11 0 ΓΕΛ Πάτρας Σχ. Έτος 2015-16 Τμήμα Α 4 Μελέτη του φαινομένου του σωματικού εκφοβισμού στην Ελλάδα σήμερα σε εφήβους από 12-18 ετών 1. Κριτήρια επιλογής θέματος Γιατί παρουσιάζει διαχρονικό ενδιαφέρον Γιατί πιστεύουμε ότι μέσω αυτής της εργασίας θα βοηθήσουμε τα θύματα Για να ενημερωθούμε και να ενημερώσουμε τους συμπολίτες μας για το σωματικό εκφοβισμό Γιατί είναι ένα επίκαιρο θέμα που συγκλονίζει όλο το κόσμο 2. Παρουσίαση του θέματος Το πρόβλημα του σωματικού εκφοβισμού είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στις μέρες μας. Ο σωματικός εκφοβισμός μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα κυρίως ψυχολογικά και κοινωνικά στα θύματα. Αυτό δημιουργεί συνήθως φαινόμενα βίας, οικογενειακής αποξένωσης και πολλές φορές εγκληματικότητας. 3. Σκοπός της έρευνας Ο σκοπός της έρευνάς μας είναι να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο του σωματικού εκφοβισμού και να βρεθεί μια λύση αντιμετώπισής του. Επίσης σκοπός της έρευνας μας είναι να αναπτυχθούν αισθήματα συνεργασίας μεταξύ των μελών των ομάδων καθώς και η απόκτηση γνώσεων. 4. Εισαγωγή στο θέμα α. Ιστορική αναδρομή Το φαινόμενο του εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά, το 1987, σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ο σχετικός όρος bullying. To φαινόμενο αν και επισημαίνεται και καταγράφεται τη δεκαετία του 1970, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εμφανίζεται και τότε. Εξάλλου αποτελεί μια ακόμη έκφραση της βίαιης συμπεριφοράς η οποία υπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου. Στην ιστορία του Όλιβερ Τουίστ- που διαδραματίζεται τον 19ο αιώνα - υπάρχουν πολλά στοιχεία βίας μεταξύ παιδιών τα οποία επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Τις τελευταίες δεκαετίες, παρατηρείται διεθνώς άνοδος των δεικτών βίας και επιθετικότητας σε όλες τις μορφές της (βιασμοί, φόνοι, κλοπές, λεκτική επιθετικότητα κ.α.). Κατά τον Goldstein, το φαινόμενο της βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς σχετίζεται άμεσα με την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη κάθε χώρας (Α.Β. Ρήγας, 1992).
Η επιθετικότητα και η βία, στο βαθμό που είναι κοινωνικά κατασκευασμένες έννοιες, σχετίζονται με πράξεις που ωθούνται και από κίνητρα προσδοκίας, τόσο εκ μέρους του «θύτη», όσο και εκ μέρους του «θύματος» (Θ.Π. Βελλή, 1992). Όλο και συχνότερα γίνεται λόγος για τη βία που εκδηλώνεται μέσα στο σχολείο ή στους χώρους γύρω από αυτό και για τη βία του σχολείου. Λόγος όμως ακόμη γενικός που θυμίζει τις πρώτες προσεγγίσεις της βίας στην κοινωνία και της βίας της κοινωνία (Λ. Μπεζέ, 1998). Τα τελευταία χρόνια η βία στο σχολικό χώρο αυξήθηκε. Πρόκειται, κυρίως, για μια γενίκευση της κοινωνικής βίας στο σχολείο. β. Ανάπτυξη θέματος Ο σωματικός εκφοβισμός εκφράζεται ως ο φυσικός τραυματισμός ή η απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές, περιορισμό του άλλου μέσω σωματικών πρακτικών. Συνήθως παρατηρούμε ότι θύματα του σωματικού εκφοβισμού πέφτουν παιδιά ή και έφηβοι που δεν μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους ή νομίζουν ότι δεν μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους επειδή είναι πιο αδύναμα σωματικά ή ψυχολογικά. Παρακάτω αναφέρουμε ένα πραγματικό γεγονός για να συνειδητοποιήσουμε πως εφαρμόζεται το σωματικό μπούλινγκ. Πρόσφατα στη Βόρεια Ελλάδα (δεν αποκαλύπτουμε