ΣΕΙ ΕΡΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΔΡΓΑΗΑ ΣΟ ΜΑΘΖΜΑ «ΠΑΗΓΑΓΩΓΗΚΑ» ΤΠΔΤΘΤΝΖ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ: ΒΟΓΗΑΣΕΖ ΓΔΠΟΗΝΑ ΔΞΑΜΖΝΟ: ΔΑΡΗΝΟ 2012-2013 ΚΟΤΦΟΤ ΕΙΡΗΝΗ, ΑΕΜ: 1457 ΣΡΙΑΝΣΗ ΜΑΡΚΕΛΑ, ΑΕΜ: 2773
1
ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΑ Α Μέξνο: Γεληθά γηα ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: Κοσθού Ειρήνη, 1457 Μχζνη θαη ζηεξεφηππα γχξσ απφ ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαη ηξφπνη αληηκεηψπηζήο ηνπο. ζει. 4 Γηαζηάζεηο ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. ζει. 6 Καζήθνληα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. ζει. 8 Β Μέξνο: Δηδηθφηεξα γηα ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: Τριάνηη Μαρκέλα, 2773 Παλειιήληα έξεπλα ηνπ παηδαγσγηθνχ ηλζηηηνχηνπ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ «απνηειεζκαηηθνχ» εθπαηδεπηηθνχ. ζει. 10 χλζεζε κειεηψλ ειιήλσλ θαη μέλσλ ζπγγξαθέσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά «θαινχ» εθπαηδεπηηθνχ. ζει. 12 Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ είζνδν ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζην ζρνιείν. ζει. 14 Βηβιηνγξαθία: ζει. 18 2
1. ΜΤΘΟΙ ΚΑΙ ΣΕΡΕΟΣΤΠΑ ΓΤΡΩ ΑΠΟ ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ Όζν αθνξά ην έξγν θαη ηελ εθπαίδεπζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, είλαη επξχηαηα δηαδεδνκέλνη ζηνπο αξκφδηνπο θνξείο θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν αξθεηνί κχζνη θαη ζηεξεφηππα νη νπνίνη απνηεινχλ επηζηεκνληθέο πιάλεο θαη ζπλαηζζεκαηηθά θνξηηζκέλεο γεληθέο θαη αηεθκεξίσηεο θξίζεηο. 1. Ζ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηεπζχλεηαη απφ ηελ εζθαικέλε αληίιεςε φηη ε δηδαθηηθή δεμηφηεηα είλαη απφξξνηα ηεο θαηνρήο ηνπ αληηθεηκέλνπ δηδαζθαιίαο ή ηνπ ιεγφκελνπ «έκθπηνπ παηδαγσγηθνχ ηαιέληνπ» γηα δηάπιαζε ςπρψλ, πνπ δελ ηεθκεξηψζεθε πνηέ επηζηεκνληθά. Σν έξγν φκσο αθφκα θαη ηνπ πην ηαιαληνχρνπ εθπαηδεπηηθνχ, απαηηεί πνιχ πεξηζζφηεξν απφ φζν ζην παξειζφλάξηηα παηδαγσγηθή θαηάξηηζε θαη επαξθή δηδαθηηθή εκπεηξία, απνθηεκέλε ζπζηεκαηηθά θαη ζε άκεζε επαθή κε ηνπο καζεηέο. 2. Μηα αθφκα πιάλε απνηειεί ε άπνςε φηη ε παηδαγσγηθή θαηάξηηζε ηαπηίδεηαη κε ηελ ελεκέξσζε θαη άζθεζε ησλ ππνςεθίσλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε Γηδαθηηθή Μεζνδνινγία, δειαδή κε ηελ ηερλνθξαηηθή πξνεηνηκαζία ηνπο γηα ηε κεηάδνζε γλψζεσλ ζηνπο καζεηέο ζην γλσζηηθφ αληηθείκελν ηεο εηδηθφηεηάο ηνπο. Ζ παηδαγσγηθή θαηάξηηζε είλαη φκσο πνιχ επξχηεξε θαη ζεκαίλεη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη ππνςήθηνη εθπαηδεπηηθνί ην πεδίν ηεο κειινληηθήο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο ζηηο εμήο ηνπιάρηζηνλ δηαζηάζεηο ηνπ: Σν εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα κε ηηο πξνυπνζέζεηο, ζπλαξηήζεηο, θαη δπλαηφηεηέο ηνπ. Σε ζπκπεξηθνξά ηνπο απέλαληη ζηνπο καζεηέο, ζην πιαίζην κηαο αηκφζθαηξαο δεκηνπξγηθήο εξγαζίαο θαη ζπλεξγαζίαο Σε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. 3. Ζ εθπαίδεπζε ησλ ππνςεθίσλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη ζπλάξηεζε ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο, ε νπνία φηαλ απνηειεί ελαζρφιεζε κε κηθξά παηδηά δελ απαηηεί εθηελείο επηζηεκνληθέο ζπνπδέο, φπσο απηφ ζπκβαίλεη ζε άιια επαγγέικαηα κε πςειφηεξν θνηλσληθφ θχξνο φπσο πρ ηνπ γηαηξνχ. Με ηελ πξνθαηάιεςε απηή ζπκβαδίδεη επίζεο ε άπνςε φηη φζν πην ρακειή είλαη ε βαζκίδα ζηελ εθπαηδεπηηθή ππξακίδα, ηφζν ρακειφηεξν επίπεδν ζπνπδψλ απαηηείηαη. 4. πλαθήο είλαη ε αληίιεςε φηη ε παηδαγσγηθή θαηάξηηζε, πνπ απνηειεί απνθιεηζηηθά εμνηθείσζε ζηε κεηάδνζε γλψζεσλ, δελ ελαξκνλίδεηαη κε ηελ επηζηεκνζχλε, πνπ απνηειεί ζεσξεηηθή ελαζρφιεζε ζε πνηνηηθά αλψηεξν επίπεδν. Ζ αληίζεζε παηδαγσγηθήο θαη επηζηεκνληθήο θαηάξηηζεο είλαη κηα βαζηά ξηδσκέλε πξνθαηάιεςε. 5. Ζ επξχηαηα δηαδεδνκέλε άπνςε φηη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνβιέπεη απνθιεηζηηθά ή θπξίσο ζηε δηάπιαζε ηνπ ραξαθηήξα θαη απαηηεί σο εμνπιηζκφ αγάπε πξνο ην παηδί θαη πξνζήισζε ζηα «παηδαγσγηθά ηδεψδε». πλαθήο είλαη θαη ε άπνςε φηη ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ζεκαηνθχιαθαο ησλ παξαδνζηαθψλ αμηψλ θαη επνκέλσο ζην ζηφρν απηφ πξέπεη λα πξνζαλαηνιίδεηαη ε εθπαίδεπζή ηνπ. Πνιιά απφ ηα ζηεξεφηππα απηά, γλσζηά απφ ζεσξεηηθή βηβιηνγξαθία επηθπξψζεθαλ θαη απφ εκπεηξηθέο έξεπλεο, πνπ αλαθέξνληαη ζηα θίλεηξα επηινγήο ηνπ 3
επαγγέικαηνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ζ αλεπαξθήο παηδαγσγηθή θαηάξηηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ παγηψλεη ηέηνηα ζηεξεφηππα, πνπ κπνξεί λα έρνπλ πνιχ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε ηάζε λα εξκελεχεηαη ε ζρνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ σο πξντφλ θιεξνλνκηθψλ παξαγφλησλ. Απηφ φρη κφλν αληηζηξαηεχεηαη ζηα ζχγρξνλα επηζηεκνληθά πνξίζκαηα αιιά αληαλαθιά έληνλα θαη ζηελ παηδαγσγηθή εθαξκνγή, γηαηί είλαη γλσζηφ φηη νη πξνζδνθίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδνπλ ηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ. Γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ παξαπάλσ πιαλψλ θαη ζηεξενηχπσλ απαηηείηαη βειηίσζε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζσζηή ελεκέξσζε θαη δηαθψηηζε ησλ «νκάδσλ αλαθνξάο». Δηδηθφηεξα: 1. Ζ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ φισλ ησλ βαζκίδσλ, εηδηθνηήησλ θαη ηχπσλ ζρνιείνπ πξέπεη λα επηθεληξψλεηαη ζηελ θνηλή παηδαγσγηθή ηνπο απνζηνιή, κε ηηο αλαγθαίεο δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ηα αληηθείκελα δηδαζθαιίαο θαη ηελ ζρνιηθή βαζκίδα. Απφ άπνςε εχξνπο ζπνπδψλ, ε εθπαίδεπζε ηνπο πξέπεη λα θαιχπηεη ηξεηο ηζφηηκνπο ηνκείο: παηδαγσγηθή θαηάξηηζε, εηδηθφηεηα θαη πξαθηηθή άζθεζε, θαη λα απνβιέπεη ζε κεγαιχηεξε εκβάζπλζε θαη ζπγθεθξηκελνπνίεζε, δειαδή ζηελή θαη ζπλερή επαθή κε ηε ζρνιηθή θαη εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα (ζήκεξα ε εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη πνιχ γεληθή θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ζεσξεηηθή). 2. Ζ πνιηηεία, σο ν ππεχζπλνο θνξέαο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζ' έλα πνιχ γεληθφ πιαίζην απφ αξρέο θαη ζθνπνχο δηδαζθαιίαο θαη θνηλσληθνπνίεζεο ζην ζρνιείν. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα δηεπξπλζνχλ ζεκαληηθά ηα πεξηζψξηα δξάζεο αιιά θαη επζχλεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ζα πεξηνξηζηνχλ ζηα απνιχησο απαξαίηεηα φξηα ε δηνίθεζε θαη ν γξαθεηνθξαηηθφο έιεγρνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πξσηνβνπιία θαη απηελέξγεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ελψ ηείλνπλ λα καηαηψζνπλ ζηελ πξάμε ην ζεσξεηηθά θαηνρπξσκέλν θχξην ζηφρν ηεο αγσγήο: ηε δεκηνπξγία ειεχζεξσλ θαη ππεχζπλσλ πνιηηψλ. 3. Οη άιιεο νκάδεο αλαθνξάο (θπξίσο νη γνλείο) πξέπεη λα δηαθσηηζηνχλ ζσζηά ηφζν γηα ην ξφιν ηνλ εθπαηδεπηηθνχ φζν θαη γηα ηηο δηθέο ηνπο δπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο θαη ζπκβνιήο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα επηηεπρζεί ε απνζηεγαλνπνίεζε ηνπ ρψξνπ αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν θαη ζα απνθαηαζηαζεί ε ιεηηνπξγηθή ζρέζε ζρνιηθήο δηδαζθαιίαο θαη θνηλσληθνπνίεζεο απφ ηε κηα κεξηά, θαη θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο απφ ηελ άιιε. Δπίζεο ζα ακβιπλζνχλ νη εζηίεο ηξηβήο γνλέσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ θαη ζα εθιείςνπλ πνιιά αίηηα ζπγθξνχζεσλ ξφινπ γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ ηνπ. 2. ΔΙΑΣΑΕΙ ΣΟΤ ΡΟΛΟΤ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ Μέρξη πξηλ ιίγα ρξφληα νη πεξηζζφηεξεο δεκνζηεχζεηο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ γξάθνληαλ ζπλήζσο απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη πεξηέγξαθαλ κηα κάιινλ ηδεαιηζηηθή εηθφλα ηεο επαγγεικαηηθήο απηήο νκάδαο θαη ηνπ έξγνπ ηεο θαη φρη ηελ πξαγκαηηθή 4
