ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Ελέγχου των Προϋπολογισμών 11.11.2008 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την ειδική έκθεση αριθ. 3/2008 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου όσον αφορά το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης: σε ποιό βαθμό η παρέμβασή του είναι ταχεία, αποτελεσματική και ευέλικτη; Επιτροπή Ελέγχου των Προϋπολογισμών Εισηγήτρια: Véronique Mathieu DT\752803.doc PE413.941v02-00
Εισαγωγή Το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ιδρύθηκε το 2002 ως απάντηση στις πολύ σημαντικές πλημμύρες που έπληξαν τη Γερμανία, την Αυστρία, την Δημοκρατία της Τσεχίας και τη Γαλλία. Το Ταμείο είχε ως στόχο να "παρέχει μια ταχεία οικονομική ενίσχυση, αποτελεσματική και ευέλικτη σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης που συνδέονται με φυσικές καταστροφές" (σημείο 2). Το εν λόγω ταμείο δεν σχεδιάστηκε για να καλύπτει άμεσα όλες τις δαπάνες που προκύπτουν από μία καταστροφή, αλλά για να αποζημιώσει ένα μέρος των δαπανών που απαιτούνται για την αποκατάσταση της λειτουργίας των ζωτικών υπηρεσιών. Για την περίοδο που καλύπτει το διάστημα μέχρι το τέλος του έτους 2006, το ύψος της ενισχύσεως που χορηγήθηκε από το ταμείο ήταν ανώτερο από ένα δισεκατομμύριο ευρώ για 23 φυσικές καταστροφές (πίνακας 2). Το ταμείο παρεμβαίνει: - (1) όταν ένα κράτος μέλος ή ένα κράτος που ευρίσκεται σε διαδικασία προσχώρησης πλήττεται από μια φυσική καταστροφή που προκαλεί ζημιές οι οποίες εκτιμούνται ότι υπερβαίνουν το 0,6% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος ή ποσό που υπερβαίνει τα τρία δισεκατομμύρια ευρώ εάν το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της χώρας που έχει πληγεί υπερβαίνει τα 500 δισεκατομμύρια ευρώ - (2) όταν ένα κράτος μέλος ή ένα κράτος που ευρίσκεται σε διαδικασία προσχώρησης πλήττεται επίσης από μια καταστροφή ως "γειτονικό κράτος" - (3) όταν ένα κράτος μέλος ή ένα κράτος που ευρίσκεται σε διαδικασία προσχώρησης πλήττεται από μια περιφερειακή καταστροφή που αφορά το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού της εν λόγω περιφέρειας, και είναι πιθανόν να προκαλέσει βαριές επιπτώσεις μόνιμης διαρκείας στις συνθήκες διαβίωσης καθώς και στην οικονομική σταθερότητα αυτής της περιφέρειας. Το ποσοστό της επιδότησης υπολογίζεται βάσει του συνολικού ποσού των άμεσων ζημιών που έχει υποστεί το κράτος. Σε περίπτωση φυσικής καταστροφής (1), δύο ποσοστά προβλέπονται: όταν οι ζημιές αντιπροσωπεύουν ποσό χαμηλότερο από 3 δισεκατομμύρια ευρώ, το ποσοστό ενίσχυσης είναι 2,5 % όταν οι ζημιές υπερβαίνουν το εν λόγω ποσό το ποσοστό είναι 6%. Για καταστροφές που επηρεάζουν τα γειτονικά κράτη (2) καθώς και για περιφερειακές καταστροφές (3) ισχύει ένα ενιαίο ποσοστό ύψους 2,5 % του συνόλου των άμεσων ζημιών που έχουν καταγραφεί. Ο έλεγχος εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου Ο στόχος του ελέγχου του Συνεδρίου ήταν να αξιολογήσει την ταχύτητα, την αποτελεσματικότητα και την ευελιξία της δημιουργίας και λειτουργίας του Ταμείου από την Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της Επιτροπής. Για το σκοπό αυτό, εξετάστηκε το σύνολο των 41 αιτήσεων ενισχύσεως (εκ των οποίων 23 έχουν εγκριθεί και 18 απορριφθεί) για το χρονικό διάστημα που καλύπτει την έναρξη λειτουργίας του Ταμείου μέχρι το τέλος του 2006. PE413.941v02-00 2/5 DT\752803.doc
