ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Αθήνα, Φεβρουάριος 2014
Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ... 3 1.1. Παράγοντες Καινοτομίας... 5 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 5 ΕΜΠΟΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 6 1.2. Παράγοντες Εξωστρέφειας/ Διεθνοποίησης... 7 ΛΟΓΟΙ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ... 8 ΚΙΝΗΤΡΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ... 9 ΕΜΠΟΔΙΑ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ... 11 1.3. Ο ρόλος της Καινοτομίας στην Εξωστρέφεια... 13 2. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΟΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 15 2.1. Παραγωγή Προώθηση Καινοτομίας... 15 ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 16 ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ... 16 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 17 ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ... 17 ΠΟΡΟΙ... 17 ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ... 18 2.2. Υποστήριξη Καινοτομίας μέσω Θερμοκοιτίδων Επιχειρήσεων... 18 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΩΝ... 19 ΡΟΛΟΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΑΣ... 20 ΠΑΡΟΧΕΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΑΣ... 21 2.3. Υποστήριξη για Εμπορευματοποίηση Καινοτομίας... 22 ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 22 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 23 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 24 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ... 25 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ... 26 2.4. Υποστήριξη Καινοτομίας για Χρηματοδότηση... 27 ΚΛΑΣΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ... 28 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ... 29 VENTURE CAPITALS... 31 1
ΕΤΑΙΡΙΚΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ (Corporate Investors)... 32 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ (Crowdfunding)... 33 3. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΈΣ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΕΞΩΣΤΡΈΦΕΙΑΣ... 35 ΕΞΑΓΩΓΕΣ... 35 ΕΞΑΓΩΓΗ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ... 36 ΕΞΑΓΩΓΗ ΕΤΟΙΜΟΠΑΡΑΔΟΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ... 36 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΤΟΠΙΝ ΑΔΕΙΑΣ (Licence)... 36 ΔΙΚΑΙΟΧΡΗΣΗ (Franching)... 36 ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (Management Contracts)... 37 ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΕΣ (Joint venture)... 38 ΕΞ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ (Greenfield investment)... 39 ΠΛΗΡΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ (Strategic alliance)... 39 3.1. Πρόσβαση σε Διεθνή δίκτυα και Γνώση των Διεθνών Αγορών... 40 3.2. Επιλογή Νέων Διεθνών Αγορών... 42 3.3. Ανάπτυξη εξαγωγικών δραστηριοτήτων: Επιχειρηματικές Αποστολές και Εκθέσεις.. 45 3.4. Δικτύωση Επιχειρήσεων... 45 4. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ - ΕΥΡΩΠΗ 2020 και HORIZON 2020... 49 ΕΥΡΩΠΗ 2020... 49 HORIZON 2020: Ορίζοντας Καινοτομίας, Ορίζοντας Ανάπτυξης... 53 5. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ... 57 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Π.Π. 2014 2020... 57 ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ 2014 2020 ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ... 62 ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΓΣ 2... 64 6. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 67 6.1. Ένωση Καινοτομίας, Ένας οδηγός τσέπης για μια πρωτοβουλία της στρατηγικής «ΕΥΡΩΠΗ 2020», Ευρωπαϊκή Ένωση, 2012... 67 2
