ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ «Η λειτουργία του Ύπνου και η σημασία της για τη Μνήμη και τη Μάθηση αλλά και τη Σωματική και Ψυχική Υγεία» Ενημερωτική Εκδήλωση την Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013, στο Ίδρυμα Ευγενίδου Αθήνα, Παρασκευή 1 Μαρτίου 2013 Ποια είναι η σχέση του ύπνου με την υγεία; Πώς και με ποιόν τρόπο οι διαταραχές του ύπνου σχετίζονται με τις διαταραχές στον μεταβολισμό μας, με τις φλεγμονώδεις καταστάσεις και το στρες; Τι γνωρίζει η επιστήμη για το όνειρο ως νοητική λειτουργία του εγκεφάλου; Είναι πράγματι το όνειρο το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του ύπνου; Ποιες είναι οι κύριες διαταραχές του ύπνου στην παιδική και εφηβική ηλικία; Ποιος είναι ο ρόλος του ύπνου στη μάθηση τη μνήμη και τη σωματική ανάπτυξη; Διακεκριμένοι επιστήμονες αναλαμβάνουν να απαντήσουν σε αυτά αλλά και σε πολλά άλλα ενδιαφέροντα ερωτήματα που απασχολούν όλους μας στην ειδική ενημερωτική εκδήλωση με τίτλο: Η Λειτουργία του Ύπνου και η Σημασία της για τη Μνήμη και τη Μάθηση αλλά και τη Σωματική και Ψυχική Υγεία», που πραγματοποιείται την Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013 και ώρα 18:00, στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου (Λεωφ. Συγγρού 387, 175 64 Π. Φάληρο). Τέσσερεις φορείς, η Ελληνική Εταιρεία για τις Νευροεπιστήμες, το Ίδρυμα Ευγενίδου, η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων και η Ελληνική Εταιρεία Έρευνας του Ύπνου, ενώνουν τις δυνάμεις τους και συντονιζόμενοι από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Dana Alliance for Brain διοργανώνουν αυτήν την εκδήλωση με στόχο να ενημερώσουν τους ενδιαφερόμενους και να συνομιλήσουν μαζί τους με τρόπο απλό και κατανοητό. Πρόκειται για μια εξαιρετική ευκαιρία για την ανάπτυξη ενός έγκυρου εκλαϊκευμένου επιστημονικού διαλόγου. Η είσοδος στην ενημερωτική εκδήλωση είναι ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας, η διανομή των οποίων θα ξεκινήσει από τις 17:00 της ίδιας ημέρας στη Γραμματεία του Ιδρύματος Ευγενίδου. Σημειώνεται ότι υπάρχει η
δυνατότητα διερμηνείας στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα κατόπιν έγκαιρης επικοινωνίας με γραπτό μήνυμα στο τηλέφωνο 6936 177 143, στο fax 210 9417514, ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση: pr@eugenfound.edu.gr Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013, ώρα 18:00 Πρόγραμμα 17:30-18:00 Προσέλευση 18:00-18:10 Έναρξη-Χαιρετισμοί Συντονιστής: Σπύρος Ευθυμιόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Βιολογίας Ε.Κ.Π.Α. και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες 18:10-18:25 «Ύπνος και υγεία: H αλληλοεξάρτηση των διαταραχών του ύπνου και των διαταραχών στον μεταβολισμό, των φλεγμονωδών καταστάσεων και του στρες» Γεώργιος Χρούσος, Παιδίατρος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών 18:25-18:40 «Ο ύπνος και οι διαταραχές του στην παιδική και εφηβική ηλικία». Δημήτρης Δικαίος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική Σχολή, Α Ψυχιατρική Κλινική, Αιγινήτειο Νοσοκομείο 18:40-18:55 «Ύπνος και Όνειρα» Αναστάσιος Μπονάκης, Νευρολόγος Ενηλίκων, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών 18:55-19:10 Ο ρόλος του ύπνου στη μάθηση/μνήμη και τη σωματική ανάπτυξη Κώστας Παπαθεοδωρόπουλος, Αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, Εργαστήριο Νευροφυσιολογίας, Παν/μιο Πατρών. 19:10-20:00 Συζήτηση