Τα συμπεράσματα του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ταχύτητα Το Συνέδριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το Ταμείο δεν παρέχει μια ταχεία απάντηση δεδομένου ότι η μέση καθυστέρηση μεταξύ της στιγμής της καταστροφής και της καταβολής της ενισχύσεως ανέρχεται σε γενικές γραμμές σε περίπου ένα έτος (σημείο 9). Εξάλλου, το Συνέδριο εξηγεί ότι οι καθυστερήσεις δεν αποτελούν συνάρτηση ούτε της κατηγορίας ούτε του τύπου καταστροφής, ούτε της προέλευσης της αιτήσεως. Ο απαιτούμενος χρόνος για τη διάθεση των πιστώσεων εξαρτάται κυρίως από τον όγκο των διοικητικών ρυθμίσεων που εφαρμόζονται στον τομέα, τη δυνατότητα αντίδρασης της Επιτροπής, την ταχύτητα των απαντήσεων των εθνικών αρχών καθώς και από την ποιότητα των δεδομένων που παρέχονται σε κάθε μία από τις αιτήσεις (σημείο 42). Αποτελεσματικότητα Το Συνέδριο εξέτασε τόσο τις διοικητικές διαδικασίες που ισχύουν στην Επιτροπή όσο και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη σε ό,τι αφορά τις προσκλήσεις για υποβολή προσφορών, τη σύναψη συμβάσεων, την παρουσίαση των πληροφοριών και τον έλεγχο όσον αφορά την επιδότηση. Σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη που επωφελούνται από την ενίσχυση, το Συνέδριο καταλήγει ότι "οι απαιτήσεις που επιβάλλονται στα κράτη που επωφελούνται από το εν λόγω Ταμείο είναι λιγότερο περίπλοκες απ' ότι στην περίπτωση άλλων ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σημείο 28). Σε ό,τι αφορά τις διοικητικές διαδικασίες που ισχύουν στην Επιτροπή, δεδομένου ότι το Ταμείο είναι ένα ταμείο αλληλεγγύης και όχι έκτακτης ενίσχυσης, το Συνέδριο εκτιμά ότι οι πέντε φάσεις διοικητικών διαδικασιών ήσαν όλες "απαραίτητες και καμία από αυτές δεν ήταν περιττή" (σημείο 29). Από τη δημιουργία του Ταμείου το 2002, δύο υπάλληλοι ασχολούνται μόνιμα με τη διαχείριση των δραστηριοτήτων αυτού και το Συνέδριο εκτιμά ότι ο μέσος όρος του άμεσου κόστους αυτής της διαχείρισης ανέρχεται σε περίπου 0,06 %, δηλαδή λιγότερο από 0,1 % του ποσού που έχει χορηγηθεί (σημείο 30). Σε γενικές γραμμές, το Συνέδριο διαπιστώνει ότι "η διαχείριση του Ταμείου εκ μέρους της Επιτροπής είναι αποτελεσματική" (σημείο 31). Ευελιξία Η ευελιξία καθορίζεται ως "η ευκολία με την οποία ένα σύστημα μπορεί να προσαρμοστεί για να απαντήσει στα αιτήματα ή σε καταστάσεις άλλες από αυτές για τις οποίες έχει ειδικά σχεδιαστεί" (σημείο 32). Το Ταμείο σχεδιάστηκε για "πολύ σημαντικές καταστροφές", αλλά κατ' εξαίρεση, οι ενισχύσεις αυτού μπορούν επίσης να χορηγηθούν για "περιφερειακές καταστροφές". Ζητήθηκε από την Επιτροπή να εξετάσει παρόμοιες αιτήσεις "με άκρα αυστηρότητα" (άρθρο 2, παράγραφος 2 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2012/2002). DT\752803.doc 3/5 PE413.941v02-00
Το Ελεγκτικό Συνέδριο εξέτασε τη στάση του Ταμείου έναντι των περιφερειακών και ιδιαίτερα σημαντικών καταστροφών από την άποψη της "ίσης μεταχείρισης των αιτήσεων" (σημείο 34). Το Συνέδριο δεν διαπίστωσε καμία περίπτωση όπου το Ταμείο δεν επέδειξε επαρκή ευελιξία στην εξέταση των αιτήσεων ενίσχυσης. Όμως, σημειώνει ότι "η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό του ποσού της επιδότησης για τις αναγνωρισμένες περιφερειακές καταστροφές δεν λαμβάνει υπόψη την ευημερία του κράτους, και ως εκ τούτου είναι πιθανόν να παραβαίνει την αρχή της ισότητας" (σημείο 44). Επίπεδα ικανοποίησης Το Συνέδριο αναφέρει ότι "όλοι οι αιτούντες οι οποίοι απάντησαν στην έρευνα είναι ικανοποιημένοι από τη λειτουργία του Ταμείου" και ότι "από αυτήν την άποψη ο ουσιώδης στόχος του Ταμείου, ο οποίος είναι να επιδείξει αλληλεγγύη έναντι των κρατών μελών που ήσαν θύματα φυσικών καταστροφών, έχει