ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Μάθηµα 7ο: Ηγεσία και Ανάπτυξη της Ηγετικής Φυσιογνωµίας Ερωτήσεις Στόχοι Μελέτης 8 ου Μαθήµατος Ø Ποια είναι η φύση της ηγεσίας; Ø Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; Ø Ποιες είναι οι δυνατές προσεγγίσεις της ηγεσίας; Ø Ποια είναι τα τρέχοντα ζητήµατα στην ανάπτυξη των ηγετικών ικανοτήτων; 2 1
Σχήµα 1: Η καθοδήγηση όπως εµφανίζεται στη σχέση της µε τις άλλες λειτουργίες του µάνατζµεντ. 3 I. Ποια είναι η φύση της ηγεσίας; Ø Ισχύς Η δυνατότητα να βάζεις κάποιον άλλο να κάνει κάτι που θέλεις να γίνει ή να κάνεις τα πράγµατα να γίνονται όπως εσύ θέλεις. Ø Δύο είναι οι πηγές της ηγετικής ισχύος: Ισχύς θέσης Προσωπική ισχύς 4 2
Σχήµα 2: Πηγές της ισχύος θέσης και της προσωπικής ισχύος που χρησιµοποιούνται από τους ηγέτες. 5 II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; Τα χαρακτηριστικά του επιτυχηµένου ηγέτη: δυναµικός ευφυής σίγουρος δηµιουργικός αντικειµενικός αποφασιστικός Εµπνέει έντιµος ενθουσιώδης πειστικός ευέλικτος µε γνώσεις 6 3
II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; α. Γιατί ενδιαφέρει το µάνατζµεντ; Σηµασία αποτελεσµατικής ηγεσίας για τη λειτουργία του οργανισµού και την επίτευξη των στόχων του β. Διαφορά µεταξύ επιτυχούς & αποτελεσµατικής ηγεσίας γ. Τι είναι αυτό που κάνει έναν ηγέτη αποτελεσµατικό µε βάση: i. Γενετική θεωρία ii. Θεωρία των Χαρακτηριστικών Γνωρισµάτων iii. Τις Προσεγγίσεις της Συµπεριφοράς iv. Τις Προσεγγίσεις της Εξάρτησης II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; α. Θεωρία που βασίζεται στα χαρακτηριστικά του ηγέτη Η θεωρία βασίστηκε σε έρευνες που έγιναν προκειµένου να εντοπιστούν τα χαρακτηριστικά που διέθεταν ιστορικές ηγετικές φυσιογνωµίες. Σύµφωνα µε αυτή την θεωρία Ο Ηγέτης γεννιέται, δεν γίνεται Είναι προικισµένος µε ένα σύνολο συγκεκριµένων χαρακτηριστικών Η θεωρία δεν είναι πλήρως αποδεκτή σήµερα. Χρησιµοποιείται όµως σε διάφορα συστήµατα αξιολόγησης των εργαζοµένων. 8 4
II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; β. Θεωρία που βασίζεται στη Συµπεριφορά του ηγέτη Αναλύει τη συµπεριφορά του και όχι τα χαρακτηριστικά του Σύµφωνα µε την θεωρία ο ηγέτης χρησιµοποιεί έναν συγκεκριµένο τύπο συµπεριφοράς που κάνει τους άλλους να τον ακολουθούν Η θεωρία δέχεται την ύπαρξη δύο βασικών τύπων ηγεσίας - την ηγεσία που είναι προσανατολισµένη στο καθήκον / µέριµνα του ηγέτη για την εργασία - την ηγεσία που είναι προσανατολισµένη προς το άτοµο / µέριµνα του ηγέτη για τον άνθρωπο 9 II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; Ø Μέριµνα του ηγέτη για την εργασία Σχεδιάζει και ορίζει την εργασία που πρέπει να γίνει. Αναθέτει εργασιακές αρµοδιότητες. Θέτει σαφή εργασιακά πρότυπα. Παροτρύνει να ολοκληρωθεί η εργασία. Παρακολουθεί τα αποτελέσµατα των επιδόσεων. Ø Μέριµνα του ηγέτη για τους ανθρώπους Δρα µε ζήλο και υποστηρικτικά προς αυτούς που καθοδηγεί. Αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις µαζί τους. Σέβεται τα συναισθήµατά τους. Είναι ευαίσθητος στις ανάγκες τους. Τους δείχνει εµπιστοσύνη. 10 5
