Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις

Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις Ενότητα: Ιστορική αναδρομή και υφιστάμενη κατάσταση της διεθνούς παραγωγής Διδάσκων: Δημήτρης Γιακούλας

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής - αρχαιότητα Υπάρχουν ενδείξεις εμπορίου μεταξύ προϊστορικών πολιτισμών. Οργανωμένο διεθνές εμπόριο καταγράφεται από τον 19 ο αιώνα π.χ. με εμπορική αποικία των Ασσύριων στην Καππαδοκία. Η χρήση καμηλών επέτρεψε σε άραβες νομάδες το εμπόριο μπαχαρικών και μεταξιού με την Άπω Ανατολή. Η χρήση των πλοίων ήταν επίσης καταλυτικός παράγοντας για τη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων εμπορευμάτων και πρώτων υλών σε μεγάλες αποστάσεις. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ελέγχου παραγωγικών μονάδων σε άλλες χώρες είναι οι αποικισμοί των αρχαίων ελληνικών πόλεων, οι οποίες σε αναζήτηση πρώτων υλών δημιούργησαν εκτεταμένα δίκτυα συγγενών πόλεων σε πολύ μεγάλες εκτάσεις. Κυρίαρχο ρόλο στις δραστηριότητες αυτές στην αρχαιότητα είχε το (κράτος).

