ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μάθημα: Xειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ Ενότητα: Περιγραφή του ουροποιητικού συστήματος ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Οι νεφροί Οι ουρητήρες Η ουροδόχος κύστη Η ουρήθρα ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Σχηματισμός των ούρων Διατήρηση της φυσιολογικής σύστασης και του όγκου των ούρων Κάθαρση άχρηστων προϊόντων Νεφρικές ορμόνες ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Ρύθμιση της μεταφοράς του νερού & των ηλεκτρολυτών Απέκκριση των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού Εξοικονόμηση θρεπτικών ουσιών Ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας Έκκριση ορμονών για τη ρύθμιση της παραγωγής της αρτηριακής πίεσης, της παραγωγής των ερυθροκυττάρων και του μεταβολισμού του ασβεστίου Σχηματισμός ούρων 1
Συνοπτική περιγραφή του ουροποιητικού συστήματος Kύριες Λειτουργίες: 1. Αποβολή άχρηστων ουσιών από το σώμα (ούρα) 2. Ρύθμιση προσλαμβανόμενων/αποβαλλόμενων υγρών, ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας Όργανα: 2 νεφροί: φιλτράρουν αίμα, παράγουν ούρα 2 Ουρητήρες: μεταφέρουν ούρα από τους νεφρούς στην κύστη Ουροδόχος κύστη: συλλέγει-φυλάσσει ούρα Ουρήθρα: σημείο εξόδου ούρων Στοιχεία ανατομίας του ουροποιητικού συστήματος TΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 2
Ουροποιητικό σύστημα Η θέση των νεφρών στο ανθρώπινο σώμα Oι νεφροί Βρίσκονται στο οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα αλλά έξω από την περιτοναïκή κοιλότητα Βρίσκονται εκατέρωθεν της σπονδυλικής στήλης, μεταξύ Θ12 ως και Ο3, δίπλα στον μείζονα ψοïτη μυ Οι κορυφές των νεφρών προστατεύονται από τα ζεύγη των πλευρών 11, 12 Κλίση: οι άνω πόλοι είναι πιο κοντά στη μέση γραμμή σε σχέση με τους κάτω πόλους Η θέση & το σχήμα των νεφρών Δ. Νεφρός χαμηλότερα από τον Α. (οφειλόμενο στο Δ. Λοβό του ήπατος) ~ 12 cm μήκος Χ 5 cm πλάτος Χ 2.5 cm πάχος Σε σχήμα φασολιού, κοκκινωπά σκούρα όργανα Πύλη των νεφρών Το επίπεδο των νεφρών αλλάζει στη διάρκεια της αναπνοής αλλά και μετά την ούρηση 3
Eξωτερική επιφάνεια του νεφρού οι 3 στοιβάδες του ιστού 1. νεφρική περιτονία (απέξω) αγγίζει το νεφρό στο οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα - ελαστική, στη διάρκεια της αναπνοής επιτρέπει στον νεφρό να κινείται Καλύπτεται από μία στιβάδα λίπους 2. Λιπώδης κάψα (μεσαία στιβάδα) Προστατευτικό στρώμα 3. Νεφρική κάψα (εσωτερική στιβάδα) Στιβάδα από ίνες κολλαγόνου, φραγμός σε τραύμα, λοιμώξεις κ.λπ. Οι αναρτήσεις του νεφρού αποτελούνται από ίνες κολλαγόνου και είναι γεμάτες από το μαλακό στρώμα του λιπώδους ιστού p. 953 Το εσωτερικό μέρος του νεφρού εξωτερικά φλοιός, εσωτερικά μυελός 6-18 κωνικές νεφρικές πυραμίδες Κορυφή του κωνικού τμήματος - νεφρική θηλή προεξέχει μέσα στο νεφρική κοιλότητα νεφρικές στήλες Εξέρχονται από τον φλοιό προς τη νεφρική κοιλότητα ανάμεσα σε παρακείμενες νεφρικές πυραμίδες Σπυρωτή υφή ίδια με την υφή του φλοιού 4
