περιεχόµενα 1 ο µέρος Αναλυτική θεωρία και απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου Το οκίµιο ίκαιος και Άδικος Λόγος Άρθρο και δοκίµιο σελ.

περιεχόµενα 1 ο µέρος Αναλυτική θεωρία και απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου Το οκίµιο Άρθρο και δοκίµιο σελ. 294 Θέµατα για συζήτηση και Έκφραση - Έκθεση σχετικά µε τους Η/Υ σελ. 326 Επιφυλλίδα - Επιστολή σελ. 329 ίκαιος και Άδικος Λόγος Α. Η γλώσσα της παιδείας σελ. 343 Β. Η γλώσσα της εξουσίας σελ. 344

2 ο µέρος Θεµατικοί κύκλοι (Περίληψη, πλαγιότιτλοι, λεξιλόγιο, απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου) Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές: Κίνδυνος ή νέες δυνατότητες για τον άνθρωπο σελ. 373 3 ο µέρος Κριτήριο αξιολόγησης Κείµενο: Λαϊκότητα και Λαϊκισµός σελ. 380

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 293 Ôï Äïêßìéï Äßêáéïò êáé äéêïò Ëüãïò Άρθρο και οκίµιο Αναλυτική θεωρία και απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου Επιφυλλίδα - Επιστολή ίκαιος και Άδικος Λόγος Α. Η γλώσσα της παιδείας Β. Η γλώσσα της εξουσίας

294 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος Άρθρο και οκίµιο Άρθρο: Είναι ένα γραµµατειακό είδος, που αφορµάται από ένα γεγονός της επικαιρότητας, το οποίο ερµηνεύει ή σχολιάζει. άρθρο διαφορές δοκίµιο Έχει επικαιρικό χαρακτήρα, κινείται στο χώρο της ερµηνευτικής δηµοσιογραφίας ή της επιστήµης και απέχει από τη λογοτεχνία. Απρόσωπο, αντικειµενικό Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. ο χαρακτήρας του Αντίθετα, το δοκίµιο κινείται ανάµεσα στην επιστήµη και τη λογοτεχνία ή τη φιλοσοφία. το ύφος του η γλώσσα του Προσωπικό και οικείο. Στο δοκίµιο ευρεία είναι η χρήση της δηλωτικής αλλά και της συνυποδηλωτικής λειτουργίας της γλώσσας. Η έκτασή του: το άρθρο είναι συνήθως συντοµότερο από ένα δοκίµιο. Παρατήρηση: το άρθρο συνήθως τιτλοφορείται.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 295 Nα συνοψίσετε: το πρόβληµα που θέτει ο αρθρογράφος, τη βασική του θέση / το πιστεύω του, σχετικά µε το γενικότερο θέµα που ανακινείται µε αφορµή την ενδεχόµενη παραχώρηση του Hρωδείου στην εταιρεία Kλάιν, τη στάση που παίρνει απέναντι στην πρόταση της εταιρείας Kλάιν (σχολ. βιβλ. σ.174). Tο πρόβληµα που θέτει ο αρθρογράφος είναι η σχέση µεταξύ οικονοµίας και πολιτισµού, η σχέση δηλαδή του εµπορικού µε το καλλιτεχνικό. Πιστεύει στην αυτονοµία, όχι στη στεγανοποίηση του πολιτισµού και της τέχνης, έτσι ώστε ο κόσµος της τέχνης να µην ισοπεδώνεται απ το µηχανισµό της αγοράς. Tο εµπορικό στοιχείο θα πρέπει να περιορίζεται στο θεσµό της χορηγίας. Tην πρόταση της εταιρείας του K. Kλάιν τη χαρακτηρίζει ως ένα παράδειγµα αποικιοποίησης του πολιτισµού απ το εµπόριο, που έχει ως στόχο τη χρησιµοποίηση του καλλιτεχνικού θεάµατος ως µορφή ποιοτικής διαφήµισης. Λέει λοιπόν όχι στην πρόταση του K. Kλάιν, όχι από συντηρητισµό αλλά από πίστη στην καθαρότητα του πολιτισµού πέρα από κάθε προσεταιριστική διάθεση. Παρατηρήστε τη λογική οργάνωση του κειµένου, κυρίως στις παραγράφους (2), (3), (4) και (5) και προσέξτε τη συνοχή µεταξύ τους. Συζητήστε αν η οργάνωση εξυπηρετεί το σκοπό του συγγραφέα να παρουσιάσει πειστικά την άποψή του για την πρόταση της εταιρείας Kλάιν. Προσέξτε ότι: O αρθρογράφος, πριν προχωρήσει στην ανάπτυξη της δικής του θέσης, παραθέτει τα επιχειρήµατα της αντίθετης πλευράς µε τα οποία συµφωνεί. O αρθρογράφος, εξετάζει την πρόταση της εταιρείας Kλάιν µέσα στο πλαίσιο του ευρύτερου προβλήµατος που αφορά τη σχέση που πρέπει να έχει ο πολιτισµός µε την οικονοµία (σχολ. βιβλ. σ.174).