Οι ομιλίες θα μαγνητοσκοπηθούν και, κάθε μία ξεχωριστά, θα αναρτηθούν στο Vimeo, YouTube, αλλά και στις Ιστοσελίδες των διοργανωτών. ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΟΜΙΛΙΩΝ Ύπνος και υγεία: H αλληλοεξάρτηση των διαταραχών του ύπνου και των διαταραχών στον μεταβολισμό, των φλεγμονωδών καταστάσεων και του στρες Γεώργιος Χρούσος, Παιδίατρος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη ζωή των θηλαστικών και -όπως οι άνθρωποιξοδεύουν περίπου το ένα τρίτο της ζωής μας στον ύπνο. Ο ύπνος και η εγρήγορση συνδέονται με το βιολογικό ρολόι και λειτουργούν ημερησίως διαδοχικά και αντίθετα. Η λειτουργία του ύπνου ελέγχεται απ το νευρικό σύστημα. Η ανάγκη του οργανισμού για ύπνο εκφράζεται ως υπνηλία (τάση ύπνου), ενώ η ανάγκη για ανάπαυση ιστού και ανάκαμψη από άσκηση εκφράζεται ως κόπωση. Υπνηλία και κόπωση συχνά συγχέονται μεταξύ τους, όμως, είναι διαφορετικά συναισθήματα που ελέγχονται από διαφορετικές νευρικές δομές, βιοχημικές διεργασίες και βιολογικές καταστάσεις. Ουσίες του ανοσοποιητικού συστήματος συμμετέχουν στην αίσθηση της υπνηλίας και της κόπωσης, ενώ ουσίες του συστήματος του στρες και ορμόνες όπως η κορτιζόλη επάγουν την εγρήγορση και τη διέγερση. Έτσι, καταστάσεις όπως λοιμώξεις, φλεγμονώδεις παθήσεις και παχυσαρκία, συχνά συνδέονται με υπερβολική ημερήσια υπνηλία και κόπωση, ενώ καταστάσεις που συνδέονται με την ενεργοποίηση του συστήματος στρες όπως η ανησυχία, οι αγχώδεις διαταραχές και η μελαγχολική κατάθλιψη συσχετίζονται συχνά με διαταραχές του ύπνου, συμπεριλαμβανομένης της αϋπνίας, της αφύπνισης νωρίς το πρωί, συχνές αφυπνίσεις, κ.λπ.. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι διαταραχές του ύπνου οφείλονται σε διαταραχές του μεταβολισμού, σε φλεγμονώδεις καταστάσεις και στο στρες.
Ύπνος και όνειρο Αναστάσιος Μπονάκης, Νευρολόγος Ενηλίκων, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Το όνειρο είναι το πιο μυστήριο και ενδιαφέρον στοιχείο του ύπνου μας. Όλοι αναρωτιόμαστε πολύ συχνά γιατί είδαμε ένα περίεργο όνειρο, ποια η σημασία του, αν ονειρευόμαστε κάθε βράδυ, αν τα όνειρά μας είναι έγχρωμα, ποια η διάρκειά τους κ.λπ..σπάνια όμως ή σχεδόν ποτέ δεν αναρωτιόμαστε ποια η πραγματική αξία του ονείρου για τον οργανισμό μας. Έτσι, ακόμα και σήμερα που η επιστήμη έχει προοδεύσει σημαντικά, έχουμε τη τάση να δίνουμε στο όνειρο υπερφυσικές ιδιότητες και να το ερμηνεύουμε ως προμήνυμα καλών ή κακών γεγονότων. Παράλληλα το ερμηνεύουμε ως συνέπεια τραυματικών γεγονότων ή έντονου άγχους που βιώσαμε τη μέρα που πέρασε. Τι γνωρίζει όμως η επιστήμη για το όνειρο ως νοητική λειτουργία του εγκεφάλου; Η γνώση που έχουμε συσσωρεύσει απαντά σε αρχέγονα ερωτήματα, που με το πέρασμα των αιώνων δεν έχουν αλλάξει; Οι γνώσεις μας πια μας επιτρέπουν να αναγνωρίζουμε το όνειρο ως μια σημαντική λειτουργία που μας εξοπλίζει με γνώσεις και εμπειρίες απαραίτητες για την επιβίωσή μας στο περιβάλλον που λειτουργούμε. Μας εξοπλίζει κατά κάποιον τρόπο με «φόβους» που πρέπει να έχουμε για να προφυλαχθούμε από οτιδήποτε μπορεί να μας απειλήσει. Παράλληλα τα όνειρά μας φαίνεται να ασχολούνται και με γεγονότα της καθημερινότητάς μας, τα οποία συνοδεύτηκαν από κάποια συναισθηματική μας αντίδραση όπως χαρά, φόβο, λύπη κ.λπ.. Αυτά τα γεγονότα θα μείνουν ως μνήμες που παγιώθηκαν την ώρα που είδαμε το όνειρο. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο το όνειρο είναι μνήμη και γνώση, ίσως η πιο σημαντική γνώση για την επιβίωσή μας. Ο ύπνος και οι διαταραχές του στην παιδική και εφηβική ηλικία. Δ. Δικαίος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική Σχολή, Α Ψυχιατρική Κλινική, Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Η διάρκεια του φυσιολογικού ύπνου ελαττώνεται σημαντικά από τη γέννηση μέχρι περίπου την ηλικία των 2-3 ετών, μετά δε ελαττώνεται με ηπιότερο ρυθμό μέχρι το τέλος της εφηβείας, οπότε και οι ανάγκες για ύπνο εξισώσονται με αυτές των ενηλίκων, οι οποίες είναι 7,5-8 ώρες το 24ωρο. Οι παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με τον ύπνο στην παιδική ηλικία είναι ο διαταραγμένος ύπνος και οι διακοπές του, οι παραϋπνίες (υπνοβασία, νυκτερινοί τρόμοι), οι εφιάλτες και η διαταραχή της αναπνοής κατά τον ύπνο, που στην ηλικία αυτή είναι συνήθως αποτέλεσμα διαταραχών που σχετίζονται με υπερτροφικές αμυγδαλές και αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια). Στην εφηβεία αρκετές από τις παραπάνω διαταραχές μπορεί επίσης να εμφανίζονται (κυρίως οι παραϋπνίες), οι κυριότερες όμως διαταραχές του ύπνου αφορούν την ανεπάρκειά του. Οι πραγματικές ώρες ύπνου πολύ συχνά υπολείπονται των αναγκαίων, κυρίως λόγω «κοινωνικών» αιτίων, που περιλαμβάνουν τις ανάγκες της μελέτης, της διασκέδασης και τελευταία και της ενασχόλησης με το Διαδίκτυο. «Ο ρόλος του ύπνου στη μάθηση/μνήμη και τη σωματική ανάπτυξη» Κώστας Παπαθεοδωρόπουλος, Αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, Εργαστήριο Νευροφυσιολογίας, Παν/μιο Πατρών. Οι διεργασίες της μάθησης και της μνήμης είναι εξαιρετικά σημαντικές εγκεφαλικές λειτουργίες, στις οποίες στηρίζεται πολύ μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς μας, καθώς και η συγκρότηση της προσωπικότητάς μας και βασίζονται στην διαμόρφωση των συνδέσεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου. Είναι δε εξαιρετικά σημαντικές λειτουργίες ειδικά κατά την περίοδο της ανάπτυξης του οργανισμού, περιλαμβανομένης της παιδικής και εφηβικής σχολικής ηλικίας. Ο ύπνος συνιστά μία περίοδο που καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του 24ώρου στη ζωή ενός οργανισμού, με συγκεκριμένα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά και περίπλοκους εγκεφαλικούς μηχανισμούς. Ωστόσο, παρ όλη τη διαχρονικά συσσωρευόμενη ανθρώπινη εμπειρία και τις διάφορες θεωρίες και υποθέσεις για τον ρόλο του ύπνου, οι ακριβείς λειτουργίες του ύπνου μόνον πρόσφατα έχουν αρχίσει να περιγράφονται με σχετική σαφήνεια από την επιστήμη. Ο ρόλος του ύπνου στις διεργασίες της μάθησης και της μνήμης, έτσι όπως έχουν περιγραφεί μόλις τα τελευταία δέκα χρόνια, θα μπορούσαν να
συνοψιστούν στη θεώρηση ότι εκτός των άλλων ο ύπνος αποτελεί μία χρονική περίοδο βασική στην παγίωση πρόσφατων μαθησιακών εμπειριών, δηλαδή στην απομνημόνευση της νεοπροσληφθείσας μάθησης. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο ύπνος φαίνεται ότι όχι μόνον συμβάλλει στην απομνημόνευση, αλλά ενισχύει και τη διεργασία της μάθησης. Παράλληλο βασικό ρόλο παίζει επίσης ο ύπνος στην σωματική και εγκεφαλική ανάπτυξη του νεαρού οργανισμού, κατά την οποία υφίσταται μεγάλη αναδιοργάνωση των συνδέσεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Υπό το πρίσμα αυτό καθίσταται φανερή η σημασία της ομαλής λειτουργίας του ύπνου, ειδικά στην περίπτωση της έντονα μαθησιακής περιόδου των παιδιών και των εφήβων.