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ Η σηµασία της καινοτοµίας στη σηµερινή οικονοµία της γνώσης είναι αδιαµφισβήτητη. Η καινοτοµία προβάλλει σήµερα ως µια από τις πλέον σηµαντικές παραµέτρους για την ανάπτυξη, τόσο σε επίπεδο εθνικής οικονοµίας όσο και στο επίπεδο της επιχείρησης, ενώ τίθεται σε θέση υψηλής προτεραιότητας στη πολιτική όλων σχεδόν των χωρών. Oι διαφορές ανταγωνιστικότητας και του κατά κεφαλήν εισοδήµατος που παρατηρούνται ανάµεσα στις εθνικές οικονοµίες µπορούν σε ένα βαθµό τουλάχιστον, να αποδοθούν σε διαφορετικά επίπεδα καινοτοµικής δραστηριότητας και ανάπτυξης. Ως καινοτοµία 1 ορίζουµε τη χρήση νέας γνώσης προκειµένου να προσφερθεί (δηλαδή να σχεδιαστεί και να εµπορευµατοποιηθεί) ένα νέο προϊόν ή µια νέα υπηρεσία που θέλουν οι πελάτες. Η καινοτοµία µπορεί να αφορά ένα νέο προϊόν ή µια νέα υπηρεσία, τον τρόπο ή την τεχνολογία παραγωγής ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίας, καθώς επίσης µπορεί να αναφέρεται σε διοικητική διαδικασία ή οργανωτική δοµή (εσωτερικά ή εξωτερικά σε σχέση µε τους πελάτες ή τους προµηθευτές). Μια καινοτοµία µπορεί να είναι ριζική, ή σταδιακή (ανάλογα µε το πόσο αλλάζει και απαξιώνει υπάρχουσες ικανότητες της επιχείρησης). 1 Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών, Εργαστήριο ιοικητικής Επιστήµης www.msl.aueb.gr, Γρηγόρης Πραστάκος, Γιάννης Σπανός, Κώστας Κωστόπουλος 3
Ως εξωστρέφεια ορίζουμε την εμπορική δραστηριότητα μιας επιχείρησης η οποία αποσκοπεί στην εξαγωγή αγαθών & υπηρεσιών, την πώληση στο εξωτερικό. Η διεθνοποίηση μπορεί να εξετασθεί τόσο σε επίπεδο επιχείρησης όσο και σε επίπεδο αγορών. Στην πρώτη περίπτωση αφορά την αναλογία των εγχώριων και διεθνών δραστηριοτήτων. Η αναλογία αυτή αποτελεί μέτρο για το πόσο διεθνοποιημένη μπορεί να είναι μια επιχείρηση. Κατά αντιστοιχία σύμφωνα πάντα με τις «Διεθνείς Επιχειρηματικές Δραστηριότητες» του Χατζηδημητρίου η Διεθνοποίηση των αγορών αναφέρεται στο πόσο συμμετέχουν οι εγχώριες και μη επιχειρήσεις με διεθνοποιημένες δραστηριότητες σε λειτουργίες της αγοράς. Η ενίσχυση της εξωστρέφειας έχει ως αποτέλεσμα: την αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, την τόνωση της επιχειρηματικότητας και των συνεργασιών των επιχειρήσεων παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, 4
την αύξηση της προβολής των ελληνικών επιχειρήσεων και των προϊόντων τους με το εξωτερικό τους περιβάλλον, τον αναπροσανατολισμό της παραγωγής προς κλάδους και προϊόντα ψηλότερης προστιθέμενης αξίας που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της εξωστρεφούς ανταγωνιστικότητας τους μέσω της τόνωσης της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων και της σύναψης διεθνών συνεργασιών, την υποστήριξη και αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων που συμβάλλουν στην ενίσχυση τη παρουσίας των ελληνικών επιχειρήσεων στο διεθνές περιβάλλον. Η πρακτική της διεθνοποίησης των επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική στο παγκόσμιο οικονομικό- κοινωνικό περιβάλλον. Επηρεάζουν τις τοπικές οικονομίες με ιδιαίτερες επιπτώσεις στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Για να μπορέσουν οι μικρές τοπικές επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των διεθνοποιημένων επιχειρήσεων, θα πρέπει να γνωρίζουν σε ικανοποιητικό βαθμό τον τρόπο λειτουργίας τους, καθώς και τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, που συνεπάγεται ο πολυεθνικός χαρακτήρας τους. Έτσι, γνωρίζουν τα σημεία που οι ίδιες μειονεκτούν ή πλεονεκτούν ανταγωνιστικά και κατά συνέπεια μπορούν να διαμορφώσουν κατάλληλες στρατηγικές. Στις επόμενες ενότητες θα γίνει μια προσπάθεια εξέτασης των παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της καινοτοµικής δραστηριότητας και της εξωστρέφειας. 1.1. Παράγοντες Καινοτομίας ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Για τις σύγχρονες επιχειρήσεις η καινοτομία αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση και την ανάπτυξή τους. Οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν ότι κάτω από τις σύγχρονες συνθήκες αγοράς και ανταγωνισμού η στήριξη των πωλήσεων αποκλειστικά σε υπάρχοντα προϊόντα και η χρησιμοποίηση των ίδιων μεθόδων και διαδικασιών οδηγούν σε αργό αλλά βέβαιο μαρασμό. Για όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμη, η καινοτομία αποτελεί μια 5
