και για ξήρανση. Πρασινοσυκιά Λέσβου (συν. Αϊδανιά) Ο καρπός της έχει πολύ μεγάλο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος έως κίτρινος, η σάρκα είναι κεχριμπάρι και γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι μέτριο ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία καλής ποιότητα και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση και ξήρανση. Φρακασάνα (δίφορη) Ο καρπός έχει μέτριο μέγεθος και σχήμα αχλαδόμορφο. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος. Η σάρκα είναι κεχριμπάρι χρώμα και αρκετά γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι μέτριο ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. 13

Βασιλική λευκή (μονόφορη) Ο καρπός της έχει μεγάλο μέγεθος και σχήμα αχλαδόμορφο. Ο φλοιός είναι κιτρινοπράσινος. Η σάρκα είναι κόκκινη και γλυκιά. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Αργαλαστής Ο καρπός έχει καρπό μέτριο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό. Ο φλοιός είναι κίτρινος. Η σάρκα είναι ανοικτοκόκκινη και γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι καλής ζωηρότητας και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Όψιμη Α.Γ.Σ. Αθηνών Ο καρπός έχει μέτριο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος. Η σάρκα είναι ανοικτοκόκκινη και πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά το Σεπτέμβριο με Οκτώβριο. Σαν δένδρο είναι μέτρια ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία πολύ καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Στη χώρα μας απαντούν σποραδικά, σε διάφορα διαμερίσματά της αξιόλογες ποικιλίες (πληθυσμοί) που καλό θα ήταν να συγκεντρωθούν και να αξιολογηθούν. Οι ποικιλίες αυτές φέρουν διάφορες τοπικές ονομασίες. Ξενικές Γιλδίζ (δίφορη) Ο καρπός έχει πολύ μεγάλο μέγεθος και σχήμα αχλαδόμορφο. Ο φλοιός είναι πρασινικίτρινος. Η σάρκα είναι κόκκινη, μέτρια γλυκιά και ωριμάζει κατά μόνο το 1/3 αυτής. Ωριμάζει κατά τα τέλη Μαΐου η πρώτη σοδειά και κατά τον Αύγουστο η κύρια ή δεύτερη σοδειά. Σαν δένδρο είναι μικρής ζωηρότητας και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία μέτριας ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Verdón (συν. Adriatic) Ο καρπός έχει μικρό μέγεθος και σχήμα σφαιρικό. Ο φλοιός είναι πράσινος με επίχρωμα ρόδινο. Η σάρκα είναι κοκκινωπή και πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά το Σεπτέμβριο με Οκτώβριο. 14

Σαν δένδρο είναι ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία πολύ καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση και ξήρανση. Sari Lop (συν. Calimyma) Ο καρπό έχει μεγάλο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό. Ο φλοιός είναι ανοικτοκίτρινος. Η σάρκα είναι κεχριμπάρι έως ελαφρά κόκκινη, και πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νώπη κατανάλωση και ξήρανση. Mission(cn>v. Franciscana) Ο καρπός έχει μεγάλο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό με χονδρό λαιμό. Ο φλοιός είναι έντονα μοβ σχεδόν σε όλη την επιφάνεια του. Η σάρκα είναι ανοικτοκόκκινη και αρκετά γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. San Piero (συν. Brown Turkey, Μπουκνιά Σάμου) Ο καρπός έχει μέτριο μέγεθος και σχήμα αχλαδόμορφο-επίμηκες με μικρό λαιμό. Ο φλοιός είναι έντομα μελανός. Η σάρκα έχει κεχριμπάρι έως κόκκινη και μέτρια γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι μέτρια ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία μέτριας ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Alfiore Ο καρπός έχει μέτριο έως μεγάλο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό με μικρό λαιμό. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος. Η σάρκα είναι κεχριμπάρι και γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. 15

ϋοίί3ίο (συν-κβάοΐα) Ο καρπός έχει μεγάλο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό έως αχλαδόμορφο. Ο φλοιός είναι παρσινοκίτρινος. Η σάρκα είναι κεχριμπάρι και πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι ζωηρή και παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία εκλεκτής ποιότητας. Χαρακτηρίζεται από οφθαλμό μικρού μεγέθους, φαινομενικά ανοιχτός, κλεισμένος όμως με κόμμι. Κατάλληλη για νωπή κατανάλωση και ξήρανση. ϋ8ΐιρ1πιιβ(συν.α(ΐ3ΐη) Ο καρπός έχει μεγάλο μέγεθος και σφαιρικό μέγεθος, αρκετά πλακέ. Ο φλοιός είναι κόκκινος έως μελανός. Η σάρκα είναι κεχριμπάρι έως κόκκινη και πολύ γλυκιά. Ωριμάζει κατά τα τέλη Μαΐου η πρώτη σοδειά και κατά τον Αύγουστο η κύρια ή δεύτερη σοδειά. Σαν δένδρο είναι πολύ πού ζωηρή και πολύ παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. ΒΓαζίΠΗηΒ Ο καρπός έχει μέτριο μέγεθος και σχήμα σφαιρικό, αρκετά πλακέ. Ο φλοιός είναι πρασινοκίτρινος. Η σάρκα είναι κόκκινη και γλυκιά. Ωριμάζει τον Αύγουστο. Σαν δένδρο είναι μέτρια ζωηρή, με πυκνή βλάστηση και πολύ παραγωγική. Θεωρείται ποικιλία καλής ποιότητας και κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Οι ποικιλίες συκιάς κατατάσσονται επίσης σε μονόφορες και δίφορες και ανάλογα με το χρώμα του καρπού των σε λευκές και μελανές. α. Λευκές μονοφόρες Ποικιλία Σμύρνης. Είναι ποικιλία με πολύ εύγευστο καρπό, λεπτό φλοιό, μέτριου έως μεγάλου μεγέθους. Απαιτεί περισσότερη εδαφική και ατμοσφαιρική υγρασία, σε σχέση με άλλες ποικιλίες, καθώς και μέτριες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του θέρους. Είναι κατάλληλη για νωπή κατανάλωση και αποξήρανση. β) Δίφορες λευκές Κ^ιΐοί». Είναι αξιόλογη ποικιλία που καλλιεργείται στις Η.Π.Α. Ο καρπός της είναι κατάλληλος για κονσερβοποίηση και για παραγωγή ξηρών σύκων. 16