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής 14ος 18ος αιώνας Πολυεθνικές επιχειρήσεις πιο κοντά στη σημερινή τους μορφή συναντούμε από το μεσαίωνα στην Ευρώπη. Τον 14ο αιώνα, με τη μεγάλη ανάπτυξη του εμπορίου στην Ευρώπη Ιταλοί τραπεζίτες όπως η οικογένεια των Medici ιδρύουν περίπου 150 τραπεζικές εταιρίες με διασυνοριακές δραστηριότητες και υποκαταστήματα στο Λονδίνο, την Μπριζ και το Παρίσι. Οι ανακαλύψεις και εξερευνήσεις των νέων χωρών από τον 15ο αιώνα προσέφερε γόνιμο έδαφος για την άσκηση οικονομικών δραστηριοτήτων εκτός της Ευρώπης. Τον 16ο και 17ο αιώνα μεγάλες εμπορικές εταιρίες της Ευρώπης εξαπλώνουν το εμπορικό τους δίκτυο στις αποικίες στην Ασία, (πχ Βρετανική Εταιρία Ανατολικών Ινδιών και Ολλανδική Εταιρία Ανατολικών Ινδιών) οι οποίες εκμεταλλευόταν τους φυσικούς πόρους και ακόμα και το ανθρώπινο δυναμικό των αποικιών.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής 14ος 18ος αιώνας Στα μέσα του 17ου αιώνα παρατηρείται μετανάστευση επιχειρηματιών εντός και εκτός Ευρώπης (Αμερική, Αφρική, Ρωσία) με σκοπό την ίδρυση παραγωγικών μονάδων στο εξωτερικό (γεωργικές εκμεταλλεύσεις), υφαντουργεία, σιδηρουργεία. Οι επιχειρήσεις αυτές είχαν μεγάλο βαθμό αυτονομίας και διατηρούσαν ελάχιστες σχέσεις με τη χώρα προέλευσης του επιχειρηματία και του κεφαλαίου εν γένει. Με την εμφάνιση της βιομηχανικής επανάστασης στις αρχές του 19ου αιώνα που έδωσε ώθηση στη δημιουργία του εργοστασίου ως μορφή οργάνωσης της παραγωγής αλλά και την ιδιοκτησιακή δομή από οικογενειακές σε μετοχικές επιχειρήσεις γεγονός που έδωσε νέα ώθηση στις ΑΞΕ. Η συσσώρευση κεφαλαίου στην Ευρώπη, προκάλεσε σημαντικές εκροές κεφαλαίων από αυτήν προς την Αυστραλία, τον Καναδά και τις Η.Π.Α. Η χώρα με τις μεγαλύτερες επενδύσεις τότε ήταν η Αγγλία, η οποία ήταν η ισχυρότερη οικονομικά δύναμη παγκοσμίως.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής 1870-1914 Αναπτύχθηκε μία μορφή συνεργασίας μέσω συμβολαίων μεταξύ Βρετανικών επιχειρήσεων και εμπορικών (Βρετανικών) οίκων οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι σε υπερπόντιες κτήσεις. Η μορφή αυτή συνεργασίας αναφερόταν στην αντιπροσώπευση των Βρετανικών εταιριών μέσω αυτών των οίκων προκειμένου να προωθήσουν τις εξαγωγές τους στην Ινδία, τη Μαλαισία και την Μπούρμα που ήταν εγκατεστημένες. Μία άλλη μορφή διεθνούς επιχειρηματικότητας ήταν οι λεγόμενες free standing companies με σκοπό τη διοχέτευση των άφθονων βρετανικών (κυρίως) κεφαλαίων σε κάποια κερδοφόρα επιχειρηματική ιδέα στο εξωτερικό. Θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι ήταν μια μορφή εταιριών venture capital. Οι επιχειρήσεις αυτές στην ουσία δεν ασκούσαν καμία οικονομική δραστηριότητα στις χώρες προέλευσης, όπου όμως ήταν εγκατεστημένα τα διοικητικά τους συμβούλια. Υπήρχαν επίσης επενδυτικοί όμιλοι με έδρα κυρίως τη Μ. Βρετανία, οι οποίοι εξέφραζαν οικογενειακά και επιχειρηματικά συμφέροντα ήλεγχαν μεγάλο αριθμό θυγατρικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό Ωστόσο, συνολικά οι ΑΞΕ την περίοδο έως το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ήταν οι εξαιρέσεις στον κανόνα της εξαγωγής κεφαλαίου με τη μορφή των επενδύσεων χαρτοφυλακίου τα οποία επενδύονταν τόσο στις αποικίες όσο και στην ηπειρωτική Ευρώπη, και τη Βόρεια και Νότια Αμερική.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής 1870-1914 Το 1914 το μεγαλύτερο τμήμα των ΑΞΕ αφορούσε στην εκμετάλλευση φυσικών πόρων (περίπου το 55% του παγκόσμιου αποθέματος ΑΞΕ) ενώ ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 15% ήταν τη μεταποίηση. Το υπόλοιπο, ήταν κατανεμημένο στις υπηρεσίες, κυρίως στις σιδηροδρομικές μεταφορές, στις τράπεζες, τις ασφάλειες και τη διακίνηση προϊόντων. Περίπου το μισό απόθεμα ΑΞΕ (45%) είχε ως χώρα προέλευσης τη Βρετανία, ακολουθούσαν οι ΗΠΑ (18,6%), η Γαλλία (12,0), η Γερμανία (10,3%), η Ολλανδία, Ιταλία, Σουηδία και Ελβετία κατείχαν συνολικά το 9,6% και τέλος η Ιαπωνία. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, γνωρίζουμε ότι το 1913 τα 2/3 των Α.Ξ.Ε. κινούνταν προς αναπτυσσόμενες χώρες σε αντίθεση με σήμερα που αποστολείς και δέκτες των Α.Ξ.Ε. είναι ως επί τω πλείστον οι ανεπτυγμένες χώρες. Η χρήση του πετρελαίου ως ορυκτού καυσίμου επεκτείνεται αντικαθιστώντας σταδιακά τα παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα όπως το κάρβουνο. Στις Α.Ξ.Ε. στον πρωτογενή τομέα κυρίαρχο ρόλο πλέον έχει το πετρέλαιο με ευρωπαϊκές και αμερικάνικες επιχειρήσεις του κλάδου να επενδύουν τεράστια ποσά εκτός των συνόρων τους με σκοπό την άντληση αλλά και τη διάθεση πετρελαίου. H κλαδική συγκέντρωση των Α.Ξ.Ε., αντικατόπτριζε τη διάρθρωση της παραγωγής εκείνη την εποχή. Συγκεκριμένα, το 1914, τα παγκόσμια αποθέματα Α.Ξ.Ε. κατανέμονταν κατά 55% σε κλάδους του πρωτογενούς τομέα, κατά 20% σε σιδηροδρόμους, κατά 15% σε κλάδους μεταποίησης και κατά 10% σε κλάδους υπηρεσιών. Οι Α.Ξ.Ε. αναζήτησης αγορών επίσης αναπτύσσονται ραγδαία.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής 1870-1914 Μέχρι το 1914 μια σειρά από επιχειρήσεις είχαν καταστεί πολυεθνικές με τη σύγχρονη έννοια του όρου, εγκαθιδρύοντας θυγατρικές σε διαφορετικές χώρες, αποκτώντας σημαντικό μέγεθος και εξίσου σημαντικά μερίδια αγοράς διεθνώς και αναπτύσσοντας νέες τεχνολογίες και προϊόντα καθώς και μια οργανωτική δομή που προσομοιάζει αρκετά με τα σημερινά δεδομένα. Στις πρώτες αυτές πολυεθνικές περιλαμβάνονται: η αμερικανική Singer (ραπτομηχανές), οι γερμανικές χημικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες BASF, Bayer και Hoechst, οι γερμανικές βιομηχανίες ηλεκτρικών μηχανών Siemens και AEG, οι αμερικανικές General Electric και Westinghouse η σουηδική Ericsson, οι ελβετικές φαρμακευτικές εταιρίες Ciba, Geigy, Sandoz, η ελβετική επίσης εταιρία τροφίμων Nestle, η γαλλική βιομηχανία ύαλου St. Gobain, η αμερικανική εταιρία πετρελαίου Standard Oil, η βρετανική ΒΡ και η αγγλο-ολλανδική Shell, Συνολικά το 1914 υπήρχαν 200 βρετανικές πολυεθνικές, 160 ελβετικές, 51 γερμανικές και 39 αμερικανικές. Οι τομείς δραστηριότητας τους ήταν η μεταποίηση, ενώ των γερμανικών πολυεθνικών εντοπίζονταν στη χημική βιομηχανία.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής μεσοπόλεμος Ακολούθησαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και ενδιάμεσα μία οικονομική κρίση, προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημιά στην παγκόσμια οικονομία. Υπήρξε σημαντική συρρίκνωση της παραγωγής και των διεθνών εμπορικών και κεφαλαιακών ροών καθώς και μία πρωτόγνωρη άνοδος του προστατευτισμού. Οι δασμοί διπλασιάστηκαν σε σχέση με το 1913, ωθώντας την ανάπτυξη των ΑΞΕ προς υποκατάσταση των εξαγωγών παράλληλα όμως παρατηρήθηκε δημιουργία καρτέλ σε ολιγοπωλιακές αγορές που περιόρισαν τον ανταγωνισμό. Η Σοβιετική Ένωση εθνικοποίησε την ξένη ιδιοκτησία Ανεστάλη ο συναλλαγματικός κανόνας χρυσού. Οι Α.Ξ.Ε. συνέχισαν να αυξάνονται δεδομένου ότι χρησιμοποιήθηκαν ως ένα μέσο για να ξεπεραστούν τα εμπόδια στο εμπόριο που ανέκυψαν λόγω της αύξησης του προστατευτισμού. Η Μ. Βρετανία παρέμενε η σημαντικότερη χώρα προέλευσης κατέχοντας ποσοστό 38,9% οι ΗΠΑ εμφάνισαν αύξηση με ποσοστό 27,7% ενώ το ποσοστό της Γερμανίας κατέρρευσε στο 1,3% λόγω του Α παγκοσμίου πολέμου, και η Γαλλία είχε και αυτή μείωση στο 9,5%. Οι αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθούν να είναι οι δημοφιλέστερες χώρες υποδοχής αυξάνοντας το ποσοστό τους, ενώ αύξηση είχε και η Ασία. Καθετοποίηση της παραγωγής και αύξηση των εξαγορών και συγχωνεύσεων σε σχέση με τις νέες (greenfield) ΑΞΕ.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής - μεσοπόλεμος Εκτιμώμενο απόθεμα Α.Ξ.Ε. ανά χώρα προέλευσης (1914-1960).