διαδικασία ιδιαίτερα πολύπλοκη, μα η σημαντικότητά της είναι ακόμη πιο σημαντική για τη λειτουργία αλλά και την κερδοφορία μιας επιχείρησης. Το μέγεθος της σημαντικότητας της καινοτομίας γίνεται εύκολα εμφανές μέσα από τους παράγοντες που την υπαγορεύουν. Οι παράγοντες αυτοί συνοψίζονται και παρουσιάζονται ως ακολούθως: Οι τεχνολογικές βελτιώσεις. Οι ενέργειες των ανταγωνιστών. Η επιθυμία καταπολέμησης των αδυναμιών της επιχείρησης. (Έτσι τα νέα προϊόντα μπορεί να αναπτυχθούν: α) για να αντικαταστήσουν υπάρχοντα προϊόντα των οποίων οι πωλήσεις μειώνονται, β) προκειμένου να αυξήσουν την ταμειακή ροή έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν αυξημένες δαπάνες σε άλλους τομείς και τέλος, γ) με στόχο την αύξηση της «παρουσίας» της επιχείρησης στα κανάλια διανομής έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν ανταγωνιστικές ενέργειες) Η προσπάθεια εκμετάλλευσης πλεονεκτημάτων που διαθέτει η επιχείρηση (αξιοποίηση των δυνατών σημείων της επιχείρησης). Η στρατηγική της αγοράς. Οι μεταβαλλόμενες κοινωνικο οικονομικές συνθήκες και οι πολιτιστικές αξίες. Η εμφάνιση νέων αναγκών. Η ανάγκη αντιμετώπισης των πιέσεων που ασκούν στο κόστος παράγοντες όπως είναι η αύξηση στις τιμές των εισροών, η σπανιότητα κρίσιμων συντελεστών. Η επέκταση της επιχείρησης σε άλλους κλάδους της αγοράς (εγχώριας και διεθνούς). ΕΜΠΟΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Η καινοτομία είναι μια κεντρική έννοια για την οικονομική ανάπτυξη και αναγνωρίζεται ως μία πηγή συνεχούς ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στις επιχειρήσεις. Τόσο η έρευνα και όσο και η χάραξη 6
πολιτικής έχουν τονίσει τον ρόλο της καινοτομίας για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο, παρά την ευρεία στήριξη της έννοιας της καινοτομίας, πολλές επιχειρήσεις παραμένουν επίμονα ανεξάρτητες από οποιεσδήποτε καινοτόμες δραστηριότητες. Εάν ένα σημαντικό τμήμα των δυνητικά καινοτόμων επιχειρήσεων δεν επενδύουν στην καινοτομία που σχετίζονται με τις δραστηριότητες, είναι εύλογο να ισχυρίζονται ότι το σύστημα καινοτομίας πάσχει από συστημικές ελλείψεις στην καινοτομία, δηλαδή παράγοντες που αποδυναμώνουν τις δυνατότητες των επιχειρήσεων να συμμετάσχουν σε διαδραστική μάθηση και καινοτομία, και ως εκ τούτου, εμποδίζουν την καινοτομία σε επίπεδο συστήματος. Οι συστημικές ελλείψεις στην καινοτομία περιλαμβάνουν: i. Έλλειψη ιδιωτικής θεσμικής υποστήριξης της καινοτομίας, όπως για παράδειγμα η περιορισμένη διαθεσιμότητα χρηματοδότησης για τις δραστηριότητες που συνεπάγονται υψηλό βαθμό κινδύνου και αβεβαιότητας. ii. Έλλειψη πληροφοριών για τις ευκαιρίες καινοτομίας που σχετίζονται με την τεχνολογία και την αγορά, ως συνέπεια, για παράδειγμα, μιας αδύναμης σύνδεσης μεταξύ των οργανισμών στο σύστημα καινοτομίας, iii. Έλλειψη επαρκούς επιστημονικής και ερευνητικής υποδομής, όπως για παράδειγμα, η αδυναμία στην παροχή κατάλληλης βάσης δεξιοτήτων από τη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, και iv. Χαρακτηριστικά που συνδέονται με τη διάρθρωση της αγοράς και τα πιθανά εμπόδια εισόδου στην αγορά. 1.2. Παράγοντες Εξωστρέφειας/ Διεθνοποίησης Η εξωστρέφεια συνήθως αναφέρεται σε εμπορική δραστηριότητα η οποία αποσκοπεί στην εξαγωγή αγαθών & υπηρεσιών, την πώληση στο εξωτερικό. Για τους περισσότερους, ο όρος «εξωστρέφεια» υποδηλώνει την στροφή των επιχειρήσεων προς εξαγωγικού χαρακτήρα δραστηριότητες και διείσδυση σε νέες αγορές του εξωτερικού. Ωστόσο, αυτή είναι η μία διάσταση της «εξωστρέφειας», αυτή που πρέπει να έχουν ως 7
απώτερο στόχο όλες οι παραγωγικές επιχειρήσεις προκειμένου να διοχετεύουν και να διακινούν τα προϊόντα τους σε μεγαλύτερης αγοραστικής δύναμης αγορές. Σήμερα, η διεθνοποίηση επηρεάζει όλες τις επιχειρήσεις. Όλο και περισσότερο, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με το διεθνή ανταγωνισμό και είναι αναγκασμένες να παίζουν κάποιο ρόλο στις διεθνείς αγορές. Για πολλές επιχειρήσεις, η πρόσβαση σε τεχνογνωσία ή τεχνολογία αποτελεί σημαντικό κίνητρο για να πάει στο εξωτερικό. Πολλές διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι η διεθνοποίηση συχνά συνοδεύεται από βελτίωση των επιδόσεων και της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ. ΛΟΓΟΙ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ 2. Σε αυτήν την σύγχρονη κοινωνία κάθε επιχείρηση δίνει πλέον μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη της επενδυτικής δραστηριότητας της τόσο στα πλαίσια της χώρας της όσο και έξω από αυτά. Απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγμάτωση του στόχου αυτού είναι ο συντονισμός κατάλληλων ενεργειών και η αναζήτηση λύσεων και πρακτικών. Είναι καλό να σημειωθεί, ότι στην όλη διαδικασία της διεθνοποίησης μιας επιχείρησης, ιδιαίτερο και σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η συμπεριφορά του επιχειρηματία. Οι επιχειρηματίες είναι αυτοί από τους οποίους εξαρτάται η επιτυχής διεθνοποίηση