ΓΤΡΔΟΛΟΓΙΚΟ ΑΣΛΑΝΣΑ ΣΩΝ ΜΔΛΙΟΚΟΜΙΚΩΝ ΦΤΣΩΝ ΣΗ ΝΗΟΤ ΡΟΓΟΤ Μ. Γήμοσ 1, Γ. Μεζαναγρενός 2, Α. Θραζσβούλοσ 1 1 Δξγαζηήξην Μειηζζνθνκίαο εξνηξνθίαο, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο 2 Μειηζζνθνκηθόο πλεηαηξηζκόο Ρόδνπ Η εξγαζία απηή έγηλε ζην πιαίζην ηνπ Καλνληζκνύ Ν1221/97, ρξεκαηνδνηήζεθε δε θαηά 50% από ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη θαηά 50% από Δζληθνύο πόξνπο Περίληψη Δθαηόλ δέθα κειηζζνθνκηθά θπηά ζπιιέρζεθαλ από πεξηνρέο ηεο λήζνπ Ρόδνπ θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν επηέκβξηνο 2001- Αύγνπζηνο 2002, αλαγλσξίζηεθαλ, ηαμηλνκήζεθαλ ζύκθσλα κε ηελ επνρή άλζεζεο, θσηνγξαθήζεθαλ θαη δηακόξθσζαλ γπξενκνξθνινγηθό άηιαληα ρξήζηκν γηα ηελ αλαγλώξηζε ηεο βνηαληθήο θαη γεσγξαθηθήο πξνέιεπζεο ηνπ κειηνύ Ρόδνπ. Διζαγωγή Η λήζνο Ρόδνο βξίζθεηαη ζην λόηην άθξν ηνπ ζπκπιέγκαηνο ησλ Γσδεθαλήζσλ θαη απνηειεί ην κεγαιύηεξν λεζί ηνπ ζπκπιέγκαηνο. Λόγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο, παξνπζηάδεη κεγάιε βνηαληθή πνηθηινκνξθία, κε βνηαληθέο επηξξνέο από ηελ Αζία. Έηζη, θπηά όπσο ην Rannunculus asiaticus, Lanidanbur orientalis θαη Cyclamen persicus απαληώληαη ζπρλά ζηελ πεξηνρή. Αθόκε, ραξαθηεξηζηηθό είλαη ην ελδεκηθό είδνο Paeonia rhodia (Hutley θαη Taylor, 1984). Έλαο ζεκαληηθόο αξηζκόο επξύηνπσλ από ηα δελδξώδε είλαη ηα Pinus halepensis, Pinus pine, Myrtus communis, Pyrus amygdaliformis θα. Από ηα ζακλώδε ζπρλόηεξα απαληώληαη ηα αείθπιια είδε ηεο καθθηαο βιάζηεζεο όπσο Quercus ilex, Pistacia lentiscus, Spartium junceum, Vitex agnus castus, Nerium oleander, Hedera helix, Smilax aspera θαη Erica vesticillata. Aπό ηα πην ραξαθηεξηζηηθά θπηά ηνπ λεζησηηθνύ ρώξνπ είλαη ηα ρακαίθπηα πνπ θύνληαη ζηηο ξαρώδεηο, πεηξώδεηο θαη άγνλεο παξάθηηεο πεξηνρέο θαη ζρεκαηίδνπλ ηελ μεξνθπηηθνύ ραξαθηήξα βιάζηεζε ησλ θξπγάλσλ. Από ηα θξπγαληθά απηά είδε ζπρλόηεξα θαη αθζνλόηεξα εκθαλίδνληαη ηα Thymus sp., Origanum
heracleoticum, Mentha pulegium, Salvia verbenaca, Poterium spinosum, Cistus sp. (Παπιίδεο, 1988). Η κειηζζνθνκία ζην λεζί είλαη αξθεηά αλαπηπγκέλε. Η ηαηηζηηθή Γηεύζπλζε Γεσξγίαο Ρόδνπ γηα ηα έηε 1992-1994 αλαθέξεη όηη ε παξαγόκελε πνζόηεηα κειηνύ αλεξρόηαλ ζηα 13,7 θηιά/ θπςέιε, όηαλ ζηελ ππόινηπε Διιάδα ν κέζνο όξνο ήηαλ 10 θηιά/ θπςέιε. Η ζπλνιηθή παξαγσγή κειηνύ άγγηδε ηνπο 212 ηόλνπ, ελώ αξηζκνύηαλ 14000 θπςέιεο πνπ αληηζηνηρνύζαλ ζε 180 κειηζζνθόκνπο. ήκεξα νη παξαπάλσ αξηζκνί