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής Η περίοδος μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο Μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου, σημειώθηκε ταχύτατη ανάπτυξη των Α.Ξ.Ε. και των πολυεθνικών επιχειρήσεων, συνεχίζοντας την προπολεμική τους τάση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεπέρασαν τη Βρετανία ως κυρίαρχη πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τις ΗΠΑ προέρχονταν τα τρία τέταρτα των νέων ΑΞΕ στην περίοδο από το 1945 έως το 1960. Η περίοδος από την αρχή του σχεδίου Μάρσαλ το 1948 µέχρι τη δημιουργία της ΕΟΚ το 1958 ήταν µια περίοδος έντονης ανάμιξης των ΗΠΑ µέσω κυβερνητικών δανείων και χορηγιών στο εξωτερικό. Η υλοποίηση του Σχεδίου Μάρσαλ ενίσχυσε την είσοδο επιχειρήσεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Οι αμερικανικές ΠΕ βρέθηκαν σε πλεονεκτική θέση, διαθέτοντας τα προϊόντα, την τεχνολογία και την τεχνογνωσία οργάνωσης και μάρκετινγκ στην ευρωπαϊκή αγορά. Από το 1960 και μετά, οι ΑΞΕ άρχισαν να κατευθύνονται με αυξανόμενο ρυθμό προς τις αναπτυγμένες οικονομίες. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία εξάπλωση των ΑΞΕ και των ΠΕ καθώς κάνουν την εμφάνισή τους νέες δραστηριότητες κυρίως στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας ενώ ταυτόχρονα η διεθνοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας γίνεται εντονότερη. Η μεταβολή αυτή στον τόπο εγκατάστασης οφείλεται στην αλλαγή του τύπου των ΑΞΕ που επικρατούσε πριν το Β Παγκόσμιο πόλεμο. Έτσι, από επενδύσεις αναζήτησης φυσικών πόρων οι ΑΞΕ στράφηκαν σε αναζήτηση αγορών, αποτελεσματικότητας και στρατηγικών κεφαλαίων.