γ) Μονοφόρες μελανού χρώματος. Βασιλική. Χρησιμοποιήται για νωπή κατανάλωση και είναι εξαιρετικής ποιότητας. δ) Δίφορες μελανού χρώματος Mission. Ποικιλίες που εισάχθηκε στις Η.Π.Α. από τους ιεραποστόλους. Καλλιεργείται και στην Ισπανία. Στις Η.Π.Α. καλλιεργούνται οι ποικιλίες Brown Turkey, Celeste, Green Ischia, Kadota, Hunt, Magnolia, Lemon, Rimpson, Mission,κ.ά. 3.Κλίμα και Έδαφος 3.1.Κλίμα Η συκιά ευδοκιμεί σε τροπικές (υψόμετρο 900-1800 μέτρα) και υποτροπικές περιοχές, ως και σε ήπιες κλιματικά περιοχές της εύκρατης ζώνης. Σε χώρες που η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από 15 Ό η βλάστηση των δένδρων και η ωρίμανση των καρπών είναι σχεδόν αδιάκοπη. Τα ελληνικά δένδρα, ανάλογα με την ποικιλία, ανέχονται θερμοκρασίες του χειμώνα μέχρι -9.5 έως -12 0, αλλά τα νεαρά δένδρα δεν είναι τόσο ανθεκτικά και θα πρέπει να προστατεύονται κατά το χειμώνα. Παράγει καρπού καλής ποιότητας, όταν η μέση θερμοκρασία του καλοκαιριού κυμαίνεται γύρω στους 3Θ 0. Θερμοκρασίες πάνω από 4Θ 0 υποβαθμίζουν την ποιότητά τους (σύκα σκληρά και δερματώδη). Οι βροχοπτώσεις και η ψηλή ατμοσφαιρική υγρασία κατά τη διάρκεια ωρίμανσης των καρπών μπορεί να προκαλέσουν σχίσιμο στον καρπό και ξίνισμα στη σάρκα του. Όταν ο καιρός είναι υγρός, εντός του καρπού, απ τον οφθαλμό του, μπαίνει νερό. Αν δε μετά τη βροχή επικρατήσουν ψηλές θερμοκρασίες, τότε εκδηλώνεται ανεπιθύμητη ζύμωση, που προκαλεί το ξίνισμα στη σάρκα των σύκων. Οι ανάγκες της σε ψύχος, για τη διακοπή του ληθάργου των οφθαλμών της και την έκπτυξη ζωηρής βλάστησης την άνοιξη, είναι μικρές (περίπου 100 έως 350 ώρες κάτω από 7Θ 0). 17

3.2.Έδαφος Η συκιά αναπτύσσεται σ ευρεία ποικιλία εδαφών, αλλά ευδοκιμεί καλύτερα σε βαθιά αργιλλοπηλώση ή πηλώση εδάφη, που αποστραγγίζονται καλά. Ανέχεται ασβεστώση και μέτρια αλκαλικά εδάφη. Το ρη του εδάφους πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 6 έως 8. 4.Καλλιεργητική τεχνική 4.1. Εγκατάσταση συκεώνα Η προετοιμασία του εδάφους και η φύτευση των δενδρυλλιών της συκιάς και η καλλιέργεια του εδάφους είναι η ίδια μ εκείνη των πυρηνόκαρπων. Επειδή είναι ευαίσθητη στους νηματώδεις συνιστάται να επιλέγονται εδάφη απαλλαγμένα από νηματώδεις ή να διενεργείται απολύμανση του εδάφους με κάποιο αποτελεσματικό απολυμαντικό πριν από τη φύτευση των δενδρυλλίων. Η χρησιμοποίηση του ανθεκτικού στους νηματώδεις υποκείμενου Ficus cocculifolia, πιθανόν να φανεί χρήσιμο σε μολυσμένα εδάφη. Ανθεκτική στους νηματώδεις θεωρείται και η ποικιλία Zidi (καλλιεργείται στην Τυνησία). Οι αποστάσεις φύτευσης των δένδρων, σε συστηματικούς συκεώνες, είναι 6 έως 10 μέτρα. Σχετικά με το σύστημα φύτευσης, πιο επικρατέστερο είναι το σύστημα κατά τετράγωνα. 4.2. Εποχή φύτευσης Η φύτευση των δενδρυλλίων γίνεται απ το Νοέμβριο, μόλις συμπληρωθεί η φυλλόπτωση, μέχρις τις αρχές της άνοιξης, πριν εκπτυχθούν οι οφθαλμοί, και με ευνοϊκές εδαφοκλιματικές συνθήκες. 4.3. Πότισμα Αν η συκιά ανέχεται πιο ξηρά εδάφη απ τα περισσότερα οπωροφόρα δένδρα, για την εξασφάλιση καρπών ικανοποιητικού μεγέθους και αυξημένων σοδειών, σε ημιξηρικές και ξηρικές περιοχές χρειάζεται το καλοκαίρι ελαφρό πότισμα. Τα πολλά όμως ποτίσματα, σε μερικές ποικιλίες, προκαλούν σχίσιμο καρπών και γι αυτό καλό είναι να αποφεύγονται. Συνήθως σχίσιμο καρπών παρατηρείται, όταν τελείως ξηρικά 18