296 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος O αρθρογράφος, για να παρουσιάσει πειστικά την άποψή του µε τρόπο αντικειµενικό και ορθολογιστικό, στην παρ. 2 εκθέτει τα επιχειρήµατα της άλλης πλευράς µε τα οποία δε διαφωνεί, στην παρ. 3 εκδηλώνει τη στάση του µε µια γενική αιτιολόγηση, στην παρ. 4 εξηγεί µε συγκεκριµένο τρόπο και στην παρ. 5 επανέρχεται στη συγκεκριµένη πρόταση που τη θεωρεί ως αφορµή, ως µία απ τις πολλές ανάλογου τύπου, χωρίς να επικεντρώνεται σ αυτή, γεγονός που θα µαρτυρούσε εµπάθεια. Στην παράγραφο (5) ο αρθρογράφος εκφράζει την άποψη ότι η χρήση του Hρωδείου από την εταιρεία Kλάιν είναι ένα κραυγαλέο παράδειγµα αποικιοποίησης του πολιτισµικού από το εµπορικό και χρησιµοποιεί ως µέσο πειθούς τη σύγκριση για να υποστηρίξει την άποψή του. Nα επισηµάνετε τους πόλους σύγκρισης και να διατυπώσετε µε δικό σας λόγο το συλλογισµό του συγγραφέα (σχολ. βιβλ. σ.174). O πρώτος πόλος σύγκρισης είναι το θέαµα που παρουσιάζει ένας, χαµηλής ποιότητας, χορογράφος ή συνθέτης και δεύτερος πόλος το υψηλότερο θέαµα που µπορεί να προσφέρει µια εµπορική επιχείρηση. O χορογράφος ή ο συνθέτης έχουν στόχο την τέχνη, καταφεύγουν σε µια πολιτιστική έκφραση και το θέαµα που προβάλλουν έχει άµεση σχέση µε την τέχνη και το συγκεκριµένο χώρο. Aντίθετα, η εµπορική επιχείρηση έχει πρωταρχικό στόχο το κέρδος και την προώθηση των πωλήσεων των προϊόντων της. H τέχνη δηλαδή χρησιµοποιείται ως µέσο διαφήµισης για τις δηµόσιες σχέσεις της εταιρείας. Έτσι το προβαλλόµενο θέαµα συσχετίζεται µε τα καταναλωτικά αγαθά και το χώρο της αγοράς. Nα σχολιάσετε τον τίτλο του κειµένου. Πιστεύετε ότι είναι κατάλληλος Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Mπορείτε να προτείνετε έναν άλλο εναλλακτικό τίτλο (σχολ. βιβλ. σ.175)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 297 O τίτλος είναι αρκετά µεγάλος για να περιλαµβάνει το συγκεκριµένο επίκαιρο γεγονός, αλλά θέτει και το στοιχείο της γενίκευσης. Yπάρχει βέβαια και ο υπότιτλος που είναι υπαινικτικός, χρησιµοποιεί λόγο µεταφορικό και τίθεται ερωτηµατικά. Έλκεται έτσι το ενδιαφέρον των αναγνωστών και δηµιουργούνται προβληµατισµοί. Eναλλακτικοί τίτλοι: α. Iσοπέδωση της τέχνης, β. Iσοπέδωση του πολιτισµού, γ. Aποικιοποίηση του πολιτισµού από οικονοµικά συµφέροντα, δ. O πολιτισµός στην υπηρεσία των καταναλωτικών αγαθών. Nα γράψετε ένα δικό σας κείµενο (10-15 σειρές) στο οποίο να ανασκευάζετε τα παρακάτω επιχειρή- µατα υπέρ της παραχώρησης του Hρωδείου στον K. Kλάιν. Mπορείτε να αντλήσετε υλικό από το κείµενο του N. Mουζέλη, αποφεύγοντας, βέβαια, την αντιγραφή. Tα επιχειρήµατα υπέρ της παραχώρησης του Hρωδείου: α. Tο Hρώδειο πρέπει να παραχωρηθεί στον Kλάιν, γιατί δεν πρόκειται να παρουσιάσει µια απλή επίδειξη µόδας, αλλά µια σύνθετη µουσικοχορευτική εκδήλωση ποιότητας. β. Άλλωστε στο Hρώδειο έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς διάφορες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις αµφιβόλου ποιότητας. γ. Tέλος, είναι γνωστό ότι τα έσοδα από την παράσταση θα δοθούν για την ανέγερση του Mουσείου της Aκρόπολης (σχολ. βιβλ. σ.175). Aκόµη κι αν το θέαµα που θα παρουσιάσει η εταιρεία του K. Kλάιν είναι µια σύνθετη, ποιοτική µουσικοχορευτική παράσταση, θα έχει εντούτοις µοναδικό στόχο τη διαφήµιση και την προώθηση συγκεκριµένων καταναλωτικών αγαθών και όχι την αυθεντική τέχνη. H τέχνη σε καµιά περίπτωση δεν πρέπει να εξυπηρετεί ιδιοτελείς σκοπούς. Γι αυτό είναι προτιµητέα µια αµιγώς καλλιτεχνική εκδήλωση, ακόµη και χαµηλότερης ποιότητας, που έχει κεντρικό πυρήνα την τέχνη και στόχο την αισθητική απόλαυση και όχι άλλα ταπεινά ελατήρια. H αγνήαµόλυντη τέχνη συνδέεται άρρηκτα µε το χώρο του Hρωδείου. Aς µην κοιτούµε µόνο τα οικονοµικά οφέλη. O σκοπός δεν αγιάζει τα µέσα. εν πρέπει να πέσουµε στην καλοστηµένη παγίδα εκείνων που προβάλλουν µε επιτηδευµένο τρόπο τα ανθρωπιστικά τους πιστεύω. Xρήµατα για το Mουσείο της Aκρόπολης µπορούν να συγκεντρωθούν και µ άλλους τρόπους. H εταιρεία του K. Kλάιν είναι διατεθειµένη να δώσει τα χρήµατα, ακόµη κι αν δεν της δοθεί το Hρώδειο, ή προσµένει απαραίτητα τα οφέλη από τη συναλλαγή της µε την Eλλάδα για να διαθέσει το ποσό αυτό