Το εσωτερικό μέρος του νεφρού Ο ουρητήρας όταν εισέρχεται στη νεφρική κοιλότητα, επεκτείνεται και διαμορφώνεται σε χώρο που ονομάζεται νεφρική πύελος Η πύελος διακλαδίζεται σε σχηματισμούς 2-3 μεγάλων καλύκων Κάθε μεγάλος κάλυκας διακλαδίζεται και πάλι σε πάνω από 6-8 δευτερεύοντες κάλυκες Κάθε δευτερεύοντας κάλυκας περιβάλλει τη θηλή μιας νεφρικής πυραμίδας οι σωλήνες που περνούν μέσα από τη θηλή συνδέουν το τοίχωμα του κάλυκα με τα ούρα που παράγονται από τον φλοιό & τον μυελό Τα ούρα διέρχονται μέσα από τους κάλυκες και φθάνουν στους ουρητήρες Ο μοίρες του νεφρού Φλοιώδης μοίρα (έξω) περιέχει: Μαλπιγγιανά σωμάτια Τμήματα εσπειραμένων σωληναρίων Μεγάλα τμήματα από κατιόν και ανιόν σκέλος του νεφρώνων Μυελώδης μοίρα (μέσα) περιέχει: Μέρη από το ανιόν και το κατιόν σκέλος Τις αγκύλες του Henle 5
Αριστερός νεφρός: κάθετη και οριζόντια τομή Αιμάτωση του νεφρού (1 από 3) οι νεφρικές αρτηρίες -που προέρχονται από την κοιλιακή αορτήεισέρχονται στην πύλη των νεφρών και διακλαδίζονται: 1. οι μεσολόβιες αρτηρίες περνούν μέσα από τις νεφρικές στήλες και φθάνουν μέχρι το όριο συνένωσης φλοιού και μυελού 2. Τοξοειδείς αρτηρίες διασχίζει παράλληλα τη βάση των πυραμίδων 3. οι μεσολοβίδιες αρτηρίες κινούνται επάνω στο φλοιό και διακλαδίζονται σε προσαγωγά αρτηρίδια τα περισωληναριακά τριχοειδή αγγεία ενώνονται για να διαμορφώσουν τις μεσολοβίδιες φλέβες, την τοξοειδή φλέβα, τη μεσολόβια φλέβα, τη νεφρική φλέβα η νεφρική φλέβα εξέρχεται από την πύλη των νεφρών και σμίγει με την κοινή λαγόνια φλέβα (IVC) Αιμάτωση του νεφρού (2 από 3) 6
Αιμάτωση του νεφρού (3 από 3) Νεφρώνας =ΝΕΦΡΩΝΑΣ: Δομική μονάδα του νεφρού, ~ 1 εκατομμύριο νεφρώνες ανά νεφρό! Αποτελείται από 1) το μαλπιγγιανό ή νεφρικό σωμάτιο και 2) το ουροφόρο σωληνάριο ΜΑΛΠΙΓΓΙΑΝΟ ΣΩΜΑΤΙΟ-τμήματα: 1. Κάψα του Bowman κάψα με διπλό τοίχωμα-μονόστιβο φολιδωτό επιθήλιο και ανάμεσα στα 2 τοιχώματα του επιθηλίου σχηματίζεται η ουροφόρος κοιλότητα 2. Αγγειώδες σπείραμα (=τριχοειδή αγγεία) ΟΥΡΟΦΟΡΟ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟ-τμήματα 1. Εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο ελικοειδές στο 1 ο τμήμα απλό κυβοειδές επιθήλιο με μικρολάχνες 2. Αγγύλη του Henle τριχοειδής σπείρα λεπτό κατιόν σκέλος, παχύ ανιόν σκέλος 3. Άπω εσπειραμένο σωλάριο - τελευταίο τμήμα-απλό κυβοειδές επιθήλιο - εξειδικευμένη περιοχή παρασπειραματικός μηχανισμός Το άπω εσπειραμένο σωληνάριο εκβάλλει μέσα στο αποχετευτικό σωληνάριο το οποίο εκβάλλει στις θηλές των πυραμίδων του νεφρού και μετά στη νεφρική πύελο Nεφρώνας 7
