ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 16.5.2018 SWD(2018) 196 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2008, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 810/2009, του κανονισμού (ΕΕ) 2017/2226, του κανονισμού (ΕΕ) 2016/399, του κανονισμού ΧΧ/2018 [κανονισμός για τη διαλειτουργικότητα] και της απόφασης 2004/512/ΕΚ, και για την κατάργηση της απόφασης 2008/633/ΔΕΥ του Συμβουλίου {COM(2018) 302 final} - {SEC(2018) 236 final} - {SWD(2018) 195 final} EL EL
Δελτίο συνοπτικής παρουσίασης Εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με την πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2008 για το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) και την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ κρατών μελών για τις θεωρήσεις μικρής διάρκειας (κανονισμός VIS) και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 810/2009 για τη θέσπιση κοινοτικού κώδικα θεωρήσεων (κώδικας θεωρήσεων). Γιατί; Ποιο είναι το πρόβλημα; Α. Ανάγκη ανάληψης δράσης Με βάση την αξιολόγηση του VIS που διενεργήθηκε το 2016 και με σκοπό την ανταπόκριση στις νέες προκλήσεις που αφορούν τις θεωρήσεις, τα σύνορα και την ασφάλεια, καθώς και για την επίτευξη διασυνδεσιμότητας με τα υφιστάμενα και επικείμενα συστήματα ΤΠ, στην εκτίμηση επιπτώσεων εξετάστηκαν τέσσερις προβληματικοί τομείς: έλλειψη ταξιδιωτικών εγγράφων ως αποδεικτικών στοιχείων σε διαδικασίες επιστροφής η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ δεν προβλέπει αυτή τη δυνατότητα, γεγονός που οδηγεί σε αργές και δύσκολες διαδικασίες επιστροφής, με συνέπεια να προκαλούνται καθυστερήσεις και δαπάνες για τα κράτη μέλη έλλειψη βιομετρικών δεδομένων που καθιστούν δυνατή την ταυτοποίηση ανηλίκων βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ δεν λαμβάνονται δακτυλικά αποτυπώματα από παιδιά ηλικίας κάτω των 12 ετών, γεγονός που σημαίνει ότι καθίσταται δυσχερέστερη η ταυτοποίηση παιδιών, ιδιαίτερα αυτών που είναι ευάλωτα στην εμπορία ανθρώπων ανεπαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις θεωρήσεις μακράς διάρκειας και τα έγγραφα διαμονής το κενό πληροφόρησης προκαλεί προβλήματα στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων και καθιστά τον χώρο Σένγκεν περισσότερο ευάλωτο στους κινδύνους ασφάλειας ανεπαρκείς έλεγχοι των κινδύνων ως προς τη μετανάστευση και την ασφάλεια κατά τη διεκπεραίωση αιτήσεων θεώρησης οι έλεγχοι είναι άνισοι μεταξύ των κρατών μελών, ενώ δεν πραγματοποιείται αναζήτηση για τον σκοπό αυτό στα υφιστάμενα συστήματα ΤΠ (συμπεριλαμβανομένων αυτών που θα καταστούν διαλειτουργικά στο μέλλον). Τι αναμένεται να επιτευχθεί με την παρούσα πρωτοβουλία; Γενικοί στόχοι Βελτίωση της εφαρμογής της κοινής πολιτικής θεωρήσεων Διευκόλυνση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός των χωρών της ΕΕ στον χωρίς σύνορα χώρο Σένγκεν Ενίσχυση της ασφάλειας εντός της ΕΕ και στα σύνορά της Βελτίωση της διαχείρισης των