ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΞΑΡΛΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΙΝΘΑΚΗ Περιεχόμενα Λίγα λόγια για το βιβλίο 15 Πρόλογος 17 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Θεωρητικό υπόβαθρο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Πλάθοντας ταυτότητες επαγγελµατιών εκπαιδευτικών 21 Τι είναι η ταυτότητα και γιατί είναι σηµαντική; 26 Τι είναι η ταυτότητα του ρόλου ενός εκπαιδευτικού; 29 Βιβλιογραφία 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Τεχνικές παρέµβασης προγραµµάτων επαγγελµατικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών 53 Η ενεργητική κατασκευή νοήµατος (sensemaking) και ο κριτικός αναστοχασµός ως µέθοδος κατανόησης του εαυτού στο διδακτικό ρόλο 55 Ερωτήσεις αναστοχασµού 76 Κριτικός αναστοχασµός και µετασχηµατίζουσα µάθηση 80 Κριτικός αναστοχασµός και εκπαίδευση εκπαιδευτικών 94 Πώς πραγµατώνεται η προσέγγιση του εποικοδοµητισµού στις επιµορφωτικές οµάδες; 105 Πώς πραγµατώνεται η µετασχηµατιστική προσέγγιση στην επιµόρφωση ως µαθησιακή κατάσταση; 106 Κατάκτηση του στοχασµού: χρόνος και υποµονή 107 5
ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Τα κύρια αποτελέσµατα των βιωµατικών δραστηριοτήτων και της στοχαστικής πρακτικής στην «Οµάδα ταυτότητας ρόλου του εκπαιδευτικού» 121 Κοινότητες πρακτικής 123 Σχέσεις, ταυτότητα και κοινά ενδιαφέροντα και εφόδια 126 Βιβλιογραφία 128 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Πώς διευκολύνονται οι διαδικασίες προσωπικής και οµαδικής ανάπτυξης µέσω ολιστικών παρεµβάσεων και βιωµατικών ασκήσεων; 137 Τι εννοούµε µε τον όρο «διευκόλυνση» οµάδας; 137 Τι ικανότητες επιδεικνύει ένας διευκολυντής της οµαδικής διαδικασίας; 152 Συµπέρασµα 162 Βιβλιογραφία 163 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Οµάδα, η δύναµη του κύκλου 165 Τα στάδια στη ζωή της Οµάδας 169 Ρόλοι που διαµορφώνονται στην Οµάδα 171 Ο ρόλος του Συντονιστή 174 Ο µικρός και ο µεγάλος κύκλος 176 Ο ρόλος της Οµάδας στην Εκπαίδευση των Ενηλίκων 179 Βιβλιογραφία 184 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Το «Εκπαιδευτικού ράµα», ως πρόσφορη µέθοδος στο σχεδιασµό βιωµατικών εργαστηρίων και θεατροπαιδαγωγικών προγραµµάτων 187 6
ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΞΑΡΛΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΙΝΘΑΚΗ Έννοια και χαρακτήρας του εκπαιδευτικού δράµατος 187 Η εκπαιδευτική σηµασία του Εκπαιδευτικού ράµατος 190 Οι βασικές τεχνικές του Εκπαιδευτικού ράµατος 194 Το εκπαιδευτικό ράµα ως εργαλείο για το σχεδιασµό βιωµατικών, εκπαιδευτικών και θεατροπαιδαγωγικών προγραµµάτων 199 Βιβλιογραφία 202 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ Τα βιωµατικά εργαστήρια ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1 O «Ποιος είσαι; Ποιος είµαι; Ας δώσουµε τα χέρια» 207 ΣΤΟΧΟΙ 207 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 207 ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ ΣΕ ΡΥΘΜΟ 208 ΠΡΟΒΟΛΗ ΒΙΝΤΕΟ 208 ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΥ 208 ΝΕΚΡΗ ΦΥΣΗ 208 ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 209 ΧΕΡΙ ΜΕ ΧΕΡΙ 209 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 209 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 210 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 O «Επί λόγω τιµής» 213 ΣΤΟΧΟΙ 213 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 213 ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΙΑ 213 7
ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 213 ΠΡΟΣ ΟΚΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ 214 ΟΙ ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ 214 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 215 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 215 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 O «Η νοητή πορεία και η σχέση των γονέων µου µε το σχολείο» 219 ΣΤΟΧΟΙ 219 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 219 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΜΟΥ 219 ΤΟ ΧΕΡΑΚΙ ΣΑΣ ΠΑΡΑΚΑΛΩ 220 Ο «ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ» ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΜΟΥ 220 ΑΥΤΟΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 221 ΣΥΜΒΟΛΙΖΩ ΜΕ ΜΙΑ ΚΙΝΗΣΗ 222 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 222 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 222 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 4 O «Στοχασµοί πάνω στο σχολικό χάρτη των γονιών µας» 227 ΣΤΟΧΟΙ 227 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 227 ΑΙΣΘΗΣΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΡΑΣΗ 227 ΟΛΗ Η ΠΟΡΕΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΟ 228 ΙΑ ΡΟΜΟΣ ΜΕ ΤΑ ΣΩΜΑΤΑ 228 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 228 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 229 8
ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΞΑΡΛΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΙΝΘΑΚΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 5 O «άσκαλε, που δίδασκες!» 231 ΣΤΟΧΟΙ 231 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 231 ΧΑΡΑΖΟΝΤΑΣ ΠΟΡΕΙΕΣ 231 ΟΙ ΑΚΤΥΛΟ ΕΙΚΤΟΥΜΕΝΟΙ 232 ΤΟ Α ΙΕΞΟ Ο 232 ΑΣΚΑΛΟΙ ΠΟΥ Ι ΑΣΚΑΝ 232 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ 233 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 233 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 233 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 6 O «Γλυκά και πικρά µαθήµατα» 240 ΣΤΟΧΟΙ 240 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 240 ΟΛΟΦΟΝΟΣ ΚΑΙ ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ 240 ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΑΣ, ΤΩΡΑ!! 241 ΣΚΗΝΙΚΟΣ ΑΥΤΟΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 241 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 242 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 242 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 7 O «Σου γράφω ένα γράµµα..» 245 ΣΤΟΧΟΙ 245 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 245 ΠΡΟΒΟΛΗ ΒΙΝΤΕΟ: WHAT S THIS? 245 ΣΟΥ ΓΡΑΦΩ ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑ 246 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 246 ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥ Ι ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ 247 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 9
ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 8 O «Ελάτε να φάµε! Μαθήµατα γύρω από το τραπέζι» 252 ΣΤΟΧΟΙ 252 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 252 ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ 252 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ 253 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 254 ΜΥΡΩ ΙΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ 254 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 254 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 9 O «Από την αγκαλιά της οικογένειας, στην αγκαλιά του σχολείου» 256 ΣΤΟΧΟΙ 256 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 256 Η ΒΕΝΤΑΛΙΑ 256 ΕΥΤΥΧΩΣ ΥΣΤΥΧΩΣ 256 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 257 ΓΚΟΥΦΗ ΓΚΟΥΦΗ 257 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 258 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 259 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 10 O «Στην αυλή του σχολείου, συναντώ το δάσκαλό µου» 263 ΣΤΟΧΟΙ 263 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 263 ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΥΛΗ 263 ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ 264 10
ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΞΑΡΛΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΙΝΘΑΚΗ ΧΑΛΑΡΩΣΗ 265 ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ 266 ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΣΚΑΛΩΝ ΜΑΣ 267 ΑΣΚΑΛΕ, ΘΕΛΩ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ 267 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 267 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 268 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 11 O «Σου µιλώ - µου µιλάς: Τύποι δράσης και τρόποι αντίδρασης» 272 ΣΤΟΧΟΙ 272 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 