συκόδεδνδρα ποτιστούν κατά την περίοδο της ωρίμανσης των καρπών των. Η έλλειψη νερού στα συκόδενδρα κατά την περίοδο ωρίμανσης των καρπών των συμβάλλει στην παραγωγή καρπών που είναι λιγότερο σαρκώδεις. Επίσης μπορεί να προκαλέσει φυλλόπτωση και να υποβαθμίσει την ποιότητα των καρπών. Η συκιά ανέχεται νερό μέχρι 400ppm σε αλκαλικά άλατα (Condit, 1972). 4.4.Λίπανση - θρεπτικά στοιχεία στο έδαφος και τα φυτά 4.4.1. Το άζωτο (Ν) Το άζωτο είναι συστατικό των βασικότερων ενώσεων που υπάρχουν στους φυτικούς ιστούς. Εκτός των άλλων είναι και κύριο συστατικό της χλωροφύλλης. Αυτή η ιδιότητα του αποτελεί δείκτη της ποσότητας αζώτου στο φυτό. Αυτό σημαίνει ότι όταν υπάρχει έλλειψη αζώτου τα φυτά είναι λιγότερο πράσινα από τα υγιή. Το άζωτο προκαλεί τη μεγαλύτερη αντίδραση των φυτών που εκδηλώνεται με την αύξηση ή τη μη της φυτομάζας. Η έλλειψη αζώτου στο έδαφος εκδηλώνεται στα φυτά με καχεκτική βλάστηση με αρνητικές επιπτώσεις στην αντοχή των καλλιεργειών, στην ποσότητα και ποιότητα της παραγωγής. Το άζωτο στο έδαφος βρίσκεται κυρίως σε οργανική μορφή (στα υπολείμματα φυτικών και ζωτικών οργάνων), συναντάται όμως και σε ανόργανη μορφή. Οι κυριότερες ανόργανες μορφές αζώτου στο έδαφος είναι η νιτρική (ΝΟ3 ") και η αμμωνιακή (ΝΗ4+). Το αμμωνιακό άζωτο προσροφάται από το σωματίδιο του εδάφους. Στη συνέχεια οι ρίζες μπορούν να το πάρουν από τα σωματίδια ή από το εδαφικό διάλυμα. Η ιδιότητα του αμμωνιακού αζώτου να συγκρατείται από το έδαφος εξηγεί και το ότι αυτή η μορφή αζώτου δεν εκπλένεται εύκολα με τις βροχές ή την άρδευση, αλλά παραμένει για αρκετό χρονικό διάστημα στο έδαφος. Αντίθετα το νιτρικό άζωτο δεν συγκρατείται από τα σωματίδια του εδάφους και εκπλένεται εύκολα στα κατώτερα εδαφικά στρώματα με τις βροχές ή με την άρδευση. Το νιτρικό άζωτο, λοιπόν, δεν παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο έδαφος και γι αυτό απαιτούνται τακτικότερες λιπάνσεις, σε μικρές δόσεις, με νιτρικό άζωτο κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Τα φυτά χρησιμοποιούν καλά και τις δυο μορφές αλλά ταχύτερα αφομοιώνουν τη νιτρική μορφή. Στα πυρηνόκαρπα η έλλειψη 19

αζώτου εκδηλώνεται με καχεκτική βλάστηση, με καρπόπτωση και με προσκόλληση του πυρήνα στη σάρκα. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες εδάφους και κλίματος το 1,5-3% του ολικού αζώτου του εδάφους, ανάλογα με τη μηχανική σύστασή του, ελευθερώνεται κατά τη διάρκεια του χρόνου. Για το άζωτο που μπορεί να προσληφθεί από τα φυτά (αφομοιώσιμο άζωτο) δεν υπάρχει αξιόπιστη μέθοδος προσδιορισμού. Κάποια γενικά συμπεράσματα μπορεί να βγουν από την περιεκτικότητα του εδάφους σε ολικό άζωτο και οργανική ουσία. Μια πρώτη ένδειξη έλλειψης ή επάρκειας αζώτου στο έδαφος δίνει η εμφάνιση των φυτών. Η αναλογία μεταξύ περιεκτικότητας οργανικού άνθρακα και ολικού αζώτου ((3:Ν) παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των καλλιεργειών. Όταν η σχέση Ό:Ν είναι κατά πολύ υπέρ του άνθρακα (Ό), δεν μένουν διαθέσιμα ποσά αζώτου (Ν) για τα φυτά. Σε μια σχέση (3:Ν<20-25 κυριαρχεί η ανοργανοποίηση των οργανικών ενώσεων του αζώτου επιβραδύνεται. Πηγή εμπλουτισιιού του εδάφους με άνθρακα (Ό) είναι όλα τα πολυετή χορτοδοτικά φυτά τεχνητών λειμώνων (ψυχανθή, αργωστόδη με τριφύλλι, η μηδική κ.α). Καταναλωτές του άνθρακα είναι οι κονδυλώδεις καλλιέργειες, τα κηπευτικά, το βαμβάκι, το καλαμπόκι κ.α. Ασθένειες προιτηθευτών ή καταναλωτές του άνθρακα (ανάλογα με την ποσότητα του οργανικού άνθρακα που επιστρέφει στο έδαφος) είναι τα σιτηρά. Γενικά από την αναλογία (3:Ν εκτιμάται η ποσότητα της οργανικής ουσίας, το επίπεδο γονιμότητας σε άζωτο και το επίπεδο βιολογικής δραστηριότητας των εδαφών. Στα συνήθη καλλιεργούμενα εδάφη η σχέση (3:Ν κυμαίνεται γύρω στα 10. Ανάλογα με την περιεκτικότητα σε ολικό άζωτο (ιημ Ν ανά 100g εδάφους) τα εδάφη χαρακτηρίζονται ως εξής : Ν ανά 100β εδάφους Χαρακτηρισμός εδάφους 1. μέχρι 150 Φτωχό 1 150-200 Μέτρια εφοδιασμένο 200-250 Εφοδιασμένο >250 Πλούσιο 20