συνόρων μεταξύ χωρών του χώρου Σένγκεν και χωρών που δεν ανήκουν στον χώρο αυτό Ειδικοί στόχοι Βελτίωση της ταυτοποίησης και της επιστροφής υπηκόων τρίτων χωρών Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του VIS για τη διευκόλυνση των διαδικασιών επιστροφής Διευκόλυνση της καταπολέμησης της απάτης Διευκόλυνση των ελέγχων, τόσο στα σημεία διέλευσης των εξωτερικών συνόρων όσο και στο έδαφος των κρατών μελών Ανάληψη δυναμικότερης δράσης για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των παιδιών Διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με υπηκόους τρίτων χωρών Συμβολή στην καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας Συλλογή στατιστικών στοιχείων για την υποστήριξη της χάραξης τεκμηριωμένης πολιτικής. Ποια είναι η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο ΕΕ; Βάσεις δεδομένων διατίθενται σε επίπεδο ΕΕ για τα σύνορα και την ασφάλεια προκειμένου να συνδράμουν τις 1
εθνικές αρχές στη μεταξύ τους συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών στον συγκεκριμένο τομέα. Η αντιμετώπιση των κενών πληροφόρησης που έχουν εντοπιστεί στα συστήματα αυτά θα επιτρέψει στις αρχές να ταυτοποιούν και να εκτελούν διεξοδικές εκτιμήσεις κινδύνου (ταχύτερα και με μικρότερο κόστος) όσον αφορά υπηκόους τρίτων χωρών, καθώς και να ελέγχουν το καθεστώς και τη γνησιότητα των εγγράφων τους. Β. Λύσεις Ποιες νομοθετικές και μη νομοθετικές επιλογές πολιτικής έχουν εξεταστεί; Υπάρχει προτιμώμενη επιλογή (υπογραμμίζεται) ή όχι; Καταχώριση ψηφιακού αντιγράφου του ταξιδιωτικού εγγράφου στο VIS (1) σε κεντρική βάση δεδομένων/ (2) με αποκεντρωμένο τρόπο (από τα κράτη μέλη μεμονωμένα): Υποεπιλογή Α. Αποθήκευση μόνο της σελίδας με τα προσωπικά στοιχεία Υποεπιλογή Β. Αποθήκευση όλων των χρησιμοποιούμενων σελίδων του ταξιδιωτικού εγγράφου του αιτούντος Μείωση της ηλικίας συλλογής δακτυλικών αποτυπωμάτων για τα παιδιά Μείωση της ηλικίας συλλογής δακτυλικών αποτυπωμάτων στα 6 έτη Μείωση της ηλικίας συλλογής δακτυλικών αποτυπωμάτων σε μηδέν (δηλ. συλλογή δακτυλικών αποτυπωμάτων σε όλες τις ηλικίες, από τη γέννηση) Συμπερίληψη δεδομένων σχετικά με θεωρήσεις μακράς διάρκειας και έγγραφα διαμονής στο VIS μη νομοθετικές επιλογές: Βελτίωση της διμερούς ανταλλαγής πληροφοριών κατά περίπτωση Βελτίωση της τροφοδότησης και χρήσης των πληροφοριών στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν όσον αφορά καταχωρίσεις σχετικά με ανακληθέντα έγγραφα μακράς παραμονής και διαμονής Προώθηση της χρήσης χαρακτηριστικών ασφαλείας για έγγραφα που περιέχουν τσιπ: Παθητική επαλήθευση γνησιότητας και εκτενής έλεγχος πρόσβασης νομοθετικές επιλογές: Περαιτέρω εναρμόνιση και διασφάλιση των εγγράφων μακράς παραμονής και διαμονής Δημιουργία διασύνδεσης μεταξύ των σχετικών εθνικών βάσεων δεδομένων η οποία θα επιτρέψει σε όλα τα κράτη μέλη να πραγματοποιούν εκατέρωθεν αναζήτηση Συμπερίληψη στο VIS (α) χωρίς δεδομένα σχετικά με απορριφθείσες αιτήσεις / (β) με