θαηάζηαζε κε βάζε ζηνηρεία θαη εκπεηξηθά δεδνκέλα. ηα ηειεπηαία ρξφληα ηφζν ε θνηλσληνινγία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ φζν θαη ε δηδαθηηθή έξεπλα καο έδσζαλ κηα θάπσο πην νινθιεξσκέλε εηθφλα. ρεηηθή έξεπλα Ακεξηθαλψλ επηζηεκφλσλ ζηεξίδεηαη ζε έμη δηαζηάζεηο ηνλ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: 1. Ο εθπαηδεπηηθόο ωο επηζηήκνλαο. O εθπαηδεπηηθφο θαηέρεη γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο θαη ηηο κεηαδίδεη ζηνλ καζεηή. ηελ δεπηεξνβάζκηα θαη ηξηηνβάζκηα κάιηζηα εθπαίδεπζε είλαη εθπξφζσπνο κηαο επηζηήκεο, ζηελ νπνίαλ επηδηψθεη λα εηζαγάγεη ηνπο καζεηέο. Πέξα απφ απηά ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ν εηδηθφο ζε ζέκαηα αγσγήο ησλ παηδηψλ θαη ε παηδαγσγηθή ηνπ κφξθσζε ζεσξείηαη απαξαίηεην ζπκπιήξσκα ηνπ επηζηεκνληθνχ ηνπ ξφινπ. 2. Ο εθπαηδεπηηθόο ωο θνξέαο εμνπζίαο. Πίζσ απφ νπνηαδήπνηε ψξα δηδαζθαιίαο βξίζθεηαη νιφθιεξν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κε νξγάλσζε, πξνγξάκκαηα, ζθνπνχο θιπ., ην νπνίν εθπξνζσπεί ζηελ ηάμε ν εθπαηδεπηηθφο θαη απφ ην νπνίν αληιεί ηελ δχλακε θαη ηελ εμνπζία πνπ έρεη. H εμνπζία απηή εθθξάδεηαη θπξίσο κε ηελ βαζκνινγία θαη ην φιν ζχζηεκα ακνηβψλ θαη πνηλψλ ηνπ θάζε εθπαηδεπηηθνχ ηδξχκαηνο. Μεξηθέο θνξέο κάιηζηα κφλν έηζη είλαη ζε ζέζε ν εθπαηδεπηηθφο λα νξγαλψλεη θαη λα δηεμάγεη ηελ δηδαζθαιία. 3. Ο εθπαηδεπηηθόο ωο κεζάδνληαο ηεο θνηλωληθνπνίεζεο. Παξάιιεια πξνο ηα δηδαθηηθά ηνπ θαζήθνληα ν εθπαηδεπηηθφο ρσξίο λα ην ζπλεηδεηνπνηεί πνιιέο θνξέο θαη ρσξίο λα ην πξνγξακκαηίδεη, εηζάγεη ηα παηδηά ζηηο αμίεο ηεο θνηλσλίαο θαη ηδηαίηεξα ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζηξψκαηνο ζην νπνίν αλήθεη ν ίδηνο. Σν ζχζηεκα αμηψλ πνπ πξνβάιιεη θαη θαιιηεξγεί ην ζρνιείν είλαη εθείλν πεξίπνπ ηνπ κεζαίνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζηξψκαηνο θαη ην γεγνλφο απηφ δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα πξνζαξκνγήο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ επθαηξηψλ εθπαίδεπζεο γηα ηελ πνιιέο θνξέο κεγαιχηεξε αξηζκεηηθά νκάδα ησλ παηδηψλ ηνπ θαηψηεξνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζηξψκαηνο. 4. Ο εθπαηδεπηηθόο ωο παξάγνληαο αλάπηπμεο ηεο αηνκηθόηεηαο ηνπ καζεηή. Κάζε εθπαηδεπηηθφο νπνηαζδήπνηε εθπαηδεπηηθήο βαζκίδαο πξνζπαζεί λα αληαπνθξηζεί, φζν βέβαηα ηνπ επηηξέπνπλ νη δπλαηφηεηεο θαη νη πεξηζηάζεηο, ζηηο αλάγθεο, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο θιίζεηο θαη ηνπο ζθνπνχο ηνπ θάζε καζεηή. Μπνξεί θαηά ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο δηδαζθαιίαο λα έρεη κπξνζηά ζηα κάηηα ηνπ ηελ ηάμε σο ζχλνιν, ζηηο δηάθνξεο φκσο πεξηζηάζεηο ηεο δηδαζθαιίαο έρεη κπξνζηά ηνπ ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο καζεηέο θαη απηνχο πξνζπαζεί λα βνεζήζεη θαη λα πξνσζήζεη θαηά ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ θαζελφο. 5. Ο εθπαηδεπηηθόο ωο πξόηππν κίκεζεο θαη ηαύηηζεο. πρλά ν εθπαηδεπηηθφο απνηειεί γηα ηνπο καζεηέο ην πξφηππν, πνπ ην ζαπκάδνπλ γηα δηάθνξα πξάγκαηα: Γηα ηελ δηδαθηηθή ηνπ ηθαλφηεηα, ηελ επηζηεκνληθή θαηάξηηζε, ηελ αθνζίσζε ζηελ δνπιεηά ηνπ, γηα ηελ δηάζεζε λα ηνπο βνεζάεη ζε θάζε πεξίζηαζε θιπ. Σν γεγνλφο απηφ ηνπ πξνζθέξεη πνιιέο δπλαηφηεηεο παηδαγσγηθήο επίδξαζεο. 6. Ο εθπαηδεπηηθόο ωο ηδηώηεο. Αθφκα θαη κέζα ζηελ ηάμε απνζέηεη πνιιέο θνξέο ν εθπαηδεπηηθφο ηνλ επίζεκν ξφιν ηνπ θαη ζπκπεξηθέξεηαη σο ηδηψηεο, εθθξάδνληαο πξνζσπηθά ηνπ ζπλαηζζήκαηα, πξνηηκήζεηο, ελδηαθέξνληα, απφςεηο, πεπνηζήζεηο θιπ. Με ηνλ ηξφπν απηφλ θαηαξγεί ηηο δηαθνξέο πνπ ηνλ ρσξίδνπλ απφ ηνπο καζεηέο, θαηεβαίλεη ζηελ ζέζε ηνπο θαη δεκηνπξγεί θιίκα νηθεηφηεηαο θαη εκπηζηνζχλεο, θάηη πνπ δεηνχλ ηδηαίηεξα νη κεγάινη θπξίσο καζεηέο. 5
Οη επηκέξνπο απηνί ξφινη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δελ είλαη ελαιιαθηηθνί, ζε ηξφπν ψζηε ν έλαο λα απνθιείεη ηνλ άιινλ. O θάζε εθπαηδεπηηθφο ζπλεζίδεη λα αζθεί θαηά πξνηίκεζε κεξηθνχο κφλνλ απφ απηνχο, πξάγκα πνπ ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά ζην ζηπι ζπκπεξηθνξάο θαη δηδαζθαιίαο ηνπ, ρσξίο ζπλήζσο λα κέλεη πξνζθνιιεκέλνο ζε κεξηθνχο κφλν απφ απηνχο, αιιά ηνπο ελαιιάζζεη αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε. ε ηειεπηαία αλάιπζε νη εθπαηδεπηηθνί δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ηνχο ξφινπο πνπ ηαηξηάδνπλ θαιχηεξα ζηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο θαη σο πξνο ηελ επιπγηζία κε ηελ νπνία ηνπο ελαιιάζζνπλ. ΚΑΘΗΚΟΝΣΑ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ Με ηνλ ξφιν ή ηνπο ξφινπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλδένληαη πνιιά θαη πνηθίια θαζήθνληα. Μεξηθά απφ απηά απαξηίδνπλ ηνλ ππξήλα ηεο θαζεκεξηλήο ηνπ εξγαζίαο, άιια είλαη δεπηεξεχνληα θαη επθαηξηαθά. 