Ιστορική αναδρομή της διεθνοποίησης της παραγωγής Η περίοδος μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο Από τη δεκαετία του 1970, οι Η.Π.Α. παύουν να είναι ο μοναδικός παίκτης στη διεθνοποίηση της παραγωγής, αφού σταδιακά εισέρχονται δυναμικά οι πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, και από τη δεκαετία του 1990 η Ιαπωνία. Οι Α.Ξ.Ε. άρχισαν να εκτινάσσονται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το άνοιγμα των οικονομιών των χωρών Κ.Α.Ε., καθώς και των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, φαίνεται να προσέλκυσαν σημαντικές Α.Ξ.Ε. στις περιοχές αυτές. Ακολουθεί μεγάλη κάμψη, η οποία κορυφώθηκε το 2001 και οφείλεται στις κρίσεις που συνέβησαν στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου, στις οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας, κατά την περίοδο 1998-2002. Από το 2004, οι Α.Ξ.Ε. φαίνεται να ανακάμπτουν αυξανόμενες σε επίπεδο διπλάσιο από αυτό της ανόδου της προηγούμενης δεκαετίας. Από το 2007 οι ροές Α.Ξ.Ε. καταποντίζονται, ως συνέπεια της διεθνούς οικονομικής κρίσης, πέφτοντας μέσα σε ένα χρόνο σχεδόν στο μισό. Μείωση δεν παρατηρήθηκε μόνο στις ροές, αλλά και στα αποθέματα (σε μικρότερο βαθμό). Αυτό σημαίνει ότι σημειώθηκε αποεπένδυση, που πιθανώς οφείλεται στην απόσυρση κεφαλαίων από τις θυγατρικές επιχειρήσεις, αλλά και στην μείωση της αξίας των ιδίων κεφαλαίων, λόγω της πτώσης της χρηματιστηριακής τους αξίας.

Πηγή: Κυρκιλής (2002) Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, σελ. 45

1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: UNCTADSTAT 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 Εκροές ΑΞΕ παγκόσμια σε εκ. $ Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και του 2000 παρατηρούνται μεγάλες πτώσεις των ροών οι οποίες συμπίπτουν χρονικά με τις χρηματοοικονομικές κρίσεις. 30000000 Απόθεμα εκροών ΑΞΕ παγκόσμια σε εκ. $ 25000000 20000000 15000000 10000000 5000000 Τα αποθέματα Α.Ξ.Ε. την τελευταία τριακονταετία, σημείωσαν αύξηση από 0,5 τρις $ το 1980, στα 26 τρις $ το 2016. 0

4 Εκροές ΑΞΕ ως % του παγκόσμιου ΑΕΠ 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Οι ροές Α.Ξ.Ε. αυξάνονται ως ποσοστό του παγκόσμιου Α.Ε.Π.

Τα αποθέματα των εκροών των ανεπτυγμένων χωρών φαίνεται να ταυτίζονται με το ύψος των συνολικών παγκόσμιων αποθεμάτων εκροών, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η θεαματική αύξηση των Α.Ξ.Ε., μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980, οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες είναι τόσο χώρες προέλευσης όσο και χώρες δέκτες των Α.Ξ.Ε. Σήμερα (2016), περίπου το 80% του αποθέματος των Α.Ξ.Ε. κατέχεται από τις ανεπτυγμένες χώρες, ενώ ποσοστό περίπου 63% είναι εγκατεστημένο σε αυτές. Όμως, παράλληλα, η θέση των αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία ως χώρες προέλευσης Α.Ξ.Ε., ενισχύθηκε σημαντικά. Παρατηρείται μία αύξηση της συμμετοχής των αναπτυσσόμενων χωρών τόσο ως χώρες προέλευσης με τα αποθέματά τους να διπλασιάζονται τα τελευταία χρόνια φτάνοντας στο 22% όσο ως χώρες εγκατάστασης με τα αποθέματα να φτάνουν το 30%. Όσον αφορά στις χώρες υπό μετάβαση, κατέχουν ένα πολύ μικρό ποσοστό του αποθέματος εισροών Α.Ξ.Ε., κοντά στο 4%.