την πόλη για ευνόητους λόγους) μια 15χρονη μαθήτρια έπεσε... και ξαναέπεσε θύμα σωματικής και λεκτικής βίας από τους συμμαθητές της. Επρόκειτο για ένα παιδί με ιδιαιτερότητες στη συμπεριφορά, απομονωμένο και δύσθυμο, κυρίως λόγω προβλημάτων στο οικογενειακό περιβάλλον του, το οποίο όμως δεν ενοχλούσε κανέναν. Κάποιοι συμμαθητές όμως της έφηβης θεώρησαν «μαγκιά» να την ενοχλήσουν με τον χειρότερο τρόπο. Και όταν δεν μπορούσαν πια να το πράξουν εντός του σχολείου, επειδή τους έγιναν οι σχετικές παρατηρήσεις, άρχισαν να την εκφοβίζουν μέσω Διαδικτύου. Μέσω του Internet συνεννοήθηκαν και μεταξύ τους οι «νταήδες» για το ραντεβού που θα αποδείκνυε για άλλη μία φορά την... εξουσία τους. Έτσι ένα απόγευμα περίμεναν τη 15χρονη στη στάση του λεωφορείου όπου ήξεραν ότι θα βρίσκεται μετά το μάθημά της και τη χτύπησαν αλύπητα. Η μικρή, η οποία δεν είχε μιλήσει στους γονείς της για τον εκφοβισμό που δεχόταν επί μακρόν, γύρισε εκείνη την ημέρα στο σπίτι πολύ τραυματισμένη σωματικά (και πόσο άραγε ψυχικά). Αρχικώς οι γονείς της απευθύνθηκαν στους γονείς των θυτών, οι οποίοι όμως αδιαφόρησαν, και τελικώς κατέληξαν στον ιατροδικαστή. Συγχρόνως έχει ξεκινήσει μια παρέμβαση στο πλαίσιο του σχολείου ώστε να μπει τέλος σε αυτή τη φοβερή και... εκφοβιστική (κυριολεκτικώς και μεταφορικός) ιστορία. Η υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη, ένα μεγάλο τραύμα όμως σε αυτό το κορίτσι έχει ήδη ανοιχτεί και κανένας δεν μπορεί να ξέρει τη δική του εξέλιξη. γ. Ερευνητικά ερωτήματα Κατά την διάρκεια εκπόνησης της εργασίας δημιουργήθηκαν διάφορα ερωτήματα. Μερικά αντιπροσωπευτικά από αυτά είναι: Για ποιους λόγους ένας μαθητής αναπτύσσει εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές; Ποιά είναι η συχνότητα του προβλήματος; Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα των πράξεων εκφοβισμού; Ποια σημάδια θα μπορούσαν να αποτελούν ενδείξεις ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού; Ποιές μορφές μπορεί να πάρει ο σωματικός εκφοβισμος; Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα;
5. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνα μας : Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας μας παρουσιάστηκαν παράγοντες που βοήθησαν την ολοκλήρωσή της (θετικοί) και άλλοι που τη δυσχέραναν (αρνητικοί). Παρακάτω αναφέρουμε μερικούς από αυτούς: Θετικοί παράγοντες: Βοήθεια του διαδικτύου με το πλήθος των πληροφοριών του Σωστή συνεργασία μεταξύ των ατόμων της ομάδας Βοήθεια του καθηγητή Μαθαίνουμε και ενημερωνόμαστε για αυτό το θέμα Αρνητικοί παράγοντες Έλλειψη εμπειρίας Έλλειψη χρόνου για μεγαλύτερη ενασχόληση πάνω στο θέμα. Η δυσκολία του θέματος δυσχέραινε τη συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας. Δεν έχουμε πλήρη εικόνα για το θέμα 6. Αξιοπιστία της έρευνας Η έρευνα μας είναι αξιόπιστη διότι επισκεφτήκαμε εξειδικευμένα και ελεγμένα sites από τα οποία συλλέξαμε πολύτιμες πληροφορίες όσο αναφορά τον σωματικό εκφοβισμό. Επίσης η συνεργασία μας με άτομα ειδικά σε αντίστοιχα θέματα εκτός ομάδας καθιστά την έρευνά μας αξιόπιστη. 7. Διαδικασίες και δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν Παρακολούθηση σχετικών βίντεο και προγραμμάτων τηλεόρασης Ενημέρωση μέσω διαδικτύου Μελέτη βιβλίων, σχετικών εντύπων-άρθρων 8. Δημιουργία ερωτηματολογίου, απαντήσεις, ερωτήσεις, σχόλια, συμπεράσματα, στατιστική ανάλυση, γραφήματα Για τη πληρέστερη και εγκυρότερη μορφή της παρούσας εργασίας, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από τους μαθητές της Α Λυκείου. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις παρουσιάζονται παρακάτω