της επιχείρησης. Θα πρέπει να πειραματίζονται και να αναζητούν συνεχώς την καινοτομία, τη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου ποιότητας, και να προσπαθούν να παρέχουν συνεχώς το καλύτερο δυνατό ποιοτικά προϊόν. Η διεθνοποίηση συμβάλλει και στην ταχύτερη ανάπτυξη της επιχείρησης οπότε κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση επιφέρει οφέλη για τον επιχειρηματία. Το να δραστηριοποιηθεί κάποια επιχείρηση σε παγκοσμιοποιημένο επίπεδο δεν είναι πάντα κερδοφόρο και ωφέλιμο γι αυτήν. Για το λόγο αυτό, κάθε επιχείρηση πριν επεκτείνει τις δραστηριότητές της στο παγκόσμιο επιχειρησιακό περιβάλλον, οφείλει να σταθμίσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της παρουσίας της και έπειτα να κρίνει αν η συγκεκριμένη επέκταση κρίνεται απαραίτητη και κερδοφόρα. 2 Στρατηγικές Εισόδου σε αναδυόμενες αγορές, Βασίλης Μπούμπουρας, Πανεπιστήμιο Πατρών 8
Τι θα μπορούσε όμως να οδηγήσει την επιχείρηση στην ανάληψη προσπάθειας ανάπτυξης δραστηριοτήτων εκτός των εθνικών της συνόρων; Σε πρώτη φάση, κάποιο έναυσμα ή κίνητρο θα ξεκινήσει τη διαδικασία διεθνοποίησης. Οι λόγοι διεθνοποίησης μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις βασικές κατηγορίες: I. Στις επιχειρήσεις που αναζητούν φυσικούς πόρους όπως φθηνό ανειδίκευτο ή μερικώς εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, τεχνολογική ικανότητα, marketing & management, δεξιότητες, υλικούς πόρους. II. Στις επιχειρήσεις που αναζητούν «πρόσφορη» αγορά όπως ευνοϊκή φορολογία και χαμηλοί δασμοί στη φιλοξενούμενη χώρα, η ανάγκη να ακολουθήσουν τις μονάδες παραγωγής στις χώρες που έχουν εγκατασταθεί, η ανάγκη να προσαρμοστούν στις τοπικές συνήθειες και συνθήκες, η ανάγκη μείωσης του κόστους παραγωγής και μεταφοράς των προϊόντων στη φιλοξενούμενη χώρα, η ανάγκη να υπάρχει μια φυσική παρουσία των πολυεθνικών στις αγορές που κυριαρχούν οι ανταγωνιστές τους. III. Στις επιχειρήσεις που αναζητούν αποτελεσματικότητα όπως η ανάγκη να αξιοποιηθούν οφέλη που προκύπτουν από οικονομίες κλίμακας, σκοπιμότητας και διαχείρισης κινδύνου. IV. Στις επιχειρήσεις που αναζητούν στρατηγικούς οικονομικούς πόρους όπως η ανάγκη μιας πολυεθνικής να αποκτήσει μια τοπική επιχείρηση με στόχο να εκμεταλλευτεί την τεχνολογία της, το μερίδιο της στην αγορά, τις δεξιότητες της στο management και άλλες επιχειρηματικές δεξιότητες. ΚΙΝΗΤΡΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ 3. Αναλυτικότερα, παρουσιάζονται ορισμένα πιθανά κίνητρα διεθνοποίησης της επιχείρησης. Το κίνητρο βέβαια είναι πιθανό να αποτελεί και συνδυασμό ορισμένων από αυτά. 3 Στρατηγικές Εισόδου σε αναδυόμενες αγορές, Βασίλης Μπούμπουρας, Πανεπιστήμιο Πατρών 9
i. Κορεσμός της εγχώριας αγοράς. Νέες ευκαιρίες παρουσιάζονται σε αγορές του εξωτερικού για τα προϊόντα της επιχείρησης τα οποία εκεί είναι λιγότερο γνωστά απ ότι στην εγχώρια αγορά. Με την οικονομική ανάπτυξη και τη βελτίωση του προσωπικού εισοδήματος στις ξένες χώρες, οι εταιρίες αναμένουν δραματική ανάπτυξη των πωλήσεων τους αργότερα. ii. Στροφή σε αγορές με μεγαλύτερη ανάπτυξη από την εγχώρια αγορά. Είναι δεδομένο ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης από χώρα σε χώρα διαφέρουν. Ευκαιρίες ανάπτυξης, λοιπόν, εμφανίζονται σε διαφορετικές χώρες-αγορές, σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. iii. Στροφή των πελατών της επιχείρησης σε ξένες αγορές. Η επιχείρηση επεκτείνεται σε νέες αγορές γιατί το ίδιο κάνουν και οι πελάτες της και έτσι η επιχείρηση ουσιαστικά τους ακολουθεί στο εξωτερικό. iv. Προσανατολισμός σε διεθνείς αγορές για ευκαιριακούς-προσωρινούς λόγους. Πολλές επιχειρήσεις αναγνωρίζουν την ύπαρξη ευκαιριών σε διεθνείς αγορές με την εκμετάλλευση των οποίων λύνουν πιεστικά προβλήματα τα οποία εμφανίζονται περιοδικά. v. Ελαχιστοποίηση επιχειρηματικού κινδύνου μέσω γεωγραφικής διαφοροποίησης (αντιμετώπιση κυκλικότητας και εποχικότητας πωλήσεων) Είναι μια στρατηγική αποσύνδεσης της τύχης, της επιχείρησης από την εγχώρια αγορά. vi. Εκμετάλλευση ευκαιριών που παρουσιάζονται σε άλλες χώρες vii. Είσοδος ξένων ανταγωνιστών στην εσωτερική αγορά Η επιχείρηση επεκτείνεται για αμυντικούς λόγους ώστε να χτυπήσει τους ξένους ανταγωνιστές στις αγορές των δικών τους εθνικών αγορών. Η κίνηση αυτή επιτρέπει στις αμυνόμενες επιχειρήσεις να μαθαίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τους ξένους ανταγωνιστές τους, οι οποίες τις βοηθούν στην αντιμετώπισή τους, στην εγχώρια γι αυτές, αγορά. viii. Ανάγκη παρακολούθησης τεχνολογικών αλλαγών παγκοσμίως 10
