Σύγχρονες έρευνες για τον ρόλο των εναλλακτικών βιολογικών υλικών στην ιατροδικαστική και τοξικολογία ΡΑΪΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αν. Καθηγητής
Κλινική Τοξικολογία Βιολογικά Υλικά Αίμα-πλάσμα-ορός (ο χρόνος ανίχνευσης σχετίζεται με το χρόνο ημίσειας ζωής) Αξιολόγηση: σύγκριση με τα θεραπευτικά και τοξικά επίπεδα Ούρα (χρόνος ανίχνευσης συνήθως 1-3 ημέρες μετά την λήψη) Αξιολόγηση: αδυναμία συσχέτισης της συγκέντρωσης μιας ουσίας στα ούρα με τη δόση και τα επίπεδα της στο αίμα Εμέσματα, υγρά πλύσης στομάχου
Ιατροδικαστική Δικαστική Τοξικολογία Βιολογικά Υλικά Αίμα (περιφερικό, καρδιακό) Ούρα Περιεχόμενο στομάχου Ιστοί (ήπαρ, πνεύμονες κλπ) Υδατοειδές Τρίχες Χολή
Σε εκταφές, προχωρημένη σήψη, σκελετοποιημένα ανθρώπινα κατάλοιπα, ειδικές περιπτώσεις Οποιοδήποτε βιολογικό υλικό Οστά Σκελετικοί μύες Μυελός των οστών Προνύμφες Ιστολογικά δείγματα και το μονιμοποιητικό διάλυμα
Μειονεκτήματα εναλλακτικών βιολογικών υλικών Περιορισμένα δεδομένα Προς το παρόν χρήσιμα μόνο για ποιοτική ανίχνευση Τα προσδιοριζόμενα επίπεδα φαρμάκων-ουσιών δεν μπορούν να αξιολογηθούν Απαιτείται για την ανάλυση τους ακριβός επιστημονικός εξοπλισμός και με προτιμότερη τη διαδοχική φασματομετρία (MS/MS)
GC-MS [ΑΕΡΙΑ ΧΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑ ΜΑΖΑΣ ΜΕ ΑΠΛΟ ΤΕΤΡΑΠΟΛΟ (GC-MS)] Αξιοπιστία Ποσοτικοί προσδιορισμοί Ύπαρξη εμπορικών βιβλιοθηκών φασμάτων μαζών Όμως χαμηλή διακριτική ικανότητα
ΥΓΡΗ ΧΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑ ΜΑΖΑΣ ΜΕ ΤΡΙΠΛΟ ΤΕΤΡΑΠΟΛΟ (LC-MS/MS) Αξιοπιστία Ποσοτικοί προσδιορισμοί Μεγαλύτερο εύρος μαζών Ευαισθησία Εκλεκτικότητα
LC-Q-TRAP (Υγρή χρωματογραφία σε συνδυασμό με Τετραπολική Παγίδα Ιόντων) 1. Δυνατότητα MS/MS και MS n (ταυτοποίηση δομής) 2. Μεταβολίτες φαρμάκων, μελέτες δομής πρωτεϊνών
Τρέχουσα σχετική έρευνα στο Εργαστηρίου μας Ολοκληρωθείσα διδακτορική διατριβή, «Ανίχνευση ψυχοτρόπων ουσιών και φαρμάκων σε μη συμβατικά βιολογικά υλικά και μελέτη της σταθερότητας αυτών σε μονιμοποιημένους ιστούς» (Δρ. Ορφανίδης Αμβρόσιος) Τρέχουσα μεταδιδακτορική έρευνα, «Ανάλυση ψυχοτρόπων ουσιών και φαρμάκων σε μη συμβατικά βιολογικά υλικά και μελέτη της σταθερότητας αυτών σε μονιμοποιημένους ιστούς» (Δρ. Ορφανίδης Αμβρόσιος)
Τι έχει επιτευχθεί έως τώρα Ανάπτυξη μεθόδου UHPLC-MS/MS για τον προσδιορισμού ναρκωτικών-φαρμάκων [Μικρός χρόνος ανάλυσης, 17 λεπτά, Ταυτόχρονος προσδιορισμός 84 φαρμάκων/ναρκωτικών (οπιούχα, αλκαλοειδή κόκας, κανναβινοειδή, αμφεταμίνες, βενζοδιαζεπίνες, αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, παραισθησιογόνα, αντιεπιληπτικά, βαρβιτουρικά, κατασταλτικά, νέες ψυχοτρόπες ουσίες] Ανάπτυξη πρωτοκόλλου προκατεργασίας οστών, αίματος, ήπατος, διαλύματος μονιμοποίησης (φορμόλης) Εφαρμογή σε πραγματικά δείγματα (οστά/μυελός των οστών αίμα ήπαρ) & μελέτη σταθερότητας ουσιών σε ιστολογικά δείγματα για 12 μήνες
Ανίχνευση φαρμάκων/ναρκωτικών σε νεκροτομικά δείγματα οστών (από περιστατικά με επιβεβαιωμένο ιστορικό λήψης φαρμάκων - ναρκωτικών) Αριθμός περιστατικών: 7 Ανάλυση σε δείγματα οστών άμεσα μετά το θάνατο Ανάλυση στα ίδια δείγματα οστών μετά από 1 χρόνο ενταφιασμό Αριθμός ανιχνευθέντων φαρμάκων-ναρκωτικών: 11 11
Εφαρμογή σε πραγματικό δείγμα Περιστατικό 1 Νωπό οστό (ng/g) Οστό 1 χρόνο ενταφιασμού (ng/g) Μυελός των οστών 1 χρόνο ενταφιασμού (ng/g) Κοκαΐνη 1.51 ng/g BE 0.25 ng/g Μορφίνη 173 ng/g Κωδεΐνη 34 ng/g Βρωμαζεπάμη 4 ng/g Κοκαΐνη <LOQ BE <LOQ Μορφίνη 19 ng/g Κωδεΐνη 3.8 ng/g - Κοκαΐνη <LOQ BE <LOQ Μορφίνη 6.8 ng/g Κωδεΐνη 5 ng/g Βρωμαζεπάμη 2 ng/g
