ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Μάθηµα 2ο: Επιχείρηση και Περιβάλλον Ι. ü Γιατί µας ενδιαφέρουν? ü Κριτήρια για την διάκριση των επιχειρήσεων είναι: (α) ο τοµέας της οικονοµίας στον οποίον δραστηριοποιείται (β) η νοµική µορφή (γ) το µέγεθος της επιχείρησης (δ) η σύνθεση των παραγωγικών συντελεστών (ε) η γεωγραφική εξάπλωση 2 1
(α) Κριτήριο: Τοµέας της Οικονοµίας i. Πρωτογενής τοµέας: επιχειρήσεις που ασχολούνται µε την καλλιέργεια γης, την εκµετάλλευση φυσικού πλούτου, π.χ. γεωργικές, κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. ii. Δευτερογενής τοµέας: επιχειρήσεις που µεταποιούν προϊόντα του πρωτογενούς τοµέα σε προϊόντα τελικής κατανάλωσης, π.χ. βιοτεχνίες, βιοµηχανίες. iii. Τριτογενής τοµέας: επιχειρήσεις ασχολούνται µε διάθεση & διανοµή προϊόντων και µε παροχή υπηρεσιών π.χ. Εµπορικές εταιρίες, τράπεζες, ξενοδοχεία. 3 4 (β) Κριτήριο: Νοµική Μορφή I.K.E 2
(β) Κριτήριο: Νοµική Μορφή (συνέχεια) I. Ατοµικές επιχειρήσεις: Ιδρυτής και ιδιοκτήτης είναι ένα µόνο άτοµο, που ασκεί µία επαγγελµατική δραστηριότητα κι έχει την ευθύνη όλων των αποφάσεων και των συνεπειών τους. Η επιχ/ση συνδέεται στενά µε το πρόσωπο του ιδιοκτήτη. II. Εταιρικές επιχειρήσεις: Σύµπραξη τουλάχιστον δύο ατόµων. Διακρίνονται σε: προσωπικές κεφαλαιουχικές 5 i. Προσωπικές Εταιρίες α. Οµόρρυθµη Απαιτούνται τουλάχιστον δύο εταίροι, οι οποίοι προσφέρουν τα προσωπικά τους κεφάλαια, των οποίων το ύψος δεν καθορίζεται από το νόµο, αλλά από τους ίδιους τους εταίρους. Οι όροι συνεργασίας των εταίρων (αρχικό κεφάλαιο, αντικείµενο της δραστηριότητας, κ.λπ.) καθορίζονται στο καταστατικό της εταιρίας. Απεριόριστη ευθύνη των εταίρων: κάθε εταίρος ευθύνεται µε όλη του την περιουσία εταιρική και προσωπική για τις υποχρεώσεις (χρέη) της εταιρίας προς τρίτους. Στη διοίκηση της εταιρίας συµµετέχουν ισότιµα όλοι οι εταίροι, παρά το γεγονός ότι µπορεί να έχουν άνισα µερίδια 6 3
i. Προσωπικές Εταιρίες β. Ετερόρρυθµη Απαρτίζεται από δύο ή περισσότερους εταίρους για τους οποίους ισχύει διαφορετικός βαθµός ευθύνης. Οµόρρυθµοι εταίροι: έχουν την πλήρη και απεριόριστη ευθύνη για τις υποχρεώσεις της εταιρίας Ετερόρρυθµοι εταίροι: ευθύνονται περιορισµένα, δηλ. µόνο ως προς το ύψος των κεφαλαίων που συνεισέφεραν στην εταιρία. Οι οµόρρυθµοι εταίροι έχουν το δικαίωµα διαχείρισης και εκπροσώπησης της εταιρίας, ενώ οι ετερόρρυθµοι εταίροι δεν το έχουν. 7 ii. Κεφαλαιουχικές Εταιρίες α. Ανώνυµη Εταιρία (Α.Ε.) Ιδρύεται από τουλάχιστον δύο άτοµα, τα οποία ευθύνονται για τις υποχρεώσεις της εταιρίας περιορισµένα, δηλαδή µε το χρηµατικό ποσό που έχουν εισφέρει στην εταιρία. Το συνολικό κεφάλαιο της εταιρίας διαιρείται σε µετοχές, οι οποίες αποτελούν τίτλους ιδιοκτησίας. Τα κέρδη των µετόχων προέρχονται: α) από τα κέρδη της Α.Ε. από τα οποία εισπράττουν µέρισµα και β)από την αύξηση της χρηµατιστηριακής τιµής της µετοχής Διοικείται από το Διοικητικό Συµβούλιο, το οποίο εκλέγεται από την ετήσια Γενική Συνέλευση των µετόχων, στην οποία κάθε µέτοχος διαθέτει τόσες ψήφους, όσες είναι οι µετοχές του. 8 4