1. Καηά θχξην ιφγν ν εθπαηδεπηηθφο ζηελ ηάμε δηδάζθεη θαη παηδαγωγεί. Οη δχν απηέο ιεηηνπξγίεο είλαη ηφζν ζηελά δεκέλεο κεηαμχ ηνπο, ψζηε δχζθνια κπνξνχκε λα δηαρσξίζνπκε ηελ δηδαζθαιία απφ ηελ αγσγή. Σφζν ε δηδαζθαιία φζν θαη ε αγσγή ζηεξίδνληαη θπξίσο ζηελ κεηάδνζε γλψζεσλ. Αγσγή θαη δηδαζθαιία είλαη νη δπν φςεηο ηεο παηδαγσγηθήο πξάμεο, πνπ κειεηνχληαη γηα ζπζηεκαηηθνχο ιφγνπο μερσξηζηά ε κία απφ ηελ άιιε, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο είλαη αδχλαηνλ λα απνκνλσζνχλ, έηζη ψζηε λα κπνξέζνπκε λα πξαγκαηψζνπκε ηελ κία μερσξηζηά απφ ηελ άιιε. Αλ θαη δε ζπκθσλνχλ φινη νη επηζηήκνλεο κε ηελ άπνςε απηή, φινη ππνζηεξίδνπλ πσο ε δηδαζθαιία θαη ε αγσγή απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ησλ θαζεθφλησλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Δπεηδή κε ηελ δηδαζθαιία επηηπγράλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ε αγσγή, νη εκπεηξηθά πξνζαλαηνιηζκέλνη επηζηήκνλεο ζεσξνχλ ηελ δηδαζθαιία σο ην θχξην θαζήθνλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. 2. Σν έξγν ηεο δηδαζθαιίαο είλαη δηπνιηθό: Απφ ην έλα κέξνο πξνζπαζεί ν εθπαηδεπηηθφο λα κεηαβηβάζεη ζηνπο καζεηέο έλα ηκήκα απφ ηελ θνηλσληθή ηνπ πείξα θαη απφ ην άιιν λα εμαζθαιίζεη θαη λα δξαζηεξηνπνηήζεη ηηο δπλάκεηο ηεο αιιαγήο, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο γλψζεηο ηνπ παξφληνο θαη ζρεηίδνληάο ηεο κε ηνλ θφζκν ηνπ αχξην ζηνλ νπνίν ζα δήζνπλ νη καζεηέο σο ελήιηθνη. Σν βάξνο πέθηεη ζε δηαθνξεηηθφ ζεκείν θάζε θνξά. 3. Μηα άιιε βαζηθή αζρνιία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ε πξνεηνηκαζία ηεο δηδαζθαιίαο. H πξνεηνηκαζία απηή πεξηιακβάλεη πνιιέο ελέξγεηεο, απφ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο χιεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ φιεο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο θαη ηελ επεμεξγαζία κεγάισλ ελνηήησλ κέρξη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο θάζε δηδαθηηθήο ψξαο. Πέξα απφ απηά ζηελ πξνεηνηκαζία πξέπεη λα ππαγάγνπκε επίζεο ην θξεζθάξηζκα ησλ γλψζεσλ θαη ηελ επηζηεκνληθή ηνπ ελεκέξσζε. πλήζσο φηαλ ιέκε πξνεηνηκαζία ελλννχκε θαη ηελ ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη δξαζηεξηνπνίεζε φισλ ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ κάζεζε θαη ηελ αγσγή ηνπ καζεηή (θιεξνλνκηθέο θαηαβνιέο, ηθαλφηεηεο θαη αδπλακίεο, θνηλσληθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο παξάγνληεο θιπ.). 4. H αμηνιόγεζε ηνπ καζεηή είλαη έλα άιιν βαζηθφ θαη ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαζήθνλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ άζθεζε ηνπ ξφινπ ηνπ. Αθφκα θαη φηαλ δε βαζκνινγεί ν εθπαηδεπηηθφο, δελ παχεη λα αμηνινγεί θαη λα ζπγθεληξψλεη θαζεκεξηλά πιεξνθνξίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ. H αμηνιφγεζε είλαη ίζσο ε πην δχζθνιε ιεηηνπξγία ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, 6
γηαηί ζπρλά ηνλ ζέηεη κπξνζηά ζην δίιεκκα λα βαζκνινγήζεη ζχκθσλα κε αληηθεηκεληθά θξηηήξηα φπσο ζπλήζσο ηνπ δεηνχλ, ή παηδαγσγηθά φπσο ίζσο ζέιεη ν ίδηνο. Πνιιέο θνξέο κάιηζηα ε βαζκνινγία δελ είλαη απιψο έλα δπζάξεζην θαζήθνλ, αιιά γίλεηαη βάξνο γηαηί ν εθπαηδεπηηθφο ζπλεηδεηνπνηεί πεξηζζφηεξν ίζσο απφ ηνλ θαζέλαλ ηελ ζεκαζία ηεο σο παξάγνληα θνηλσληθήο επηινγήο. Καλέλαο ζήκεξα δελ κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη πσο ην ζρνιείν απνηειεί κηα πξψηε θάζε ηνπ κεραληζκνχ ηεο θνηλσληθήο ν νπνίνο γίλεηαη ηδηαίηεξα εκθαλήο πξνο ην ηέινο ηεο ππνρξεσηηθήο θαη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Απηέο είλαη κεξηθέο απφ ηηο θχξηεο αζρνιίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηνλ ξφιν ηνπ. χκθσλα κε κηαλ άιιε ζπζηεκαηνπνίεζε, νη αζρνιίεο απηέο κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε ηξεηο βαζηθέο δηαζηάζεηο ησλ θαζεθφλησλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: Σελ δηδαθηηθή-κεζνδνινγηθή δηάζηαζε, Σελ παηδαγσγηθή δηάζηαζε θαη Σελ ζεζκηθή δηάζηαζε. Απφ ηελ ζθνπηά ηεο δηδαθηηθήο-κεζνδνινγηθήο δηάζηαζεο ν εθπαηδεπηηθφο είλαη