298 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος α. Nα αντικαταστήσετε τις παρακάτω λέξεις/φράσεις του κειµένου µε άλλες συνώνυµες λαµβάνοντας υπόψη το ύφος του συγγραφέα: προτίθεται, κινητοποήσει, τάσσοµαι µε αυτούς, υποσκάπτονται, εφικτό, συσσώρευση, προώθηση, αλλόκοτο. β. Nα σχηµατίσετε φράσεις µε τα παρακάτω ονοµατικά σύνολα: καθοριστική σηµασία, κραυγαλέο παράδειγµα, αισθητική ποιότητα, οικονοµική διάσταση, πολιτισµικός χώρος, πολυδιάστατος τρόπος, ισοπεδωτικό συµπέρασµα. γ. Nα επισηµάνετε τη σηµασιολογική διαφορά ανάµεσα στις οµόηχες λέξεις: συγκρητικός - συγκριτικός (σχολ. βιβλ. σ.175). α. λεξιλόγιο συνώνυµα προτίθεται σκοπεύει, στοχεύει. κινητοποιήσει ενεργοποιήσει, δραστηριοποιήσει. τάσσοµαι µε αυτούς συµφωνώ, ταυτίζοµαι, συµπαρατάσσοµαι. υποσκάπτονται υπονοµεύονται. εφικτό πραγµατοποιήσιµο, ρεαλιστικό. συσσώρευση συγκέντρωση. προώθηση προαγωγή, προβολή, εξυπηρέτηση. αλλόκοτο περίεργο, εξεζητηµένο. β. Φράσεις καθοριστική σηµασία H κατάθεση του αυτόπτη µάρτυρα ήταν καθοριστικής σηµασίας για τη διαλεύκανση του εγκλήµατος. H παρέµβασή του ήταν καθοριστικής σηµασίας για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση του προβλήµατος. κραυγαλέο παράδειγµα Ένα κραυγαλέο παράδειγµα ρατσισµού είναι οι απόψεις του Xίτλερ για την αρία φυλή. Ένα κραυγαλέο παράδειγµα παθητικοποίησης και αδιαφορίας του σύγχρονου ανθρώπου για τα κοινά είναι το µεγάλο ποσοστό αποχής στις εκλογές.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 299 αισθητική ποιότητα Στην ελληνική τηλεόραση είναι ελάχιστα τα προγράµµατα µε αισθητική ποιότητα. Πολλοί αρέσκονται να παρακολουθούν κινηµατογραφικά έργα εύπεπτα, δίχως αισθητική ποιότητα. οικονοµική διάσταση εν πρέπει να υπερτιµάται και να προβάλλεται η οικονοµική διάσταση της επιτυχούς οργάνωσης των Oλυµπιακών αγώνων του 2004 και να υποβαθµίζεται η πολιτισµική της διάσταση. Πρέπει να συνεξετασθεί η οικονοµική και η κοινωνική διάσταση του θέµατος. πολιτισµικός χώρος O πολιτισµικός χώρος όπου ζει και κινείται ο κάθε άνθρωπος είναι καθοριστικός για τη σχέση που θα αναπτύξει µε την αισθητική. Oι σύγχρονοι Έλληνες δεν αξιοποιούν όσο θα έπρεπε τον πολιτισµικό χώρο µέσα στον οποίο ζουν. πολυδιάστατος τρόπος Tο θέµα των ναρκωτικών δεν µπορεί να επιλυθεί µε κατασταλτική πολιτική αλλά µ έναν πολυδιάστατο τρόπο. O πολυδιάστατος τρόπος µε τον οποίο αντιµετωπίζει το πρόβληµα µαρτυρεί την ευρύτητα του πνεύµατός του. ισοπεδωτικό συµπέρασµα Tα ισοπεδωτικά συµπεράσµατα δεν έχουν θέση σε µια γόνιµη συζήτηση. H εξαχρείωση της πολιτικής ζωής είναι ένα απόλυτο ισοπεδωτικό συµπέρασµα που δε µε βρίσκει σύµφωνη. γ. Σηµασιολογική διαφορά συγκρητικός: αυτός που σχετίζεται µε την ανάµειξη, συγχώνευση στοιχείων ιδίως διάφορων θρησκειών. συγκριτικός: ο σχετικός, αυτός που παραβάλλεται, παραλληλίζεται µε κάποιον άλλο µε στόχο την ανάδειξη οµοιοτήτων ή διαφορών.

300 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος O αρθρογράφος χρησιµοποιεί συχνά δύο συνώνυµες λέξεις µαζί στην ίδια φράση και τις χωρίζει µε κάθετη γραµµή, π.χ αισθητική/καλλιτεχνική. Eπιλέξτε µέσα από το κείµενο δύο τέτοια ζεύγη και προσπαθήστε να εξηγήσετε γιατί ο αρθρογράφος χρησιµοποιεί τα συγκεκριµένα ζεύγη (σχολ. βιβλ. σ.175). α. αποµόνωση / στεγανοποίηση αποµόνωση: αποξένωση, αποµάκρυνση. στεγανοποίηση: οριοθέτηση, περιχαράκωση. β. εµπορικό / οικονοµικό εµπορικό: σχετίζεται µε το εµπόριο, τις συναλλαγές και τα καταναλωτικά αγαθά. οικονοµικό: αναφέρεται στην οικονοµία και το χρήµα. Oι λέξεις δηλαδή δεν είναι απολύτως συνώνυµες, αλλά παρουσιάζουν κάποιες διαφορετικές νοηµατικές αποχρώσεις. Πώς αντιλαµβάνεστε την άποψη του συγγραφέα ότι τα τρία θλιβερά χαρακτηριστικά του νεοελληνικού συντηρητισµού είναι η ξενοφοβία, η αρχαιολατρία και ο επαρχιωτισµός (σχολ. βιβλ. σ.175) O συγγραφέας πιστεύει ότι ο συντηρητισµός των Nεοελλήνων φαίνεται από την ξενοφοβία που εκδηλώνουν, καθώς προσπαθούν να αποκλείσουν τους ξένους από την επαφή τους µε την ελληνική κουλτούρα, επιδεικνύοντας προγονολατρία, εµµονή στο ένδοξο παρελθόν τους και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισµό, χωρίς να καταβάλλουν παράλληλα κάποια προσπάθεια προόδου. Eπίσης εµφανίζουν και τα συµπτώµατα του επαρχιωτισµού, έχουν δηλαδή µια νοοτροπία παρωχηµένης εποχής, µια σκέψη που δεν ανταποκρίνεται στο σύγχρονο τρόπο ζωής και στις επιστηµονικοτεχνολογικές εξελίξεις.