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Μερίδια αποθεμάτων εκροών Α.Ξ.Ε. ανά ομάδα χωρών Αναπτυσσόμενες οικονομίες Οικονομίες υπό μετάβαση Ανεπτυγμένες οικονομίες 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Μερίδια αποθεμάτων εισροών Α.Ξ.Ε. ανά ομάδα χωρών Πηγή: UNCTADSTAT Αναπτυσσόμενες οικονομίες Οικονομίες υπό μετάβαση Ανεπτυγμένες οικονομίες

5000000 Διεθνής επενδυτική θέση σε εκ. $ 4000000 3000000 2000000 1000000 0-1000000 -2000000-3000000 -4000000 Αναπτυσσόμενες οικονομίες Οικονομίες υπό μετάβαση Ανεπτυγμένες οικονομίες Παρατηρείται μία καθαρή εκροή κεφαλαίου μέσω ΑΞΕ από τις ανεπτυγμένες χώρες προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι διενεργείται μία σχετική αναδιανομή του κεφαλαίου, το οποίο υπό προϋποθέσεις ενδέχεται να ωφελεί οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών.

Αποθέματα Α.Ξ.Ε. το έτος 2016 ανά ομάδα χωρών Εκροές Εισροές Αποθέματα εκροών (εκ. $) Μερίδια αποθεμάτων εκροών % Αποθέματα εισροών (εκ. $) Μερίδια αποθεμάτων εισροών % Ανεπτυγμένες οικονομίες 19.961.557 76,31% 16.917.253 63,29% Αναπτυσσόμενες οικονομίες Οικονομίες υπό μετάβαση 5.808.568 22,20% 9.077.653 33,96% 389.323 1,49% 729.726 2,73% Παγκόσμια 26.159.708 100% 26.728.256 100% Πηγή: UNCTADSTAT

Γεωγραφική Ανάλυση (αποθέματα εκροών) Οι Α.Ξ.Ε. παραδοσιακά προέρχονται από την επονομαζόμενη τριάδα (Ε.Ε, Η.Π.Α, Ιαπωνία) όμως τα τελευταία χρόνια και άλλες χώρες όπως η Κίνα συμμετέχουν δυναμικά. Παραδοσιακοί προορισμοί των Α.Ξ.Ε. είναι η Ε.Ε, οι Η.Π.Α. και το Χονγκ Κονγκ ενώ τα τελευταία η Κίνα, ο Καναδάς, η Βραζιλία και η Σιγκαπούρη κατέχουν σημαντικά ποσοστά. Πρωταθλητής στις Α.Ξ.Ε. είναι η ΕΕ η οποία κατέχει το 36% των αποθεμάτων παγκοσμίως, ενώ η ίδια συγκεντρώνει στην περιοχή της το 31% των παγκόσμιων αποθεμάτων. Οι Η.Π.Α. είναι σταθερά δεύτερη δύναμη τόσο στην αποστολή όσο και στην υποδοχή Α.Ξ.Ε., με ποσοστά 24% και 22% αντίστοιχα. Ωστόσο, βάσει του μεγέθους της και της μακράς παράδοσής της στη φιλελεύθερη οικονομία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με την Ε.Ε. Κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε. βρισκόταν σχετικά κοντά ως προς το ποσοστό τους στις παγκόσμιες Α.Ξ.Ε., τόσο ως χώρες εγκατάστασης όσο και ως χώρες προέλευσης. Ως χώρες προέλευσης οι Η.Π.Α. συγκέντρωναν μεγαλύτερο ποσοστό, τα περισσότερα χρόνια, ενώ ως χώρα εγκατάστασης η Ε.Ε. ήταν πιο ελκυστική, μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η ισορροπία αυτή άρχισε να ανατρέπεται ριζικά, από την αρχή της δεκαετίας του 2000, με την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος από τις χώρες της ευρωζώνης. Τόσο οι εισροές όσο και οι εκροές της Ε.Ε. άρχισαν να πολλαπλασιάζονται. Παράλληλα, οι αντίστοιχες των Η.Π.Α. άρχισαν να μειώνονται, φτάνοντας έτσι σε μία διαφορά των 20 ποσοστιαίων μονάδων τόσο στα αποθέματα εκροών όσο και στα αποθέματα εισροών. Ένα φαινόμενο των τελευταίων ετών που έχει προκαλέσει προβληματισμό είναι η σημαντική συγκέντρωση Α.Ξ.Ε σε φορολογικούς παραδείσους όπως οι Νήσοι Κέυμαν, το Τζέρσευ και οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι.