Πορεία υγρών μέσα στον νεφρώνα Κάψα Bowman s ουροφόρο σωληνάριο εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο ευθύ σωληνάριο που καταδύεται στον μυελόαγκύλη του Henle ανιόν σκέλος Άπω εσπειραμένο σωληνάριο αθροιστικό σωληνάριο Αγγείωση του νεφρώνα Απαρτίζεται από αγγεία: 1. Αγγειώδες σπείραμα - δίκτυο των τριχοειδών αγγείων μέσα στην κάψα Bowman 2. Προσαγωγό αρτηρίδιο διακλαδίζεται σε 50 τριχοειδή και οδηγεί στο αγγειώδες σπείραμα 3. Απαγωγό αρτηρίδιο - μεταφέρει έξω από το αγγειώδες σπείραμα 4. Τριχοειδή αγγεία περισωληναριακά περικυκλώνουν τους σωληνίσκους 5. Αγγεία ορθικά- εξειδικευμένες αγγύλες των αιμοφόρων αγγείων γύρω από την αγγύλη του Henle (παραμυελικοί νεφρώνες) Nεφρώνες: 85% είναι φλοιώδης, 15% είναι στο νεφρικό παρέγχυμα 8
Mαλπιγγιανό ή Νεφρικό σωμάτιο Ουρητήρες (έγχρωμη πυελογραφία) Σωλήνες που μεταφέρουν τα ούρα από την νεφρική πύελο στην ουροδόχο κύστη 20-30 cm μήκος Μυικά τοιχώματα - περισταλτικά κύματα προωθούν τα ούρα στην κύστη Θέση: Όπισθεν του περιτονέου Η πίεση στην κύστη συμπιέζει τον ουρητήρα, αποτρέπει την επιστροφή των ούρων στο νεφρό (φυσιολογική βαλβίδα) - επιτρέπει στα ούρα να ρέουν μέσα στην κύστη Ουροδόχος κύστη Κοίλο μυϊκό όργανο Οπισθοπεριτοναïκά, πίσω από την ηβική σύμφυση Χωρητικότητα ~ 300-400 ml (το μέγιστο 1000 ml) Κενή: μοιάζει με ξεφουσκωμένο μπαλόνι ζαρωμένο Γεμάτη: φαίνεται υπερυψωμένη πάνω από την κοιλιακή κοιλότητα Ανδρες: πίσω από το ορθό και επάνω από τον προστάτη Γυναίκες: κάτω από τη μήτρα και πίσω από τον κόλπο 9
Υποστήριξη της κύστης Ανω επιφάνεια - περιτόναιο μέσος ομφαλικός σύνδεσμος ανω όρια του ομφαλού πλευρικοί ομφαλικοί σύνδεσμοι όρια της κύστης με τον ομφαλό Tα εφαπτόμενα συνδεσμικά στοιχεία στηρίζουν την κύστη στην πύελο και στα ηβικά οστά Τρίγωνο της κύστης: τριγωνική περιοχή που περικλείεται από το σημείο εμφύτευσης των ουρητήρων μέχρι και την έξοδο της ουρήθρας κυστίτιδα φλεγμονή των τοιχωμάτων της κύστης Σημείο εισόδου των ουρητήρων στην κύστη Πλαισιωμένο από στρώματα φολιδωτού επιθηλίου που επιτρέπει τη διάταση του τοιχώματος Στιβάδα παχεία-βλεννογόνος μεμβάνη ίνες ελαστίνης λείος μυς (εξωστήρας μυς) Από μέσα και απέξω επιμήκης Στο μέσον στρογγυλός Η κύστη με συστολή και συσπάσεις αποβάλλει το περιεχόμενο των ούρων στην ουρήθρα Εξωτερικός σφικτήρας - ακούσιος έλεγχος Ουρήθρα Γυναίκες ~ 4 cm μήκος ανοίγει εξωτερικά μεταξύ κλειτορίδας και κόλπου Άνδρες ~ 20 cm μήκος Περνάει μέσα από τον αδένα του προστάτη διαπερνά ουρογεννητικό διάφραγμα Εισέρχεται στο πέος και επεκτείνεται σε όλο του το μήκος ανοίγει στο ουρηθρικό στόμιο 10