4.4.2. Ο φώσφορος (Ρ) Ο φώσφορος (Ρ), όπως και το άζωτο (Ν) και το κάλιο (Κ) είναι από τα βασικά θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται τα φυτά για την ανάπτυξη τους. Ο φώσφορος βοηθά τη δημιουργία και τη γονιμοποίηση των ανθέων. Επισπεύδει την ωρίμανση και επιβραδύνει την ανάπτυξη. Φυτά που δεν προσλαμβάνουν αρκετό φώσφορο από το έδαφος έχουν λεπτούς βλαστούς και πρόωρη φυλλόπτωση. Τα συμπτώματα τροφοπενίας φωσφόρου υπάρχει σε συνθήκες με ρη του εδάφους μεταξύ 5,5-6,8. Σε εδάφη πλούσια σε ασβέστιο ο φώσφορος δεσμεύεται λόγω μετατροπής του σε φωσφορικό τριασβέστιο. Έλλειψη φωσφόρου παρατηρείται σε ελαφρά, αμμώδη, όξινα εδάφη. Στα βαριά εδάφη οι λιπάνσεις θα πρέπει να είναι μεγάλες και κατά αραιά χρονικά διαστήματα ενώ στα ελαφρά εδάφη οι δόσεις των λιπασμάτων πρέπει να είναι μικρές και τακτικότερες. Η μεγαλύτερη αξιοποίηση άλλων θρεπτικών στοιχείων (όπως π.χ αζώτου και καλίου) επιτυγχάνεται αφού έχει εξασφαλισθεί πλήρης επάρκεια φωσφόρου. Περίσσεια φωσφόρου προκαλεί τροφοπενίες ιχνοστοιχείων (κοίτα παράγραφο 1.4.3.). Πίνακας 9 : Όρια επάρκειας φωσφόρου στο έδαφος σε ppm. Χαρακτηρισμός Όρια επάρκειας (ppm) εδάφη μεγάλων εδάφη θερμοκηπίου! καλλιεργειών και οπωροφόρων Πολύ ανεπαρκής 0-5 0-10 Ανεπαρκής 6-15 11-25 Επαρκής 26-25 26-30 Υπερεπαρκής 26-45 31-50 Γενικά, εδάφη σε φώσφορο (μέχρι 10 ppm Ρ) αντιδρούν θετικά στη φωσφορούχο λίπανση, μέσα εδάφη (μεταξύ 10-20 ppm Ρ) πιθανώς αντιδρούν θετικά στη 21

φωσφορούχο λίπανση, ενώ σε πλούσια εδάφη (άνω των 20 ppm Ρ) η αντίδραση του εδάφους στη φωσφορούχο λίπανση δεν είναι πάντοτε θετική. 4.4.3. Το κάλιο (Κ) Είναι ευκίνητο στοιχείο που συγκεντρώνεται στα νεαρά τμήματα του φυτού. Βελτιώνει την ποιότητα της παραγωγής και κάνει τους καρπούς πιο εύγεστους, πιο γλυκούς και πιο μεγάλους. Επάρκεια καλίου διευκολύνει τα φυτά στην απορρόφηση του νερού και το κάνει ανθεκτικότερα στην ξηρασία. Ιδιαίτερα απαιτητικές σε κάλιο είναι οι καλλιέργειες που συσσωρεύουν μεγάλα αποθέματα αμύλου π.χ. ζαχαρότευτλα, πατάτες, καλαμπόκι κ.α. Έλλειψη καλίου συνήθως παρουσιάζεται στα αμμώδη και οργανικά εδάφη καθώς και στα όξινα εδάφη. Τα αμμώδη εδάφη συνιστάται να λιπαίνονται με συχνές και μικρές δόσεις, ενώ τα αργιώδη με μεγάλες και αραιές δόσεις. Για το λόγο αυτό στα βαριά εδάφη χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες καλίου για να υπάρξει επαρκής πρόσληψη από τα δέντρα. Τα καλιούχα λιπάσματα αυξάνουν την αποτελεσματικότητά τους όταν τα φυτά είναι επαρκώς εφοδιασμένα με άζωτο και φώσφορο. Τροφοπενία καλίου προκαλεί μικρές νεκρωτικές κηλίδες στην κορυφή και την περίμετρο του ελάσματος των φύλλων (κυρίως των παλαιότερων) και λεπτούς βλαστούς με βραχυγονάτωση. Επίσης, η ρίζα έχει μικρότερες διαστάσεις, η παραγωγή καρπών είναι μικρή αλλά και το μέγεθος των καρπών είναι συνήθως μικρότερο του κανονικού. Δείκτης επάρκειας καλίου στο έδαφος είναι η ύπαρξη αυτοφυούς βλάστησης παπαρούνας, αγριοτομάτος (Solanum nigrum) και τριφυλλιού. Ως αφομοιώσιμο κάλιο, ορίζεται το άθροισμα του ανταλλάξιμου καλίου και του υδοταδιαλυτού καλίου. Ο προσδιορισμός του αφομοιώσιμου καλίου στηρίζεται στον κορεσμό του εδάφους με ΝΗ4+ και στον φλογοφωτομετρικό προσδιορισμό των κατιόντων καλίου σε meq Κ+/100 ξηρού εδάφους. 22

