Κυρίες και Κύριοι, Πρώτα απ όλα θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την τιμητική πρόσκλησή σας, να συμμετέχω στο σημερινό πρόγραμμα του Συνεδρίου ΑΘΗΝΑ 2011. Η επίκαιρη θεματολογία και οι εμπεριστατωμένες και ουσιαστικές παρεμβάσεις που θα ακολουθήσουν, αποτελούν σημαντικά εργαλεία κατανόησης και επανεκτίμησης των Ευρωπαϊκών και Ελληνικών προοπτικών, σε μια περίοδο κρίσεων, αλλά παράλληλα σε μια περίοδο σημαντικών προοπτικών και προκλήσεων για τη Δημόσια Ασφάλεια, την Πολιτική Προστασία και τους Πολίτες. Διαχείριση Κρίσεων (Crisis Management) καλείται το σύνολο των προληπτικών, παρεμβατικών και συντονιστικών ενεργειών, οι οποίες πραγματοποιούνται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια ανεπιθύμητη κατάσταση, από μεμονωμένα άτομα ή συγκροτημένες ομάδες, και έχουν στόχο τη προσπάθεια άμβλυνσης των δυσμενών αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων της. 1
Σήμερα η ανάγκη στενού συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, για την αντιμετώπιση και διαχείριση κρίσεων που σχετίζονται με την Δημόσια Ασφάλεια και την Προστασία των Πολιτών είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Και αυτό γιατί στον τομέα των καταστροφών, οι κρίσεις δεν γνωρίζουν σύνορα. Μια βίαιη καταιγίδα στη Γαλλία, πυρκαγιές στην Ελλάδα, ξηρασία στην Ισπανία, ένας ισχυρός σεισμός στην Τουρκία, όλοι μας κάποια στιγμή μπορεί να γίνουμε μάρτυρες μιας φυσικής καταστροφής. Οι καταστροφές δεν σταματούν σε σύνορα. Τα μολυσμένα νερά των ποταμών περνούν ανεμπόδιστα από χώρες και οι πετρελαιοκηλίδες ρυπαίνουν όσες παραλίες βρουν μπροστά τους. Μάλιστα, με την αλλαγή του κλίματος που βιώνουμε, πιθανότατα θα αντιμετωπίζουμε εντονότερα και συχνότερα τέτοια φαινόμενα: για παράδειγμα, ο λόγος πληθυσμού και εδάφους της Ένωσης που επλήγη από ξηρασία έχει αυξηθεί από 6% το 1990 σε 13%. 2
Παράλληλα με τις φυσικές καταστροφές και τις επιδημίες, το περιβάλλον και η υγεία μας απειλούνται από καταστροφές που προκαλεί ο ίδιος ο άνθρωπος, όπως η μόλυνση από ραδιενεργά απόβλητα. Με άλλα λόγια, οι φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές αποτελούν τομείς που ακουμπούν την Εθνική και Δημόσια Ασφάλεια των πολιτών, τομείς που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Άλλωστε, ο όρος ασφάλεια σήμερα δεν έχει καμία σχέση με ότι ίσχυε τον 20 ο αιώνα. Σήμερα, η ασφάλεια, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, έχει σαφώς ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Βασικός στόχος του όρου «ασφάλεια» είναι «η οικοδόμηση της κοινωνίας των πολιτών», δηλαδή η προώθηση των δικαιωμάτων των πολιτών, η διευκόλυνση της καθημερινότητας των ευρωπαίων, καθώς και η οικοδόμηση της Ευρώπης της «αλληλεγγύης» και της «αμοιβαίας συνδρομής». 3