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 301 Tι προτείνει ο συγγραφέας στην περίπτωση που κάποιες εµπορικές επιχειρήσεις θέλουν να προωθήσουν την τέχνη και σε ποιο σκεπτικό βασίζεται η πρότασή του Συµφωνείτε µε την πρόταση αυτή (σχολ. βιβλ. σ.175) O συγγραφέας προτείνει το θεσµό της χορηγίας ως µόνο τρόπο συνδυασµού του εµπορικού / οικονοµικού στοιχείου µε το πολιτισµικό / καλλιτεχνικό, ώστε να διατηρείται η αυτονοµία του δεύτερου. Σε κάθε άλλη περίπτωση η τέχνη θα πρέπει να υπηρετήσει οικονοµικά συµφέροντα και να µετατραπεί σε ένα είδος έντεχνης διαφήµισης. H πρότασή του είναι ορθή και µάλιστα εφαρµόζεται από αρχαιοτάτων χρόνων, αφού η χορηγία ήταν µία από τις λειτουργίες που αναλάµβαναν να επιτελέσουν οι πλούσιοι Aθηναίοι πολίτες αλλά απορρίπτει καθετί το καινούργιο εµµένοντας στο παλιό και ξεπερασµένο. Σε έναν παραδοσιακό ή ιστορικό χώρο της περιοχής σας µε καλλιτεχνική αξία (θέατρο, παλιό αρχοντικό, ανοικτό αρχαιολογικό χώρο)προγραµµατίζεται µια καλλιτεχνική εκδήλωση από µια εµπορική εταιρεία. Yποθέστε ότι συµµετέχετε στο ηµοτικό Συµβούλιο ετοιµάστε την πρότασή της, η οποία µπορεί να είναι θετική ή αρνητική για την παραχώρηση του χώρου στην εταιρεία, αρκεί να είναι τεκµηριω- µένη µε τα κατάλληλα επιχειρήµατα. Στην επιχειρηµατολογία σας µπορείτε να λάβετε υπόψη την ιστορία του τόπου, τα οικονοµικά οφέλη, την προβολή της περιοχής κτλ. (σχολ. βιβλ. σ.175). Kύριοι σύµβουλοι, όπως πολύ καλά γνωρίζετε, ορίσαµε αυτή την έκτακτη συνέλευση του ηµοτικού Συµβουλίου, για να συζητήσουµε την πρόταση της εταιρείας EYA για διοργάνωση µουσικοχορευτικής εκδήλωσης και καλλιτεχνικής φωτογράφισης της νέας καλοκαιρινής συλλογής ρούχων της στα ερείπια του αρχαίου ναού της πόλης µας. Όσο κι αν κάποιοι ισχυρίζονται ότι αυτές οι φωτογραφίες θα κάνουν το γύρο του κόσµου, θα κατακτήσουν την παγκόσµια αγορά και θα είναι µια ανυπολόγιστης αξίας διαφήµιση για τον τόπο µας ενόψει της τουριστικής περιόδου, πιστεύω ότι πρέπει να αρνηθούµε αυτή την πρόταση. εν είναι δυνατό να ξεχνούµε την ιστορία του τόπου και να ξεπουλάµε την πολιτιστική µας κληρονοµιά για το εµπορικό κέρδος. εν έχουµε αυτό το δικαίωµα. Πρέπει να αντισταθούµε στις απαξίες της εποχής και να µη θυσιάζουµε τα πάντα στο βωµό των συµφερόντων.

302 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος Tι θα µας αποµείνει Tι παράδειγµα θα δώσουµε στα παιδιά µας Έτσι τους διδάσκουµε τον ωφελιµισµό, την ευτέλεια και την ιδιοτέλεια. Πρέπει να διαφυλάξουµε την πολιτιστική µας κληρονοµιά όχι ως ένα κειµήλιο αλλά ως φορέα ακατάλυτων ιδεών και διαχρονικών αξιών. Ευχαριστώ για την προσοχή σας Σκεφτείτε ένα γεγονός που δίχασε την κοινή γνώµη, π.χ. τις καταλήψεις των σχολείων, την επιβολή της ευθανασίας από έναν Aµερικανό γιατρό, και γράψτε ένα άρθρο για το µαθητικό περιοδικό. Στο άρθρο σας να παρουσιάσετε όχι µόνο τα επιχειρήµατα µε τα οποία υποστηρίζετε τη δική σας θέση, αλλά και τα επιχειρήµατα της αντίθετης πλευράς, προσπαθώντας να τα ανασκευάσετε (σχολ. βιβλ. σ.175). Πολύς λόγος έχει γίνει στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης αλλά και στα διεθνή συνέδρια για την κλωνοποίηση του προβάτου και για την ενδεχόµενη κλωνοποίηση του ανθρώπινου είδους. Aν γίνει κάτι τέτοιο, πολλοί ισχυρίζονται ότι θα έχει θετική επίδραση στη ζωή µας, αφού θα µπορούν πλέον να προλαµβάνονται ασθένειες, να δηµιουργούνται όργανα για µεταµοσχεύσεις και να αντιµετωπίζονται πλέον ανίατες µέχρι σήµερα ασθένειες. Eπίσης κάποιοι θεωρούν ότι οι επιστήµονες µε τις επεµβάσεις τους στα ζώα που παράγουν ζωτικής σηµασίας αγαθά για τον άνθρωπο θα µας προσφέρουν προϊόντα (π.χ. γάλα, αυγά) καλύτερης ποιότητας. Όλα τα παραπάνω επιχειρήµατα είναι ενδιαφέροντα, αλλά είναι µόνο λόγια. Ποιος µπορεί να µας εγγυηθεί πως κάποιοι δε θα καταφύγουν στην παραγωγή θνησιγενών νεογνών, µε µοναδικό στόχο το εµπόριο οργάνων και την εκµετάλλευση του ασθενή, κάτι βέβαια που είναι ανήθικο και απάνθρωπο Kανείς επίσης δεν µπορεί να µην αναφέρει τον κίνδυνο έξαρσης ρατσιστικής συµπεριφοράς. Eνδεχοµένως δηλαδή κάποιοι γονείς να επιλέγουν το φύλο του παιδιού τους από καθαρή µαταιοδοξία ή κάποιοι άλλα επικίνδυνα άτοµα να θέσουν ως στόχο τους τη δηµιουργία ενός στρατού ανδρών που θα είναι εύρωστοι και δυνατοί (κατόπιν παρέµβασης στο γενετικό τους υλικό) και ο οποίος θα εξυπηρετεί τα δικά τους συµφέροντα. Eπιπροσθέτως πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουµε ότι κάθε παρέµβαση στη φύση είναι επιζήµια. Tα µη φυσικά προϊόντα, τα µεταλλαγµένα αγαθά, µπορούν να κρύβουν πολλούς µη ορατούς κινδύνους για το ανθρώπινο γένος.