Αποθέματα εκροών ΑΞΕ 2015 Άλλες χώρες; 21,33 Καναδάς; 4,31 ΕΕ; 36,41 Κίνα; 4,40 Ελβετία; 4,53 Ιαπωνία; 4,92 ΗΠΑ; 24,10

Αποθέματα εισροών ΑΞΕ 1991 Βραζιλία; 1,34 1995 2000 Ελβετία; 1,45 Βραζιλία; 1,56 Αυστραλία; 3,30 Καναδάς; 4,73 Χονκ Κονγκ; 8,20 Άλλες χώρες; 14,24 ΕΕ; 39,45 Ελβετία; 1,60 Σιγκαπούρη; 1,84 Κίνα; 2,84 Αυστραλία; 3,12 Καναδάς; 3,45 Χονκ Κονγκ; 6,38 Άλλες χώρες; 13,92 Βραζιλία; 1,63 ΕΕ; 37,29 Σιγκαπούρη; 1,48 Αυστραλία; 1,62 Μεξικό; 1,62 Κίνα; 2,58 Καναδάς; 4,34 Χονκ Κονγκ; 5,81 Άλλες χώρες; 12,74 ΗΠΑ; 37,16 ΗΠΑ; 27,07 ΗΠΑ; 28,21 ΕΕ; 31,00 Ελβετία; 1,49 Βραζιλία; 1,56 Ρωσία; 1,56 Σιγκαπούρη; 2,07 Αυστραλία; 2,17 Μεξικό; 2,21 Κίνα; 2,38 Χονκ Κονγκ; 4,32 Άλλες χώρες; 13,88 2005 ΕΕ; 38,16 Βρετανικές Παρθένες Νήσοι; 1,31 Μεξικό; 1,92 Ρωσία; 2,29 Αυστραλία; 2,60 Κίνα; 2,90 Ελβετία; 3,02 Σιγκαπούρη; 3,13 Άλλες χώρες; 16,29 2010 ΕΕ; 36,34 Αυστραλία; 2,13 Βρετανικές Παρθένες Νήσοι; 2,28 Νήσοι Κέυμαν; 1,23 Βραζιλία; 1,86 Μεξικό; 2,02 Καναδάς; 3,02 Ελβετία; 3,33 Σιγκαπούρη; 4,30 Άλλες χώρες; 15,58 2015 ΕΕ; 30,97 ΗΠΑ; 22,12 Καναδάς; 5,58 ΗΠΑ; 24,63 Βραζιλία; 3,16 Καναδάς; 4,86 Χονκ Κονγκ; 5,27 ΗΠΑ; 16,90 Κίνα; 4,85 Χονκ Κονγκ; 6,32

Η.Π.Α. Το αμερικανικό κεφάλαιο συγκεντρώνεται διαχρονικά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Ολλανδία, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αρχίζει να γίνεται ιδιαίτερα σημαντική ως χώρα εγκατάστασης φτάνοντας μετά το 2008 να ξεπερνάει το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα τελευταία χρόνια, σημαντική αύξηση έχει γίνει και στις ροές προς την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, την Ιρλανδία και την Ελβετία. Η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος στις χώρες της ευρωζώνης φαίνεται να είναι από τους παράγοντες που ώθησαν τις αμερικανικές Α.Ξ.Ε. στην περιοχή, μειώνοντας τη σημασία οικονομιών που δε μετείχαν όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Εκτός Ευρώπης, ο Καναδάς είναι η βασική χώρα προορισμού, ενώ σημαντικό κεφάλαιο βρίσκεται και σε φορολογικούς παραδείσους όπως οι Βερμούδες και τα Νησιά Κέϋμαν. Η οικονομική κρίση του 2007, μείωσε σημαντικά τις συνολικές εκροές Α.Ξ.Ε. των Η.Π.Α. ειδικά προς τις αναδυόμενες οικονομίες. Οι Η.Π.Α. υπήρξαν παραδοσιακά χώρα προέλευσης Α.Ξ.Ε., μετά το Β ΠΠ επενδύοντας στην ανασυγκρότηση των κατεστραμμένων από τον πόλεμο οικονομίων της Ευρώπης. Από τη δεκαετία 1990, όπου οι Η.Π.Α. άρχισαν να γίνονται και χώρα εγκατάστασης Α.Ξ.Ε.