Αντανακλαστικό της ούρησης: όταν το περιεχόμενο της κύστης φθάνει σε ~200 ml ούρα διεγείρονται οι τασεο-υποδοχείς Ο νεφρός δέχεται συμπαθητική νεύρωση και κεντρομόλες ίνες από το νωτιαίο μυελό νευρικά κύτταρα με ελαστικές ίνες στα τοιχώματα της κύστης Συνάψεις μυών εκβάλλουν και αυξάνουν τον τόνο της κύστης Χρειάζεται να χαλαρωθεί και ο εσωτερικός και ο εξωτερικός σφικτήρας ο εξωτερικός κάτω από εθελοντικό έλεγχο εάν ο εξωτερικός σφικτήρας δεν χαλαρώνει, ο εσωτερικός σφικτήρας παραμένει κλειστός & οι ελαστικές ίνες χαλαρώνουν και πάλι τα τοιχώματα της κύστης Μόλις ο όγκος των ούρων ξεπεράσει τα 500 ml, λόγω της μεγάλης πίεσης, το αντανακλαστικό της ούρησης θα ανοίξει τον εσωτερικό σφικτήρα Αυτό κάνει αυτόματα χαλάρωση του εξωτερικού σφικτήρα Στοιχεία Φυσιολογίας του ουροποιητικού συστήματος. 11
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 1. Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ Σπειραματική διήθηση & ρυθμός σπειραματικής διήθησης Σωληναριακή επαναρρόφηση Σωληναριακή απέκκριση 2. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ 3. ΚΑΘΑΡΣΗ ΑΧΡΗΣΤΩΝ ΠΡΟЇΟΝΤΩΝ 4. ΝΕΦΡΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Ουροποιητικό σύστημα - σημαντικά σημεία ΤΑ ΝΕΦΡΑ ν Έχουν άριστη αιμάτωση ν Προάγουν τη διύθηση του πλάσματος με την ν αφαίρεση ουσιών από αυτό, και σε μερικές περιπτώσεις, με την προσθήκη ουσιών σε αυτό Εργάζονται με το καρδιαγγειακό σύστημα (και άλλα!) σαν ένα ενιαίο σύστημα Η λειτουργική μονάδα του νεφρού: ο νεφρώνας Στα νεφρά υπάρχουν περι τα 2,5 εκατ. νεφρώνες Κάθε νεφρώνας αποτελείται από 2 δομικά στοιχεία: σωληνάρια (περιέχοντα πρόουρο) Αγγεία (περιέχοντα αίμα) Οι μηχανισμοί με τους οποίους τα νεφρά εκτελούν τις λειτουργίες τους σχετίζονται με τα 2 προαναφερόμενα στοιχεία 12
Αγγειώδες σπείραμα και κάψα του Βowman Το αγγειώδες σπείραμα εκβάλλει μέσα την κάψα του Bowman και μετά μέσα στο εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο. Λειτουργίες των νεφρών Ρύθμιση νερού & ηλεκτρολυτών η πιο σημαντική λειτουργία! Αφαίρεση των αχρήστων μεταβολικών προϊόντων από το αίμα και έκκριση αυτών στα ούρα. Σε νεφρική νόσο, η συγκέντρωση των αποβλήτων είναι σοβαρή, αλλά όχι τόσο σοβαρή όσο η μεγάλη ποσότητα υγρών και η διαταραχή της οξεοβασικής ισορροπίας. Αφαίρεση των ξένων χημικών ουσιών στο αίμα (π.χ. φάρμακα) και έκκριση στα ούρα. Ενδοκρινείς λειτουργίες (παραγωγή π.χ. ρεννίνης, ερυθροποιητίνης, βιταμίνης D) Οι 3 βασικές ουρολογικές λειτουργίες Σπειραματική διήθηση (GFR) Σωληναριακή επαναρρόφηση Σωληναριακή απέκκριση Ο φυσιολογικός GFR φθάνει στα 2 νεφρά 120-125 ml/min & παραμένει σταθερός λόγω της νεφρικής αυτορρύθμισης Η σωληναριακή επαναρρόφηση είναι πολύ υψηλή: ~180 lit/ημέρα=αυξημένη δυνατότητα για να ρυθμιστεί ακριβώς η σύνθεση υγρών/ηλεκτρολυτών (ECF) και να απαλλαχθεί το αίμα από άχρηστες ουσίες 13