Εάν η πρόοδος στη παγκόσμια τεχνολογία παρακολουθηθεί και υιοθετηθεί από την επιχείρηση, επιφέρει θετικά αποτελέσματα λόγω της βελτίωσης των οικονομιών. ix. Κυβερνητικές ρυθμίσεις και επενδυτικά κίνητρα για εξαγωγές προϊόντων Οι κανονισμοί, οι ρυθμίσεις, οι νόμοι κ.λ.π. που εισάγει η κυβέρνηση σε κάποια εθνική αγορά, ωθούν συνήθως επιχειρήσεις να αναζητήσουν ευκαιρίες στο εξωτερικό. x. Διεθνοποίηση των παγκόσμιων αγορών και πρόοδος στην υποδομή μεταφορών & τηλεπικοινωνιών Με τη βελτίωση των μεταφορών και τηλεπικοινωνιών ο κόσμος γίνεται μικρότερος. Η ανάπτυξη παγκόσμιων μαρκών π.χ. Marlboro, προσφέρει στις επιχειρήσεις ευκαιρίες ανάπτυξης οικονομιών κλίμακας. ΕΜΠΟΔΙΑ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ. Είναι κάτι παραπάνω από γεγονός πως η διαδικασία της διεθνοποίησης μπορεί να χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο κινδύνων και αναστολών που κωλύουν τη δράση της επιχείρησης. Η πολιτική ρευστότητα των αναδυόμενων αγορών και η έλλειψη, πολλές φορές οικονομικής σταθερότητας είναι ικανές να δημιουργήσουν προβλήματα σε ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται εκεί. Έχουν ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο μεταβάλλοντας αρνητικά τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων στον εγχώριο απολογισμό. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες ή ακόμη και οι τιμές προϊόντων όπως το πετρέλαιο διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ακόμη και σε ανεπτυγμένες αγορές. Τα εκάστοτε κυβερνητικά δεδομένα αλλά και η κουλτούρα κάθε χώρας είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες που οφείλει μια επιχείρηση που διεθνοποιείται, να λάβει υπόψη της, ειδικά αναφορικά με τη διοίκηση του ανθρώπινου παράγοντα. Από τα παραπάνω προκύπτει πως υπάρχουν αρκετοί σημαντικοί παράγοντες οι οποίοι συνθέτουν το ρίσκο μιας επιχείρησης όταν δραστηριοποιείται σε διεθνές επίπεδο, από αυτούς τους παράγοντες δεν θα πρέπει να λείπουν η πολιτικοοικονομική κατάσταση των 11
αγορών-στόχων, η διαφορετική κουλτούρα, η χρηματοοικονομική ρευστότητα αλλά και η μειωμένη ευελιξία της επιχείρησης. Γενικά, αναφέρεται πως οι κίνδυνοι διεθνοποίησης μπορεί να οφείλονται σε εσωτερικά εμπόδια διεθνοποίησης, σε χρηματοοικονομικά εμπόδια, σε πρόσβαση που εμποδίζεται από χρηματοοικονομικά και υψηλά οικονομικά ρίσκα. Εμπόδιο διεθνοποίησης θεωρείται επίσης η δύσκολη πρόσβαση σε εξειδικευμένο προσωπικό αλλά και το περιορισμένο know-how που εμποδίζει την καινοτομική διαδικασία να είναι αποτελεσματική και αποδοτική. Υπάρχουν επιπλέον γραφειοκρατικά εμπόδια, μεγάλες διοικητικές διαδικασίες και αυστηροί νόμοι και κανονισμοί. Σύμφωνα με το ΣΕΒ, οι βασικές προκλήσεις των επιχειρήσεων που επηρεάζουν την εξωστρέφειά τους και την δυνατότητά τους να διεθνοποιηθούν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στους παρακάτω άξονες 4 : 1. Έλλειψη δεξιοτήτων ανθρώπινου δυναμικού για την διεθνοποίηση 2. Έλλειψη πόρων χρηματοδότησης και χρηματοοικονομικής υποστήριξης 3. Έλλειψη αξιοποιήσιμης πληροφόρησης / γνώσης αναφορικά με ξένες αγορές (κυρίως ως συνέπεια των δύο προηγούμενων, έλλειψης δεξιοτήτων και πόρων) 4 ΣΕΒ, Ιούλιος 2011 12
Ελλείψεις / Προκλήσεις Προβλήματα διεθνοποίησης Έλλειψη δεξιοτήτων ανθρώπινου δυναμικού για την διεθνοποίηση Έλλειψη πόρων χρηματοδότησης και χρηματοοικονομικής υποστήριξης Έλλειψη αξιοποιήσιμης πληροφόρησης / γνώσης αναφορικά με ξένες αγορές Ανεπαρκής αριθμός ή/και μη επαρκώς καταρτισμένο προσωπικό για την ανάπτυξη δράσεων διεθνοποίησης. Έλλειψη χρόνου διαχείρισης θεμάτων εξωστρέφειας. Έλλειψη χρόνου και πόρων για εκπαίδευση και κατάρτιση Ανεπάρκεια κεφαλαίων κίνησης για χρηματοδότηση εξαγωγικών δραστηριοτήτων. Φορολογικά αντικίνητρα εξαγωγών. Γραφειοκρατικές τελωνειακές διαδικασίες Υψηλό κόστος για τη μεταφορά και την ασφάλιση των προϊόντων. Ελλιπής ή/και περιορισμένη πληροφόρηση για τον εντοπισμό ευκαιριών & την ανάλυση νέων αγορών. Επίτευξη αξιόπιστης αντιπροσώπευσης στο εξωτερικό. Προβλήματα με την εξασφάλιση των κατάλληλων και αξιόπιστων μεταφορικών μέσων. Πολυπλοκότητα δικτύων διανομής στο εξωτερικό. Οι δυσκολίες που διαπιστώνονται