ΕΕ Η Ε.Ε. είναι η μεγαλύτερη δύναμη όσον αφορά στην προέλευση και εγκατάσταση Α.Ξ.Ε. Οι ροές Α.Ξ.Ε. μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε. είναι περίπου διπλάσιες από τις ροές Α.Ξ.Ε. της Ε.Ε. με τον υπόλοιπο κόσμο Οι Α.Ξ.Ε. της Ε.Ε. έχουν ως βασικό προορισμό τις Η.Π.Α και διάφορους φορολογικούς παραδείσους και κέντρα off-shore. Ειδικότερα, μετά το 2000, οι ροές προς φορολογικούς παραδείσους έφτασαν να κυμαίνονται περίπου στα ίδια επίπεδα με τις ροές προς τις Η.Π.Α. Ακολουθεί η Ελβετία, ενώ αρκετά πιο κάτω βρίσκονται η Ρωσία, ο Καναδάς, η Βραζιλία, η Ιαπωνία και το Χονγκ Κονγκ. Οι Α.Ξ.Ε. της Ε.Ε. συγκεντρώνονται στους κλάδους της χρηματοοικονομικής διαμεσολάβησης και ακολουθούν άλλοι κλάδοι των υπηρεσιών και της βιομηχανίας χημικών. Οι εισροές προς την Ε.Ε. προέρχονται από τις ίδιες χώρες στις οποίες βρίσκεται το απόθεμα των ευρωπαϊκών Α.Ξ.Ε. και συγκεντρώνονται κυρίως στους κλάδους της χρηματοοικονομικής διαμεσολάβησης και των υπηρεσιών. Ακολουθούν οι κλάδοι των χημικών και του εμπορίου. Εντός της ΕΕ οι πιο ανεπτυγμένες οικονομίες της δέχονται τις περισσότερες Α.Ξ.Ε. Αυτό συμβαίνει, προφανώς, διότι το πλεονέκτημα της χαμηλότερης φορολογίας και του χαμηλότερου εργατικού κόστος των χωρών Κ.Α.Ε. υπερνικείται από τις οικονομίες συγκέντρωσης και τη μεγαλύτερη παραγωγικότητα των πιο ανεπτυγμένων χωρών. Οι οικονομίες που πρωτοστατούν στην εκροή και στην εισροή Α.Ξ.Ε. στην Ε.Ε. είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ιταλία, με τις πέντε πρώτες να συγκεντρώνουν ή/και να κατέχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα

Ιαπωνία H Ιαπωνία είναι η τρίτη δύναμη στην κατοχή αποθεμάτων Α.Ξ.Ε. Η συντριπτική πλειοψηφία των ιαπωνικών Α.Ξ.Ε. κατευθύνονται προς τις Η.Π.Α. Ακολουθούν χώρες τις Λατινικής Αμερικής, του A.S.E.A.N και η Ολλανδία ενώ ιδιαίτερα υψηλές εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια και οι Α.Ξ.Ε. στα Νησιά Κέϋμαν. Οι ιαπωνικές Α.Ξ.Ε. κατευθύνονται κυρίως στους κλάδους της μεταποίησης, με την αυτοκινητοβιομηχανία να πρωτοστατεί. Η Ιαπωνία έχει χαμηλές επιδόσεις στην εισροή Α.Ξ.Ε., σε σχέση με το μέγεθός της. Ανάμεσα στους παράγοντες που το προκαλούν αυτό είναι η επιβράδυνση της οικονομίας της, η μείωση της εγχώριας ζήτησης, η συνεχής ανατίμηση του Γιεν, η εμφάνιση νέων ανταγωνιστών όπως η Κίνα καθώς και το καθεστώς της δια βίου απασχόλησης (lifetime employment) που διατηρείται ευρέως μέχρι σήμερα στην Ιαπωνία. Η Ιαπωνία σήμερα δέχεται επενδύσεις κυρίως από την Ε.Ε. (με Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία να πρωτοστατούν) και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σημαντικές επενδύσεις δέχεται και από τη Λατινική Αμερική και τα Νησιά Κέυμαν.

