ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Προϋπολογισμών 1.3.2010 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την ειδική έκθεση αριθ. 17/2009 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με ενέργειες συγχρηματοδοτούμενες από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης των γυναικών Επιτροπή Προϋπολογισμών Εισηγητής: Derek Vaughan DT\806908.doc PE439.336v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
1- Γενικό πλαίσιο Η αρχή των ίσων ευκαιριών ανδρών και γυναικών την αγορά εργασίας αποτελεί στόχο της Κοινότητας σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης, με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 2081/93 του Συμβουλίου και διάφορες ανακοινώσεις και εκθέσεις της Επιτροπής. 1 Η ισότητα των φύλων σημαίνει ίσες ευκαιρίες συμμετοχής και εκπροσώπησης τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών στην οικονομία, στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή, καθώς και στον αστικό βίο. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Επιτροπής, εξακολουθούν να υπάρχουν χάσματα μεταξύ των δύο φύλων, ιδίως όσον αφορά τα ποσοστά απασχόλησης και τις αποδοχές, τον διαχωρισμό κατά τομέα και επάγγελμα και τα ποσοστά εκπροσώπησης των γυναικών σε διοικητικές θέσεις. Ωστόσο, μεταξύ 2001 και 2007 το χάσμα αυτό μειώθηκε στην πλειονότητα των 27 χωρών της ΕΕ. Η ανωτέρω έκθεση πραγματεύεται τις ενέργειες που συγχρηματοδότησε το ΕΚΤ στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης των γυναικών κατά την περίοδο προγραμματισμού 2000-06. Για την εν λόγω περίοδο προγραμματισμού, 4 δισεκατομμύρια ευρώ από τα κονδύλια του ΕΚΤ προορίζονταν για «θετικές ενέργειες στην αγορά εργασίας υπέρ των γυναικών», ενώ στην περίοδο προγραμματισμού 2007-13 ο προϋπολογισμός μειώθηκε σημαντικά. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να εφαρμόζουν εθνικά ή περιφερειακά προγράμματα ή ενέργειες χωρίς συγχρηματοδότηση από την ΕΕ. Η αξιοποίηση των κονδυλίων του ΕΚΤ συνδύασε συγκεκριμένες ενέργειες με τη λεγόμενη «ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου» σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές με δυνητικό άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στην αγορά εργασίας. Αυτές οι συγκεκριμένες ενέργειες αφορούν τις προοπτικές σταδιοδρομίας των γυναικών, την πρόσβασή τους σε νέες δυνατότητες απασχόλησης, τη δημιουργία επιχειρήσεων και τη μείωση των κάθετων και οριζόντιων διαχωρισμών. Προϋπόθεση για τη χορήγηση των κονδυλίων είναι η εκ των προτέρων αξιολόγηση των δυνατών και αδύνατων σημείων του κράτους μέλους, της περιφέρειας ή του τομέα, κατά περίπτωση. Τα επιμέρους έργα που προτάθηκαν από τους αναδόχους εγκρίθηκαν από τις αρμόδιες αρχές ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε πληροφορίες παρακολούθησης σχετικά με την πρόοδο των έργων. Επομένως, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα κοινοτικά κονδύλια χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Η ενδιάμεση αξιολόγηση της περιόδου προγραμματισμού 2000-06 εξετάζει τα εξής: εάν η στρατηγική εξακολουθεί να είναι η ενδεδειγμένη τον ποσοτικό προσδιορισμό των στόχων 1 - Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 2081/93 του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2052/88 - Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στα έγγραφα προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων για το 2000-2006, COM(2002) 748 τελικό της 20.12.2002 - Η τελευταία έκθεση (COM(2008) 10 τελικό) της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών έχει ημερομηνία 23.1.2008. PE439.336v01-00 2/7 DT\806908.doc