ii. Κεφαλαιουχικές Εταιρίες (συν.) β. Εταιρία Περιορισµένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε) Ανήκει σε εταίρους, των οποίων η ευθύνη είναι περιορισµένη ως προς το ποσό, που έχουν εισφέρει στην εταιρία. Το συνολικό κεφάλαιο της εταιρίας αποτελείται από ίσα εταιρικά µερίδια, τα οποία µοιράζονται στους εταίρους σύµφωνα µε το ποσό που έχουν προσφέρει. Τα µερίδια αυτά δεν µετατρέπονται σε µετοχές, αλλά µπορούν να µεταβιβασθούν µέσω πώλησης, κληροδοτήµατος ή δωρεάς µε συµβολαιογραφική πράξη. Για την ίδρυσή της Ε.Π.Ε. απαιτείται χαµηλότερο ελάχιστο κεφάλαιο και εφαρµόζονται απλούστερες διαδικασίες διαχείρισης από ότι στην ανώνυµη εταιρία 9 ii. Κεφαλαιουχικές Εταιρίες (συν.) γ. Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία (ΙΚΕ) Όπως στην ΕΠΕ, ανήκει σε εταίρους, των οποίων η ευθύνη είναι περιορισµένη ως προς το ποσό, που έχουν εισφέρει στην εταιρία. Η ευθύνη των εταίρων περιορίζεται στο ποσό της εισφοράς τους στο κεφάλαιο και δεν επεκτείνεται στην ατοµική τους περιουσία. Πέραν από κεφάλαια, οι εταίροι µπορούν να εισφέρουν: περιουσιακά στοιχεία, εργασίας, φερεγγυότητα, τεχνογνωσία. Διαχείριση και εκπροσώπηση: Όργανα της εταιρείας είναι η συνέλευση των εταίρων και ο/οι διαχειριστής/ες. Για την ίδρυσή της Ε.Π.Ε. απαιτείται το χαµηλότερο ελάχιστο κεφάλαιο (1 ) Υπάρχουν και Μονοπρόσωπες (Μ.ΙΚΕ) 10 5
(γ) Κριτήριο: Μέγεθος Σύµφωνα µε την Ε.Ε. : Ως µεσαία επιχείρηση ορίζεται η επιχείρηση η οποία απασχολεί λιγότερους από 250 εργαζοµένους και της οποίας ο κύκλος εργασιών δεν υπερβαίνει τα 50 εκατ. ευρώ ή το σύνολο του ετήσιου ισολογισµού δεν υπερβαίνει τα 43 εκατ. ευρώ. Ως µικρή επιχείρηση ορίζεται η επιχείρηση η οποία απασχολεί λιγότερους από 50 εργαζοµένους και ο κύκλος εργασιών της ή το σύνολο του ετήσιου ισολογισµού δεν υπερβαίνει τα 10 εκατ. ευρώ. Ως πολύ µικρή επιχείρηση ορίζεται η επιχείρηση η οποία απασχολεί λιγότερους από 10 εργαζοµένους και της οποίας ο κύκλος εργασιών ή το σύνολο του ετήσιου ισολογισµού δεν υπερβαίνει τα 2 εκατ. ευρώ. 11 (δ) Κριτήριο: Σύνθεση Παραγωγικών Συντελεστών 12 6
(ε) Κριτήριο: Γεωγραφική Εξάπλωση Ø Εθνικές Επιχειρήσεις: αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους µόνο σε µία χώρα. Ø Πολυεθνικές Επιχειρήσεις: επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε πολλές χώρες του κόσµου. 13 Franchising Ο Θεσµός της Δικαιοχρησίας (Franchising) ü Δικαίωµα χρήσης του ονόµατος προϊόντος ή υπηρεσίας που χορηγείται από τον κάτοχο στο λήπτη, µε αντάλλαγµα ένα ποσοστό επί των πωλήσεων, ενώ επιτρέπει στο δικαιούχο να διατηρεί την ανεξαρτησία του. ü Γνωρίζει µεγάλη ανάπτυξη τελευταία τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ευρώπη (κυρίως επιχειρήσεις λιανικής πώλησης) ü Ποιος διοικεί σε µια εταιρία franchising? 14 7
ΙΙ. Το Περιβάλλον της Επιχείρησης q Οι οικονοµικοί οργανισµοί βρίσκονται µέσα σε ένα περιβάλλον που επηρεάζει τον τρόπο µε τον οποίο αυτοί λειτουργούν q Οι παράγοντες µπορεί να είναι: 1. Εξωτερικοί: Έξω από την επιχείρηση 2. Εσωτερικοί: Μέσα στην επιχείρηση 15 Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης Γενικό (Μάκρο-) Περιβάλλον Έµµεσο Περιβάλλον Κλαδικό ή Άµεσο Περιβάλλον Επιχείρηση 8
Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης Ø H προσαρµογή µιας σύγχρονης επιχείρησης στις µεταβολές του εξωτερικού περιβάλλοντος προϋποθέτει την µελέτη, ανάλυση και αντιµετώπιση των Ø πολιτικών, οικονοµικών κοινωνικών και τεχνολογικών παραγόντων (Μάκρο Περιβάλλον) Ø Ειδικών παραγόντων που επηρεάζουν συγκεκριµένα την εκάστοτε επιχείρηση (Έµµεσο και Άµεσο ή Κλαδικό Περιβάλλον) Ø Οι εξωτερικοί παράγοντες: ü Αλληλοεπηρεάζονται ü είναι δυναµικοί, ü µεταβάλλονται συνεχώς, και ü η διοίκηση πρέπει να προσαρµόζεται σε αυτούς 17 Ι. Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων 18 9
Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης I. Πολιτικό - Νοµοθετικό Περιβάλλον Οι νόµοι που επηρεάζουν γενικά τις επιχ/σεις, τον κλάδο, τον ανταγωνισµό κ.α. Πολιτική της κυβέρνησης απένταντι στη λειτουργία των επιχ/σεων (π.χ αγορανοµικές διατάξεις, ρύθµιση αγορών) Πολιτική σταθερότητα / πολιτικό σύστηµα Εµπορικές συµφωνίες, σχέσεις µε άλλες χώρες II. Οικονοµικό Περιβάλλον Οικονοµική κατάσταση της χώρας (πληθωρισµός, επιτόκια, ανεργία). Φάση στον οικονοµικό κύκλο (ανάπτυξη, ύφεση, κρίση) Βιοτικό επίπεδο χώρας (κατά κεφαλήν ΑΕΠ) Επίπεδα ρευστότητας στην οικονοµία 19 Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης III.Κοινωνικό Περιβάλλον: Δηµογραφική κατάσταση και τάσεις Τάσεις στο εργατικό δυναµικό Τάσεις στις καταναλωτικές προτιµήσεις Τάσεις στον τρόπο ζωής Εργασιακή ηθική & προσωπικές αξίες Σηµασία Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης IV. Τεχνολογικό Περιβάλλον Εξελίξεις στην επιστήµη & τεχνολογία Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) και Επίπεδο Καινοτοµίας στη χώρα Νέες τεχνολογίες στον κλάδο Η επιχείρηση πρέπει να προβλέπει τις εξελίξεις για να προσαρµοστεί πιο έυκολα 20 10
Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης Β. Ειδικό Περιβάλλον q Άµεσο ή Κλαδικό περιβάλλον: v Οι πελάτες καταναλωτές: Οι πελάτες αποκαλούνται αγορά στόχος v Ο ανταγωνισµός επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων από τη διοίκηση µιας επιχείρησης v Προµηθευτές - π.χ. να εξασφαλίζεται σταθερή και σίγουρη προµήθεια πρώτων υλών v Κανάλια Διανοµής: έµποροι που διαθέτουν τα προϊόντα της επιχείρησης (χονδρέµποροι & λιανέµποροι) 21 Το Εξωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης q Έµµεσο περιβάλλον: Ειδικό Περιβάλλον (συνέχεια) v Η οικονοµική κοινότητα (χρηµατοδότες, τράπεζες) v Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (εκτός από µέσο διαφήµισης, λειτουργούν και ως διαµορφωτές γνώµης) v Κράτος & κρατικοί οργανισµοί v Εργατικές ενώσεις και συνδικάτα v Η τοπική κοινωνία και v Οι ειδικές οµάδες πίεσης (πχ. οικολογικές οργανώσεις) 22 11