Σπειραματική διήθηση Η ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΗΘΗΣΗ είναι μια παθητική διαδικασία κατά την οποία η υδροστατική πίεση αναγκάζει τα υγρά & τις διαλυμένες ουσίες να περάσουν μέσω μιας μεμβράνης. Η ποσότητα του νερού που διηθείται από το αίμα προς την κάψα/min λέγεται ΡΥΘΜΟΣ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΗΘΗΣΗΣ (GFR) Ο GFR επηρρεάζεται από α) το ρυθμό ή τη συνολική επιφάνεια διήθησης, β) τη διαπερατότητα της μεμβράνης & γ) την καθαρή πίεση διήθησης. Το σπείραμα είναι το καλύτερο διηθητικό φίλτρο. Η πίεση του αίματος στο σπείραμα είναι πολύ υψηλότερη & δημιουργεί μεγαλύτερη πίεση διήθησης. Η διήθηση εξαρτάται από την υδροστατική πίεση (=ώθηση) & την ωσμωτική πίεση (=έλξη). Η υδροστατική πίεση ωθεί το νερό & τις διαλυμένες ουσίες να δια-περάσουν τη μεμβράνη. Η υδροστατική πίεση στο σπείραμα περιορίζεται από την ωσμωτική πίεση του σπειράματος (τριχοειδή) & από την υδροστατική πίεση της κάψας (διηθήματος). Η διαφορά πιέσεων καθορίζει την καθαρή πίεση διήθησης Σπειραματική διήθηση & ενδογενείς μηχανισμοί Ο GFR επηρεάζεται από παράγοντες νεφρικής αυτορρύθμισης ως εξής: Αλλαγές της πίεσης του αίματος στη νεφρική αρτηρία ελέγχουν αυτόματα τον αυλό των αρτηριολίων αλλαγές της πίεσης στη νεφρική αρτηρία=αλλαγή της GFR Σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης που ευαισθητοποιείται από τη χαμηλή/υψηλή ροή του διηθήματος.π.χ.αύξηση αγγειοτενσίνης ΙΙ=αύξηση συστηματικής ΑΠ Το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα στο stress προκαλεί αυτόματη ισχυρή συστολή προσαγωγών αρτηριολίων=αναστολή σχηματισμού διηθήματος & ΣΝΣ π.χ.διέγερση παρασπειραματικών κυττάρων=παραγωγή ρενίνης=αύξηση συστηματικής ΑΠ Σωληναριακή Επαναρρόφηση Η σωληναριακή επαναρρόφηση είναι μια διαδικασία (διαεπιθηλιακή) που ξεκινά όταν το διήθημα διέρχεται τα εγγύς σωληνάρια και είναι είτε ενεργητική, είτε παθητική Σε υγιείς οι οργανικές θρεπτικές ουσίες (γλυκόζη, αμινοξέα) επαναρροφώνται πλήρως. Τα σωληνάρια για την επαναρρόφηση του νερού & των ιόντων (ποσότητα, ρυθμός) υπακούουν σε ορμονικά ερεθίσματα Οι ουσίες που ανακτά το σώμα με ενεργητική σωληναριακή επαναρρόφηση μετακινούνται αντίθετα από ηλεκτρικές ή χημικές συγκεντρώσεις. Αυτές είναι: γλυκόζη, αμινοξέα, γαλακτικά, βιταμίνες, ιόντα και η μεταφορά τους εξαρτάται από ATP Στην παθητική σωληναριακή επαναρρόφηση (δηλ., διάχυση, ώσμωση) οι ουσίες μετακινούνται ακολουθώντας τη διαφορά της συγκέντρωσής τους, χωρίς κατανάλωση ενέργειας 14
Σωληναριακή Απέκκριση Είναι η τελική διαδικασία στο σχηματισμό των ούρων. Είναι αντίστροφη επαναρρόφηση Ιόντα υδρογόνου & καλίου, κρεατινίνη, αμμωνία & οργανικά οξέα μετακινούνται από το αίμα (περισωληναριακά τριχοειδή) προς τα σωληνάρια (διήθημα). Δηλ., τα ούρα περιλαμβάνουν ουσίες και από διήθηση και από απέκκριση Πολύ χρήσιμη λειτουργία-για την απόρριψη ουσιών που δεν υπήρχαν στο διήθημα (π.χ.