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 303 ΚΕΙΜΕΝΟ: Λαϊκότητα και λαϊκισµός (σχολ. βιβλ. σ. 176) Περίληψη O συγγραφέας ορίζει τους ιδεολογικά φορτισµένους όρους λαϊκότητα και λαϊκισµός, τονίζοντας ότι το επίθετο λαϊκός εκφράζει κάτι που ανήκει ή προέρχεται απ το λαό και ότι η λαϊκότητα στο χώρο της πολιτικής σηµαίνει τη συµµετοχή του λαού. Aντίθετα, ο λαϊκισµός καταδεικνύει µια κατάσταση όπου ο λαός δε συµµετέχει ουσιαστικά στην άσκηση εξουσίας, είναι δηλαδή κατ επίφαση λαϊκότητα και κρύβει έναν έντονο πατερναλισµό. Oφείλεται στην ελλιπή συµµετοχή του λαού στη δηµόσια ζωή και τους φορείς του πατερναλιστικού προτύπου και εκτρέφεται µε την υποκουλτούρα και την εµπορευµατοποίηση της συλλογικής ψυχής από ιδι-ωτικά συµφέροντα και από την προβολή ινδαλµάτων. Έτσι επικρατεί ο εφησυχασµός του λαού και µια ισοπεδωτική νοοτροπία που απεχθάνεται κάθε ποιοτική διαφοροποίηση. O συγγραφέας καταλήγει πως µόνο η αποκατάσταση του αληθινού νοήµατος των λέξεων θα µας οδηγήσει στην αυτογνωσία σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, γιατί έτσι θα συνειδητοποιήσουµε ότι η λαϊκότητα ανυψώνει το λαό σε καθοριστικό παράγοντα της δηµόσιας ζωής, ενώ ο λαϊκισµός τον υποβαθµίζει πολιτιστικά και τον βάζει στο περιθώριο. Κύρια σηµεία Στην πραγµατικότητα χαλκεύεται συνείδηση (σχολ. βιβλ. σ. 176) O λαός ξεγελιέται και προσηλώνεται σε πλαστά ινδάλµατα από τον πολιτικό, τον αθλητικό και τον καλλιτεχνικό χώρο, που προωθούνται αέναα από τους µηχανισµούς επιρροής της κοινής γνώµης, µε αποτέλεσµα να ετεροπροσδιορίζεται και να χειραγωγείται. Έτσι καλλιεργείται ισοπέδωση (σχολ. βιβλ. σ. 176) O λαός ισοπεδώνεται, περιφρονείται, χάνει τη δύναµή του, αφού επικεφαλής του τίθενται κάποιοι δηµαγωγοί, που δήθεν δείχνουν πατρικό ενδιαφέρον και ασκούν φιλολαϊκή πολιτική. Στην πραγµατικότητα όµως προωθούν τα δικά τους συµφέροντα και κινούνται µε τέτοιο τρόπο, ώστε πνίγουν κάθε προσπάθεια αφύπνισης του λαού χαρακτηρίζοντάς την ως αντιλαϊκή ένας χαρακτηρισµός που προσιδιάζει βέβαια στη δική τους πολιτική. M αυτό τον τρόπο οδηγούν το λαό σ ένα πνευµατικό και συνειδησιακό λήθαργο. H αποκατάσταση αυτογνωσία (σχολ. βιβλ. σ. 176) O λαός πρέπει να κατανοήσει τη διαφοροποίηση των εννοιών, αν θέλει να γίνει κύριος του εαυτού του και να χαράξει µε αυτοέλεγχο και απόλυτη συνείδηση την πορεία του µέσα στο πολιτικό-κοινωνικό γίγνεσθαι. Όσο επικρατεί αυτή η σύγχυση και η ισοπέδωση, θα ετεροκατευθύνεται και θα είναι υποχείριο των φορέων του πατερναλισµού.

304 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος O συγγραφέας συγκρίνει τις δύο έννοιες λαϊκότητα και λαϊκισµός επισηµαίνοντας τις διαφορές τους. Mε ποια µέθοδο γίνεται η διασάφησή τους (σχολ. βιβλ. σ.177) O συγγραφέας δίνει τον ορισµό των εννοιών, αναλύει τη διαφορά του σηµασιολογικού περιεχοµένου τους και µέσα από τη σύγκριση στο χώρο της πολιτικής και της κοινωνικής δράσης καταδεικνύει τις διαφορές τους. Πού οφείλεται, κατά το συγγραφέα, ο λαϊκισµός και ποια είναι τα αποτελέσµατά του (σχολ. βιβλ. σ.177) Σύµφωνα µε το συγγραφέα, ο λαϊκισµός οφείλεται στην ελλιπή συµµετοχή του λαού στην εξουσία και στη δηµόσια ζωή και στην επικράτηση των φορέων του πατερναλιστικού προτύπου και διάφορων επιτηδείων που προάγουν την υποκουλτούρα. Ο λαϊκισµός έχει δυσµενή αποτελέσµατα για το λαό, που υποβαθµίζεται, ξεγελιέται και ετεροπροσδιορίζεται από τους εκπροσώπους του πατερναλισµού. Mετατρέπεται σε άβουλη µάζα, που άγεται και φέρεται από κάποιους επιτήδειους, οι οποίοι επιτείνουν το συνειδησιακό της λήθαργο µε τη στροφή του ενδιαφέροντος της σε κάποια επίπλαστα ινδάλµατα. Έτσι αποδυναµώνεται η δηµοκρατία και επικρατεί µια ισοπεδωτική νοοτροπία που καταπολεµά κάθε προσπάθεια ποιοτικής διαφοροποίησης. ιαµορφώνεται µια υποκουλτούρα που είναι ευτελής µίµηση της λαϊκής κουλτούρας και εµπορευµατοποιείται η λαϊκή έκφραση από διάφορους κερδοσκόπους. Aυτά οδηγούν στην πολιτιστική υποβάθµιση και την αποτελ- µάτωση του λαού, που τίθεται στο πολιτικό και κοινωνικό περιθώριο. Ποια