Πίνακας 10 : "Ορια επάρκειας καλίου στο έδαφος Χαρακτηρισμός εδάφη μεγάλων καλλιεργειών εδάφη θερμοκηπίου πιεηκ / 10(^ ρριη ιηοηκ / 100 ρριη Πολύ ανεπαρκής 0-0,129 0-50 0-0.255 0-100 Ανεπαρκής 0.130-0.255 51-100 0,256-0.384 101-150 Μέτρια επαρκής 0,256-0.384 101-100 0.385-0.512 151-200 Επαρκής 0,385-0,639 151-250 0,513-0.767 201-300 Υπερεπαρκής >0.639 >250 >0,767 >300 4.4.4.Απαιτήσεις Συκιάς Η συκιά έχει απαιτήσεις σε άζωτο απ τα πιο πολλά φυλλοβόλα δένδρα. Συνήθως η παροχή 100 έως 200 γραμμαρίων ενεργού αζώτου κατ ενήλικο δένδρο, περί τα τέλη του χειμώνα, είναι επαρκής. Οι ανάγκες της συκιάς σε θρεπτικά στοιχεία μπορεί να προσδιοριστούν επαρκώς με ανάλυση φύλλων, αν και διάφοροι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την περιεκτικότητα του φύλλου σε κάποιο στοιχείο. Η σύσταση των φύλλων κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου ποικίλλει σημαντικά. Η πιο κατάλληλη περίοδος για παραλαβή φύλλων, γι ανάλυση, είναι ο μήνας Ιούλιος. Ως πιο κατάλληλα για δειγματοληψία είναι τα φύλλα της βάσης μέχρι τα μέσα του βλαστού, που έχουν εκπτυχθεί πλήρως, γιατί δίνουν πιο σταθερές τιμές. Στο παρακάτω πίνακα δίνονται οι απόλυτες τιμές των θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα, που χρησιμεύουν ως οδηγός για τη διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης της συκιάς. 23

Απόλυτες τιμές των θρεπτικών στοιχείων σε φύλλα συκιάς, που συλλέγησαν Ιούλιο μήνα (Beutel, κ,ά., 1976) 'Ν Τροφοπενία αζώτου κάτω από 1,7% Επάρκεια αζώτου μεταξύ 2,0-2,5% Κ Τροφοπενία καλίου κάτω από 0,7% Επάρκεια καλίου πάνω από 1,0% Ca Επάρκεια ασβεστίου πάνω από 3.0% Β Περίσσεια βορίου πάνω από 300ppm Ρ Επάρκεια φωσφόρου μεταξύ 0,1-0,3% Cu Επάρκεια χαλκού πάνω από 4ppm Mn Επάρκεια μαγγανίου πάνω από 20ppm 1. Η ποσότητα του αζώτου τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο μπορεί να είναι η ίδια ή μικρότερη απ τον Ιούλιο κατά 0,2-0,3%. Η ανάλυση εδάφους έχει πολύ μικρή σημασία στον προσδιορισμό των αναγκών της συκιάς σε θρεπτικά στοιχεία. 4.5.Καρπόπτωση σύκων Πτώση άγουρων καρπών μπορεί να προκληθεί από έλλειψη επικονίασης, ανεπαρκή υγρασία, αδύνατα δένδρα και νηματώδεις. 4.6.Κλάδεμα Η συκιά διαμορφώνεται σε σχήμα κυπελλοειδές. Το κλάδεμα καρποφορίας θα πρέπει αν είναι ελαφρό και να αποσκοπεί στη διατήρηση του σχήματος του δένδρου, στην ανάπτυξη νέας βλάστησης, στην έκθεση του εσωτερικού μέρους της κόμης σε άφθονο φως και επαρκή αερισμό και στην αφαίρεση των ξηρών και συμπλεκόμενων κλάδων της κόμης του δένδρου. 24