παξνπζηάδνπλ κηα ειαθξά κείσζε, σζηόζν ε Ρόδνο εμαθνινπζεί λα έρεη ην θύξην κεξίδην ηνπ κειηζζνθνκηθνύ δπλακηθνύ ησλ Γσδεθαλήζσλ (Σζέιιηνο, 2000). Σν κέιη πνπ παξάγεηαη θαηαλαιίζθεηαη θπξίσο εγρώξηα από ηνπο ληόπηνπο θαη ηνπο επηζθέπηεο ηνπ λεζηνύ νη νπνίνη αξέζθνληαη ζην Ρνδίηηθν κέιη. Η ζήκαλζε ηνπ κειηνύ κε ηνπσλπκία απαηηεί ηελ ηαπηνπνίεζε ηνπ θαη ηελ αλαδήηεζε ζηνηρείσλ ελδεηθηηθώλ ηεο γεσγξαθηθήο πξνέιεπζεο ηνπ πξντόληνο. Σν βαζηθόηεξν από απηά είλαη ν ζπλδπαζκόο γπξενθόθθσλ πνπ ζπλαληηνύληαη ζηα ηνπηθά κέιηα. Γηα λα γίλεη όκσο απηό ζα πξέπεη λα είλαη πξώηα γλσζηά ηα κειηζζνθνκηθά θπηά θαη ε κνξθνινγία ησλ γπξενθόθθσλ ηνπο. ηελ εξγαζία καο απηή ζπιιέμακε θαη θσηνγξαθήζακε κειηζζνθνκηθά θπηά ηεο λήζνπ Ρόδνπ, κειεηήζακε ηε κνξθνινγία ησλ γπξενθόθθσλ ηνπο θαη δεκηνπξγήζακε άηιαληα γπξενκνξθνινγίαο πνπ ζα είλαη ρξήζηκνο γηα ηελ ηαπηνπνίεζε ηνπ Ρνδίηηθνπ κειηνύ. Μεθοδολογία Η ζπιινγή ησλ θπηώλ έγηλε θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν επηέκβξηνο 2001- Αύγνπζηνο 2002, από ηηο εμήο πεξηνρέο ηεο λήζνπ Ρόδνπ πνπ επηιέρζεθαλ ιόγσηεο κειηζζνθνκηθήο ηνπο ζπνπδαηόηεηαο: Αξρίπνιε, Αγ. Νεθηάξηνο, Καιιηζηέο, Γελάδη, Παξαδείζη, Πιαηαληά, Ψίλζνπ, ηάλα, Αξράγγεινο, σξώλεο. Γηα ηα παξαζθεπάζκαηα ησλ γπξενθόθθσλ ησλ θπηώλ απηώλ πξνηηκήζεθε ε κέζνδνο ρσξίο αθεηόιπζε, πνπ πιεζηάδεη πεξηζζόηεξν ζηελ εηθόλα ησλ γπξενθόθθσλ όπσο απηή πξνθύπηεη από ηε κειηζζνπαιπλνινγηθή αλάιπζε κειηώλ (Louveaux, 1978). Η δηαδηθαζία ήηαλ ε εμήο: Γύξε ή νιόθιεξνη αλζήξεο ηνπνζεηήζεθαλ ζε αληηθεηκελνθόξν πιάθα θαη πγξάλζεθαλ κε 2-3 ζηαγόλεο αηζπιηθνύ αηζέξα. Μεηά ηελ εμάηκηζε ηνπ ηα δηάθνξα κέξε ησλ αλζήξσλ απνκαθξύλζεθαλ από ηελ
αληηθεηκελνθόξν πιάθα κε κηα ιαβίδα. ηε γύξε πνπ πξνζθνιιήζεθε πάλσ ζην γπαιί πξνζηέζεθε κία ζηαγόλα δηαιύκαηνο θπγνθεληξηζκέλνπ κειηνύ θαη αθνινύζεζε ρξώζε κε θνπμίλε. Η ζηαγόλα θπγνθεληξηζκέλνπ κειηνύ δεκηνπξγεί ζπλζήθεο πγξαζίαο όκνηεο κε απηέο ηνπ κειηνύ θαη ελπδαηώλεη ηνπο γπξεόθνθθνπο δηεπθνιύλνληαο ηελ παξαηήξεζή ηνπο. ηε ζπλέρεηα, ην παξαζθεύκαζκα ζεξκάλζεθε γηα λα απνκαθξπλζεί ε πγξαζία θαη ζηεξεώζεθε κε Entelan. Οη γπξεόθνθθνη θσηνγξαθήζεθαλ κε Olympus Camedia C-2000 Z κέζν ηνπ πξνγξάκκαηνο Οlympus DP- SOFT 3.0, ζε κεγέζπλζε x 1000 ζε θνηλό κηθξνζθόπην (HM). Αποηελέζμαηα Από ηα θπηά πνπ ζπγθεληξώζεθαλ αλαγλσξίζηεθαλ 111 ηνπιάρηζηνλ ζε επίπεδν γέλνπο (πίλαθαο 1). Σν κέγεζνο ησλ γπξενθόθθσλ θπκάλζεθε από 10κ έσο 8 κ. Οη κεγαιύηεξνη