στην ανάπτυξη εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας «υψηλών δυνατοτήτων» και η δυσκολία πρόσβασης σε αγορές του εξωτερικού είναι αποτέλεσμα έλλειψης της απαιτούμενης εξειδίκευσης για την διεθνοποίηση των επιχειρήσεων με παράλληλη δυσκολία εξεύρεσης απαιτούμενων χρηματοοικονομικών πόρων, με αποτέλεσμα την έλλειψη γνώσης αναφορικά με ξένες αγορές και την αδυναμία κατάκτησής τους. 1.3. Ο ρόλος της Καινοτομίας στην Εξωστρέφεια Η διεθνοποίηση είναι έννοια άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της καινοτομίας, συνήθως η μια έννοια προϋποθέτει ή οδηγεί στην άλλη. Όπως προαναφέρθηκε, καινοτομία είναι η χρήση νέας γνώσης προκειμένου να προσφερθεί στους πελάτες ένα νέο επιθυμητό προϊόν ή υπηρεσία. Πρόκειται για 13
ανακάλυψη και εμπορευματοποίηση (invention & commercialisation). Αυτή η νέα γνώση μπορεί να είναι σχετιζόμενη με την τεχνολογία ή με την αγορά. Η τεχνολογική γνώση είναι η γνώση των συστατικών μερών, της συνδεσμολογίας μεταξύ των συστατικών μερών, των μεθόδων, των διαδικασιών και των τεχνικών που απαρτίζουν ένα προϊόν ή μια υπηρεσία. Η γνώση της αγοράς είναι η γνώση των δικτύων διανομής, των εφαρμογών του προϊόντος και των προσδοκιών, προτιμήσεων, αναγκών και επιθυμιών των πελατών. Το προϊόν ή η υπηρεσία είναι νέο με την έννοια ότι το κόστος του είναι χαμηλότερο, οι ιδιότητές του βελτιωμένες, έχει πλέον ιδιότητες που δεν είχε στο παρελθόν, ή ποτέ δεν είχε εμφανιστεί στην αγορά μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η εισαγωγή της καινοτομίας μιας επιχείρησης τόσο στην παραγωγική διαδικασία όσο και στα προϊόντα της επιδρά στη διεθνοποίησή της. Γενικότερα, οι επιπτώσεις της καινοτομίας στη διεθνοποίηση είναι: Ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης. Η υιοθέτηση καινοτομιών τόσο στην παραγωγική διαδικασία, όσο και στον προϊόν, βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης. Αύξηση του μεριδίου της αγοράς. Η ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης στην αγορά συμβάλει στην αύξηση του μεριδίου της αγοράς που κατέχει. Καθιέρωση της επιχείρησης στη διεθνή αγορά. Ο συνδυασμός των καινοτομικών προϊόντων, η μείωση του παραγωγικού κόστους, η ανταγωνιστικότητα και η σταδιακή αύξηση του μεριδίου της αγοράς έχουν ως στόχο την καθιέρωση της εκάστοτε επιχείρησης στη διεθνή αγορά. 14
2. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΟΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ 2.1. Παραγωγή Προώθηση Καινοτομίας Ο διεθνής ανταγωνισμός, οι μεταβαλλόμενες συνθήκες παραγωγής και οι αλλαγές στα καταναλωτικά πρότυπα καθιστούν σήμερα την καινοτομία, τη σημαντικότερη συνιστώσα της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και προϋπόθεση για το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας επιχείρησης. Η ανταγωνιστικότητα των οικονομιών και των επιχειρήσεων κρίνεται πλέον από χαρακτηριστικά που αφορούν την ποιότητα, την πρωτοτυπία του σχεδίου και την καινοτομικότητα των προϊόντων. Τα χαρακτηριστικά αυτά παραπέμπουν στην ικανότητα εντοπισμού, υιοθέτησης και διάχυσης της νέας παραγωγικής τεχνολογικής γνώσης που εξελίσσεται διαρκώς, και επίσης, είναι αποτέλεσμα δημιουργικής αντιμετώπισης των προβλημάτων και στρατηγικών επιλογών. 15
Έτσι προκύπτει η ανάγκη για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος για την προώθηση της καινοτομίας, η διαμόρφωση του οποίου εξαρτάται από τη συνεργασία των επιχειρήσεων, τη συγκρότηση δικτύων μεταφοράς τεχνολογίας, τις υποδομές που προσφέρουν υπηρεσίες για τη διακίνηση της πληροφορίας, την επικοινωνία, την επιμόρφωση κτλ. Επειδή η δημιουργική σκέψη είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων ενός γρήγορα μεταβαλλόμενου κόσμου, θα πρέπει να βρει τη θέση που της αξίζει στις επιχειρήσεις (αλλά και στους άλλους κοινωνικούς θεσμούς). Εννοούμε τις διαδικασίες και τις ικανότητες που πρέπει να διαθέτουν ώστε να ευνοήσουν τη δημιουργική σκέψη. Η γνώση των μεθόδων παραγωγής ιδεών είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τα άτομα, τις επιχειρήσεις, τους οργανισμούς κτλ. Διότι επιτρέπει την εξεύρεση νέων ιδεών για την αντιμετώπιση διαφόρων καταστάσεων ή την επίλυση ποικίλων προβλημάτων. Επίσης, η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας εξαρτάται σημαντικά και από το πλαίσιο χρηματοδότησης και την πρόσβαση στα σύγχρονα χρηματοοικονομικά προϊόντα. ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ: Για να καταστεί δυνατή η καινοτομία θα πρέπει να ακολουθηθούν μια σειρά από πρωτοβουλίες. Στους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της έρευνας και της εκπαίδευσης, η ενεργοποίηση προέρχεται από τη δυνατότητα που δίνεται στις ομάδες και τα άτομα να πειραματιστούν με τα διαθέσιμα προβλήματα, λύσεις και πόρους. Η προώθηση της καινοτομίας μέσα από εκδηλώσεις, διαγωνισμούς, δημοσιότητα καινοτόμων αποτελεσμάτων, κλπ. είναι μερικά από τα μέσα που μπορούν να εφαρμοστούν για να κάνουν τους ανθρώπους να θαυμάσουν την καινοτομία και θέλουν να είναι δημιουργικοί. ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ: Η ανακάλυψη της καινοτομίας μπορεί να γίνει μέσα από συνεντεύξεις, επισκέψεις εμπειρογνωμόνων, έκθεση και η ανάλυση, κλπ. Μόλις ανακαλυφθεί μια πρωτοποριακή ιδέα, είναι σημαντικό να καταγραφεί: Ποιος (η ομάδα που είχε την ιδέα) Τι (τι ακριβώς ανακαλύφθηκε και τι επαναχρησιμοποιείται) Ωριμότητα (πόσο κοντά είναι στην πραγματοποίηση/ υλοποίηση) 16
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ: Η καινοτομία που αναφέρθηκε πρέπει να αξιολογηθεί από εμπειρογνώμονες για να κρίνουν κατά πόσον έχει τη δυνατότητα για εμπορική εκμετάλλευση. Εκτός από την τεχνική αξιολόγηση, θα πρπεπει να εξεταστούν και άλλες πτυχές όπως: Η προθυμία της ομάδας Η οικονομική αιτιολόγηση (Financial justification) Οι ανταγωνιστικές τεχνολογίες (Competitive technologies) Η ζήτηση για το νέο προϊόν Οι απαιτούμενοι πόροι και η τεχνογνωσία (resources and expertise), κτλ. Ένας οργανισμός μπορεί να έχει θεσπίσει μεθόδους για να καταστήσει δυνατή την παραγωγή καινοτομίας. Είτε αυτό γίνεται μέσω της προώθησης της δημιουργίας νέων ιδεών στο εσωτερικό του οργανισμού (π.χ. ένα πανεπιστήμιο που υποστηρίζει την καινοτομία στα ερευνητικά εργαστήρια του) ή μέσω πρωτοβουλιών της ευρύτερης κοινότητας (π.χ. επιχειρηματικά κεφάλαια που χορηγούν διαγωνισμούς καινοτόμων ιδεών), είναι σημαντικό ο οργανισμός να μην περιμένει παθητικά για την καινοτομία που θα δημιουργηθεί από άλλους, αλλά ενεργά να την προκαλέσει. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Το προσωπικό της επιχείρησης που ειδικεύεται στην προώθηση της παραγωγής καινοτόμων ιδεών είναι σημαντικός παράγοντας για τη δημιουργία καινοτομίας. Αυτό περιλαμβάνει τον υπεύθυνο μιας ερευνητικής ομάδας ο οποίος προωθεί την καινοτομία μέσα από τα μέλη της ομάδας, ενθαρρύνει την ανταλλαγή ιδεών καθημερινά με άτυπους και επίσημους τρόπους βάσει χρονοδιαγράμματος, ενθαρρύνοντας και ανταμείβοντας την καινοτόμα σκέψη εκείνων οι οποίοι έχουν ένα ιστορικό καινοτομίας και δημιουργικότητας. ΠΟΡΟΙ Η ανάπτυξη της καινοτομίας χρειάζεται πόρους, τόσο σε προσωπικό όσο και σε εργαλεία και υλικά. Οι ερευνητικές ομάδες με το προσωπικό υποστήριξης για τα 17
εργαστήρια είναι συνήθως πηγές καινοτομίας, μια μεγάλη ομάδα με όλα τα κατάλληλα μέσα είναι σε καλύτερη κατάσταση και μπορεί να δημιουργήσει περισσότερες νέες ιδέες από μια μικρή ομάδα με ακατάλληλα μέσα. Υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις - μερικές φορές η έλλειψη μέσων ενισχύει την καινοτομία καθώς οι ερευνητές προσπαθούν να ανακαλύψουν νέους τρόπους για να επιτύχουν τους στόχους τους - αλλά αυτό δεν είναι ο κανόνας και θα πρέπει να αποφεύγεται όσο είναι δυνατόν. ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Η βοήθεια μιας τεκμηριωμένης διαδικασίας για την παραγωγή νέων καινοτόμων ιδεών δεν θεωρείται πάντα σημαντική. Αυτό οδηγεί σε απώλειες δυνατοτήτων καινοτομίας εφόσον ενδιαφέροντα αποτελέσματα από πειράματα ή έξυπνες λύσεις σε προβλήματα, δεν έχουν την κατάλληλη υποστήριξη με αποτέλεσμα να παραμένουν μέσα στην ομάδα ή ακόμα μόνο με το πρόσωπο τις ανακάλυψε. Μια διαδικασία θα καθόριζε τι θεωρείται καινοτομία, τι αξίζει να εξεταστεί, και πώς να αποφευχθεί η απώλεια πολύτιμων αποτελεσμάτων, πώς να γίνεται η ανταλλαγή ιδεών, πώς να καθορίζονται τα προβλήματα, πώς να τεκμηριώνεται μια λύση, κτλ. 2.2. Υποστήριξη Καινοτομίας μέσω Θερμοκοιτίδων Επιχειρήσεων 5 Οι θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων αποτελούν σύγχρονους θεσμούς περιφερειακής και τεχνολογικής ανάπτυξης και έχουν αναπτυχθεί μόλις τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσω αυτού του θεσμού προάγεται η ανάπτυξη και η στήριξη στα πρώτα στάδια της λειτουργίας των νέων, καινοτομικών επιχειρήσεων. Η θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων είναι ένα εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης σχεδιασμένο για να επιταχύνει την ανάπτυξη και την επιτυχία νεοϊδρυθεισών και εκκολαπτόμενων επιχειρήσεων παρέχοντας στους επιχειρηματίες πρόσβαση σε πόρους και σε μια σειρά 5 Θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας και τεχνολογικά πάρκα στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Σταυροπούλου Κατερίνα, 2013 18