Θα πρέπει όμως να ενθυμούμεθα ότι μερικές ποικιλίες συκιάς φέρουν δύο σοδειές (δίφορες). Στις ποικιλίες αυτές απλώς θα γίνεται αραίωμα κλάδων και όχι συντμήσεις, γιατί η πρώτη σοδειά φέρεται σε ξύλο του προηγούμενου χρόνου και συνεπώς θα συμβάλλει σε μείωση της παραγωγής. Συντμήσεις κλάδων γίνονται κυρίως στις μονόφορες ποικιλίες και κάθε 3 έως 4 χρόνια, όταν επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε πλάγια βλάστηση και να περιορίσουμε την επέκταση της κόμης του δένδρου. Η διενέργεια κορυφολογημάτων κατά το μήνα Μάιο έχει ως αποτέλεσμα την πρωΐμιση των καρπών. 4.7.Ωρίμανση - Συγκομιδή - Συντήρηση - Ξήρανση 4.7.1Ωρίμανση Τα σύκα είναι ώριμα όταν ο φλοιός τους αποκτήσει το χαρακτηριστικό χρώμα της ποικιλίας κατά την ωρίμανση και είναι μέτρια συνεκτικά. Η έκκριση γάλα από τον ποδίσκο του καρπού στο σημείο αποκοπής αποτελεί ένδειξη ότι ο καρπός είναι ακόμα άγουρος. Στο στάδιο αυτό ωριμότητας συλλέγονται όταν πρόκειται να καταναλωθούν στην αγορά ως νωπά. Τα σύκα όμως που προορίζονται για ξήρανση πρέπει να συλλέγονται στο στάδιο της πλήρης ωριμότητας (συρρίκνωση φλοιού, μεγίστη περιεκτικότητας σακχάρων). 4.7.2.Συγκομιδή Τα σύκα που προορίζονται για νωπή κατανάλωση συλλέγονται με συστροφή του ποδίσκου και σε πολλά χέρια, ενώ τα προοριζόμενα για ξήρανση συλλέγονται με κούνημα των δένδρων, ή με ραβδισμό, ή από το έδαφος (από φυσική πτώση των ημίξηρων σύκων). Η ωρίμαση των σύκων μπορεί να επισπευσθεί περίπου 15 μέρες με λάδωμα. Το λάδωμα των σύκων συνίσταται σε επάλειψη αυτών με λάδι στον οφθαλμό τους, όταν έχουν διάμετρο 35 έως 40ηιιη. Αποτελεσματικά είναι τόσο το ελαιόλαδο όσο και τα σπορέλαια (βαμβακέλαιο, καλαμποκέλαιο, ηλιανθέλαιο). Ο τρόπος δράσης δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί. Η χρησιμοποίησή τους για την πρωΐμιση των σύκων συνίσταται ανεπιφύλακτα. Η χρησιμοποίηση του εύιτεί σε συγκεντρώσεις από 250 έως 500ρρπι, κατά τα τέλη της δεύτερης περιόδου αύξησης των σύκων, έδωσε κάποια 25

ανθαρρυντικά αποτελέσματα σ ότι αφορά την πρωΐμιση των σύκων (12-18 μέρες), αλλά φαίνεται ότι μειώνει την ποιότητα των σύκων και προκαλεί ελαφρά, ασταθή, φυτοτοξικά προβλήματα από συκόδενδρο (Crane et al., 1970, Mougleith, et al., 1976). Ο τρόπος δράσης του εξωγενούς αυτού αυξητικού ρυθμιστού οφείλεται στην παραγωγή αιθυλενίου εντός των σύκων. Η χρησιμοποίησή του σε εμπορική κλίμακα δε συνίσταται. Η συκιά παράγει ένα γαλακτώδες υγρό (Latex), που περιέχει κόμμεα, ρητίνες, λίπη ή κηρούς και πρωτεολυτικά ένζυμα, που όταν έλθει σ επαφή με το δέρμα του ανθρώπου προκαλεί ερεθισμούς και αλλεργία σε πολλά άτομα. Ως προληπτικά μέτρα προς αποφυγή του ερεθισμού συνιστάται η χρησιμοποίηση βαμβακερών γαντιών και η επάλειψη των χεριών ή εκτεθειμένων μερών του σώματος με ελαιόλαδο. Θεραπευτικά ο ερεθισμός εξαφανίζεται με πλύσιμο του δέρματος με ξύδι ή σαπούνι. 4.7.3.Συντήρηση Τα σύκα είναι πολύ φθαρτοί καρποί και μπορεί να διατηρηθούν σε ψυκτικούς χώρους, μόνον για μια βδομάδα σε θερμοκρασία 0 C και σε σχετική υγρασία 90%. 4.7.4.Ξήρανση Τεχνική ξήρανσης σύκων Στη Ελλάδα τα συλλεγέντα σύκα τοποθετούνται σε ξύλινους ταρσούς (διαστάσεων 2*1 μέτρα), σε λεπτό στρώμα και στη συνέχεια ξηραίνονται στον ήλιο για λίγες μέρες, μέχρι η υγρασία μειωθεί στο 17-18%. Κατά τη διάρκεια της ξήρανσης τα σύκα τη νύχτα πρέπει να καλύπτονται με καραβόπανο, για να μην απορροφήσουν υγρασία απ τη νυχτερινή δροσιά και να προστατευθούν απ την ενδεχόμενη προσβολή απ τα μικρολεπιδόπετρα Plodia και Ephesia. Μόλις συμπληρωθεί η ξήρανση τα σύκα μεταφέρονται στην αποθήκη, αφού προηγουμένως αποστειρωθούν σε συνεταιρικά ή κρατικά αποστειρωμένα. Η σχέση νωπών προς ξηρά κυμαίνεται από 3:1 έως 1:5:1. Στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, ΗΠΑ και βόρειας Αφρικής η ξήρανση περιλαμβάνει δύο φάσεις, τη φάση της προετοιμασίας για ξήρανση και τη φάση της κύριας ξήρανσης. Η φάση της προετοιμασίας για ξήρανση περιλαμβάνει η διαλογή και την εμβάπτιση σε βραστό διάλυμα μαγειρικού αλατιού (100 γραμ. ανά 5 λίτρα νερού). Η επέμβαση 26