είναι η βασική µέθοδος που χρησιµοποιεί ο συγγραφέας για την ανάπτυξη του κειµένου του (σχολ. βιβλ. σ.177)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 305 H βασική µέθοδος που χρησιµοποιείται για την ανάπτυξη του κειµένου είναι η σύγκριση των εννοιών της λαϊκότητας και του λαϊκισµού και η µεταξύ τους αντιπαράθεση, καθώς ο συγγραφέας καταδεικνύει τις διάφορές τους. Γιατί επιµένει ο συγγραφέας να διασαφηνίσει το νόηµα των δύο αυτών όρων (σχολ. βιβλ. σ.177) O συγγραφέας διασαφηνίζει αυτούς τους δύο όρους, γιατί είναι ιδεολογικά φορτισµένοι και εύκολα ή σκόπιµα παρερµηνεύονται. Θέλει να συνειδητοποιήσει ο λαός τις διαφορές τους, έτσι ώστε να µην πέφτει θύµα των επιτηδείων. Mόνο µε την αποκατάσταση και την αποκάλυψη του πραγµατικού νοήµατος αυτών των λέξεων ο λαός θα γίνει κύριος του εαυτού του και θα έχει ενεργητική συµµετοχή στα πολιτικά και κοινωνικά δρώµενα, αποφεύγοντας το σκόπελο της ποδηγέτησής του. Προσπαθήστε να βρείτε κι εσείς µερικά παραδείγµατα λαϊκισµού στο χώρο της πολιτικής, της εκπαίδευσης, του αθλητισµού, της τέχνης κτλ.(σύγχρονα ή παλιά)και γράψτε ένα κείµενο στο οποίο να δικαιολογείτε τη θέση σας υπέρ ή κατά του λαϊκισµού (σχολ. βιβλ. σ.177). O λαϊκισµός είναι µια µεθοδευµένη προσπάθεια συνειδησιακής τύφλωσης, µείωσης των αντιστάσεων του λαού και αποδυνάµωσης της έλλογης και κριτικής σκέψης. Aντικαθιστά τη λαϊκότητα παραπλανώντας τη λαϊκή ψυχή. Στα χέρια διαφόρων επιτηδείων και προστατών του λαού γίνεται ύπουλο µέσο αποπροσανατολισµού και εξαπάτησης της κοινής γνώµης. Xαρακτηριστικό παράδειγµα αυτού είναι οι πολιτικές διαφηµίσεις, που προβάλλουν την εκπόνηση µεγάλων κοινωφελών έργων, χρησιµοποιώντας ακόµη και την εικονική πραγ- µατικότητα. Eίναι ένας συγκαλυµµένος, ωραιοποιηµένος τρόπος κοροϊδίας και κολακείας του λαού. Aναφέρουµε ενδεικτικά ανακοίνωση µέτρων για την εκπαίδευση, που αναφέρονταν στις ίσες ευκαιρίες µόρ-

306 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος φωσης, στην ελεύθερη εισαγωγή στα πανεπιστήµια και την ανεµπόδιστη συµµετοχή στο ανοικτό πανεπιστή- µιο. Mε την εφαρµογή αυτής της τεχνικής ο λαός χειραγωγείται, παραπλανάται και γίνεται έρµαιο κάποιων συµφεροντολόγων, που εξυπηρετούν υστερόβουλους σκοπούς και επιδιώξεις. Aυτή η κατάσταση είναι έκδηλη και στον αθλητικό χώρο, όπου χρησιµοποιούνται οι αθλητές ή οι οµάδες για την ανάδειξη παραγόντων της οικονοµικής και πολιτικής ζωής. O λαϊκισµός εχθρεύεται τη δηµοκρατία, αφού είναι µια ισοπεδωτική νοοτροπία που επιδιώκει τη µαζοποίηση και καταπολεµά κάθε ποιοτική διαφοροποίηση. Oδηγεί σε µια αντιδηµοκρατική κατάσταση που επιτείνει τον έλεγχο και την παθητικοποίηση του λαού, ο οποίος δε συµµετέχει ουσιαστικά στη δηµόσια ζωή, αλλά αντίθετα βρίσκεται στο περιθώριο των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων. Oι αποφάσεις λαµβάνονται ερήµην του. O λαός ξεγελιέται και από κυρίαρχο όργανο γίνεται άβουλη µάζα, που άγεται και φέρεται. Aυτή την τακτική ακολουθεί ο φασισµός, ο ναζισµός και τα τέτοιου είδους απολυταρχικά καθεστώτα. Λαϊκιστές πολιτικοί υπάρχουν βέβαια και σε δηµοκρατικά πολιτεύµατα. εν έλειψαν ποτέ οι δηµαγωγοί, όπως, για παράδειγµα στην αρχαία Aθήνα, ούτε απουσίασαν οι υποτιθέµενοι χαρισµατικοί ηγέτες µε την αυξηµένη κοινωνική ευαισθησία και τον εθνικό οραµατισµό από τη σύγχρονη Eλλάδα. Aυτή, λοιπόν, η κατ επίφαση λαϊκότητα υποβαθµίζει πολιτιστικά το λαό και τον αλλοτριώνει. Συντελεί στην εµπορευµατοποίηση του λαϊκού στοιχείου και στον εκχυδαϊσµό της λαϊκής κουλτούρας. Eυτελίζει τα αισθητικά κριτήρια του απλού ανθρώπου. Tρανή απόδειξη αυτών είναι τα προϊόντα υποκουλτούρας, π.χ. ροζ λογοτεχνία, κίτρινος τύπος, σκανδαλοθηρικά περιοδικά, σαπουνόπερες, reality show (εκποµπές κοινωνικού -υποτίθεται- περιεχοµένου και επίπλαστης ευαισθησίας) και τα διάφορα ινδάλµατα που απορρέουν απ αυτά και µαγεύουν, υπνωτίζουν τον κόσµο. Πατερναλισµός: Aναζητήστε τη σηµασία και την ετυµολογία της λέξης σ ένα ερµηνευτικό λεξικό. (σχολ. βιβλ. σ.177). ετυµολογία: Πατερναλισµός < λατιν. parernus -a -um(= πατρικός) < pater-triς (=πατέρας). σηµασία: Tάση κάποιου ηγέτη (πολιτικού, θρησκευτικού) ή παράγοντα (οικονοµικού, αθλητικού) να κηδεµονεύει όσους εκπροσωπεί προβάλλοντας ως δεδοµένη την καλή του θέληση.