εθείλνο πνπ ζπληνλίδεη ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο ζηελ ηάμε. Όζν ζεκαληηθή φκσο θαη αλ είλαη ε δηάζηαζε απηή, νη εθπαηδεπηηθνί ζην ζρνιείν επηδηψθνπλ λα επηηχρνπλ θάηη ζεκαληηθφ: ηελ αγσγή ηνπ παηδηνχ (παηδαγσγηθή δηάζηαζε). H ηξίηε δηάζηαζε ηέινο θαζνξίδεη ηα φξηα κέζα ζηα νπνία ζα θηλεζεί ν εθπαηδεπηηθφο ζηα πιαίζηα ησλ θαζεθφλησλ ησλ δχν άιισλ δηαζηάζεσλ, κηα θαη ηπραίλεη λα είλαη (δεκφζηνο) ππάιιεινο. O «ΚΑΛΟ» ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ. Υαξαθηεξηζηηθά «απνηειεζκαηηθνχ» εθπαηδεπηηθνχ, βάζε παλειιήληαο έξεπλαο ηνπ παηδαγσγηθνχ ηλζηηηνχηνπ: Πνιιέο πξνζπάζεηεο έρνπλ θαηαβιεζεί απφ εξεπλεηέο, γηα λα θαηαγξαθνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαινχ θαη ηνπ θαθνχ δαζθάινπ, ελψ πνιχ πεξηζζφηεξα έρνπλ γξαθεί γηα ηηο αληίζηνηρεο ηδηφηεηεο ησλ καζεηψλ. Παξαθάησ ζα παξνπζηάζνπκε κηα πξφζθαηε έξεπλα, γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ απνηειεζκαηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ, φπσο απηά αλαδχνληαη απφ ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ. (Ζ έξεπλα είρε παλειιήλην δείγκα 1500 καζεηψλ φισλ ησλ βαζκίδσλ θαη δηελεξγήζεθε θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα 2004-2006.) Οη άξηζηνη εθπαηδεπηηθνί δηαθέξνπλ απφ ηνπο ππφινηπνπο ζηε γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ δηδάζθνπλ αιιά θαη επξχηεξα, ζηελ ηθαλφηεηα λα επηηπγράλνπλ πεξηζζφηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα κε νηθνλνκία ρξφλνπ, ζηελ εκπεηξία γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ θαη ζηελ ρξήζε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ. ε έξεπλα ηεο Αλαζηαζίαο Πακνπθηζφγινπ (Παιδαγωγικό Ινζηιηούηο) δηαπηζηψζεθε φηη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαινχ δαζθάινπ κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηα αθφινπζα, ζχκθσλα κε ηηο απφςεηο ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ: ζηελ αγάπε γηα ηνπο καζεηέο, ζηε ζέιεζε, ην κεξάθη, ηελ φξεμε γηα δνπιεηά, ηε ζπλεηδεηή θιίζε, ζηελ επηκνλή θαη ηελ ππνκνλή γηα ηελ δηεθπεξαίσζε ησλ θαζεθφλησλ, ζηελ 7
απηναμηνιφγεζε, ζηε δηδαθηηθή ηθαλφηεηα, ζηελ επηθνηλσλία, ζηνλ ελζνπζηαζκφ, ζηελ αίζζεζε ηνπ ρηνχκνξ θαη ζηελ ψξηκε, νινθιεξσκέλε θαη ηζνξξνπεκέλε πξνζσπηθφηεηα θαη ςπρηθή πγεία. χκθσλα κε ηελ έξεπλα ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ ζεσξεί πνιχ ζεκαληηθφ απφ ηελ πιεπξά ηνπ θαζεγεηή: Να αλαπιεξψλεη ηηο ειιείςεηο ησλ καζεηψλ Να γλσξίδεη αθξηβψο ηη πξέπεη λα θάλεη φηαλ νη καζεηέο δελ πξνζέρνπλ ζην κάζεκα Να γλσξίδεη πνιιέο ηερληθέο γηα ηελ παξνπζίαζε ηνπ λένπ καζήκαηνο Να γλσξίδεη ηη μέξνπλ θαη ηη δελ μέξνπλ νη καζεηέο Να δείρλεη ελζνπζηαζκφ θαη ελδηαθέξνλ γηα ηε δνπιεηά ηνπ Να δεκηνπξγεί δεκνθξαηηθφ θιίκα Να είλαη έλα άηνκν ζην νπνίν λα κπνξνχλ νη καζεηέο λα ζηεξηρηνχλ Να είλαη πξφζπκνο/ε λα αθνχζεη θάηη πνπ απαζρνιεί ηνπο καζεηέο Να είλαη πξφζπκνο/ε λα εμεγήζεη πνιιέο θνξέο έλα δπζλφεην θνκκάηη ηνπ καζήκαηνο Να είλαη ππνκνλεηηθφο/ή Να είλαη θηιηθφο/ή Να ειέγρεη ηηο εξγαζίεο πνπ αλαζέηεη Να επηβξαβεχεη ηελ πξνζπάζεηα θαη φρη ην απνηέιεζκα Να θάλεη ζσζηή ρξήζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ Να ιακβάλεη ππφςε ηηο ζέζεηο θαη ηηο ηδέεο ησλ καζεηψλ ηνπ Να μέξεη λα ρεηξίδεηαη ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ πνπ δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα ζην κάζεκα Να νξγαλψλεη ην κάζεκα κε ηέηνην ηξφπν έηζη ψζηε φινη λα θαηαιαβαίλνπλ ζην ηέινο ηεο ελφηεηαο απηά πνπ δηδάρηεθαλ Να παξέρεη νδεγίεο γηα ηηο αζθήζεηο θαη ηηο εξγαζίεο Να παξέρεη ηνλ απαξαίηεην ρξφλν εμάζθεζεο ησλ καζεηψλ ζηε λέα γλψζε Να ρξεζηκνπνηεί εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία γηα ηνπο αδχλαηνπο καζεηέο Να ρξεζηκνπνηεί παξαδείγκαηα θαη απεηθνλίζεηο γηα ηε δηεπθξίληζε ησλ δχζθνισλ ζεκείσλ Δλψ ηνπο είλαη αδηάθνξν: Να είλαη πνιχ απζηεξφο/ή φηαλ δηνξζψλεη εξγαζίεο Να ζέηεη θιεηζηέο εξσηήζεηο Δπίζεο δελ ζεσξνχλ θαζφινπ ζεκαληηθφ, ν εθπαηδεπηηθφο λα είλαη δχζπηζηνο. Ζ αλάιπζε ησλ πνηνηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο έξεπλαο θαηέδεημε φηη o απνηειεζκαηηθφο εθπαηδεπηηθφο δηαζέηεη ηεξαξρηθά ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά, ζχκθσλα πάληα κε ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ: λα γλσξίδεη θαιά ην αληηθείκελν πνπ δηδάζθεη, λα έρεη ρηνχκνξ, λα είλαη επέιηθηνο, λα νξγαλψλεη ζσζηά ηελ ηάμε θαη ην ρξφλν δηδαζθαιίαο, λα είλαη δίθαηνο, λα απνηειεί πεγή έκπλεπζεο γηα ηνπο καζεηέο, λα γλσξίδεη ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, λα παξέρεη επαλαηξνθνδφηεζε, λα δείρλεη ελζνπζηαζκφ, λα θνηλνπνηεί ηνπο ζηφρνπο, ηε ζεηξά ησλ ελλνηψλ ηνπ καζήκαηνο, ηηο επζχλεο πνπ ζα αλαιάβνπλ νη καζεηέο θαη λα είλαη επηθνηλσληαθφο. Υαξαθηεξηζηηθά «θαινχ» εθπαηδεπηηθνχ φπσο πξνθχπηνπλ απφ ζχλζεζε κειεηψλ ειιήλσλ θαη μέλσλ ζπγγξαθέσλ: 8
Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη κηα άιιε ιίζηα κε ηα πξνηεξήκαηα ηνπ θαινχ εθπαηδεπηηθνχ πνπ θξίζεθαλ φηη ζπζηήλνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα ελφο νινθιεξσκέλνπ εθπαηδεπηηθνχ φπσο πξνέθπςε απφ µηα ζχλζεζε ησλ κειεηψλ ησλ εμήο ζπγγξαθέσλ: Αλδξνπιάθε (1999), Καιιηακπέηζνπ Κνξαθά (1990), Fontana (1994-95), Πξφζθνιιε (1999), Puren (1998) θαη Tagliante (1994). χκθσλα µε ηνπο παξαπάλσ ζπγγξαθείο, έλαο «θαιφο εθπαηδεπηηθφο» ζα φθεηιε: α. λα είλαη: θαιφο, αμηαγάπεηνο θηιηθφο επαίζζεηνο νμχο παξαηεξεηήο, ελεκεξσκέλνο γηα φ,ηη ζπκβαίλεη ζηελ ηάμε πξνζεθηηθφο αθξναηήο, ππνκνλεηηθφο ήξεκνο, αιιά µε δσληάληα θαη επειημία αθέξαηνο µε θαηαλφεζε θαη θαηαλνεηφο πξνζηηφο, «εχθνινο» κνληέξλνο, ρσξίο πξνθαηαιήςεηο ξεαιηζηήο ζηε δηθή ηνπ επαγγεικαηηθή θηινζνθία θαη ζηηο πξνζδνθίεο ηνπ ππεχζπλνο, ζπλεηφο, κεζνδηθφο, ζπζηεκαηηθφο, θαιά πξνεηνηκαζκέλνο ηθαλφο νκηιεηήο, µε θαζαξή, δπλαηή θαη εθθξαζηηθή θσλή αθξηβήο, επηδέμηνο, πεηπρεκέλνο β. λα έρεη: επάξθεηα γισζζηθή, πνιηηηζηηθή θαη παηδαγσγηθή («λα καζαίλεη ζην καζεηή λα επηθνηλσλεί, λα ζπλεηζθέξεη επξέσο ζε µηα γεληθή εθπαίδεπζε, πξνηείλνληαο εξγαιεία γηα λα καζαίλεη ν καζεηήο λα καζαίλεη, αιιά θαη πξνηείλνληαο έλα άλνηγµα δηαπνιηηηζκηθφ») (Martinez, 1998:118) επαγγεικαηηθή επάξθεηα ηθαλφηεηα λα ζρεδηάδεη θαη λα νξγαλψλεη ην κάζεκα πείξα απηνπεπνίζεζε, απηνεθηίκεζε, ηζρπξφ «εγψ» ζεηηθή ζηάζε γηα ηε ζέζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ θνηλσλία ζπλαηζζεκαηηθή σξηκφηεηα (λα απνθεχγεη ηνλ αληαγσληζκφ, ηε ινγνκαρία, ηελ αλαζηάησζε) αληνρή θαληαζία ελζνπζηαζκφ ρηνχκνξ (λα γειά αθφκα θαη µε ηνλ εαπηφ ηνπ, αιιά πνηέ ζε βάξνο ησλ παηδηψλ) άλεζε Ο «θαιφο εθπαηδεπηηθφο» δελ πξέπεη λα είλαη πνηέ: θαθνδηάζεηνο θαη κεξνιεπηηθφο ππεξβνιηθά θξηηηθφο, ινγνθξίλνληαο ηε δνπιεηά ησλ παηδηψλ δχζπηζηνο, επηζεηηθφο θαη εηξσληθφο 9
εθλεπξηζκέλνο ρσξίο ιφγν απζηεξφο ιάηξεο ηεο πεηζαξρίαο, απηαξρηθφο, απφιπηνο απνγνεηεπκέλνο. 3. Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΣΗΝ ΕΙΟΔΟ ΣΩΝ ΝΕΩΝ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΟ ΥΟΛΕΙΟ Η ρήζη πως ζε λίγα τρόνια αναλφάβητος θα θεωρείηαι όποιος δεν μπορεί να τρηζιμοποιήζει ζηη δοσλειά ηοσ ηλεκηρονικό σπολογιζηή όζο ηρομακηική κι αν θαίνεηαι, δηλώνει µια πραγμαηικόηηηα. Οη ηεξάζηηεο δπλαηφηεηεο πνπ έρεη θαη απνθηά φιν θαη πεξηζζφηεξν ν Ζ/Τ ζηελ απνζήθεπζε, επεμεξγαζία θαη αμηνπνίεζε κεγάινπ φγθνπ ζχλζεησλ πιεξνθνξηψλ δνζέληνο φηη ε θαηάθηεζε ρξήζηκσλ θαη έγθπξσλ πιεξνθνξηψλ ζε δηαθφξνπο ηνκείο ηνπ επηζηεηνχ απνηειεί θχξην ζθνπφ ηεο παηδείαο θαη πξνυπφζεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ αλζξψπνπ θάλεη ψζηε ε Πιεξνθνξηθή λα θαηαιακβάλεη φιν θαη κεγαιχηεξν έδαθνο ζηελ εθπαίδεπζε. Όρη µφλν γηαηί εμαζθαιίδεη εχθνιε πξφζβαζε ζε φιε ηελ έθηαζε κηαο θσδηθνπνηεκέλεο γλψζεο, αιιά γηαηί πξνζθέξεη πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, αζχγθξηηα πην πινχζηα θαη έμππλα απφ ηα θαζηεξσκέλα δηδαθηηθά βηβιία. 1. δίλεη κεγάια πεξηζψξηα απηελέξγεηαο ζην καζεηή- ζπρλά µε επράξηζην θαη παηγληψδε ηξφπν 2. αμηνπνηεί ηελ αλεπξεηηθή δηαδηθαζία πνπ είλαη θαη ε πην απνηειεζκαηηθή πεγή γλψζεο. 3. δίλεη δπλαηφηεηεο απηνδηδαζθαιίαο ή δηδαζθαιίαο εμ απνζηάζεσο, κνξθέο πνπ δελ πξέπεη θαζφινπ λα ππνηηκψληαη ζηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ηνπ θφζκνπ µαο θαη ησλ ζπζηεκάησλ εθπαίδεπζεο. 