γπξεόθνθθνη ήηαλ ησλ θπηώλ Agave americanus θαη Malva sylvestris θαη νη κηθξόηεξνη ησλ Myrtus communis και Echium sp. Οκνηόηεηεο ζηε κνξθνινγία ησλ γπξενθόθθσλ παξαηεξήζεθαλ κεηαμύ γπξενθόθθσλ κηαο νηθνγέλεηαο, όπσο απηή ησλ Lamiaceae, Rosaceae, Rutacea, αιιά θαη κεηαμύ νηθνγελεηώλ, ηδηαίηεξα ζε γπξεόθνθθνπο κε tricoplorate-tricolpate κνξθή. πγθεθξηκέλα ζηα Hyoscyamus aureus (Solanaceae), Reseda alba (Resedaceae), Papaver rhoeas (Papavareaceae), Vitex agnus castus (Verbaraceae), Verbascum sinuatum (Scrophulariaceae), Porentucellia viscose (Schropholoriaceae),Callycotome villosa (Leguminaceae, Styrax officinalis (Styraceae), Robinia pseudoacacia (Fabacea), Pracium medus (Lamiaceae), Lamium aplexicaule (Lamiaceae), Prunus sp. (Rocaceae). Πεξαηηέξσ κειέηε ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ γπξενθόθθσλ πνπ έρνπλ εμσηεξηθά παξόκνηα κνξθνινγία θξίλεηαη αλαγθαία πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε κειηζζνπαιπλνινγηθή αλάιπζε ηνπ κειηνύ θαη λα πξναρζεί ε βνηαληθή θαη γεσγξαθηθή πξνέιεπζε ησλ κειηώλ ηεο πεξηνρήο θαη επξύηεξα ηνπ Διιαδηθνύ ρώξνπ.
Πίνακας 1: Mελιζζοκομικά θσηά ηης νήζοσ Ρόδοσ α/α ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΗΣ 1 Acacia rigidula Fabaceae Μηκόδα αρτές -αρτές 2 Agave americanus Amaryllidaceae Αζάλαηος κέζα Ιοσλίοσ-ηέιε Ιοσιίοσ 3 Allium neapoditenum Liliaceae Νσθοιούιοσδ ο αρτές - ηέιε 4 Anagalis cf. arvensis Pirmulaceae Αλαγαιιίδα 5 Anagyris foetida Leguminoceae Βρφκοθιάδηα 6 Anchusa sp. Leguminosae Βοηδόγιφζζα αρτές Φεβροσαρίοσ-κέζα 7 Anemone sp. Ranunculacea e Αλεκώλα κέζα Γεθεκβρίοσ-κέζα 8 Anthemis arvensis Asteraceae Μαργαρίηα 9 Anthiscus cerefolium Umbeliferae θαληίθη κέζα Φεβροσαρίοσ-ηέιε 10 Anthyllis sp. Leguminoceae Αλζηιιίδα ηέιε -ηέιε Ιοσιίοσ 11 Arbutus unedo Ericaceae Κοσκαρηά κέζα Γεθεκβρίοσ-ηέιε 12 Asphodelus sp. Liliflorae Αζπορδίιας 13 Calentula sp. Asteraceae Καιεληούια κέζα Γεθεκβρίοσ -ηέιε 14 Calycotome villosa Leguminosae Αζπάιαζος αρτές 15 Campanula sp. Campanulacea e Κακπαλούια αρτές -ηέιε 16 Campsis cf. ridicas Bibnoniaceae αρτές -ηέιε Οθηφβρίοσ 17 Ceratonia siliqua Caesalpiniacea e Αγρηοταροσπη ά κέζα Οθηφβρίοσ-αρτές Ιαλοσαρίοσ 18 Chamomilla reculita Asteraceae Χακοκήιη αρτές - αρτές 19 Chrysamthemum coranarum Asteraceae Αγγρηοκαργαρί ηα 20 Cichorium intybus Asteraceae Ραδίθη 21 Cistus creticus Cistaceae Αγθαηζαρηά κέζα Φεβροσαρίοσ- κέζα Ιοσλίοσ 22 Cistus parviflorus Cistaceae Αγθαηζαρηά ροδ κέζα Φεβροσαρίοσ-ηέιε 23 Cistus salvifollius Cistaceae Αγθαηζαρηά άζπρε κέζα Φεβροσαρίοσ-ηέιε 24 Citrus bergamia Rutaceae Περγακόληο αρτές - αρτές 25 Citrus deliciosa Rutaceae Μαληαρηληά αρτές - αρτές αρτές - αρτές 26 Citrus limon Rutaceae Λεκοληά