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 307 Πολιτική και κοινωνική πρακτική της πατρικής συµπεριφοράς και του ενδιαφέροντος που εκδηλώνεται µε τη λήψη λαϊκών µέτρων. ΚΕΙΜΕΝΟ: H κλωνοποίηση: Tα υπέρ και τα κατά για τον άνθρωπο (σχολ. βιβλ. σ. 178) Περίληψη O N. Mατσανιώτης αναφέρεται στο θέµα της κλωνοποίησης και καταρρίπτει κάποιους ισχυρισµούς των επικριτών της, αποδεικνύοντας ότι δεν προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ούτε είναι έξω απ τη φύση, αφού δεν αναιρεί το φυσικό περιβάλλον. Aντίθετα άλλες ενέργειες των ανθρώπων είναι κατακριτέες (π.χ. σεξουαλική κακοποίηση παιδιών). Kατά τη γνώµη του δεν ευσταθεί το επιχείρηµα για τη δηµιουργία - µέσω αυτής - µιας υπέρτερης φυλής ή µιας στρατιάς δούλων, αφού πιστεύει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει άλλα πολλά και προηγ- µένα µέσα στη διάθεσή του για να προκαλέσει τον όλεθρο στον πλανήτη. Eπισηµαίνει, όµως, ότι υπάρχει κίνδυνος γέννησης νεογνών που θα χρησιµεύσουν σαν πηγή οργάνων για µεταµόσχευση και υπογραµµίζει ότι η κλωνοποίηση διαµορφώνει µόνο το κατ εικόνα, ενώ το καθ οµοίωσιν, η διάπλαση δηλαδή του ανθρώπου, οφείλεται στον πολιτισµό. Yποστηρίζει πάντως πως, αν εφαρµοστεί η κλωνοποίηση, θα είναι για τη δηµιουργία κυτταρικών σειρών για τη θεραπεία ασθενειών (π.χ. Parkinson) και την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου (π.χ. των καρκινοπαθών). Oι υπεύθυνοι, λοιπόν, πρέπει να εστιάσουν την προσοχή της σ αυτό το σηµείο και να απαγορεύσουν την κλωνοποίηση εµβρύων σε ανθρώπινη µήτρα. Σε καµιά περίπτωση βέβαια, δεν πρέπει να ανασταλεί η επιστηµονική πρόοδος, αρκεί να συµπορεύεται µε τον πολιτισµό και τον ανθρωπισµό. Kύρια σηµεία Για πρώτη φορά κλέβει τα παιδιά του. Yπονοµεύει γενεών. Yπονοµεύει πολιτισµό (σχολ. βιβλ. σ. 179) O δήθεν πολιτισµένος σύγχρονος άνθρωπος δείχνει µια πρωτόγονη βαρβαρότητα και βαναυσότητα απέναντι στην ίδια του την ύπαρξη και το περιβάλλον του. Kαταστρέφει τα δάση, αφανίζει τη χλωρίδα και την πανίδα, δηµιουργεί κοινωνικές ανισότητες (π.χ. τριτοκοσµικές χώρες), εξαντλεί, λόγω απληστίας, τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές, δηµιουργεί πυρηνικά όπλα για να αφανίσει την ανθρωπότητα και αλλοτριώνεται, ακολουθώντας πιστά ένα τεχνοκρατικό, υλοκρατικό κατεστηµένο.

308 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος Kαι το καθ οµοίωσιν ο πολιτισµός (σχολ. βιβλ. σ. 179) O πολιτισµός (υλικός, πνευµατικός, ηθικός) εξευγενίζει και διαµορφώνει το ήθος των ανθρώπων. Tους δίνει ερεθίσµατα για να οικοδοµήσουν µια ποιοτική ζωή, τους κεντρίζει το ενδιαφέρον κάνοντάς τους δηµιουργικούς και συντελεί καθοριστικά στη µόρφωση και στην καλλιέργειά τους, εµπνέοντάς τους υψηλές αξίες, ιδέες και ιδανικά. Oπωσδήποτε όµως δεν πρέπει να ανασταλεί η επιστηµονική πρόοδος Tις Θερµοπύλες εξασφαλίζει (σχολ. βιβλ. σ. 181) Kανείς δεν µπορεί να ανακόψει την πληµµυρίδα των γνώσεων και των εξελίξεων. Πρέπει όµως να προσεχθεί ο τρόπος αξιοποίησής τους, γιατί η γνώση είναι το πιο δυνατό όπλο του ανθρώπου. O επιστήµονας, λοιπόν, παράλληλα µε το ελεύθερο πνεύµα πρέπει να διέπεται και από ηθικές αξίες, να εµπνέεται από υψηλά ανθρωπιστικά ιδεώδη και να προάγει τον πολιτισµό σ όλες του τις διαστάσεις. Nα διαβάσετε προσεκτικά την πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο και να προτείνετε µια διαφορετική παραγραφοποίηση χωρίζοντας το κείµενο σε µικρότερες παραγράφους. Στην περίπτωση αυτή φροντίστε να κάνετε, επίσης, τις επεµβάσεις που νοµίζετε ότι χρειάζονται, π.χ. προσθήκη διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων, για να εξασφαλιστεί η συνοχή µεταξύ των παραγράφων (σχολ. βιβλ. σ.181). H πρώτη παράγραφος µπορεί να χωριστεί σε δύο µικρότερες: α. Tο κρίσιµο άνθρωπο : Aναφέρονται οι προθέσεις του συγγραφέα και ο τρόπος οργάνωσης του κειµένου του. β. Oι γενικόλογες διακηρύξεις επιστήµης : Σ αυτή την παράγραφο µπορούµε να προσθέσουµε στην αρχή µια διαρθρωτική λέξη, π.χ. αναµφίβολα. H δεύτερη παράγραφος µπορεί να χωριστεί ως εξής: α. Έξω απ τη φύση οµοιότητές τους : Eδώ είναι αναγκαία η προσθήκη της φράσης Aν εξετάσουµε ρεαλιστικά τα πράγµατα για να υπάρχει συνοχή. β. Στην κλωνοποίηση ταυτότητα. H διαρθρωτική λέξη έτσι είναι απαραίτητη, για να καταδείξει ότι πρόκειται για µια συγκριτική παραβολή.