ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 6 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ 1203-2014 (4 Ο ΜΑΘΗΜΑ) ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Σωτηρία Τζιβινίκου Λέκτορας ΠΤΕΑ
Προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών 2 Θεραπευτικά προγράμματα Αντι- Μετώπιση Μ Δ Προγράμματα Στρατηγικών Διδακτικές Παρεμβάσεις στη Γενική Τάξη
3 Prevention Intervention Remediation Rehabilitation
Prevention = πρόληψη early intervention = πρώιμη παρέμβαση 4 Αποτελεσματική πρόληψη είναι μια μορφή παρέμβασης. Η Πρόληψη ξεκινά όταν τα προβλήματα δεν είναι παρόντα/εμφανή Η καλή γονεϊκή φροντίδα είναι μια μορφή αποτελεσματικής πρόληψης. Καλή γονεϊκή φροντίδα έχουμε όταν οι γονείς εμπλέκονται στην ανάπτυξη της κοινωνικής μάθησης και της ακαδημαϊκής μάθησης του παιδιού τους Όταν εστιάζουν και δίνουν έμφαση στο τι χρειάζεται το παιδί να μάθει και υποστηρίζουν τις σχολικές εργασίες στο σπίτι
intervention = παρέμβαση 5 Η προσέγγιση αυτή χρησιμοποιεί διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές που έχουν καταδειχθεί αποτελεσματικές (έχουν ερευνητική τεκμηρίωση) αξιολόγη ση Εκπαιδευτική Υποστήριξη/ παρέμβαση Διαμορφωτι κή αξιολόγηση Η ανταπόκριση στην παρέμβαση (Response to Intervention-RTI) είναι η αποδεκτή μέθοδος σήμερα Ενίσχυση εκπαιδευτικ ής υποστήριξη ς
Remediation = αντιμετώπιση 6 Προγράμματα που βασίστηκαν στη νευρολογική βάση των μαθησιακών δυσκολιών Κύριο χαρακτηριστικό των προγραμμάτων αυτών είναι η «θεραπεία» των ανεπαρκών ικανοτήτων που υπεισέρχονται στη διαδικασία της ανάγνωσης, γραφής και της μάθησης γενικότερα
Rehabilitation = αποκατάσταση 7 Επαναφορά της λειτουργίας, ή ικανότητας της καλής κατάστασης της καλής υγείας ή αξιοπρεπούς ζωής, μέσω της θεραπείας και της εκπαίδευσης
Θεραπευτικά προγράμματα Βασική φιλοσοφία τους ήταν ο εντοπισμός των ανεπαρκών ικανοτήτων σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης Η παρέμβαση στις ανεπαρκείς αυτές ικανότητες ΌΧΙ στη σχολική μάθηση 8
Πυλώνες των θεραπευτικών προγραμμάτων 9 Ψυχομετρία Συμπεριφορισμός Ακολούθησαν την αρχή της «διαγνωστικής προδιαγεγραμμένης παρέμβασης» (Monroe 1928)
Θεραπευτική παρέμβαση 10 Η παρέμβαση γινόταν σε συγκεκριμένους τομείς μάθησης Ανάγνωση Γραφοκινητική λειτουργία λόγος Ανάλογα με τις ικανότητες και την επίδοση του παιδιού εφαρμοζόταν και το αντίστοιχο πρόγραμμα
Ανάπτυξη Λόγου 11 Τα πρώτα θεραπευτικά προγράμματα αναπτύχθηκαν για την παρέμβαση σε παιδιά με προβλήματα λόγου (δυσφασία/αφασία) χωρίς εμφανείς εγκεφαλικές βλάβες