Το Εσωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης Ø Τα στοιχεία που χρησιµοποιεί η επιχείρηση για την εκπλήρωση των στόχων της ονοµάζονται επιχειρησιακοί πόροι Ø Το εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης αποτελείται από i. χρηµατοοικονοµικούς, ii. φυσικούς, iii.ανθρώπινους, iv. τεχνολογικούς πόρους Ø Αν και αυτοί οι πόροι µοιάζουν µε εκείνους του εξωτερικού περιβάλλοντος υπάρχουν σηµαντικές διαφορές µεταξύ τους. 23 Το Εσωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης i. Χρηµατοδοτικοί Πόροι Παρακρατηθέντα κέρδη: ο φθηνότερος τρόπος για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης της επιχείρησης Δανειακό κεφάλαιο: δάνεια και τόκοι Μετοχικό κεφάλαιο: µετοχές Εύρεση πηγών χρηµατοδότησης και σωστή κατανοµή των κεφαλαίων στις διάφορες λειτουργίες της επιχείρησης. ii. Φυσικοί Πόροι Περιλαµβάνουν τις εγκαταστάσεις, τον εξοπλισµό, το µηχανισµό διανοµής, τα αποθέµατα πρώτων υλών Η διοίκηση εκτιµά περιοδικά τον τρόπο µε τον οποίο αποκτώνται και χρησιµοποιούνται οι φυσικοί πόροι της επιχείρησης προκειµένου να µεγιστοποιήσει τα κέρδη. 24 12
Το Εσωτερικό Περιβάλλον της Επιχείρησης iii. Ανθρώπινοι Πόροι: Τέσσερα κύρια καθήκοντα: Απόκτηση των εργαζοµένων που είναι αναγκαίοι Τοποθέτηση σωστών εργαζοµένων στη σωστή θέση Παροχή κινήτρων για αποτελεσµατική ανθρώπινη απόδοση (αύξηση παραγωγικότητας εργασίας) Υπολογισµός της απόδοσης των εργαζοµένων iv. Τεχνολογικοί Πόροι: Το επίπεδο τεχνολογίας στην επιχείρηση εξαρτάται από: Τους στόχους της επιχείρησης Επίπεδο ικανότητας των ανθρωπίνων πόρων (ζήτηµα µετεκπαίδευσης) 25 Βασικές Λειτουργίες των Επιχειρήσεων Κατά την διάρκεια µετασχηµατισµού των εισροών σε εκροές που λαµβάνει χώρα στα πλαίσια µια επιχείρησης λαµβάνουν χώρα ορισµένες συντονισµένες λειτουργίες χωρίς τις οποίες η επιχείρηση δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει. Η λειτουργία ορίζεται ως µια εξειδικευµένη διαδικασία Πέντε βασικές λειτουργίες των επιχ/σεων: Ø Προµήθειες Ø Παραγωγή Ø Μάρκετινγκ Ø Χρηµατοοικονοµικές Υπηρεσίες Ø Ανθρώπινο Δυναµικό 26 13
Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις κοινωνικής ευθύνης: Ø Προσέγγιση της κοινωνικής υποχρέωσης: οι µόνες υποχρεώσεις της επιχείρησης είναι αυτές που επιβάλλονται από τη σχετική νοµοθεσία. Ø Προσέγγιση κοινωνικής ευθύνης: µια επιχείρηση έχει οικονοµικές & κοινωνικές ευθύνες και υποχρεώσεις. Τα προβλήµατα επιχειρηµατικής ηθικής δηµιουργούνται από τη σύγκρουση των επιχειρηµατικών στόχων και των ηθικών αρχών: Η επιχείρηση έχει την ευθύνη του καλύτερου οικονοµικού αποτελέσµατος και ταυτόχρονα ως µέλος της κοινωνίας έχει και κοινωνικές ευθύνες. Η κοινωνική ευθύνη µιας επιχείρησης εξαρτάρται από την κοινωνική υπευθυνότητα των διοικητικών της στελεχών. 27 Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη v Επιχειρήµατα κατά της κοινωνικής ευθύνης: Ø Ø Ø Ø Η κοινωνική ευθύνη είναι βασική λειτουργία του κράτους. Υπάρχει εγγενής σύγκρουση µεταξύ του τρόπου λειτουργίας µιας επιχείρησης και του τρόπου λειτουργίας των κοινωνικών προγραµµάτων. Βασικός στόχος της επιχείρησης η µεγιστοποίηση των κερδών Το κόστος των κοινωνικών προγραµµάτων θα µετακυλήσει στους τελικούς καταναλωτές µέσω της αύξησης των τιµών. v Επιχειρήµατα υπέρ της κοινωνικής ευθύνης: ü Η κοινωνική ευθύνη είναι ζήτηµα ηθικό. ü Βελτίωση δηµοσίων σχέσεων της επιχείρησης. ü Είναι προς το συµφέρον της επιχείρησης να βελτιώνει την κοινότητα στην οποία είναι εγκατεστηµένη. ü Τα προγράµµατα κοινωνικής ευθύνης εµποδίζουν τα µικρά προβλήµατα να γίνουν µεγάλα. 28 14