την αποδοτικότητα, αποτελεσματικότητα και τον ενδεχόμενο αντίκτυπο την ποιότητα των μηχανισμών υλοποίησης και παρακολούθησης. Επιπλέον, οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις της Κοινότητας υπόκεινται σε εκ των υστέρων αξιολόγηση η οποία διενεργείται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, με ευθύνη της Επιτροπής, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις διαχειριστικές αρχές. 2 - Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου Βασικός στόχος του ελέγχου του Συνεδρίου ήταν να καθορίσει κατά πόσον οι συγχρηματοδοτούμενες από το ΕΚΤ ενέργειες επαγγελματικής κατάρτισης για γυναίκες είχαν επιλεγεί βάσει σαφούς ανάλυσης των προτεραιοτήτων στην αγορά εργασίας και κατά πόσον οι ενέργειες αυτές είχαν επιτύχει τους στόχους τους. Ο έλεγχος βασίστηκε σε πέντε προγράμματα συνολικά τα οποία αντιστοιχούν σε ποσοστό 76% της δαπάνης της ΕΕ των 25: Σαξονία-Άνχαλτ (Γερμανία), Ανδαλουσία (Ισπανία), Σκοτία (Ηνωμένο Βασίλειο) και Λομβαρδία (Ιταλία), ενώ για τη Γαλλία επελέγη η περιφέρεια Ιλ-ντε-Φρανς. Για την περίοδο προγραμματισμού 2000-06, το 75% των «θετικών ενεργειών στην αγορά εργασίας υπέρ των γυναικών» που υλοποιήθηκαν ήταν ειδικές ενέργειες στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης. Τα προαναφερόμενα προγράμματα περιλάμβαναν κονδύλια χρηματοδότησης ειδικού προορισμού ύψους 490 εκατομμυρίων ευρώ, ήτοι 12% των συνολικών δαπανών για τις «θετικές ενέργειες στην αγορά εργασίας υπέρ των γυναικών». Από το ποσό αυτό, 380 εκατομμύρια ευρώ περίπου διατέθηκαν για ενέργειες επαγγελματικής κατάρτισης. Επίσης, το Συνέδριο έλεγξε οκτώ έργα ανά χώρα χρηματοδοτούμενα στο πλαίσιο του ίδιου μέτρου. 3- Πορίσματα του Ελεγκτικού Συνεδρίου Το Συνέδριο κατέληξε σε δύο βασικά συμπεράσματα, ιδίως σχετικά με: τα κριτήρια επιλογής για τις ενέργειες επαγγελματικής κατάρτισης για γυναίκες Έτσι, ο καθορισμός τόσο της κατάρτισης ως προτεραιότητας όσο και των προς επίτευξη στόχων μέσω της κατάρτισης βασίστηκε στην εκ των προτέρων αξιολόγηση (κανονισμός (EΚ) αριθ. 1260/1999). Ο έλεγχος του Συμβουλίου εξέτασε κατά πόσο πραγματοποιήθηκε ανάλυση των διαφόρων αγορών εργασίας σε επίπεδο κράτους μέλους καθώς και τα κριτήρια επιλογής τόσο των έργων όσο και των συμμετεχόντων. Κατά συνέπεια, δεν υπήρχε σαφής σύνδεση μεταξύ των αποτελεσμάτων της ανάλυσης και των στόχων κατάρτισης (π.χ. η περίπτωση της Λομβαρδίας και του γαλλικού προγράμματος σε σύγκριση με το πρόγραμμα Σαξονία-Άνχαλτ). Επιπλέον, σε τρία από τα πέντε ελεγχθέντα προγράμματα, υπήρχε ελάχιστη διαφοροποίηση μεταξύ των ενεργειών κατάρτισης που προορίζονταν αποκλειστικά για γυναίκες και αυτών DT\806908.doc 3/7 PE439.336v01-00
που ήταν ανοιχτές τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Ένας από τους κύριους στόχους των μέτρων ήταν η προώθηση των γυναικών σε τομείς όπου ιστορικά υποεκπροσωπούνται. Σημειώνεται επίσης ότι τα κριτήρια επιλογής δεν διασφάλιζαν την κατάλληλη αντιμετώπιση των ζητημάτων που προέκυψαν από την ανάλυση της αγοράς εργασίας, ούτε παρείχαν στέρεα βάση για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος. Για παράδειγμα, στο πρόγραμμα της Ανδαλουσίας, τα κριτήρια επιλογής δεν εκπληρώθηκαν όσον αφορά τη δέσμευση για πρόσληψη του ατόμου που παρακολούθησε την κατάρτιση, την