Myklebust (κλινικός ψυχολόγος) http://hammill-institute.org/hipp/?p=91 12 Υποστήριξε ότι όταν το κεντρικό νευρικό σύστημα διαταράσσεται μπορεί να εμφανιστούν Μαθησιακές Δυσκολίες και εισήγαγε τον όρο «ψυχονευρολογικές μαθησιακές δυσκολίες» Διέκρινε 5 μεγάλες ομάδες διαταραχών: 1. διαταραχές στον προφορικό λόγο, 2. διαταραχές ανάγνωσης, 3. διαταραχές γραφής, 4. αριθμητικής, 5. και διαταραχές μη λεκτικής μάθησης (δεν μπορούν να κατανοήσουν όψεις του περιβάλλοντος όπως χρόνος, μέγεθος, διάστημα, κατεύθυνση, έχουν προβλήματα αυτό-αντίληψης, παρουσιάζουν αδεξιότητα, διαταραχές συμπεριφοράς)
13
14 Myklebust (κλινικός ψυχολόγος) Ψυχονευρολογικό σύστημα 2 Κατασκεύασε διαγνωστικό εργαλείο (Pupil Rating Scale 1971) το οποίο εκτιμούσε Ακουστική κατανόηση Προφορικό λόγο Προσανατολισμό Κινητικό συντονισμό Προσωπική και κοινωνική συμπεριφορά
Myklebust - Pupil Rating Scale 15 Το εργαλείο αυτό μετρούσε το μαθησιακό πηλίκο Πραγματικό επίπεδο επίδοσης. χ 100 Ηλικιακό επίπεδο αναμενόμενης επίδοσης Τα παιδιά που είχαν πηλίκο κάτω του 89 θεωρούνταν ότι είχαν ΜΔ
16 Βασικές αρχές παρέμβασης Myklebust Η διδασκαλία πρέπει να είναι εξατομικευμένη Πρέπει να βασίζεται στην ετοιμότητα του παιδιού Να συνδέεται με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού Να λαμβάνει υπόψη τον τύπο του προβλήματος Η διδασκαλία πρέπει να λαμβάνει υπόψη το επίπεδο αντοχής του παιδιού Να χρησιμοποιεί πολυαισθητηριακά ερεθίσματα Να αναδεικνύονται οι δυσκολίες χωρίς έμφαση στην ίδια την ανεπάρκεια Να διδάσκονται ολοκληρωμένες ενότητες Να εξασκείται η αντίληψη Να ελέγχονται σημαντικές παράμετροι όπως προσοχή και ρυθμός που το παιδί μπορεί να παρακολουθήσει Να αναπτύσσονται λεκτικές και μη λεκτικές περιοχές της εμπειρίας του παιδιού Η διδασκαλία πρέπει να καθοδηγείται τόσο με κριτήριο συμπεριφοράς όσο και με κριτήριο της ψυχονευρολογικές διαταραχές
κλινική διδασκαλία 5 περιοχών 17 Διαταραχές στον προφορικό λόγο (ακουστικο-προσληπτικού / ακουστικο-εκφραστικού λόγου) Διαταραχές στην ανάγνωση (οπτική και ακουστική δυσλεξία) Διδασκαλία φθόγγων και συγκερασμός στους σε λέξεις (αναλυτική μέθοδος) στην οπτική δυσλεξία Ολική προσέγγιση, στενή συσχέτιση με τον προφορικό λόγο, διδάσκονταν λέξεις που διέφεραν τόσο στην ακουστική όσο και στην οπτική μορφή τους Διαταραχές γραπτού λόγου Ενώ το παιδί μπορεί να διαβάζει- δεν ενεργοποιεί τα αντίστοιχα κινητικά πρότυπα για την γραπτή έκφραση Διαταραχές αριθμητικής Διαταραχή του λόγου και διαταραχή του συλλογισμού ποσοτήτων Διαταραχές στη μη λεκτική μάθηση Δυσκολίες στην κοινωνική αντίληψη και στην καθημερινή ζωή κόψιμο κούμπωμα περπάτημα με τα χέρια στη τσέπη ή πάνω σε γραμμή
Πρόγραμμα αντιληπτικό-κινητικής ανάπτυξης 18 Έμφαση στην πρώιμη απόκτηση κινητικών δεξιοτήτων και στην οπτικο-χωρική ανάπτυξη Αναπτυξιακά προγράμματα που εφαρμόζονταν έως το 8 ο έτος ηλικίας Πρόγραμμα Kephart διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνικές για την αξιοποίηση Της αισθησιοκινητικής μάθησης Του οφθαλμικού ελέγχου Της αντίληψης της μορφής