αυτή απομακρύνει τις ξένες ύλες απ τα σύκα και σχίζει ελαφρά τον φλοιό τους, που βοηθάει στην ξήρανση. Κατά την δεύτερη φάση τα σύκα εκτίθενται στον ήλιο για λίγες μέρες ή 6 έως 12 ώρες σε ξηραντήριο με θερμοκρασία 60, γιατί τότε είναι δυνατή η καραμελοποίηση του προϊόντος (ο καρπός μαυρίζει και αποκτά μυρωδιά καμένου). Η ξήρανση συμπληρώνεται όταν η υγρασία του καρπού μειωθεί στο 17 έως 18%. Ακολούθως μεταφέρονται σ αποθηκευτικούς χώρους, αφού προηγουμένως αποστειρωθούν σ αποστηρωτήρια. 4.8.ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Ο κηροπλάστης της συκιάς. Κοκκοειδές που προσβάλλει βλαστούς, φύλλα και καρπούς και προκαλεί ζημιές στο δέντρο. Η μύγα της Μεσογείου. Προσβάλλει τον καρπό όταν είναι σχεδόν ώριμος και προκαλεί το σκουλίκιασμα των συκών. Οι νηματώδεις προσβάλλουν πάρα πολύ τη συκιά (Meloidogyne spp., Pratylenchus coffeae, Trichodorus christei και Xiphinema spp.). Ο μύκητας κερκόσπαρα προκαλεί ζημιά στα φύλλα. Τα μικρολεπιδόπτερα Phodia και Ephestia. Προσβάλλουν τον αποξηραινόμενο και ξηρό καρπό και προκαλούν σοβαρές ζημιές. Η συκιά θεωρείται ανθεκτική στην Armillaria mellea και στο Verticillium spp., αλλά είναι ευαίσθητη στους νηματώδεις Meloidogyne sp. και Pratvlen- chus vulnus. 27

Β ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 28

1.Περίληψη. Σε πειραματικό αγρό με συκόδενδρα ποικιλίας «Καλαμών» στην κοινότητα Νεοχωρίου του Ν. Μεσσηνίας, μελετήθηκε η επίδραση της ΝΡΚ λίπανσης στην απόδοση και θρεπτική κατάσταση της συκιάς. Εφαρμόστηκαν 8 διαφορετικές λιπαντικές μεταχειρίσεις με ΝΡΚ λίπανση. Το πειραματικό σχέδιο ήταν των πλήρως τυχαιοποιημένων ομάδων με 4 επαναλήψεις και με τις ακόλουθες μεταχειρίσεις: (1) ΝοΡο,όΚο,ό, (2) Ν0Ρι,2Κο,6, (3) ΝοΡι^Κο^, (4) Νο^Ρο,δΚο,β, (5) ΝιΡι^Κο,ό, (6) ΝιΡι^Κο,ό, (7) ΝοΡι,2^ 1,2, (8) ΝιΡ1;2Κι;2. (Οι συντελεστές εκφράζουν τις ποσότητες των στοιχείων σε kg/δένδρο). Το έδαφος ήταν αργιλλοπηλώδες (CL) με ph 8,2, οργανική ουσία 4,2 %, υπερκορεσμένο με CaC03 (50%), μέτρια εφοδιασμένο σε άζωτο (0,12 %) ανεπαρκές σε φώσφορο (8,2 ppm) και μέτρια εφοδιασμένο σε κάλιο (144 ppm). Διαπιστώθηκε ότι η μεγαλύτερη παραγωγή σημειώθηκε στις μεταχειρίσεις ΝιΡι^Κο,δ και NiPi,gKo,6 όπου έφτασε στα 31,3 και 30,3 kg/ δένδρο αντίστοιχα. Οι μεταχειρίσεις αυτές συνδύασαν εκτός από υψηλή απόδοση και καλή πρωϊμότητα. Τα δένδρα παρουσίασαν έλλειψη αζώτου (0,61-1,54 %), ενώ αντίθετα παρουσίασαν επάρκεια ασβεστίου (1,87-4,36 %) και καλίου (0,56-1,57 %) και στη χειρότερη περίπτωση μή έλλειψη. Σχετικά με το φώσφορο παρατηρήθηκε γενικά οριακή επάρκεια (0,09-0,11 %). Ο λόγος Κ/Ρ στο έδαφος επηρέασε σημαντικά την απόδοση της συκιάς. Λέξεις κλειδιά: Συκιά, ΝΡΚ λίπανση, απόδοση, πρωϊμότητα, θρεπτική κατάσταση 2.Εισαγωγή Στην Ελλάδα η καλλιέργεια ξηρών σύκων (ποικιλία «Καλαμών») υπάρχει κυρίως στην Μεσσηνία και Λακωνία. Η λίπανση σχετίζεται εκτός από την παραγωγή και με την ποιότητα του σύκου. Η ποιότητα είναι ένας σπουδαίος παράγοντας ο οποίος για το ξηρό σύκο ταυτίζεται με την πρωϊμότητα. Το άζωτο είναι υπεύθυνο κυρίως για την αύξηση της παραγωγής ενώ τα Ρ και Κ για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τελικού προϊόντος (Θεριός 1996). Η έλλειψη φωσφόρου έχει αρνητική επίδραση στην απόδοση και στην πρωϊμότητα της καρποφορίας (Νιαβής 1981). Η άριστη αναλογία μεταξύ των τριών μακροθρεπτικών στο έδαφος και στο φυτό καθορίζει την καλύτερη απόδοση και ποιότητα. Με αφορμή το γεγονός ότι τα πειραματικά δεδομένα σχετικά με την αξιολόγηση της επίδρασης λιπαντικών πρακτικών στη θρέψη της συκιάς είναι 29