Γνωρίζοντας ότι κάθε κρίση χαρακτηρίζεται από 4 διαφορετικές και διακριτές φάσεις δηλαδή την πρόδρομη φάση της κρίσης, την εκδήλωση της κρίσης, το στάδιο των επιπτώσεων και το στάδιο της ύφεσης-επίλυσης μπορούμε να συμπεράνουμε ότι για να επιτευχθεί η ασφάλεια των πολιτών είναι αναγκαίο να υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις: Πρόληψη, Ετοιμότητα και Προειδοποίηση. Και οι τρεις αυτές προϋποθέσεις αποτελούν εκ των ακρογωνιαίων λίθων στον τομέα της Εσωτερικής Ασφάλειας σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις προκειμένου να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε απειλή ή κρίση όπου και αν αυτή εμφανίζεται. Για να ανταποκριθεί στην κατάσταση αυτή, η Ευρώπη με ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 21 Σεπτεμβρίου 2010, ανακοίνωσε την ισχυρή βούληση της για την «Κοινοτική προσέγγιση της πρόληψης φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών». 4
Ορισμένα μέτρα πρόληψης που θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο προνομιακής στήριξης από την ΕΕ προς τα κράτη μέλη σύμφωνα με το κείμενο αυτό είναι: η εκπόνηση και αναθεώρηση κανονισμών σχετικά με την ασφάλεια των κτηρίων και τη χρήση της γης, η συντήρηση και παρακολούθηση της ασφάλειας υφιστάμενων μεγάλων υποδομών, με ιδιαίτερη έμφαση στα φράγματα, τους αγωγούς καυσίμων, τις οδικές και σιδηροδρομικές γέφυρες, καθώς και τις εγκαταστάσεις ενέργειας, ύδρευσης, αποχέτευσης, επικοινωνιών και τηλεπικοινωνιών, η επανόρθωση καταστάσεων οι οποίες είναι γενεσιουργοί παράγοντες κινδύνων όπως : η αποκατάσταση των κοιτών των ποταμών, η αποκατάσταση και προστασία των υδρογραφικών λεκανών, των υγροτόπων και των συναφών οικοσυστημάτων, η παρακολούθηση της διάβρωσης και καθίζησης στα υδάτινα ρεύματα, η αύξηση της ικανότητας εκροής των γεφυρών και των υδραγωγών, 5
ο καθαρισμός και χωροταξική αναδιάταξη των δασών, η αναδάσωση και παρεμβάσεις για την προστασία και την προάσπιση των παράκτιων ζωνών κ.α. Η υιοθέτηση του κειμένου αυτού, μας επισημαίνει ότι η Ένωση είναι πάντα παρόν στις δύσκολες εποχές. Είναι σημαντικό αυτή την περίοδο της οικονομικής και κοινωνικής ανασφάλειας ότι η Ευρώπη απαντά με ένα Κείμενο Αρχών, Δράσεων και Πολιτικών που έχει ως μοναδικό στόχο την «οικοδόμηση της Ευρώπης της ασφάλειας των πολιτών της». Μεταξύ άλλων, το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 21ης Σεπτεμβρίου 2010 : σημειώνει ότι οι φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των περιφερειών και των κρατών μελών 6
τονίζει ότι ο πρωταρχικός στόχος της πρόληψης καταστροφών είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής, η ασφάλεια και η σωματική ακεραιότητα των ανθρώπων, η προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος και των οικονομικών και κοινωνικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων βασικών αγαθών, κατοικιών, επικοινωνιών, μεταφορών καθώς και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς υπογραμμίζει ότι μια προορατική προσέγγιση είναι περισσότερο αποτελεσματική και λιγότερο δαπανηρή από μια προσέγγιση που βασίζεται απλώς σε αντίδραση στις καταστροφές τονίζει ότι πρέπει να αναγνωριστούν και να ληφθούν δεόντως υπόψη τα φυσικά χαρακτηριστικά και οι φυσικοί περιορισμοί των απομονωμένων περιοχών, των ορεινών περιοχών, των αραιοκατοικημένων περιοχών και εκείνων που υποφέρουν από μείωση του πληθυσμού, καθώς και των ακριτικών και των εξόχως απόκεντρων περιοχών, των νησιών. 7