Αισθησιο-κινητική εξάσκηση 19 Περπάτημα σε όρια Ισορροπία Παιχνίδια όπως «πως περπατούν οι άγγελοι στο χιόνι» Άρπαγμα Ζωγραφική με δακτυλομπογιές Ζωγραφική με κουκίδες Ασκήσεις πλευρίωσης
Οφθαλμικός έλεγχος 20 Έμφαση στην εξάσκηση του ελέγχου των ματιών Όχι μεμονωμένες ασκήσεις ματιών Συντονισμός κίνησης και όρασης δηλαδή οπτικο-κινητικό έλεγχο Δραστηριότητες όπως πιάσιμο μπάλας από διάφορες κατευθύνσεις με ένα ή και τα δυο χέρια Οι μπάλες ήταν σε διάφορα μεγέθη ανάλογα με την ηλικία του παιδιού
Αντίληψη μορφής 21 Παζλ Ενσφηνώματα Αντιστοιχίσεις με διάφορες μορφές και μεγέθη Ιεραρχική πορεία από το ευκολότερο στο δυσκολότερο
Αναπτυξιακά αντιληπτικά μοντέλα Frosting http://www.frostig-gesellschaft.de/ifg_en.htm 22 Από τα πιο δημοφιλή προγράμματα διεθνώς Βασική αρχή: η αντιληπτική επάρκεια είναι ουσιώδης παράγοντας σχολικής επιτυχίας Έτσι επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη αντιληπτικών δεξιοτήτων και όχι στη διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής Έμφαση στο learning style του μαθητή και τις προτιμώμενες αισθητηριακές διόδους Έμφαση στις αντιληπτικές και γνωστικές αδυναμίες και δυνατότητες
Frosting: τι είναι η αντιληπτική ικανότητα; 23 Αποτελεί πρωταρχική ψυχολογική λειτουργία Η αντίληψη είναι η ικανότητα αναγνώρισης ερεθισμάτων Όχι μόνο την πρόσληψή τους αλλά και την ερμηνεία τους και συσχέτιση με άλλες εμπειρίες
Frosting: διαγνωστικό εργαλείο + δομημένο πρόγραμμα αντιμετώπισης 24 Για παιδιά νηπιαγωγείου και Α δημοτικού ή μεγαλύτερα με σημαντικές δυσκολίες 5 Περιοχές αξιολόγησης και αντιμετώπισης: Οπτικο-κινητικός συντονισμός Διάκριση μορφής-πλαισίου Σταθερότητα μορφής Η τοποθέτηση στο χώρο Σχέσεις στο χώρο Επιπλέον η αντιμετώπιση περιελάμβανε τεχνικές για την αδρή και λεπτή κινητικότητα Εξάσκηση στην οφθαλμοκίνηση σωματογνωσία
25 Tomatis: Γλωσσικά προγράμματα παρέμβασης https://www.youtube.com/watch?v=lg5dmpqzt2w Αμφιλεγόμενη μέθοδος από Γαλλία Ο Tomatis γιατρός με ειδίκευση την ακοή και διαταραχές λόγου Παρατήρησε ότι οι ακουστικές αλλοιώσεις συνοδεύονται πάντα και από φωνητικές ανεπάρκειες Δημιούργησε ένα εργαλείο «ηλεκτρονικό αυτί» Νόμοι Tomatis Ο λάρυγγας αναπαράγει μόνο ότι ακούει το αυτί Αν διορθωθεί η βλάβη του αυτιού και οι συχνότητες της ακοής αυτόματα διορθώνονται και οι συχνότητες της φωνητικής παραγωγής Ο ερεθισμός-κινητοποίηση του ηλεκτρονικού αυτιού τότε διορθώνεται η ακοή και κατά συνέπεια η φωνητική παραγωγή Εφάρμοσε το πρόγραμμα του ηλεκτρονικού αυτιού και σε παιδιά με αναγνωστικές δυσκολίες