φάρμακα) Είναι διαδικασία με την οποία αποβάλλονται οι ανεπιθύμητες ουσίες και οι οποίες επαναρροφήθηκαν με παθητικό μηχανισμό & απαλλάσσει τον οργανισμό από πλεονάζοντα ιόντα καλίου Αποτελεί καθοριστικό μηχανισμό στη ρύθμιση του PH του αίματος Σύσταση & όγκος των ούρων Η διατήρηση της φυσιολογικής σύστασης & του όγκου των ούρων βασίζεται σε ένα σύστημα ανταλλαγής αντίρροπης ροής. Σε αυτό το σύστημα το νερό ανταλλάσσεται κατά μήκος αυτών των παράλληλων μεμβρανών, ακολουθώντας την κλίση συγκεντρώσεων Όταν το διήθημα εισέρχεται στο εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο, η ωσμωτικότητά του που είναι 300 mosm/kg είναι ουσιαστικά ίδια με αυτή του πλάσματος & του μεσοκυττάριου υγρού του νεφρικού φλοιού Η αγκύλη του Henle ως σύστημα ανταλλαγής αντίρροπης ροής Το υγρό ρέει σε αντίθετες κατευθύνσεις μέσα στους παράλληλους σωλήνες της αγκύλης & μέσα στα ευθέα των λεπτών τριχοειδών που ακολουθούν την αγκύλη Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της αγκύλης όπου συμβαίνει η αντίθετη ροή είναι: 1. Το ανιόν σκέλος της αγκύλης του Henle δραστηριοποιείται ενεργά στην συνμεταφορά ιόντων Na + και CL - έξω από τη σωληναριακή κοιλότητα και προς τον διάμεσο ιστό. Το ανιόν σκέλος είναι αδιαπέραστο από το νερό 2. Το κατιόν σκέλος είναι ελεύθερα διαπερατό στο νερό αλλά σχετικά στεγανό στο ΝαCl. Το νερό που βγαίνει από τον σωλήνα στον διάμεσο χώρο κατευθύνεται προς το αγγειακό αίμα -αγγεία του ορθού-έτσι ώστε οι κλίσεις διατηρούνται και το νερό επιστρέφει στην κυκλοφορία. 15
Σχηματισμός υπερωσμωτικών ούρων Ωσμωγραμμομοριακότητα υγρών κατά μήκος των νεφρώνων 1. Κόκκινο=μη διαβατό από το νερό 2. Μπλε=υψηλή διαβατότητα στο νερό 3. Αρχική συγκέντρωση σωληναριακών υγρών στην αγκύλη του Henle και κατάληξη στα αθροιστικά σωληνάρια. Αραίωση & συμπύκνωση των ούρων Η αραίωση & συμπύκνωση των ούρων καθορίζεται κατά πολύ από τη δράση της αντιδιουρητικής ορμόνης (ADH) H ADH ανοίγει τους πόρους του αθροιστικού σωληναρίου & έτσι αυξημένες ποσότητες νερού μετακινούνται στον μεσοκυττάριο χώρο=επαναρρόφηση μεγάλης ποσότητας νερού & παραγωγή πολύ συμπυκνωμένων ούρων Όταν δεν παράγεται ADH τα ούρα είναι πολύ αραιά Σύσταση ούρων: 95% νερό+5% διαλυμένες ουσίες (ουρία, νάτριο, κάλιο, φωσφόρος, θειικά άλατα, κρεατινίνη, ουρικό οξύ, ασβέστιο, μαγνήσιο, διττανθρακικά) 16
Κάθαρση αχρήστων προϊόντων Οι νεφροί αποβάλλουν υδατοδιαλυτά άχρηστα προϊόντα & άλλες ουσίες από τον οργανισμό. Η διαδικασία αποβολής άχρηστων προϊόντων από τον οργανισμό λέγεται ΝΕΦΡΙΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ & με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στην ικανότητα του νεφρού να καθαρίζει μια δεδομένη ποσότητα πλάσματος από μια συγκεκριμένη ουσία σε δεδομένο χρόνο (λεπτό) Οι νεφροί καθαρίζουν ουρία, κρεατινίνη, ουρικό οξύ, αμμωνία, βακτηριακές τοξίνες & υδατοδιαλυτά φάρμακα Ο έλεγχος νεφρικής κάθαρσης χρησιμοποιείται συχνά για τον προσδιορισμό του ρυθμού σπειραματικής διήθησης Ο ρόλος της ουρίας στα συγκεντρωμένα ούρα Το κύριο συστατικό που εκκρίνεται με τα ούρα είναι η ουρία Η ουρία πολύ χρήσιμη στα συγκεντρωμένα ούρα. Υψηλή - πρωτεϊνική διατροφή = περισσότερη ουρία = περισσότερη συγκέντρωση στα ούρα. Το νεφρικό φίλτρο, επαναρροφά και εκκρίνει ουρία. Η απέκκριση ουρίας αυξάνεται με την αύξηση των αποβαλλόμενων ούρων. Οι νεφροί καθαρίζουν 25-30 γραμ.ουρίας/ημέρα Ανακύκλωση της ουρίας ν ν ν Σε χαμηλά επίπεδα η ουρία είναι χρήσιμη αλλά σε υψηλά επίπεδα είναι τοξική. Ανακύκλωση ουρίας προξενεί η υψηλή συγκέντρωση [ουρίας] μέσα στο μυελό. Αυτό βοηθά στην αύξηση ωσμωτικής κλίσης στην αγκύλη του Henle και έτσι μπορεί το νερό και επαναρροφάται. 17
Νεφρικές ορμόνες ΑΥΤΈΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: BITAMINH D, EΡΥΘΡΟΠΟΙΗΤΙΝΗ & ΑΝΤΙΔΙΟΥΡΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ & είτε ενεργοποιούνται είτε συντίθενται στους νεφρούς : Βιταμίνη D: απαραίτητη για την απορρόφηση ασβεστίου & φωσφόρου από το λεπτό έντερο. Εισέρχεται στον οργανισμό με την τροφή ή δημιουργείται από τη δράση υπεριωδών ακτίνων στο σώμα. Ενεργοποιείται σε 2 στάδια: στο ήπαρ & στους νεφρούς. Το νεφρικό στάδιο διεγείρεται από την παραθορμόνη, η οποία αυξάνεται όταν ελαττώνονται τα επίπεδα του ασβεστίου στο πλάσμα Eρυθροποιητίνη: διεγείρει το μυελό των οστών για ερυθροποίηση, σε απάντηση στην ιστική υποξία. Το ερέθισμα για την παραγωγή της είναι η ελάττωση της παροχής οξυγόνου στα νεφρικά κύτταρα Nατριουρητική ορμόνη: απελευθερώνεται από το δεξιό κόλπο της καρδιάς ο οποίος ενεργοποιείται λόγω αυξημένου όγκου και τάσης (αύξηση εξωκυττάριου όγκου). Η προαναφερόμενη ορμόνη αναστέλλει την έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης, έτσι ώστε τα αθροιστικά σωληνάρια να είναι λιγότερο διαπερατά, ενώ παράγεται μεγαλύτερη ποσότητα αραιών ούρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΟΥΡΩΝ Χρώμα ανοιχτό μέχρι βαθύ κίτρινο, διαυγές Οσμή ιδιάζουσα Ειδικό βάρος 1001-1030 ΡΗ 4,5-8,0 Πρωτεΐνες μη ανιχνεύσιμες Γλυκόζη αρνητική Κετόνες αρνητικές Λευκά αιμοσφαίρια 0-5 ανά οπτικό πεδίο Ερυθρά αιμοσφαίρια 0-5 ανά οπτικό πεδίο Casts αρνητικά ή περιστασιακά Αναφορές ν Princilla Lemone, Karen Burke, Παθολογικη-Χειρουργική Νοσηλευτική, τομ. 4, Ιατρ. Εκδ. Δ. Λαγός, Αθήνα 2004 ν Καμμάs Α. Ανατομική του Ανθρώπου, Εκδ.ίδιος, Αθήνα 1998 ν Χατζημηνά ς Ι. Επίτομος Φυσιολογία Εκδ. Παρισιάνος, Αθήνα 1972 ν Πλέσσας Σ. Φυσιολογία Εκδ. Φάρμακον, Αθήνα 1997 ν ν Martini FH (2006): Βασικές αρχές της ανατομίας & της φυσιολογίας. PEARSON. Κεφάλαιο 26 McKinley & O'Loughlin (2006): Ανθρώπινη ανατομία. McGraw-Hill. Κεφάλαιο 27 18
Σας ευχαριστώ Σας ευχαριστώ 19