Κίνα Η αργή μεταρρύθμιση που ξεκίνησε στην Κίνα το 1978, και ειδικότερα το άνοιγμα στο διεθνές εμπόριο και στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, σε συνδυασμό με το χαμηλό εργατικό κόστος, το υποτιμημένο νόμισμα, το μεγάλο πλήθος εργατικού δυναμικού και τις οικονομίες κλίμακας, μετέτρεψαν σταδιακά την Κίνα σε μία υπερδύναμη όχι μόνο στις εισροές αλλά και τις εκροές Α.Ξ.Ε. Η Κίνα, αρχίζει σταδιακά να μετατρέπεται σε χώρα προέλευσης Α.Ξ.Ε., καθώς έχει καταφέρει να συγκεντρώσει κεφάλαια από τη μεγέθυνση του Α.Ε.Π. της τα τελευταία χρόνια, ως απόρροια του διεθνούς εμπορίου και της εισροής Α.Ξ.Ε. Η Κίνα άρχισε να αυξάνει σημαντικά τις εκροές Α.Ξ.Ε. μετά το 2000, όπου ακολούθησε μία στρατηγική προώθησής τους, η οποία είχε ως σκοπό να καταστήσει τους εθνικούς πρωταθλητές διεθνείς παίκτες. Οι κινεζικές πολυεθνικές επιχειρήσεις είναι κυρίως κρατικές επιχειρήσεις (π.χ. COSCO) και επενδύουν κυρίως στις υπηρεσίες προώθησης του εμπορίου και το ίδιο το εμπόριο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κινεζικών Α.Ξ.Ε. είναι εγκατεστημένο στο Χονγκ Κονγκ. Ακολουθούν φορολογικοί παράδεισοι (Νησιά Κέϋμαν, Βρετανικές Παρθένες Νήσοι και ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. Το 1979 ελάχιστες ήταν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που ρίσκαραν να εισέλθουν Κίνα. Οι περισσότερες περίμεναν έως τη δεκαετία του 1990 και του 2000. Ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην ενδοχώρα της Κίνας είναι το Χονγκ Κονγκ, ενώ μικρότερες επενδύσεις κατέχουν οι Η.Π.Α., η Ε.Ε. και η Ιαπωνία. Όταν αναφερόμαστε στην Κίνα, πρέπει να κάνουμε ξεχωριστές αναφορές στις διοικητικά αυτόνομες περιοχές, (Χονγκ Κονγκ, Μακάο και Ταϊβάν).

Ποιοτικά χαρακτηριστικά σύγχρονων Α.Ξ.Ε. Η σχέση μεταξύ διεθνούς εμπορίου και επενδύσεων είναι μάλλον συμπληρωματική, καθώς παρατηρείται ευθεία αναλογική σχέση στις αυξομειώσεις των δυο μεγεθών. Οι συγχωνεύσεις και εξαγορές αποτελούν την κύρια μορφή που παίρνουν οι ΑΞΕ, ιδιαίτερα στην περίπτωση των χωρών υψηλού εισοδήματος. Οι περισσότερες ΑΞΕ συγκεντρώνονται σε βιομηχανικούς κλάδους που είναι skill και technology -intensive. Οι ΠΕ είναι μεγαλύτερες και συχνά και πιο παραγωγικές από ότι οι εγχώριες επιχειρήσεις. Αυξάνεται συνεχώς η ανάπτυξη των ΠΕ με διεθνή δίκτυα παραγωγής.

UNCTAD World Investment Report UNCTAD = United Nations Conference on Trade and Development World Investment Report = Ετήσια έκθεση που εκδίδεται από το 1991 και καλύπτει τις τάσεις των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων καθώς και την εις βάθος ανάλυση ενός ειδικού θέματος.

Εισροές Α.Ξ.Ε. ανά περιοχή

Διάρθρωση εισροών Α.Ξ.Ε. στις ανεπτυγμένες χώρες

20 κορυφαίες οικονομίες σε εισροές και εκροές Α.Ξ.Ε. αντίστοιχα

Κλαδική διάρθρωση εισροών Α.Ξ.Ε.

Επισκόπηση παγκοσμίων Α.Ξ.Ε.

Οι μεγαλύτερες (μη χρηματοοικονομικές) πολυεθνικές επιχειρήσεις

Οι μεγαλύτερες (χρηματοοικονομικές) πολυεθνικές επιχειρήσεις