Θεωρίες για την Ηγεσία Η Διοικητική Σχάρα (Bake & Mouton) Τζωρτζάκης, Κ. & Τζωρτζάκη Α. (2007). Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων, 4 η έκδ. Αθήνα: 11 Rosii α. Ηγετική συµπεριφορά του διοικητικού στελέχους 1.1: Θεωρίες για την Ηγεσία Η Διοικητική Σχάρα Δείχνει ελάχιστο ενδιαφέρον τόσο για την παραγωγή όσο και για τους υφισταµένους («Αποδυναµωµένη Διοίκηση») Εγκατάλειψη εργασίας από πλευράς στελέχους Δρα µόνο ως σύνδεσµος µεταφοράς πληροφοριών β. Ηγετική συµπεριφορά του διοικητικού στελέχους 1.9: Μεγάλο ενδιαφέρον για τους υφισταµένους, και ελάχιστο για την παραγωγή («Διοίκηση της Λέσχης») Δηµιουργία φιλικού περιβάλλοντος Δεν γίνεται συντονισµένη προσπάθεια επίτευξης στόχων Το στελέχους πιστεύει ότι η επίτευξη στόχων θα προέλθει µέσω αρµονικότητας σχέσεων 12 6
γ. Ηγετική συµπεριφορά του διοικητικού στελέχους 9.9: Επιδεικνύει ενδιαφέρον στο µέγιστο βαθµό και για την παραγωγή και για τους υφισταµένους («Συνεργατική Διοίκηση») Ιδανική συµπεριφορά του Διοικητικού στελέχους δ. Ηγετική συµπεριφορά του διοικητικού στελέχους 9.1: Ενδιαφέρον αποκλειστικά για επίτευξη στόχων («Αυταρχική Διοίκηση») Ελάχιστο ενδιαφέρον για τους υφισταµένους και τις ανάγκες τους ε. Ηγετική συµπεριφορά του διοικητικού στελέχους 5.5: Θεωρίες για την Ηγεσία Η Διοικητική Σχάρα Μέτριο ενδιαφέρον και για υφισταµένους και για επίτευξη στόχων («Διοίκηση Ισορροπιών») Είναι στελέχη του «καθήκοντος» αλλά γνωρίζουν ότι η επίτευξη των στόχων περνά µέσω των ανθρώπων 13 II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; γ. Η Προσέγγιση της Εξάρτησης Ένα ηγέτης µπορεί να είναι αποτελεσµατικός σε µια περίπτωση και αναποτελεσµατικός σε µία άλλη Δεν υπάρχει µια αποτελεσµατική ηγετική συµπεριφορά το είδος της ηγεσίας που είναι αποτελεσµατική εξαρτάται από τις εκάστοτε συνθήκες Έτσι, π.χ. υπό συνθήκες µπορεί να είναι αποτελεσµατικός ο συµµετοχικός ή ο απολυταρχικός τρόπος ηγεσίας 14 7
II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; Προσέγγιση της Εξάρτησης: Θεωρία Διαδροµής - Στόχου Ο τύπος της ηγεσίας που είναι αποτελεσµατικός για µια επιχείρηση εξαρτάται από τις εκάστοτε συνθήκες που διέπουν την επιχείρηση τη συγκεκριµένη περίοδο Δεν πρέπει να υπάρχει ένα αρχικός & αµετάβλητος προσανατολισµός του ηγέτη Ρόλος του ηγέτη: να επηρεάσει τη συµπεριφορά των εργαζοµένων και να τους εξασφαλίσει την κατάλληλη διαδροµή (τρόπο) για να επιτύχουν τον επιθυµητό στόχο. 15 II. Ποια είναι τα σηµαντικότερα ηγετικά γνωρίσµατα και οι σηµαντικότερες ηγετικές συµπεριφορές; Προσέγγιση της Εξάρτησης: Θεωρία Διαδροµής Στόχου Πώς µπορεί ο ηγέτης να διαµορφώσει τη διαδροµή ; Αποσαφήνιση στόχων οδηγίες, καθοδήγηση Παροχή υποστήριξης και απαιτούµενης εκπαίδευσης Αποµάκρυνση τυχόν εµποδίων Παροχή δυνατοτήτων προσωπικής ικανοποίησης κατά τη διάρκεια της διαδροµής αυτής Παροχή ανταµοιβών κίνητρα για εργαζόµενους 16 8
α. Συµβουλευτικός τρόπος: Ο ηγέτης πληροφορεί για το προσοκώµενο αποτέλεσµα Δίνει κατευθύνσεις και οδηγίες για την επίτευξή του β. Υποστηρικτικός τρόπος: Χαρακτηρίζει τον προσιτό & φιλικό ηγέτη Ενδιαφέρεται για τις ανάγκες των εργαζοµένων γ. Συµµετοχικός τρόπος: Ο ηγέτης συµουλεύεται τους υφισταµένους του Λαµβάνει υπόψη τις απόψεις τους πριν αποφασίσει δ. Μέσω της επίτευξης των στόχων: Προσέγγιση της Εξάρτησης: Θεωρία Διαδροµής Στόχου Ο ηγέτης θέτει προκλητικούς στόχους για τους εργαζόµενους Επιδιώκει τη µέγιστη προσπάθεια από αυτούς Δείχνει την εµπιστοσύνη του προς αυτούς 17 Η αποτελεσµατικότητα της ηγεσίας επηρεάζεται από: 18 Τζωρτζάκης, Κ. & Τζωρτζάκη Α. (2007). Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων, 4 η έκδ. Αθήνα: Rosii 9