πολύ περιορισμένα, η εργασία αυτή είχε σκοπό την μελέτη της ΝΡΚ λίπανσης στην παραγωγή και στη θρεπτική κατάσταση της συκιάς ποικιλίας «Καλαμών» στο Νομό Μεσσηνίας. 3.Υλικά και Μέθοδοι Το πείραμα πραγματοποιήθηκε σε αγρό με συκόδενδρα ποικιλίας «Καλαμών» της ίδιας περίπου δυναμικότητας στην κοινότητα Νεοχωρίου του Ν. Μεσσηνίας. Εφαρμόστηκαν 8 διαφορετικές λιπαντικές μεταχειρίσεις με ΝΡΚ λίπανση (Πίνακας 1). Το πειραματικό σχέδιο ήταν πλήρως τυχαιοποιημένο με 4 επαναλήψεις όπου κάθε επανάληψη ήταν ένα δένδρο, δηλαδή συνολικά χρησιμοποιήθηκαν 32 δένδρα για τις ανάγκες του πειραματικού. Πίνακας 1. Πειραματικό σχέδιο α /α Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ Ν ρ 2ο 5 κ 2ο 1η ΝοΡο,βΚο.6 0 Ιίβ/όένδρο 2 η Ν ορ,,2κ ο.6 0 3 η ΝοΡι,δΚο.6 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο ο Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 4 η Νο.δΡο,όΚο.δ 0,5 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 5η Ν [Ρ ι,2x 0,6 1 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 6 η Ν ιρ ι.8κ ο,6 1?η Ε β/δένδρο Ν()Ρ 1.2X 1,2 0 Ε β/δένδρο 8 ν,ρ ^ κ 1ϊ2 1 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 0,6 Ε β/δένδρο 1,2 Ε β/δένδρο 1,8 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 0,6 Ε /δένδρο 1,2 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 1,8 Ε ^/δένδρο 1,2 Ε β/δένδρο 1,2 Ε ^ δ έ ν δ ρ ο 0,6 E g/δέvδpo 0,6 E g/δέvδpo 0,6 E g/δέvδρo 0,6 E g/δέvδpo 0,6 E g/δέvδpo 0,6 E g/δέvδpo 1,2 E g/δέvδpo 1,2 E g/δέvδpo Τα λιπάσματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν απλά: θειική αμμωνία 21-0-0, υπερφωσφορικό 0-20-0 και θειικό κάλι 0-0-48 τα οποία χορηγήθηκαν εφάπαξ στις 20/2/2005 και ενσωματώθηκαν ελαφρά. Για τον χαρακτηρισμό των φυσικοχημικών ιδιοτήτων του εδάφους του πειραματικού αγρού πριν την λίπανση, έγινε δειγματοληψία εδάφους από βάθη 0-30 οπι, 30-60 ογπ και 60-90 οπι. (Πίνακας 2 ). 30

Πίνακας 2: Φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους. Βάθος ΟΙΉ Μηχ. Συσι ΕΟ (ιτ^/ατι) ρη (πάστα) 0α003 (%) Οργ. Ουσία Ν0λ (%) Ρ- Ο^εη (ρριπ) Διαθ. Κ (ρριπ) (%) 0-30 (X 0,40 8,2 50,2 4,2 0,13 8,2 144 30-60 δχ 0,50 8,1 36,4 2,9 0,11 2,0 101 60-90 8 0. 0,65 8,0 28,3 2,5 0,10 3,9 101 Κατά την διάρκεια της βλαστικής περιόδου του 2005, πραγματοποιήθηκαν 3 δειγματοληψίες εδάφους και φύλλων, στις 10/6, 10/7 και 10/8 όπου αντίστοιχα πάρθηκαν 32 δείγματα εδάφους και φύλλων. Τα δείγματα εδάφους συλλέχθηκαν από βάθος 0-30 αη, ενώ τα δείγματα φύλλων συλλέχθηκαν από την μέση του επάκριου βλαστού και από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, 2 φύλλα ανά επάκριο βλαστό, δηλ. 8 φύλλα ανά δένδρο (Σφακιωτάκης 1984, Τσικαλάς 1992). Η συλλογή των σύκων έγινε σε 6 περιόδους στις ακόλουθες ημερομηνίες: 19, 24, 30/8 και 7, 14, 22/9. 3.1.Προπαρασκευαστικές εργασίες προετοιμασίας των δειγμάτων εδάφους και φύλλων για ανάλυση Α. Προετοιιιασία δειγιιάτων εδάφoυc. Το εδαφικό δείγμα μετά την εισαγωγή του στο εργαστήριο παίρνει έναν κωδικό στον οποίο αναγράφεται η ημερομηνία εισαγωγής και ο αύξων αριθμός κατά ημέρα (έτος, μήνας, ημέρα κλπ). Στην συνέχεια οδηγείται σε αίθουσα, απλώνεται σε χαρτί (π.χ εφημερίδα) για να αεροξηρανθεί. Αεροξήρανση μπορεί να γίνει στο περιβάλλον για μερικές ημέρες ή στον φούρνο στους 65 C για 24 ώρες. Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία της 31