Εφαρμογή σε πραγματικό περιστατικό Ανθρώπινος σκελετός ανευρέθη σε περιοχή της Β. Ελλάδας Σύμφωνα με τα αρχεία της Ελληνικής Αστυνομίας υπήρχε αγνοούμενος από την ίδια περιοχή: Άρρεν 46 ετών αγνοούμενος από τριμήνου με ιστορικό λήψης φαρμάκων 13
Παρουσίαση πραγματικού περιστατικού 14
Αποτέλεσμα τοξικολογικής ανάλυσης Αλπραζολάμη (XANAX) : 2.2 ng/g οστού Ζολπιδέμη (STILNOX): 5.4 ng/g οστού 15
Μελέτη σταθερότητας φαρμάκων/ναρκωτικών σε ιστολογικά δείγματα Χαρακτηριστική περίπτωση Θάνατος προ ετών θεωρήθηκε ως φυσικός Δεν έγιναν τοξικολογικές εξετάσεις Μεταγενέστερα προέκυψαν όμως ενδείξεις εγκληματικής ενέργειας με εμπλοκή φαρμάκων Μη δυνατότητα εκταφής Διαθέσιμα δείγματα μόνο τα ιστολογικά δείγματα
Μελέτη σταθερότητας φαρμάκων/ναρκωτικών σε ιστολογικά 14 περιστατικά δείγματα για 12 μήνες Χρόνιοι χρήστες ναρκωτικών ουσιών και φαρμάκων Άνδρες, ηλικίας 22-53 ετών Επιβεβαιωμένο ιστορικό χρήσης (αστυνομικές αρχές - ιατροδικαστική & τοξικολογική εξέταση) Λήψη 4 ml αίματος και 10 g ήπατος (νωπό & μονιμοποίηση) 2 g ήπατος νωπό δείγμα, 8 g μονιμοποίηση σε φορμόλη (1 g x 10 ml) συγκέντρωσης 10% v/v
Χρόνιος χρήστης ναρκωτικών ουσιών 32 ετών Περιστατικό Ν ο 10 Θάνατος οφειλόμενος σε λήψη ναρκωτικών Πληροφορίες : λήψη Vulbegal (Φθοριονιτραζεπάμη), Hipnosedon (Φθοριονιτραζεπάμη), Lexotanil (Βρωμαζεπάμη), Stedon (Διαζεπάμη) και ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης 18
Ανιχνευθείσα Ουσία Αποτελέσματα ανάλυσης σε μονιμοποιημένο ήπαρ (περιστατικό Ν ο 10) Ήπαρ (ng) Μον. ήπαρ 1 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μον. ήπαρ 3 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μον. ήπαρ 6 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μον. ήπαρ 12 ος μήνας (ng) Φορμόλη Διαζεπάμη 13392 2263 769 931 1086 666 1471 649 319 Νορδιαζεπάμη 3740 - - - - - - - - Οξαζεπάμη 272 - - - - - - - - Τεμαζεπάμη 550 17 20 - - - - - - 7-ΑΦ 3732 2502 348 253 481 126 588-168 19
Αποτελέσματα ανάλυσης σε μονιμοποιημένο ήπαρ (περιστατικό Ν ο 10) Ανιχνευθείσα Ουσία Ήπαρ (ng) Μον. ήπαρ 1 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μον. ήπαρ 3 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μον. ήπαρ 6 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μον. ήπαρ 12 ος μήνας (ng) Φορμόλη Μορφίνη 2579 - - - - - - - - Παπαβερίνη 1401 261 512 115 664-448 171 Βρωμαζεπάμη 15162 - - - - - - - - Μιρταζαπίνη 127 - - - - - - - - 20
Συμπεράσματα (1) Οστά: ανίχνευση/ποσοτικοποίηση φαρμάκων, ναρκωτικών τουλάχιστον έως και ένα χρόνο μετά το θάνατο Ιστολογικά δείγματα: αρκετές βενζοδιαζεπίνες, αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωσικά ανιχνεύονται τουλάχιστον μέχρι και 1 χρόνο μετά το θάνατο γενικά τα οπιούχα είναι ασταθή - η παπαβερίνη ανιχνεύθηκε μέχρι και 1 χρόνο μετά το θάνατο (δείκτης χρήσης ηρωίνης) επιβεβαίωση λήψης μεθαδόνης μέχρι και ένα χρόνο μετά τον θάνατο 21
Συμπεράσματα (2) Ιστολογικά δείγματα: με την πάροδο του χρόνου οι συγκεντρώσεις των φαρμάκων στον μονιποποημένο ιστό μειώνονται, ενώ στο διάλυμα της φορμόλης συμβαίνει το αντίθετο, τουλάχιστον για τους πρώτους 3 ή 6 μήνες μονιμοποιημένοι ιστοί ήπατος μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τοξικολογική εξέταση τουλάχιστον μέχρι και ένα χρόνο μετά το θάνατο 22
Η έρευνα είναι σε εξέλιξη Όπως και η επεξεργασία των πολλών έως τώρα πειραματικών δεδομένων Εφαρμογή και της νέας τεχνικής LC-Q- TRAP (Υγρή χρωματογραφία σε συνδυασμό με Τετραπολική Παγίδα Ιόντων) για την καλύτερη μελέτη των προϊόντων μετατροπής των φαρμάκων στο διάλυμα μονιμοποίησης