ένταξη εντατικής πρακτικής άσκησης σε επιχειρήσεις και το ποσοστό απασχόλησης των συμμετασχόντων σε προηγούμενα μαθήματα. ο ρόλος των πληροφοριών παρακολούθησης στην αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων Οι δείκτες των υλοποιήσεων, των αποτελεσμάτων και του αντικτύπου χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση των ενεργειών στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης. Επιπλέον, το Συνέδριο εξέτασε την καταλληλότητα, την αξιοπιστία και τη διαθεσιμότητα των εν λόγω δεικτών. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω, διαπιστώθηκαν οι εξής ανεπάρκειες όσον αφορά τα υποκείμενα δεδομένα, ιδίως ως προς τον ελλιπή τους χαρακτήρα, την ερμηνεία τους και τις διαφορές. Ο έλεγχος ανέδειξε την απουσία στοχοθέτησης και ποσοτικού προσδιορισμού αυτών των στόχων (ιδίως στο πρόγραμμα της Σκοτίας). Πρέπει να τονιστεί ότι κατά τη διάρκεια του ελέγχου, παρατηρήθηκε ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων η διαχειριστική αρχή και ο φορέας ελέγχου δεν πραγματοποίησαν καμία αξιολόγηση των δεδομένων παρακολούθησης που διαβίβασαν οι ανάδοχοι. Συμπερασματικά, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των συγχρηματοδοτούμενων ενεργειών κατάρτισης δυσχεράνθηκε λόγω ανεπαρκειών όσον αφορά τους δείκτες, τους επιμέρους στόχους, καθώς και λόγω προβλημάτων αξιοπιστίας των δεδομένων. 4- Συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου Με τον έλεγχο των ενεργειών που συγχρηματοδοτήθηκαν από το ΕΚΤ στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης για γυναίκες για την περίοδο 2000-06 αποκαλύφθηκαν ορισμένες αδυναμίες στη θέσπιση των μέτρων, στην επιλογή των έργων και στην παρακολούθηση των επιδόσεων. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ενέργειες κατάρτισης που περιλαμβάνονταν στα ελεγχθέντα προγράμματα δεν δημιουργήθηκαν ως άμεση ανταπόκριση σε ανάλυση των απαιτήσεων της αγοράς εργασίας και τα προταθέντα μέτρα άφηναν υπερβολικά μεγάλο περιθώριο κινήσεων. Επιπλέον, ορισμένα έργα εξακολουθούσαν να εστιάζουν στην κατάρτιση σε παραδοσιακά γυναικεία επαγγέλματα. Ούτε οι αρχές υλοποίησης στα κράτη μέλη ούτε η Επιτροπή ήταν σε θέση να αξιολογήσουν κατά πόσον επετεύχθησαν οι επιδιωκόμενοι στόχοι χάρη στα συγκεκριμένα μέτρα. PE439.336v01-00 4/7 DT\806908.doc
Συμπερασματικά, το Συνέδριο συνέστησε τα μελλοντικά επιχειρησιακά προγράμματα να επικεντρώνονται στον τύπο της κατάρτισης βάσει των ελλείψεων σε συγκεκριμένες δεξιότητες στην αγορά εργασίας και σε μια ικανοποιητικά σχεδιασμένη και ορθά εφαρμοζόμενη διαδικασία επιλογής έργων. 5- Απαντήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η κατάσταση στα πέντε κράτη μέλη που υποβλήθηκαν σε έλεγχο ήταν διαφορετική από την άποψη των κριτηρίων επιλογής έργων καθώς και από την άποψη των ιδιαίτερων αναγκών κάθε χώρας, πάντα σε σύνδεση με τη στρατηγική της Λισαβόνας. Η Επιτροπή δρομολόγησε μελέτη για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πληροφοριών που παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της υλοποίησης παράλληλα με την εκ των υστέρων αξιολόγηση των προγραμμάτων της περιόδου 2000-2006. Στα προγράμματα της περιόδου 2007-2013 έχουν ήδη ενσωματωθεί συμφωνημένοι δείκτες, τους οποίους παρακολουθεί στενά η Επιτροπή σε συνεργασία με κάθε κράτος μέλος. Οι δραστηριότητες που επιλέχθηκαν για αυτόν τον έλεγχο εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο των πολιτικών για την ισότητα στα κράτη μέλη και τις περιφέρειές τους. Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι τα προγράμματα του ΕΚΤ πρέπει να εξετάζονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διότι οι συγκεκριμένες ενέργειες που υποβλήθηκαν σε έλεγχο συμπληρώνουν άλλες ενέργειες υπέρ των ίσων ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες στην αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης των διαρθρωτικών ταμείων για την περίοδο 2000-2006, η Επιτροπή εξέδωσε έγγραφο μεθοδολογίας στο οποίο παρέχονται κατευθύνσεις σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης και το περιεχόμενο της ενδιάμεσης αξιολόγησης. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν θεωρεί ότι μοναδικός λόγος για την πραγματοποίηση ενεργειών κατάρτισης είναι οι ανάγκες της αγοράς εργασίας. Απεναντίας, η κατάρτιση μπορεί να έχει διάφορους αντικειμενικούς στόχους: τη βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζομένων, ώστε να είναι σε θέση να διατηρήσουν τη θέση εργασίας τους τον επαναπροσανατολισμό των εργαζομένων σε νέες θέσεις εργασίας προτού καταστούν υπεράριθμοι και την απόκτηση νέων δεξιοτήτων με σκοπό τη βελτίωση της απασχολησιμότητάς τους. Παρά το γεγονός ότι στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος (ένα συνεκτικό σύνολο προτεραιοτήτων που εκπονείται σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο σε ένα κράτος μέλος και εγκρίνεται από την Επιτροπή) δεν υπήρχε πάντοτε εξειδικευμένη ανάλυση της αγοράς εργασίας, οι δραστηριότητες που αφορούσαν την ισότητα των φύλων βασίζονταν πάντοτε σε εθνικά και κοινοτικά έγγραφα πολιτικής. Η Επιτροπή ελέγχει κατά πόσο οι ενέργειες επιτυγχάνουν τους στόχους τους βάσει του συνόλου των πληροφοριών που λαμβάνει. Όσον αφορά την αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνονται, στο πλαίσιο της κοινής διαχείρισης των διαρθρωτικών ταμείων η παροχή ακριβών και αξιόπιστων πληροφοριών, ιδίως αναφορικά με δείκτες και στόχους, αποτελεί κυρίως ευθύνη των κρατών μελών. Η ετήσια έκθεση υλοποίησης για το 2006 περιείχε τα πλέον πρόσφατα στοιχεία για τους DT\806908.doc 5/7 PE439.336v01-00
δείκτες που ήταν διαθέσιμα κατά την αποστολή ελέγχου του Συνεδρίου. Η Επιτροπή έχει ζητήσει πληροφορίες από τις αρχές του προγράμματος. Μετά την ενδιάμεση αξιολόγηση που επικεντρώθηκε σε συστήματα υλοποίησης του προγράμματος, ζητήθηκε από τις διαχειριστικές αρχές να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της ποιότητας των υποβαλλόμενων στοιχείων. Η διαδικασία αυτή βρισκόταν σε εξέλιξη όταν πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος. Τα μαθήματα κατάρτισης περιλαμβάνουν επιμέρους συνιστώσες ειδικού (Λομβαρδία) και γενικότερου (Ανδαλουσία) χαρακτήρα που αυξάνουν την εν γένει απασχολησιμότητα των καταρτιζομένων. Το ποσοστό της κάθε συνιστώσας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εκάστοτε συνθήκες. Η σύσταση του Συνεδρίου συνάδει με τις βασικές αρχές που εφαρμόζει η Επιτροπή για τα προγράμματα της περιόδου 2007-2013, για τα οποία ο σχεδιασμός διαφανών κριτηρίων επιλογής και η ποιότητα των δεικτών είναι κρίσιμες παράμετροι. Επίσης, η παρακολούθηση της υλοποίησης των προγραμμάτων της περιόδου 2007-2013 θα βελτιωθεί, μεταξύ άλλων, μέσω της χρήσης συμφωνημένων δεικτών και του νέου πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης SFC-2007. 