27 Citrus sinensis Rutaceae Πορηοθαιηά αρτές - αρτές 28 Coronilla sp. Leguminosae Κορολίιια αρτές - αρτές 29 Coronilla sp. Leguminosae Κορολίιια αρτές - αρτές 30 Crocus sieberi Iridaceae Κρόθος αρτές Νοεκβρίοσ-αρτές Ιαλοσαρίοσ 31 Crupina crupinastrum Asteraceae Κροσπίλα κέζα -ηέιε 32 Crysantemum coranarum Asteraceae Ακάραγθος ή Λάδαρος 33 Cyclamen neapolitanum Primulaceae Κσθιάκηλο 34 Cydonia maliformis Rosaceae Κσδφληά αρτές - ηέιε 35 Daucus carota Umbeliferae Αγηοθαρόηα κέζα -αρτές επηεκβρίοσ 36 Echinops spinosissimus Turra Asteraceae Κεθαιάγθαζο αρτές Ιοσλίοσ-ηέιε Ιοσιίοσ 37 Echium sp. Boraginaceae Σοσιπάλη αρτές Φεβροσαρίοσ-κέζα 38 Echium sp. Boraginaceae Σοσιπάλη αρτές Φεβροσαρίοσ-κέζα 39 Erica manipolyflora Ericaceae Δρείθη ηέιε επηεκβρίοσ-κέζα Ιαλοσαρίοσ 40 Eucalyptus sp. Myrtaceae Δσθάισπηος όιο ηο έηος 41 Euphorbia sp. Euphorbiaceae Γαιαηζίδα 42 Fumana sp. Cistaceae Φοσκάλα κέζα -ηέιε Ιοσιίοσ 43 Gagea reticulata Liliaceae Γθαγθέα αρτές Φεβροσαρίοσ- κέζα 44 Genista acanthociada Leguminosae Aτηλοπόδη κέζα -κέζα 45 Geranium robertianum Geranaceae Γεράλη 46 Geranium sp. Geranaceae Γεράλη 47 Gynandridis sp. Iridaceae Γσλαλδρίδα αρτές - ηέιε 48 Helichrysum cf. barrelieri Asteraceae Ακάραληο αρτές - κέζα 49 Hirschfeldia incana Cruciferae Αγρηοιαυάλα άζπρε κέζα Φεβροσαρίοσ-ηέιε 50 Hyacintus orientalis Solanaceae Εοσκπούιη αρτές Φεβροσαρίοσ- κέζα 51 Hyoscyamus aureus Solanaceae Γέροληας 52 Hypericum cf. triquetrifolium Guttiferae έρπα κέζα Ιοσλίοσ-ηέιε Ιοσιίοσ 53 Lamium aplexicaule Labiatae Νεροηζοσθλίδ α 54 Laurus nobilis Lauraceae Γάθλε
55 Lavantula stoechas Verbanaceae Άγρηα Λεβάληα 56 Lithodοra hispidula Boraginaceae Mασροζύκαρο Μalva 57 Malva sylvestris sylvestris Mοιότα Mandragore 58 officinarum Solanaceae Μαλδραγόρας κέζα Φεβροσαρίοσ-αρτές αρτές Ιαλοσαρίοσ-κέζα αρτές Φεβροσαρίοσ- αρτές 59 Mentha spicata Labiateae Άγρηα κέληα ηέιε -κέζα Ιοσιίοσ 60 Mespilus japonica Rosaceae Μοσζκοσιηά κέζα Νοεκβρίοσ-κέζα Ιαλοσαρίοσ 61 Myrtus communis Myrtaceae Μσρηηά κέζα Ιοσλίοσ-ηέιε Ασγούζηοσ 62 Olea europea Oleaceae Διηά ηέιε - κέζα 63 Onopordum sp. Asteraceae Αγθάζη αρτές -ηέιε