από υποστηρικτικές υπηρεσίες (νομικές, συμβουλευτικές, διοικητικές, προβολής, προώθησης προϊόντων, κτλ.) ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΩΝ Ανάλογα με το σκοπό και το χαρακτήρα τους, οι θερμοκοιτίδες χωρίζονται στις παρακάτω βασικές κατηγορίες: Τεχνολογικές Θερμοκοιτίδες που στοχεύουν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και συνήθως βρίσκονται στο περιβάλλον Τεχνολογικών Επιστημονικών Πάρκων. Εξειδικευμένες Θερμοκοιτίδες οι οποίες φιλοξενούν επιχειρήσεις ενός συγκεκριμένου αντικειμένου. Αναφέρεται ως παράδειγμα η Θερμοκοιτίδα Agripolis στην Πάντοβα της Ιταλίας που προωθεί την αγροτική ανάπτυξη. Θερμοκοιτίδες που δημιουργούνται για τη διευκόλυνση μικρών νέων θυγατρικών ή για την εκκίνηση εμπορικών προσπαθειών από το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης (R & D) μιας μεγάλης εταιρείας. Η μορφή μιας Θερμοκοιτίδας καθορίζεται από ένα συνδυασμό των παρακάτω βασικών παραγόντων: Των αποτελεσμάτων που αναμένει από τη λειτουργία της. Των μορφών της βοήθειας που παρέχει στις επιχειρήσεις ενοίκους της. Των κύριων πηγών χρηματοδότησής της. Η αλληλεπίδραση των παραπάνω παραγόντων καταγράφεται στο παρακάτω σχήμα: 19
Σχήμα: Παράγοντες καθορισμού του ρόλου της Θερμοκοιτίδας 6 ΡΟΛΟΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΑΣ Οι Θερμοκοιτίδες έχουν ως βασικό στόχο την προώθηση των καινοτομιών οι οποίες οδηγούν σε επενδύσεις μέσω της παρεχόμενης βοήθειας προς τις νεοϊδρυόμενες (start up) επιχειρήσεις που εγκαθίστανται σε αυτές. Οι επιχειρήσεις αυτές, κατά κανόνα, αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα κατά την έναρξη της δραστηριότητάς τους, τα οποία ποικίλουν ανάλογα με το ακριβές αντικείμενο κάθε μονάδας και το περιβάλλον (αγορά) στο οποίο δραστηριοποιείται. Οι βασικές ανάγκες και τα προβλήματα που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν οι θερμοκοιτίδες για λογαριασμό των επιχειρήσεων ενοίκων τους, είναι: το υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης της καινοτομίας, 6 Θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας και τεχνολογικά πάρκα στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Σταυροπούλου Κατερίνα, 2013 20
η έλλειψη πρόσβαση σε πηγές κεφαλαίων, η ανεπαρκής πληροφόρηση αγοράς και τεχνικής πληροφόρησης (τεχνογνωσίας) η αδυναμία διοίκησης και οργάνωσης, η αδυναμία της αποταμίευσης ολόκληρης ή μέρους της υπεραξίας που θα προκύψει από την καινοτομία, η αδυναμία διατήρησης και επέκτασης των όποιων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, η έλλειψη ορίζοντα προγραμματισμού, η έλλειψη εκτίμησης του επιχειρηματικού κινδύνου, η δυσκολία πρόσβασης στη νέα τεχνολογία. Η Θερμοκοιτίδα είναι ένας τυποποιημένος βιοτεχνικός χώρος που φιλοξενεί, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, νέους επιχειρηματίες ή τμήματα υφισταμένων επιχειρήσεων για να αναπτύξουν καινοτόμους ιδέες και νέα προϊόντα. Στις επιχειρήσεις που βρίσκονται εγκατεστημένες στην Θερμοκοιτίδα, παρέχονται εκτός της «φιλοξενίας», υπηρεσίες με χαμηλό κόστος και υψηλό επίπεδο αποτελεσματικότητας, όπως, επιχειρηματικός σχεδιασμός, μάρκετινγκ, διαχείριση λογιστικών εγγράφων, πρόσβαση σε πηγές κεφαλαίων και άλλες. Αποτελούν ένα Μηχανισμό σύνδεσης της Έρευνας με την Αγορά. ΠΑΡΟΧΕΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΑΣ 7 Κρίσιμο στον καθορισμό μίας θερμοκοιτίδας είναι η παροχή της διοικητικής καθοδήγησης, της τεχνικής βοήθειας και διαβούλευσης που προσαρμόζονται στις νέες επιχειρήσεις. Οι θερμοκοιτίδες συνήθως παρέχουν την πρόσβαση πελατών και εύκαμπτές μισθώσεις ενοικίου, κοινές βασικές επιχειρησιακές 7 Θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας και τεχνολογικά πάρκα στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα, Σταυροπούλου Κατερίνα, 2013 21