26 Προγράμματα παρέμβασης για την ανάγνωση http://www.orton-gillingham.com/ http://www.gophonics.com/orton_gillingham.html Βασική η προσέγγιση Orton διεπιστημονική αξιολόγηση με έμφαση στον αποκλεισμό παραγόντων Πρόγραμμα Gillingham πρόσφερε πολύτιμο υλικό για δασκάλους Μπορεί να χρησιμοποιείται καθημερινά, για μια διδακτική ώρα, για τουλάχιστον 2 χρόνια Έδωσε έμφαση στον χώρο εφαρμογής του προγράμματος, (χώρος ελκυστικός για τα παιδιά) Το υλικό περιλαμβάνει: κάρτες φωνητικών ασκήσεων για την ανάγνωση και ορθογραφία Κάρτες φωνητικών λέξεων Διαβαθμισμένες σειρές φωνητικών ιστοριών Συλλαβικές ασκήσεις Χρήση λεξικού
Πρόγραμμα Gillingham 27 2 τομείς δραστηριοτήτων Οπτικο-ακουστικό-κιναισθητικός (ομιλία) Βλέπει το γράμμα, ακούει το φώνημα και επαναλαμβάνει μετά τον δάσκαλο Οπτικό-κιναισθητικός Παρακολουθεί τον δάσκαλο να γράφει και να εξηγεί τη μορφή, τον προσανατολισμό και την κατεύθυνση Επαναλαμβάνει το μοντέλο του δασκάλου
28 Μέθοδος Davis http://www.dyslexia.com/ ο πρόγραμμα διόρθωσης της δυσλεξίας Davis χωρίζεται σε δύο ενότητες: την Αγωγή Προσανατολισμού Davis την Κυριαρχία στα Σύμβολα Davis
Αγωγή Προσανατολισμού Davis 29 Σύμφωνα με τον R. Davis, προσανατολισμός σημαίνει να τοποθετεί κάποιος τον εαυτό του στη σωστή θέση σε σχέση με τα πραγματικά γεγονότα και τις συνθήκες του περιβάλλοντός του. Ο αποπροσανατολισμός είναι μια φυσιολογική λειτουργία ενός υγιούς εγκεφάλου, όταν μας κατακλύζουν κάποια εξωτερικά ερεθίσματα ή οι σκέψεις μας. Συμβαίνει, επίσης, όταν ο εγκέφαλος λαμβάνει αντικρουόμενες πληροφορίες από τις διάφορες αισθήσεις και προσπαθεί να τις συσχετίσει. Όσο διαρκεί ο αποπροσανατολισμός, η αντίληψη διαστρεβλώνεται. Τα δυσλεξικά παιδιά βιώνουν τον αποπροσανατολισμό πολύ περισσότερο από το συνηθισμένο. Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης έχουμε τα συμπτώματα της δυσλεξίας, όπου η ανάγνωση και η γραφή γίνονται δύσκολες ή και αδύνατες. Η αγωγή ξεκινά με τον έλεγχο των διαστρεβλώσεων της αντίληψης.
Κυριαρχία στα Σύμβολα Davis 30 Είναι μια πολυαισθητηριακή μέθοδος με πλαστελίνη. Χρησιμοποιεί την δημιουργικότητα και την φαντασία των δυσλεξικών παιδιών για ένα τρόπο εκμάθησης, που είναι ο κατάλληλος για αυτά. Η σύγχυση, που προκαλείται σχετικά με τη σημασία κάποιων λέξεων ή συμβόλων, είναι η αιτία των αποπροσανατολισμών, που προκαλούν τα συμπτώματα της δυσλεξίας. Η κυριαρχία στα τρία μέρη των λέξεων ή των συμβόλων δηλαδή στον ήχο στην μορφή και στην σημασία είναι η βασική προϋπόθεση για να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά το μαθησιακό πρόβλημα της δυσλεξίας. http://www.youtube.com/watch?v=mouq_yxmsf4&mode=related&searc h=
Κριτική των θεραπευτικών προγραμμάτων 31 αρνητικά Δεν είχαν υψηλή αποτελεσματικότητα Προσέγγισαν τη γνώση μηχανιστικά δηλαδή συμπεριφοριστικά Θετικά Άσκησαν μεγάλη επίδραση στην εφαρμοσμένη παιδαγωγική επιστήμη και ενσωματώθηκαν στα αναλυτικά προγράμματα Σημαντική επιρροή: η ανάδειξη του προφίλ του μαθητή με τις αδυναμίες και τις δυνατότητες
ΕΥΧΑΡΙΣΤΏ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΉ ΣΑΣ