Ιοσλίοσ 64 Orinithogalum dirargens Liliaceae Ορληζόγαιο ηέιε - ηέιε 65 Oxalis pes-caprae Oxilideceae Ξσλάθη ηέιε Γεθεκβρίοσ-ηέιε 66 Paeonia cf. clussi Paeoniaceae Ψεθαθηες κέζα Φεβροσαρίοσ-αρτές 67 Pallenis spinosa Asteraceae Καρθότορηο κέζα Φεβροσαρίοσ- ηέιε 68 Papaver rhoeas Papaveraceae Παπαρούλα κέζα Φεβροσαρίοσ-αρτές 69 Parentucellia viscosa Scrophulariace ae Παρεληοσθέιιη α αρτές - κέζα 70 Phlomis cf. fruticosa Labiateae Αζθάθα ηέιε - ηέιε 71 Pistacia lentiscus Anacardiaceae τοίλα ηέιε - ηέιε 72 Poterium spinosum Rosaceae Αζηηβή αρτές - κέζα 73 Prasium majus Labiateae Λαγοσδότορηο αρτές Φεβροσαρίοσ-κέζα 74 Prunus amygdalus Rosaceae Ακσγδαιηά Φεβροσαρίοσ 75 Prunus armeniaca Rosaceae Βερσθοθηά κέζα Φεβροσαρίοσ-ηέιε 76 Prunus domestica Rosaceae Γαλαζθεληά ηέιε Φεβροσαρίοσ-ηέιε 77 Punica granatum Punicaceae Ροδηά κέζα - ηέιε Ιοσλίοσ 78 Pyrus communis Rosaceae Αγρηοατιαδηά 79 Pyrus malus Rosaceae Μειηά αρτές -αρτές 80 Ranunculus sp. Ranunculacea e Αγρηολεραγθο ύια αρτές - ηέιε 81 Reseda alba Resedaceae Ρεδεληάδα 82 Robinia pseudoacacia Fabaceae Αθαθία Άζπρε κέζα - ηέιε
83 Rosmarinus officinalis Labiaceae Γεληροιίβαλο αρτές επηεκβρίοσ-ηέιε 84 Rubus sp. Rosaceae Βαηοκοσρηά αρτές Ιοσλίοσ-ηέιε Ιοσιίοσ 85 Salvia fruticosa Miller Labiaceae Φαζθόκειο ιεσθό κέζα - κέζα 86 Salvia sp. Labiaceae Φαζθόκειο ή Αιεθαζθηά 87 Salvia verbenaca Labiaceae κέζα Φεβροσαρίοσ-αρτές 88 Satureja cf. threymbra Labiaceae Μειαζρούκπη κέζα -αρτές Ιοσλίοσ 89 Scolymus hispanicus Asteraceae θοιίαληρος κέζα - κέζα 90 cf. Senecio sp. Asteraceae ελέθηο κέζα Νοεκβρίοσ-ηέιε 91 Senecio sp. Asteraceae ελέθηο αρτές Φεβροσαρίοσ- αρτές 92 Sinapis alba Cruciferae Βρούβα ή Λαυάλα κέζα Γεθεκβρίοσ-ηέιε 93 Smyrnium sp. Umbeliflorae Aγρηοζέιηλο 94 Sonchus sp. Asteraceae Εοτός αρτές Ιαλοσαρίοσ -ηέιε 95 Spartium junceum Leguminosae πάρηo αρτές - κέζα 96 Stelaria media Caryophyllace ae ηειάρηα κέζα Φεβροσαρίοσ-αρτές 97 Styrax officinalis Styraceae Αζηύραθας ηέιε - ηέιε 98 Taraxacum officinalis Asteraceae Αγρηοράδηθο κέζα Νοεκβρίοσ-ηέιε Μάηοσ 99 Thymus capitatus Labiaceae Θσκάρη αρτές Ιοσλίοσ-ηέιε Ιοσιίοσ κέζα - αρτές 100 Thymbra capitata Lamiaceae Μειαζρούκπη Ιοσλίοσ 101 Thymeleae hissuta Thymeleaceae Θερόθαια κέζα - κέζα 102 Trifolium nigrescens Leguminosae Σρηθύιιη κφβ 103 Trifolium sp. Leguminosae Σρηθύιιη κηθρό θεθαιφηό 104 Trifolium sp. Leguminosae Σρηθύιιη θίηρηλο 105 Trifolium sp. Leguminosae Σρηθύιιη θεθαιφηό αρτές Φεβροσαρίοσ- Αρτές 106 Verbascum sinuatum Scrophulariace ae Φιώκος αρτές Ιοσλίοσ-κέζα Ιοσιίοσ 107 Vicia sp. Leguminosae Αγρηοβίθος κφβ 108 Vicia sp. Leguminosae Αγρηοβίθος ροδ 109 Vicia sp. Leguminosae Aγρηοβίθος θίηρηλος αρτές Φεβροσαρίοσ-Αρτές 110 Vitex agnus castus Verbanaceae Λσγαρηά αρτές Ιοσλίοσ-ηέιε Ιοσιίοσ