6- Σχόλια και συστάσεις του εισηγητή προς συμπερίληψη στο ψήφισμα σχετικά με την απαλλαγή για το οικονομικό έτος 2008 - Επιτροπή 1. Επικροτεί την έκθεση που διενεργήθηκε στην Επιτροπή και σε 5 κράτη μέλη (Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ιταλία), στα οποία αντιστοιχούσε συνολικά το 76% των δαπανών για τις ενέργειες που συγχρηματοδότησε το ΕΚΤ στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης των γυναικών κατά την περίοδο προγραμματισμού 2000-06. Σημειώνει, ωστόσο, ότι η έκθεση αποκαλύπτει ορισμένες αδυναμίες στη θέσπιση των μέτρων και στην επιλογή των έργων που ελέγχθηκαν από το Συνέδριο, και επισημαίνει ορισμένες ελλείψεις όσον αφορά την παρακολούθηση των επιδόσεων των προγραμμάτων. 2. Σημειώνει ότι οι ενέργειες κατάρτισης που περιλαμβάνονταν στα ελεγχθέντα προγράμματα δεν δημιουργήθηκαν ως άμεση ανταπόκριση στις αναλύσεις των απαιτήσεων της αγοράς εργασίας και ότι τα ληφθέντα μέτρα έτειναν να αφήνουν μεγάλο περιθώριο κινήσεων για την υλοποίηση των ενεργειών, χωρίς να εστιάζουν επαρκώς σε συγκεκριμένες ομάδες-στόχους εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι το Συνέδριο δεν έλαβε υπόψη το ευρύτερο θέμα της επανόδου των γυναικών στην αγορά εργασίας ή της βελτίωσης των δεξιοτήτων τους. 3. Κατανοεί ότι τα μελλοντικά επιχειρησιακά προγράμματα πρέπει να καταρτίζονται υπό το πρίσμα των αναλύσεων της αγοράς εργασίας κατά τρόπο ώστε οι ενέργειες κατάρτισης να μπορούν να ανταποκριθούν στην εν λόγω ανάλυση. Ωστόσο, εμμένει στην άποψή του ότι η κατάρτιση για τις γυναίκες πρέπει να αναβαθμίζει τις δεξιότητές τους, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τις ειδικές τους ανάγκες, όπως η ύπαρξη κατάλληλης φροντίδας για τα παιδιά και ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας. Επιπλέον, υποστηρίζει την άποψη ότι πρέπει να καθιερωθεί μια αποτελεσματική διαδικασία επιλογής έργων, προκειμένου να εγκρίνονται τα έργα που θα άρουν τις ανισότητες και είναι καταλληλότερα για την επίλυση των προβλημάτων που επισημαίνονται στην ανάλυση. PE439.336v01-00 6/7 DT\806908.doc
4. Σημειώνει ότι βάσει των τρεχόντων δεικτών, τα κριτήρια επιλογής έργων σε ορισμένα από τα ελεγχθέντα κράτη μέλη δεν ελάμβαναν επαρκώς υπόψη τις αναλύσεις της αγοράς εργασίας ούτε διασφάλιζαν ότι τα επιλεχθέντα έργα συμμορφώνονταν με τους γενικούς στόχους των προγραμμάτων συνιστά στο μέλλον οι δείκτες να επικεντρώνονται περισσότερο στην ισότητα των δύο φύλων, να τίθενται σαφείς στόχοι και να βελτιωθεί η αξιοπιστία των πληροφοριών ώστε οι αξιολογήσεις να διενεργούνται αποτελεσματικά από τις αρχές υλοποίησης, τα κράτη μέλη και την Επιτροπή. 5. Ζητεί από την Επιτροπή να εξακολουθήσει να ελέγχει τον καθορισμό κατάλληλων και ρεαλιστικών δεικτών από τα κράτη μέλη, να διασφαλίζει ότι συλλέγονται αξιόπιστα δεδομένα, κατά τρόπο ώστε να παρέχεται η δυνατότητα διατύπωσης έγκυρων συμπερασμάτων σχετικά με την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα των συγχρηματοδοτούμενων ενεργειών και να ενημερώνεται τακτικά σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται μεριμνώντας ώστε οι υποχρεώσεις που επιβάλλονται στους χρηματοδότες των έργων δεν γίνονται επαχθείς. 6. Δεδομένου του συνεχιζόμενου μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων στην Ευρώπη, καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να προωθεί ενέργειες στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης ειδικά για τις γυναίκες, προκειμένου να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για την άρση αυτής της στρέβλωσης. DT\806908.doc 7/7 PE439.336v01-00