δεδομένα σχετικά με απορριφθείσες αιτήσεις Αυτοματοποιημένοι έλεγχοι όσον αφορά τη μετανάστευση και την ασφάλεια Συστηματικός και αυτοματοποιημένος έλεγχος σε διαθέσιμες βάσεις δεδομένων Αυτοματοποιημένοι διασταυρούμενοι έλεγχοι + κανόνες διαλογής Ποιος υποστηρίζει την κάθε επιλογή; Ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων φορέων έχουν εκφράσει τη στήριξή τους στους στόχους του αναθεωρημένου VIS [ο eu-lisa (ο οργανισμός της ΕΕ που διαχειρίζεται συστήματα ΤΠ που αφορούν την ασφάλεια), ο οργανισμός συνόρων της ΕΕ Frontex και κυβερνήσεις της ΕΕ συνεισέφεραν στο σύνολό τους στις μελέτες τεκμηρίωσης]. Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι φορείς (ΕΕΠΔ, FRA) επέστησαν την προσοχή στην ανάγκη σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, υπογραμμίζοντας σε διαρκή βάση την ανάγκη λήψης ισχυρών και σαφών μέτρων για την προστασία των δεδομένων και συνεκτίμησης του συμφέροντος του παιδιού. Γ. Επιπτώσεις της προτιμώμενης επιλογής Ποια είναι τα οφέλη της προτιμώμενης επιλογής (ειδάλλως, των κυριότερων επιλογών); Τα προτεινόμενα μέτρα θα αποτελέσουν αξιόπιστο μέσο για τη συστηματική υποβολή αποδεικτικών στοιχείων της ιθαγένειας οποιουδήποτε υπερβαίνει την επιτρεπόμενη διάρκεια παραμονής βάσει εθνικής θεώρησης για υπήκοο τρίτης χώρας. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να διευκολυνθεί η εκτέλεση των αποφάσεων επιστροφής με αποτέλεσμα εκτιμώμενη εξοικονόμηση μεταξύ 6,7 και 32,1 εκατ. EUR. 2
Η μείωση των καθυστερήσεων στη διαδικασία επιστροφής θα συμβάλει επίσης στη μείωση του κόστους που σχετίζεται με τα κέντρα κράτησης πριν από την απομάκρυνση, τη διαβίωση κ.λπ. κατά 46,3-92,6 εκατ. EUR. Πρόσθετη εξοικονόμηση ύψους 3,9-15,5 εκατ. EUR αναμένεται σε συναφείς διοικητικές δαπάνες. Η καταχώριση δακτυλικών αποτυπωμάτων παιδιών στο VIS θα παράσχει στις αρχές τη δυνατότητα να εξακριβώνουν την ταυτότητά τους και, συνεπώς, κάθε υποτιθέμενη σχέση μεταξύ παιδιών και ενηλίκων που παρουσιάζονται ως γονείς ή κηδεμόνες τους. Με τον τρόπο αυτό θα διευκολυνθεί η επανένωση παιδιών που εντοπίζονται ασυνόδευτα στον χώρο Σένγκεν με τους γονείς τους, συγγενείς τους ή πρόσωπα που τους παρέχουν φροντίδα, ενώ παράλληλα θα διευκολυνθεί η εφαρμογή του κανονισμού του Δουβλίνου (οι κανόνες για τον καθορισμό του κράτους μέλους της ΕΕ που είναι υπεύθυνο για τη διεκπεραίωση ατομικών αιτήσεων ασύλου). Οι αρχές διαχείρισης των συνόρων και οι αρχές επιβολής του νόμου θα έχουν πρόσβαση σε δεδομένα σχετικά με θεωρήσεις μακράς διάρκειας και έγγραφα διαμονής, η οποία θα καταστήσει δυνατή την ταχεία διενέργεια ελέγχων όσον αφορά το καθεστώς και τη γνησιότητα. Οι κάτοχοι των εγγράφων θα επωφελούνται επίσης από ομαλότερους και ταχύτερους συνοριακούς ελέγχους. Τα προξενεία και οι αρχές μετανάστευσης θα επωφεληθούν κατά κύριο λόγο από τους αυτόματους ελέγχους σε άλλες βάσεις δεδομένων, με αποτέλεσμα την πλήρη αξιοποίηση της διαλειτουργικότητας του