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος 309 Nα επισηµάνετε στο κείµενο φράσεις που βρίσκονται σε εισαγωγικά και να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών (σχολ. βιβλ. σ.181). Πολλές φράσεις του κειµένου τίθενται σε εισαγωγικά, π.χ. είναι έξω από τη φύση, ο άνθρωπος δικαιούται να γεννιέται µε ανθρώπινο τρόπο και όχι στα εργαστήρια, προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, θα δηµιουργηθούν Xίτλερ και στρατιές ανδραπόδων που θα καταστρέψουν την ανθρωπότητα, για να δείξει ο συγγραφέας ότι µεταφέρει τα λόγια των επικριτών της κλωνοποίησης, τους ισχυρισµούς αυτούς που ο ίδιος θα καταρρίψει. H έκφραση σύγχρονος άνθρωπος των σπηλαίων των πόλεων βρίσκεται εντός εισαγωγικών, για να φανεί το αλληγορικό της µήνυµα και το οξύµωρο σχήµα. Bάζει επίσης εισαγωγικά σε λέξεις που λαµβάνει από την Παλαιά ιαθήκη: κατ εικόνα Θεού καθ οµοίωση, καλόν, πνοής ζώσης. Σε ορισµένα σηµεία του κειµένου ο συγγραφέας υιοθετεί ένα έντονα κριτικό ύφος. Nα εντοπίσετε τα σηµεία αυτά και να προσέξετε τις λέξεις/ φράσεις που προσδίδουν έµφαση στην κριτική του. Nοµίζετε ότι δικαιολογείται η υιοθέτηση ενός τέτοιου ύφους (σχολ. βιβλ. σ.181) O συγγραφέας σε ορισµένα σηµεία γίνεται έντονα κριτικός και καυστικός. Aυτό φαίνεται καθαρά στα εξής σηµεία: Oι γενικόλογες διακηρύξεις είναι τουλάχιστον επιπόλαιες και προδίδουν άγνοια και αδικαιολόγητο πανικό. Eίναι µάλλον εξοργιστικό όταν αυτή ευτελίζεται λιγότερο. Oι αστειότητες για υπέρτερη φυλή δε θέλουν µεγάλη συζήτηση. τα οποία θα χρησιµεύσουν ως αποθήκες ανταλλακτικών, ως πηγή οργάνων για µεταµόσχευση η σηµερινή πειρατεία οργάνων Xρησιµοποιεί σκληρά λόγια και εκφράζεται ευθύβολα χωρίς να χαϊδεύει τα αυτιά των ακροατών του, θέλοντας έτσι να καταδείξει την ωµή και σκληρή αλήθεια. Για να το επιτύχει αυτό, χρησιµοποιεί λέξεις συναισθηµατικά φορτισµένες και κάποιες µεταφορικές εκφράσεις.

310 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ To οκίµιο - ίκαιος και Άδικος Λόγος οκιµάστε να αναδιατυπώσετε προφορικά ή γραπτά την ανασκευή της άποψης ότι η κλωνοποίηση προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ( 2 και3). Προσέξτε ότι ο συγγραφέας χρησιµοποιεί διάφορα µέσα πειθούς,όπως επιχειρήµατα,παραδείγµατα και επιστηµονικά τεκµήρια (σχολ. βιβλ. σ.181) H κλωνοποίηση δεν προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, γιατί δεν είναι δυνατόν ένας κλωνοποιηµένος άνθρωπος να είναι απόλυτα ίδιος µε το πρότυπό του, αφού διαφέρει ο γεννήτοράς του και κατά συνέπεια δέχεται διαφορετικές επιδράσεις κατά την ενδοµήτρια ζωή. Σίγουρα ανήκει σε διαφορετική γενιά και θα ανατραφεί σε άλλο περιβάλλον. Στην περίπτωση πάντως που κάποιος θελήσει να κλωνοποιήσει τον εαυτό του θα είναι, βάσει της ηλικίας, πατέρας του κλωνοποιηµένου νεογνού και µονωογενής δίδυµος αδελφός, βάσει της γενετικής του ταυτότητας. Γίνεται όµως τόσος λόγος για κάτι υποθετικό και αβάσιµο και εθελοτυφλούµε µπροστά σε κάτι υπαρκτό. H ζοφερή, λοιπόν, πραγµατικότητα θα έπρεπε να µας ανησυχεί και να µας κινητοποιεί. O άνθρωπος εκχυδαΐζεται, οι αθώες παιδικές ψυχές πλήττονται ανεπανόρθωτα (π.χ σεξουαλική κακοποίηση), τα ήθη εξαχρειώνονται, οι απαξίες αναδύονται. Tέτοια φαινόµενα αµαυρώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προδιαγράφουν ένα αβέβαιο, ερεβώδες µέλλον για την ανθρωπότητα. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που µπορούν να προκύψουν από την κλωνοποίηση Aναπτύξτε τις σκέψεις σας µε βάση όσα αναφέρονται στο κείµενο και όσα επιπλέον έχεις ενδεχοµένως υπόψη σχετικά µε το θέµα (σχολ. βιβλ. σ.181) H κλωνοποίηση ενδεχοµένως να χρησιµοποιηθεί για τη γέννηση θνησιγενών νεογνών, µε πολλαπλές ανωµαλίες, που θα χρησιµοποιηθούν µόνο ως πηγή οργάνων για µεταµόσχευση. H κλωνοποίηση του ανθρώπου θα προκαλέσει την εµπορευµατοποίηση της ζωής, για να ικανοποιηθεί απλώς η µαταιοδοξία κάποιων εγωκεντρικών, φιλάρεσκων και επηρµένων ανθρώπων, φιλόδοξων επιστηµόνων, που ενστερνίζονται το δόγµα η επιστήµη για την επιστήµη, απορρίπτοντας κάθε έννοια ανθρωπισµού. H επιλογή γενετικής ταυτότητας είναι πιθανό να γεννήσει µια νέα µορφή ρατσισµού, αφού θα είναι αποδεκτοί κάποιοι τύποι ανθρώπων µε επιλεγµένα χαρακτηριστικά και θα απορρίπτονται κάποιοι άλλοι µε εγγενείς αδυναµίες. Yπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος απελευθέρωσης