272 ΑΜΑΖΟΝΙΟΣ 272 ΤΑ ΣΚΙΤΣΑ 273 ΣΕΝΑΡΙΑ ΚΑΙ ΕΠΕΙΣΟ ΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 274 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 275 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 275 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 12 O «Ασκούµαι να µιλώ αυτο-υποστηρικτικά, µε το Μήνυµα Εγώ» 286 ΣΤΟΧΟΙ 286 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 286 ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ 286 ΤΟ «ΜΗΝΥΜΑ ΕΓΩ» 289 ΑΣΚΟΥΜΑΙ ΝΑ ΜΙΛΑΩ ΑΥΤΟ-ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ 290 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 291 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 291 11
ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13 O «Με τη σχολική µου τσάντα ξανά» 293 ΣΤΟΧΟΙ 293 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 293 ΤΑ «ΣΤΟΛΙ ΙΑ» ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ 293 ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΠΟΡΕΙΑ 294 ΘΥΜΑΜΑΙ ΚΑΠΟΤΕ 294 ΦΤΙΑΧΝΩ ΞΑΝΑ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΥ ΤΣΑΝΤΑ 294 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 294 ΚΛΕΙΣΙΜΟ-ΠΑΓΩΜΕΝΟ ΓΛΥΠΤΟ 295 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 295 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 14 O «Γεµίζω τη σχολική µου τσάντα» 301 ΣΤΟΧΟΙ 301 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 301 ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΝΗΚΕΙ Η ΤΣΑΝΤΑ ΑΥΤΗ; 301 ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 302 Ο ΕΛΕΓΧΟΣ 302 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 302 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 303 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 15 O «Σχέσεις και φιλίες στο σχολείο» 306 ΣΤΟΧΟΙ 306 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 306 ΜΑΖΕΨΕ ΤΟ ΠΕΤΑΜΕΝΟ ΧΑΡΤΑΚΙ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ 306 ΦΤΙΑΧΝΩ ΤΟ ΙΚΟ ΜΟΥ ΧΑΡΤΑΚΙ 307 ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ 307 12
ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ - ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΞΑΡΛΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΙΝΘΑΚΗ ΓΡΑΦΩ ΣΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥ 307 ΕΛΑ ΝΑ ΠΑΙΞΟΥΜΕ ΟΙ ΥΟ ΜΑΣ! 308 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 308 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 308 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 16 O «Εγώ, ο δάσκαλος» 313 ΣΤΟΧΟΙ 313 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 313 ΑΓΑΛΜΑΤΑΚΙΑ ΑΣΚΑΛΩΝ 313 ΣΚΥΤΑΛΟ ΡΟΜΙΑ ΛΕΞΕΩΝ 314 ΤΟ ΕΙ ΩΛΟ ΜΟΥ 314 ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ 314 ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ 315 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 315 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 316 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 17 O «Η αρµατωσιά της πανεπιστηµιακής µου εκπαίδευσης» 320 ΣΤΟΧΟΙ 320 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 320 Η ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ΜΟΥ 320 DEBATE: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΟΥΣ 321 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 321 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 322 13
ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 18 ο «Ελάτε να κλείσουµε τον κύκλο» 325 ΣΤΟΧΟΙ 325 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ 325 ΙΑ ΡΟΜΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΣΤΙΕΣ 325 ΑΥΤΟ ΘΑ ΤΟ ΘΥΜΑΜΑΙ ΠΙΟ ΠΟΛΥ 326 ΑΦΙΕΡΩΝΩ, ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥ Ι ΣΤΗΝ ΟΜΑ Α 326 ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΓΡΑΦΩ 326 ΤΙ ΗΘΕΛΑ ΚΑΙ ΤΙ ΠΗΡΑ; 326 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ 327 ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΚΛΕΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ 328 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 328 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Επίλογος 331 Βιβλιογραφία 336 Βιογραφικά Συγγραφέων 337 14