συνολικού συστήματος. Ποιο είναι το κόστος της προτιμώμενης επιλογής (ειδάλλως, των κυριότερων επιλογών); Το άμεσο οικονομικό κόστος θα περιοριστεί στο κόστος επένδυσης ή εγκατάστασης για την αλλαγή των διαδικασιών και την τροποποίηση των νομοθετικών πράξεων. Οι βασικές εφάπαξ δαπάνες θα βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τις εθνικές αρχές που λειτουργούν τα συστήματα και, εκτιμώνται σε 21,4-21,5 εκατ. EUR. Οι επαναλαμβανόμενες διοικητικές δαπάνες που απορρέουν από τον αυξημένο φόρτο εργασίας ανά αίτηση θα βαρύνουν κατά κύριο λόγο τα προξενεία των κρατών μελών της ΕΕ και τους εξωτερικούς παρόχους υπηρεσιών. Ωστόσο, η ποσοτική ανάλυση διενεργήθηκε χωριστά για κάθε τομέα πολιτικής. Ως εκ τούτου, στο εκτιμώμενο κόστος δεν λαμβάνονται υπόψη οι σημαντικές μακροπρόθεσμες πτυχές μείωσης του κόστους των προτιμώμενων επιλογών πολιτικής, όπως οι οικονομίες κλίμακας και οι πιθανές αλληλεπικαλύψεις επενδύσεων. Πώς θα επηρεαστούν οι μεγάλες, οι μικρομεσαίες και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις; Τα προτεινόμενα μέτρα πολιτικής δεν αναμένεται να επηρεάσουν άμεσα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι ταξιδιώτες και οι υπήκοοι τρίτων χωρών που είναι γνήσιοι κάτοχοι θεωρήσεων μακράς διάρκειας ή άδειας διαμονής θα επωφεληθούν από ταχύτερους συνοριακούς ελέγχους. Θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς και στις εθνικές διοικητικές αρχές; Το κόστος που προκύπτει από τις πρόσθετες διοικητικές εργασίες που αφορούν τη σάρωση εγγράφων και τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων από παιδιά θα αντισταθμιστεί από τη σημαντική εξοικονόμηση. Τα κράτη μέλη αναμένεται να επωφεληθούν σημαντικά από: λιγότερα αιτήματα παροχής βοήθειας από αρχές μετανάστευσης και επιστροφής όσον αφορά δικαιολογητικά έγγραφα λιγότερα αιτήματα για αντίγραφα ταξιδιωτικών εγγράφων μια ευκολότερη διαδικασία επιστροφής για μετανάστες που υπερβαίνουν την επιτρεπόμενη διάρκεια παραμονής βάσει εθνικής θεώρησης για υπήκοο τρίτης χώρας. Θα υπάρξουν άλλες σημαντικές επιπτώσεις; Οι κοινωνίες γενικότερα θα επωφεληθούν από τη μεγαλύτερη ασφάλεια που προκύπτει από την αποτελεσματικότερη προστασία των εξωτερικών συνόρων, την προστασία των παιδιών και ευκολότερες διαδικασίες επιστροφής για παράτυπους μετανάστες. Η αντιμετώπιση του τρέχοντος κενού πληροφοριών στα έγγραφα που χορηγούνται σε υπηκόους τρίτων χωρών θα συμπληρώσει το σύστημα πληροφοριών για τη διαχείριση των συνόρων. Το σύστημα αυτό σχεδιάζεται και εφαρμόζεται με πλήρη τήρηση του συνόλου της συναφούς νομοθεσίας, για παράδειγμα του γενικού κανονισμού 3
για την προστασία δεδομένων, και των αρχών της προστασίας των δεδομένων ήδη από τον σχεδιασμό και εξ ορισμού, και συνοδεύεται από σειρά διασφαλίσεων. Πότε θα επανεξεταστεί η πολιτική; Δ. Παρακολούθηση Τέσσερα έτη μετά τη θέση σε εφαρμογή του αναθεωρημένου κανονισμού VIS, η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο. 4