4. Κη φια απηά ρσξίο λα αρξεζηεχεηαη ν εθπαηδεπηηθφο, πνπ απνθηά λέα ηειεηφηεξα κέζα λα επηηειέζεη ην έξγν ηνπ θαη ν νπνίνο ελ κέξεη αιιάδεη ξφιν, κεηαηξεπφκελνο ζε θαζνδεγεηή θαη εθπαηδεπηή ηεο γλψζεο αληί ηνπ απινχ αλαπαξαγσγνχ θαη αλακεηαδφηε απιψλ ή εχθνια πξνζβάζηκνο πιεξνθνξηψλ. 5. Έηζη αμηνπνηείηαη θαιχηεξα θαη νπζηαζηηθά ν εθπαηδεπηηθφο εθεί πνπ πξαγκαηηθά ρξεηάδεηαη λα πξνζθέξεη. (ραξαθηεξηζηηθά απνζπάζκαηα απφ δηάιεμε ζε ζπλέδξην): Ζ ζεκεξηλή θνηλσληθή απαίηεζε ηείλεη πξνο ηνλ αιθαβεηηζκφ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Ζ πξφθιεζε ηεο εθπαίδεπζεο είλαη λα εηνηκάζνπκε πνιίηεο φρη απιά ηθαλνχο λα δηαβάδνπλ, φρη απιά θαηφρνπο ζπγθεθξηκέλσλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, αιιά ηθαλνχο λα καζαίλνπλ επηιέγνληαο ηη ζα κάζνπλ θαη ηη πξέπεη λα δηαβάζνπλ γηα λα ην κάζνπλ. Σν µφλν πνπ μέξνπκε γηα ηελ θνηλσλία πνπ ζα δήζνπλ απηνί πνπ ζήκεξα εθπαηδεχνπκε είλαη φηη ζα είλαη δηαθνξεηηθή απ ηε ζεκεξηλή. Γηα πξψηε θνξά ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία ηεο εθπαίδεπζεο θαινχκαζηε λα πξνεηνηκάζνπκε µηα γεληά πνπ ζα δήζεη θαη ζα εξγαζηεί ζε θνηλσληθφ, εξγαζηαθφ, ηερλνινγηθφ ίζσο θαη γεσπνιηηηθφ πεξηβάιινλ δηαθνξεηηθφ απ απηφ ζην νπνίν δεη ηελ επνρή πνπ εθπαηδεχεηαη. Δίλαη ζίγνπξν ινηπφλ πσο ε εηζβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηα ζρνιεία σο θπζηθή ζπλέπεηα ζα δεκηνπξγήζεη πνιιέο αλαθαηαηάμεηο θαη πξνβιεκαηηζκνχο. Γηάθνξεο 10
έξεπλεο έρνπλ δείμεη πσο νξηζκέλνη απ ηνπο θχξηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ε εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία δελ έρεη αμηνπνηεζεί ζε κεγάιν βαζκφ ζηα ζρνιεία είλαη: Ζ εθαξκνγή παξαδνζηαθψλ κνληέισλ δηδαζθαιίαο, ε νπνία αδπλαηεί λα εθκεηαιιεπηεί ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ηερλνινγίαο Ζ έιιεηςε θαηάιιεισλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ Ζ έιιεηςε δεμηνηήησλ απφ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε µε παξνρή επθαηξηψλ θαη θηλήηξσλ γηα ζπλερή επηκφξθσζε Ζ νξγάλσζε ησλ θπζηθψλ ρψξσλ ζηηο παξαδνζηαθέο ηάμεηο απνηξέπεη ηελ εχθνιε εθαξκνγή ησλ ηερλνινγηψλ απηψλ Ζ αληίζηαζε ζε θάζε είδνπο αιιαγή πνπ ραξαθηεξίδεη ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα Απηή ε αιιαγή δελ πξέπεη νχηε λα µαο θνβίζεη νχηε λα µαο δπζαξεζηήζεη, γηαηί κέζα ζ απηφ ην δηαξθψο κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ είκαζηε εκείο πνπ θαινχκαζηε θαη πάιη λ αληαπνθξηζνχκε ζηηο απαηηήζεηο ηνπ λένπ µαο ξφινπ πξνζαξκνζκέλνπ ζηα λέα δεδνκέλα πνπ θαζνξίδνληαη πιένλ ζε παγθφζκην επίπεδν. Πάκπνιινη ξφινη δφζεθαλ θαηά θαηξνχο θαη πεξηζηάζεηο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ. Καηά ηνλ θαζεγεηή Αι. Κνζκφπνπιν είλαη «πεγή γλψζεσλ», «πξφηππν», «θχιαθαο ησλ παξαδφζεσλ» θαζψο θαη «ζκηιεπηήο ςπρψλ», «δαδνχρνο», ελψ θαηά ηνλ Ν. Καδαληδάθε «εθείλνο πνπ γίλεηαη γέθπξα γηα λα πεξάζεη απέλαληη ν καζεηήο ηνπ» θαη ηφζνη άιινη. Σν θαηλνχξηαο αληίιεςεο ζρνιείν δίλεη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ έλαλ επηπιένλ ξφιν θαη ραξαθηεξηζκφ, απηφλ ηνπ «teacher globatus». Σα ζχγρξνλα παηδαγσγηθά κνληέια ππνζηεξίδνπλ µηα δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο, ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη ζπλνηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο. Σα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ κηινχλ γηα αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ησλ καζεηψλ. Ζ θαιιηέξγεηα θξηηηθήο ζθέςεο απαηηεί ηελ ακθηζβήηεζε, ηε δπλαηφηεηα επηινγήο θαη πξνυπνζέηεη ηελ άξλεζε ηεο απζεληίαο. Ζ θξηηηθή ζθέςε απαηηεί εθπαηδεπηηθφ πνπ λα αληέρεη ην φηη ε ακθηζβήηεζε σο κέξνο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζα ζπκπεξηιακβάλεη θαη ηνλ ίδην. Μέζα ζ απηήλ ηε ζπλνιηθή αλαβάζκηζε θαιείηαη ν εθπαηδεπηηθφο λα επσκηζζεί θαηλνχξην αλαβαζκηζκέλν ξφιν εγθαηαιείπνληαο ίζσο θαη νινθιεξσηηθά φζα έθαλε ζηελ ηάμε σο ηψξα. Ζ ρξήζε πνιιαπιψλ κέζσλ, ρξψκα, εηθφλα, ήρνο, επηδξνχλ σο ςπρνινγηθέο παγίδεο γηα ηελ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. «Μηα εηθφλα αμίδεη φζν ρίιηεο ιέμεηο» ιέεη µηα θηλέδηθε παξνηκία. Έλα βίληεν άξαγε πφζεο; «Αθνχσ θαη μερλψ, βιέπσ θαη ζπκάκαη, θάλσ θαη καζαίλσ». Οη έξεπλεο απέδεημαλ πσο απ απηά πνπ δηαβάδνπκε απνηππψλνληαη ζηνλ εγθέθαιν ην 10%, απ απηά πνπ αθνχκε ην 20% θαη απηά πνπ πξνέξρνληαη απφ νπηηθναθνπζηηθά κέζα ην 50%. Οη λέεο ηερλνινγίεο πξνζθέξνπλ κνλαδηθά παηδαγσγηθά θαη εθπαηδεπηηθά πιενλεθηήκαηα. Με ηε ρξήζε ηνπο νη καζεηέο: Κεξδίδνπλ ζε φηη αθνξά ηε κάζεζε Καηαθηνχλ ε γλψζε ζε ιηγφηεξν ρξφλν Αξέζθνληαη λα πεγαίλνπλ ζρνιείν Αλαπηχζζνπλ ζεηηθή ζηάζε ζε φηη αθνξά ηελ εξγαζία ηνπο Ο ξφινο ηνπ ινηπφλ δελ θαηαξγείηαη νχηε είλαη θάηη ηέηνην δπλαηφλ λα ζπκβεί. Αληίζεηα γίλεηαη πην ζεκαληηθφο, αιιά θαη πην δχζθνινο. Απφ απιφο θαη κνλαδηθφο θνξέαο ηεο γλψζεο «κεηαηνπίδεηαη» ζε ξφιν ζπλεξγάηε ζπκβνχινπ ηνπ καζεηή 11