επιτευχθεί" (σημείο 45). Συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου Το Συνέδριο συνιστά η Επιτροπή να χορηγεί στους αιτούντες πλέον λεπτομερείς προσανατολισμούς όσον αφορά τις πληροφορίες που πρέπει να διαβιβαστούν καθώς και συμβουλές σχετικά με τη προσέγγιση την οποία πρέπει να ακολουθήσουν για να υποβάλλουν ταχέως τα αιτήματά τους. Το Συνέδριο ζητά ειδικότερα η Επιτροπή να δημιουργήσει άμεσες επαφές με τον εθνικό οργανισμό που έχει ως αρμοδιότητα να υποβάλει το αίτημα. Τα σχόλια του εισηγητή σας Η ειδική έκθεση προβαίνει σε γενικές γραμμές σε συνολικά θετική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί από την Επιτροπή σε ό,τι αφορά το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκθεση αναφέρει ότι οι κριτικές που έχουν αναφερθεί όσον αφορά την "ταχύτητα" δεν μπορούν να αποδοθούν αποκλειστικά στη διαχείριση του Ταμείου από την Επιτροπή, δεδομένου ότι πολύ συχνά τα προβλήματα συνδέονται με ελλείψεις στην διαχείριση από τα κράτη μέλη, όπως η ποιότητα των πληροφοριών που παρέχονται από τον αιτούντα. Θα πρέπει επίσης να διευκρινίσουμε ότι ήδη το 2005, η Επιτροπή παρουσίασε μια πρόταση αναθεωρημένου κανονισμού που προβλέπει πιο απλά και σαφή κριτήρια για μια πιο ταχεία ενεργοποίηση. Αυτή η πρόταση έτυχε ευνοϊκής υποδοχής από το Κοινοβούλιο 1 αλλά, μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε καμία πρόοδος στο θέμα αυτό εκ μέρους του Συμβουλίου. 1 Βλέπε COD/2005/0033 στην ιστοθέση http://www.europarl.europa.eu/oeil/file.jsp?id=5242592 PE413.941v02-00 4/5 DT\752803.doc
Παράρτημα 1 Άρθρο 2 1. Κατόπιν αιτήσεως ενός κράτους μέλους ή χώρας που συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις προσχώρησης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποκαλούμενου στο εξής "κράτος δικαιούχος", η ενίσχυση του ταμείου μπορεί κυρίως να κινητοποιηθεί, όταν την επικράτεια του κράτους αυτού πλήττει μείζων φυσική καταστροφή με σοβαρές επιπτώσεις για τις συνθήκες διαβίωσης, το φυσικό περιβάλλον ή την οικονομία μιας ή περισσοτέρων περιοχών ή μιας ή περισσοτέρων χωρών. 2. Ως "μείζων καταστροφή" νοείται, κατά την έννοια του παρόντος κανονισμού, κάθε καταστροφή που προκαλεί ζημιές οι οποίες, σε τουλάχιστον ένα από τα ενδιαφερόμενα κράτη, εκτιμώνται είτε σε 3 δισεκατομμύρια ευρώ, σε τιμές 2002, είτε άνω του 0,6 % του ΑΕΕ του εν λόγω κράτους. Κατ' εξαίρεση, γειτονικό κράτος μέλος ή χώρα συμμετέχουσα σε διαπραγματεύσεις προσχώρησης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που επλήγη από την ίδια καταστροφή, μπορεί επίσης να απολαύει ενίσχυσης από το ταμείο. Ωστόσο, υπό εξαιρετικές περιστάσεις, ακόμα και όταν δεν πληρούνται τα ποσοτικά κριτήρια που ορίζονται στο πρώτο εδάφιο, μια περιοχή μπορεί επίσης να απολαύει ενίσχυσης από το ταμείο, εφόσον η εν λόγω περιοχή επλήγη από τεράστια καταστροφή, ιδίως φυσική, που έπληξε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της και είχε σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις για τις συνθήκες διαβίωσης και για την οικονομική σταθερότητα της περιοχής. Η πλήρης ετήσια ενίσχυση, δυνάμει του παρόντος εδαφίου, περιορίζεται, κατ' ανώτατο όριο, στο 7,5 % του ετήσιου διαθέσιμου ποσού του ταμείου. Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στις απομακρυσμένες ή απομονωμένες περιοχές, όπως οι νησιωτικές και οι εξόχως απόμακρες, όπως ορίζονται στο άρθρο 299 παράγραφος 2 της συνθήκης. Η Επιτροπή εξετάζει με άκρα αυστηρότητα τις αιτήσεις που τις υποβάλλονται δυνάμει του παρόντος εδαφίου. DT\752803.doc 5/5 PE413.941v02-00