εφιστά την προσοχή στις πρόσθετες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αυτές οι περιοχές στην αντιμετώπιση καταστροφών ζητεί να δοθεί ειδική προσοχή σε αυτές τις περιοχές μέσω των διαφόρων διαθέσιμων χρηματοπιστωτικών μέσων και ζητεί οι συνθήκες κινητοποίησης του Ταμείου Αλληλεγγύης για αυτές τις περιοχές να καταστούν πιο ευέλικτες θεωρεί τις επιλέξιμες ενέργειες που απαριθμούνται στο άρθρο 4 του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΤΑΕΕ) υπερβολικά περιοριστικές, τονίζοντας την ανάγκη αναθεώρησης του κανονισμού του, προσαρμόζοντας τα κριτήρια επιλεξιμότητας στα χαρακτηριστικά κάθε περιφέρειας και καταστροφής Κυρίες και κύριοι, Ζούμε σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία. 8
Τα προβλήματα είναι σύνθετα και η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους απαιτεί την ολοένα στενότερη συνεργασία των αρμοδίων υπηρεσιών. Σήμερα, οι Εθνικές Πολιτικές στην Πρόληψη των Καταστροφών χαρακτηρίζονται από στενή σύνδεση και αλληλεξάρτηση. Γι αυτόν ακριβώς το λόγο, και στόχος δικός μας πρέπει να είναι η αξιοποίηση της τεχνογνωσίας και του ανθρώπινου δυναμικού με εξειδικευμένη γνώση στην Ασφάλεια και Πρόληψη των Καταστροφών, που μπορούν να πλήξουν τους πολίτες αλλά και τις κρίσιμες υποδομές της χώρας μας. Η ανάγκη στενού συντονισμού και συνεργασίας επιβάλλει επίσης τη θεσμική μεταρρύθμιση και δομική αλλαγή του εθνικού μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων αλλά και της Ασφαλείας και Προστασίας των Κρίσιμων Υποδομών. 9
Προς αυτήν την κατεύθυνση το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη σχεδιάζει την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου πληροφοριακού έργου που αφορά την υποστήριξη του Εθνικού Συστήματος Διαχείρισης Κρίσεων και Περιστατικών Εκτάκτου Ανάγκης και τον ορισμό του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας ως Εθνική Αρχή για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Προστασίας των Υποδομών Ζωτικής Σημασίας σύμφωνα με την σχετική (114/2008) Ευρωπαϊκή Οδηγία. Τέλος, πιστεύω πραγματικά ότι με την εφαρμογή και λειτουργία της μεγάλης Διοικητικής Μεταρρύθμισης του «Καλλικράτη» θα έχουμε αλλαγές και στο ζήτημα της οργάνωσης της ασφάλειας και της πολιτικής προστασίας. Η δημιουργία, για παράδειγμα, πιο ισχυρών και οργανωμένων αστυνομικών τμημάτων, πυροσβεστικών σταθμών, καθώς και η μείωση των «πάρεργων» με τα οποία είναι επιφορτισμένη η ΕΛ.ΑΣ., θα δώσουν την δυνατότητα ορθολογικότερης χρήσης του ανθρώπινου δυναμικού και παροχής καλύτερων υπηρεσιών ασφάλειας στους πολίτες. 10
Πιστεύω λοιπόν, ότι σήμερα μπορούμε να μετατρέψουμε την κρίση που περνάμε σε ευκαιρία. Ακόμη και σε συνθήκες αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και πρωτοφανούς ύφεσης, όλοι μας, έχουμε τη δυνατότητα και τις δυνάμεις να αλλάξουμε διαμορφώνοντας ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης και ασφάλειας, ένα νέο μέλλον για την πατρίδα μας και για τη νέα γενιά. Είμαστε εδώ για να αναζητήσουμε μαζί, ακριβώς αυτό το νέο μοντέλο μέσα από κοινές δράσεις. Είμαστε εδώ για να συνεργαστούμε και να δουλέψουμε μαζί, με μοναδικό στόχο την ασφάλεια του Πολίτη, απέναντι σε κάθε καταστροφή που απειλεί να πλήξει τη ζωή και την περιουσία του, απέναντι σε κάθε καταστροφή που θα μπορούσε να υποθηκεύσει με το χειρότερο τρόπο το μέλλον της πατρίδας μας. Σας ευχαριστώ, 11
12