ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ 2002/2172 (COS) 30 Ιανουαρίου 2003 ΣΧΕ ΙΟ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος, ηµόσιας Υγείας και Πολιτικής των Καταναλωτών σχετικά µε µια θεµατική στρατηγική για την προστασία του εδάφους (COM(2002) 179 - C5-2002/0328-2002/2172(COS) Συντάκτρια γνωµοδότησης: Danielle Auroi PA\445567.doc PE 307.273
PE 307.273 2/6 PA\445567.doc
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Κατά τη συνεδρίασή της στις 11 Σεπτεµβρίου 2002, η Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου όρισε συντάκτρια γνωµοδότησης την Danielle Auroi. Κατά τη συνεδρίασή της/τις συνεδριάσεις της στις..., η επιτροπή εξέτασε το σχέδιο γνωµοδότησης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση, η επιτροπή ενέκρινε τα κατωτέρω συµπεράσµατα µε... ψήφους υπέρ,... ψήφους κατά και... αποχή/ές/οµόφωνα. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές:..., πρόεδρος/ασκών/ασκούσα την προεδρία..., αντιπρόεδρος..., αντιπρόεδρος..., συντάκτης/ρια γνωµοδότησης...,... (αναπλ....),... (αναπλ.... σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού),... και... PA\445567.doc 3/6 PE 307.273
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Ένας από τους στόχους του εγγράφου αυτού της Επιτροπής είναι η προετοιµασία µιας κοινοτικής νοµοθεσίας για την προστασία του εδάφους στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης. Ορισµός και ιδιότητες Το έδαφος είναι η "τροφοδότρια γη" που αποτελείται από πετρώµατα, χώµα και τα αποτελέσµατα της ανθρώπινης παρέµβασης. Το έδαφος διαδραµατίζει ουσιαστικό ρόλο στην παραγωγή βιοµάζας. Έχει ιδιότητες που του επιτρέπουν να µετατρέπει κατά φυσικό, χηµικό και βιολογικό τρόπο τη ροή των στερεών, υγρών και αερίων υλών των οποίων είναι και ο αποδέκτης. Η λειτουργία αυτή καθιστά το έδαφος ένα εξαιρετικό σύστηµα καθαρισµού των απορριµµάτων από τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι τύποι του ευρωπαϊκού εδάφους παρουσιάζουν διαφορές ανάλογα µε τη γεωλογική τους προέλευση και τις κλιµατικές επιδράσεις (ατλαντικό, ηπειρωτικό, µεσογειακό, βόρειο). Οι διαφορές αυτές επιδρούν στους κινδύνους αιολικής διάβρωσης αλάτωσης και αύξησης της οξύτητας. Ο γεωργός επίσης δεν µπορεί να καλλιεργήσει τα εδάφη κατά τον ίδιο τρόπο ανάλογα µε τις κλιµατολογικές συνθήκες. Ορισµένες τεχνικές που είναι αποτελεσµατικές σε µια περιοχή, είναι παράλογες σε µια άλλη: η σε βάθος µηχανοποιηµένη άροση προσφέρεται για τα βαριά εδάφη, είναι όµως καταστροφική για τα εύθραυστα εδάφη µεσογειακού τύπου. Οι τεχνικές καλλιέργειας χωρίς άροση επιτρέπουν τη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου οργανικών ουσιών στην επιφάνεια του εδάφους στις γαίες