θαη νξγαλσηή ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο. Με ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο εληνπίδεη ηηο αλάγθεο θαη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή ψζηε λα ηνπ βξίζθεη ηα θαηάιιεια κνλνπάηηα ηεο γλψζεο. «Δθεμήο ζα έρεη σο πξφζζεην ξφιν λα επηιέμεη ηα θαηάιιεια πξνγξάκκαηα, λα εθαξκφζεη ηε ρξήζε ηνπο κέζα θη έμσ απφ ηελ ηάμε, λα εμεγήζεη δχζθνια ή δπζλφεηα ζεκεία, λα παξαπέκςεη ζε πξφζζεηε ζπκβαηηθή ή ειεθηξνληθή πξνζπειάζηκε βηβιηνγξαθία». Θα πξέπεη λα μεράζεη ηελ ηατζηηθή κέζνδν θαη ηνπο καζεηέο ηνπ σο παζεηηθνχο απνδέθηεο ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ. Παχεη λα είλαη µφλν κεηαδφηεο θαη ειεγθηήο γλψζεσλ θαη γίλεηαη εκπλεπζηήο, νξγαλσηήο θαη δεκηνπξγηθφο εκςπρσηήο. Ρφινο ηνπ είλαη λα ηνπο παξέρεη επξχηεξα ρξνληθά πεξηζψξηα ψζηε λα θξίλνπλ, λα απνξξνθνχλ, λα δηαλννχληαη, λα εθαξκφδνπλ, λα ζπλζέηνπλ, λα νξακαηίδνληαη. Θα ηνπο ελζαξξχλεη λα βηψλνπλ εκπεηξίεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, λα ζθέθηνληαη θαη λα αλαιακβάλνπλ αηνκηθά ηελ ππεπζπλφηεηα λα καζαίλνπλ νη ίδηνη θαη λα βνεζνχλ ηνπο άιινπο λα καζαίλνπλ. Ο ίδηνο ζα ηνπο βνεζάεη λα βξίζθνπλ ηελ αλαγθαία πιεξνθνξία εχθνια θαη γξήγνξα ρξεζηκνπνηψληαο ειεθηξνληθά µάηηα θαη απηηά πνπ ζα πεηξακαηίδνληαη θαη ζα είλαη ηθαλά λα δνπλ ηη ιέεη «ε άιιε πιεπξά ηνπ θφζκνπ». Ο εθπαηδεπηηθφο ζα είλαη ην επίθεληξν ηεο αλαδήηεζεο ηεο γλψζεο, αιιά πνηέ πηα ε απζεληία ηεο έθθξαζήο ηεο. Κνηλή παξαδνρή φισλ φζσλ δηάθεηληαη ζεηηθά πξνο ηε ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ είλαη πσο ε κεηάβαζε ζε µηα ηέηνηα πνηφηεηα ζρέζεσλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία δελ κπνξεί λα έξζεη ηφζν απιά, χζηεξα απφ ηελ εγθαηάζηαζε ελφο εξγαζηεξίνπ ππνινγηζηψλ, απφ ηε µηα κέξα ζηελ άιιε νχηε θαλ απφ ηε µηα ρξνληά ζηελ άιιε. Θα ρξεηαζηνχλ βεβαίσο ειιεληθά εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζε φινπο ηνπο γλσζηηθνχο ηνκείο πνπ ζα κεηαηξέςνπλ ηε δπλαηφηεηα απηή ζε πξάμε. Δπίζεο ζα απαηηεζεί άιινπ είδνπο θαηάξηηζε πέξα ηεο θαζαξψο επηζηεκνληθήο ησλ κειινληηθψλ εθπαηδεπηηθψλ φρη µφλν ζηε ρξήζε ηεο λέαο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο, αιιά ζηε κέζνδν θαζνδήγεζεο ησλ καζεηψλ πξνο ηελ αλαδήηεζε θαη ηελ πεξηπέηεηα ηεο θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο. Μηαο γλψζεο πνπ απαηηεί θξηηηθή επηινγή θαη αμηνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη πνπ ζα ελεξγνπνηεί φιν θαη πεξηζζφηεξν ηε λφεζε ηνπ αλζξψπνπ. «Δελ πξέπεη λα δνζεί βάζε απιά ζηε ρξήζε ελόο ππνινγηζηή, αιιά ζηε ζωζηή αμηνπνίεζή ηνπ.» Βηβιηνγξαθία: «Δθπαίδεπζε θαη εθπαηδεπηηθφο ζήκεξα: Πξνβιήκαηα θαη πξννπηηθέο ζηε ζχγρξνλε εθπαίδεπζε», Παλαγηψηε Γ. Ξσρέιιε, Δθδνηηθφο νίθνο αδειθψλ Κπξηαθίδε Θεζζαινλίθε 1989. «Παηδαγσγηθή ςπρνινγία» Γ έθδνζε, Αρηι. Γ. Καςάιε, Δθδνηηθφο νίθνο αδειθψλ Κπξηαθίδε. «Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ απνηειεζκαηηθνχ δαζθάινπ, ηνπ θαινχ θαη θαθνχ καζεηή. Παλειιήληα έξεπλα ζε εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο», Δπζηξάηηνο Παπάλεο & Παλαγηψηεο Γηαβξίκεο, δεκνζίεπζε ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ πκβνπιεπηηθφ ηαζκφ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ. «Πξνο έλαλ επαλαθαζνξηζµφ ηεο παηδαγσγηθήο ζρέζεο: ν δηαδξαζηηθφο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ», Γεσξγνπινπνχινπ Διέλε εθπαηδεπηηθφο Γ.Δ 12
«Ο ξφινο ηνπ δαζθάινπ ζηελ είζνδν ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζην ζρνιείν», Σζνγηάλλε Γαιάηεηα εθπαηδεπηηθφο Π.Δ, δηάιεμε. 13