1 η. Έχετε ποτέ ασκήσει σωματικό εκφοβισμό; Πολύ 4 αρκετά 1 μέτρια 6 λίγο 9 καθόλου 69 Σχόλια Το μεγαλύτερο ποσοστό (77%) των μαθητών, επέλεξε την τελευταία επιλογή διότι οι έφηβοι μαθητές σέβονται την προσωπικότητα του άλλου ατόμου καθώς και την δική τους. Το ποσοστό (10%) που ακολουθεί στην επιλογή λίγο μας δείχνει ότι υπάρχει ευτυχώς μια μειοψηφία από εξαιρέσεις οι οποίοι έχουν ασκήσει σε έναν μικρό βαθμό σωματικό εκφοβισμό είτε διότι παρασύρθηκαν σε ανάλογες χωρίς την θέλησή τους ενέργειες ή διότι βρέθηκαν σε στιγμή αδυναμίας. Τέλος ένα ποσοστό 13% που ασκεί σωματικό εκφοβισμό τον ασκεί είτε ασυνείδητα είτε από μειωμένη αυτοεκτίμηση, είτε γιατί πιστεύει ότι είναι ο μοναδικός τρόπος συμπεριφοράς. Συμπέρασμα Όπως προκύπτει το 77% του ποσοστού των εφήβων δεν ασκούν σωματικό εκφοβισμό
2η. Πόσες φορές έχετε παρατηρήσει φαινόμενα σωματικού εκφοβισμού στον κοινωνικού σας περίγυρο; πολλές 5 αρκετές 23 λίγες 36 μία 12 καμία 13 Σχόλια Στις μέρες μας παρατηρούνται φαινόμενα σωματικού εκφοβισμού σε ανησυχητικά ποσοστά (25,8%). Εάν δε λάβουμε υπ όψη μας ότι οι παρέες και η ομήγυρη των ερωτηθέντων είναι παιδιά της ηλικίας τους, τότε τα νούμερα είναι πολύ ανησυχητικά. Επίσης το υψηλό ποσοστό (40%) που απάντησε μέτρια είναι σοβαρό διότι τα αποτελέσματα δεν μπορούν εύκολα να ταξινομηθούν. Όμως τα ποσοστά εγκυμονούν σοβαρές ανησυχίες για το μέλλον των παιδιών αλλά και της κοινωνίας μας. Συμπέρασμα Τα ποσοστά των μαθητών που έχουν παρατηρήσει φαινόμενα σωματικού εκφοβισμού στον κοινωνικό τους περίγυρο είναι ιδιαίτερο ανησυχητικό.
9. Επίλογος-Συμπεράσματα Όσο αφορά την ιστορική αναδρομή, ο σωματικός εκφοβισμός παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά(1987) έγινε γνωστός με τον όρο bullying. Στις μέρες μας ο όρος bullying έχει πολλές κατηγορίες όπως σωματικός, λεκτικός, σεξουαλικός και άλλων πολλών ειδών εκφοβισμοί. Το θέμα που μας απασχολεί είναι ο σωματικός εκφοβισμός όπου όλο και συχνότερα γίνεται λόγος για την αύξησή του. Επιπλέον να τονίσουμε ότι ο σωματικός εκφοβισμός έχει παγκόσμια αναφορά, καθώς αφορά όλες τις χώρες του κόσμου. Τέλος καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εφήβων δεν έχουν ασκήσει σωματικό εκφοβισμό και παράλληλα δεν έχουν γίνει μάρτυρες σε αντίστοιχο φαινόμενο. Όμως θα πρέπει ν αντιμετωπισθεί με πολύ μεγάλη προσοχή για να μην έχουμε τραγικές για την ψυχολογία των νέων ανθρώπων συνέπειες. 10. Προτάσεις για συμπληρωματική εργασία Ολοκληρώνοντας την εργασία μας, δημιουργούνται ανάγκες για περαιτέρω ανάπτυξη συναφών θεμάτων. Μερικά από αυτά τα θέματα είναι: Σωματικός εκφοβισμός τα τελευταία 20 χρόνια Σωματικός εκφοβισμός και τρόποι αντιμετώπισής του Σωματικός εκφοβισμός σε διάφορες ηλικίες Σωματικός εκφοβισμός σε διάφορες χώρες 11. α. Πηγές πληροφόρησης Διαδίκτυο Εφημερίδες Περιοδικά Μ.Μ.Ε β. Βιβλιογραφία - http://www.antibullyingnetwork.gr/page.aspx?id=105&main_menu=273&parent_id=161 - http://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/sholikos-ekfovismos - https://el.wikipedia.org/wiki/%
Την εργασία αυτή εκπόνησαν οι μαθητές Αντωνακόπουλος Αρτέμιος Αποστολόπουλος Σπυρίδων Φωτόπουλος Ηλίας Χοτζάι Ορέστης