αυτές µε εύθραυστη δοµή. Οι ορθές πρακτικές όπως η αµειψισπορά ψυχανθών µε πρωτεϊνούχα οι καλλιέργειες χωρίς άροση και η διατήρηση των φρακτών προφυλάσσουν και "αποκαθιστούν" το έδαφος. Η ποιότητα του νερού, του αέρα και της διατροφικής αλυσίδας εξαρτάται από το έδαφος. Το έδαφος έχει ιδιότητες που του επιτρέπουν να διαδραµατίσει πρωταρχικό ρόλο στην πλήρωση του υδροφόρου ορίζοντα και τη ρύθµιση των υδρολογικών καθεστώτων των ροών του ύδατος. Τα εδάφη αποθηκεύουν υπό µορφή οργανικής ύλης το ανθρακικό αέριο της ατµόσφαιρας. Η κατακράτηση αυτή εκ µέρους του εδάφους του διοξειδίου του άνθρακα της ατµόσφαιρας θεωρείται µια πιθανή απάντηση στην άνοδο της θερµοκρασίας. Το έδαφος είναι επίσης γενετικό απόθεµα. Η βιοποικιλότητα στο έδαφος είναι µακράν ανώτερη εκείνης στην επιφάνεια µεταξύ των φυτικών και ζωικών ειδών. Παρά τις ουσιαστικές ιδιότητες που µόλις υπενθυµίσαµε και την ανάγκη προστασίας τους, το έδαφος ουδέποτε απετέλεσε αντικείµενο συγκεκριµένης οδηγίας. ιακυβεύµατα της πρότασης της Επιτροπής Η παρούσα ανακοίνωση της Επιτροπής προετοιµάζει και προηγείται, όπως ελπίζουµε, της εκπόνησης ενός πραγµατικού νοµοθετικού κειµένου. Φαίνεται ότι οι αναφορές του κειµένου πρέπει να ενηµερωθούν σε σχέση µε τις διάφορες διασκέψεις κορυφής της γης. Η επιθυµία PE 307.273 4/6 PA\445567.doc
της Επιτροπής να προβάλλει την ανάγκη αξιολόγησης της ποιότητας των εδαφών προκειµένου να τα προστατεύσει είναι εµφανής στο πνεύµα του υποβληθέντος κειµένου, χωρίς ωστόσο να γίνεται αναφορά στη διάσκεψη κορυφής του Γιοχάνεσµπουργκ. Η αξιολόγηση αυτή, κατά χώρα της ΕΕ, πρέπει να οδηγήσει σε µια συνολική στρατηγική λαµβάνοντας υπόψη τις απειλές παράκτιας και ηπειρωτικής διάβρωσης. Αν και η κακοκαιρία ήταν εξαιρετική τελευταία, οι ζηµιές καταλογίζονται επίσης σε µια σηµαντική τοποθέτηση ζωνών κατοικίας σε περιοχές που παρουσιάζουν κίνδυνο πληµµύρας. Συνέπειες των κακών πρακτικών Οι ακατάλληλες γεωργικές και βιοµηχανικές πρακτικές και η υπερβολική υλοτοµία προκαλούν ή επιβαρύνουν την ερήµωση σε όλες τις ηπείρους. Οι εµπειρογνώµονες ισχυρίζονται ότι το 36-60% των καλλιεργουµένων γαιών είναι υποβαθµισµένο. Τα εδάφη αυτά χάνουν τη γονιµότητά τους, κυρίως εξ αιτίας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων: καταχρηστική άρδευση που προκαλεί αλάτωση των γαιών και συγκέντρωση νατρίου, υπερβολική βόσκηση, υπερβολική χρήση λιπασµάτων και παρασιτοκτόνων. Το ιεθνές Ίδρυµα έρευνας για τις επισιτιστικές πολιτικές αναφέρει ότι οι συνέπειες της υποβάθµισης αυτής στην παραγωγή τροφίµων στις φτωχές χώρες θα είναι δραµατικές πριν από το 2020. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου καλεί την Επιτροπή Περιβάλλοντος, ηµόσιας Υγείας και Πολιτικής των Καταναλωτών, που είναι αρµόδια επί της ουσίας, να συµπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσµατός της τα ακόλουθα στοιχεία: 1. Ζητεί σε πνεύµα συνέπειας µε το πρόγραµµα SOVEUR, να προβεί η Επιτροπή σε έναν έλεγχο µεθοδολογικής και χαρτογραφικής αξιολόγησης του ευρωπαϊκού εδάφους λαµβάνοντας υπόψη την ανάγκη µιας ειδικής προσέγγισης βασιζόµενης σε 3 µεγάλες αρχές: προφύλαξη, πρόβλεψη και πρόληψη. Οι αρχές αυτές, στο πνεύµα του παγκόσµιου χάρτη εδαφών του FAO, πρέπει να οδεύουν προς την κατεύθυνση µιας πρόληψης της διάβρωσης του εδάφους και της ερήµωσης. 2. Ζητεί έναν απολογισµό της κατάστασης των εδαφών της διευρυµένης ΕΕ, καθώς και µια πλήρη καταγραφή των όσων επιδρούν θετικά ή αρνητικά στην κατάσταση αυτή. 3. Ζητεί έναν επαναπροσανατολισµό των γεωργικών τεχνικών(κατάργηση της άροσης σε κατωφέρεια, επαναφορά των καλλιεργειών σε µικρές επιφάνειες, επαναφύτευση των φρακτών, χαντάκια, λόχµες ) και οτιδήποτε ευνοεί τις ορθές πρακτικές περιορίζοντας την παρέµβαση βαρέων µηχανοποιηµένων µέσων. 4. Ζητεί, όπως πρότεινε και η Επιτροπή, να ενσωµατωθούν οι σεβόµενες το περιβάλλον πρακτικές στην αρχή της χορήγησης ενισχύσεων υπό οικολογικούς όρους, προκειµένου να ενθαρρυνθεί η αµειψισπορά και η καλλιέργεια ψυχανθών και PA\445567.doc 5/6 PE 307.273
πρωτεϊνούχων, ακόµη και στις παγωµένες γαίες καλό θα ήταν να καθιερωθεί µια ιδιαίτερη επαγρύπνηση στα µόνιµα λιβάδια ο ρόλος των οποίων είναι ουσιώδης στην αναζωογόνηση της βιοποικιλότητας των εδαφών, αποφεύγοντας τη µετατροπή τους σε αρόσιµες γαίες. 5. Ζητεί, στις ζώνες που απειλούνται από διάβρωση ή διέλευση υδάτων, να εκπονηθούν κανονισµοί που θα περιορίζουν την επιφάνεια των αγροτικών εκτάσεων και των οικοδοµήσιµων ζωνών. 6. Ζητεί την πρόβλεψη ορθών πρακτικών για τον µη γεωργικό πληθυσµό της υπαίθρου, ιδιαίτερα τη λιπασµατοποίηση: δηµιουργία συνεταιριστικού συστήµατος συλλογής απορριµµάτων υπό την ευθύνη ενός γεωργού µε οικονοµικά κίνητρα εξαρτώµενα από οικολογικούς όρους βοήθεια στην εφαρµογή πιλοτικών προγραµµάτων ορθών πρακτικών (π.χ. πρόγραµµα κατά της νιτρορύπανσης). 7. Ζητεί την πρόβλεψη ενός προϋπολογισµού για το έδαφος στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών ιαρθρωτικών Ταµείων. 8. Ζητεί από την Επιτροπή ένα χρονοδιάγραµµα όσον αφορά την εκπόνηση ενός κοινοτικού νοµοθετικού κειµένου για το έδαφος και την προστασία του. 9. Ζητεί να ευνοηθεί και να ενθαρρυνθεί η δηµιουργία ενός δικτύου πληροφοριών για το έδαφος. 10. Θεωρεί αναγκαίο να ληφθεί υπόψη στο πλαίσιο της διεύρυνσης το γεγονός ότι µέχρι πρότινος, οι υποψήφιες χώρες δεν είχαν προβληµατισθεί επί µιας πολιτικής σχετικά µε τη διαχείριση και την προστασία του περιβάλλοντος. PE 307.273 6/6 PA\445567.doc