Anthemis arvensis Lamium aplexicaule Anthiscus cerefolium Chrysamthemum coranarum Robinia pseudoacacia Cistus parviflorus Mandragore officinarum Citrus limon Laurus nobilis Calycotome villosa Verbascum sinuatum Paeonia cf. clussi Echium sp. Prunus domestica Reseda alba
Thymelaea hirsute Stelaria media Scolymus hispanicus Mentha sp. Salvia fruticosa Cyclamen neapolitanum Pistacia lentiscus Prunus armeniaca Trifolium nigrescens Satureja cf. Threymbra Αsphodelus sp Orinithogalum dirargens
Lavantula stoechas Thymus sp. Mimosa pudica
1ο Δπιζηημονικό σνέδριο Μελιζζοκομίας - ηροηροθίας Αθήνα, 29 Νοεμβρίοσ 01 Γεκεμβρίοσ 2002 POLLEN GRAIN ATLAS FROM THE HONEY PLANTS OF RHODES Dimou M. 1, Mesanagrenos D. 2, Thrasivoulou A. 1 1 Laboratory of Apiculture-Sericulture, Aristotle University of Thessalonica, mmmsj@hotmail.com 2 Beekeeping Association of Rhodes On the island of Rhodes between September 2001 and August 2002, 110 honey plants were collected, identified and classified according to their flowering time. Slides of their pollen grains were prepared according to Louveaux method (1970), photos from light microscope (HM) were taken through Olympus DP-soft 3.0 software. These were catalogued in a reference book. This collection of pictures of pollen grains from the honey plants of Rhodes will help to determine the botanical and geographical origin of honey in Rhodes. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Huxley A. & William T. (1984), Flowers of Greece and the Aegean, ed. Chatto & Windus, London Louveaux, J.; Maurizo, A.; Vorwohl, G (1978) Methods of melissopalynology. Bee World 59 : 139-157 Πασλίδης Γ. (1988), εκεηώζεηο: Χισξίδα θαη Βιάζηεζε ηεο Διιάδαο, Δξγαζηήξην πζηεκαηηθήο Βνηαληθήο θαη Φπηνγεσγξαθίαο, Σκήκα Βηνινγίαο, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Σζέλλιος Γ., (2000), Μειηζζνθνκηθή Δπηζεώξεζε, (4): 189-192 Η εξγαζία απηή έγηλε ζην πιαίζην ηνπ Καλνληζκνύ Ν1221/97, ρξεκαηνδνηήζεθε δε θαηά 50% από ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη θαηά 50% από Δζληθνύο πόξνπο -11-