ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΕ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» Επιβλέπουσα: Αναστασία Μπαλασοπούλου Σπουδάστρια: Χαραλαµπία. Μπαλτουµά
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» ένα από τα παλαιότερα και πιο φηµισµένα Νοσοκοµεία της Ελλάδας, έχει αποδείξει ότι µπορεί να προσφέρει υψηλής ποιότητας ιατρικές υπηρεσίες υστερεί όµως σε παροχές που σχετίζονται µε τις εξυπηρετήσεις, το περιβάλλον, την υποδοµή. Το χειρουργείο αν και αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα και πιο δυναµικά τµήµατα του νοσοκοµείου είναι δυστυχώς ένα από τα τµήµατα που παρουσιάζει προβλήµατα στην οργάνωση και τον προγραµµατισµό. Η διαδικασία του χειρουργείου στην οποία εµπλέκονται πολλές και διαφορετικές επαγγελµατικές οµάδες ακολουθεί την λογική ενός συστήµατος όπου η σωστή τέλεση µιας πράξεως αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία της επόµενης. Η παρούσα εργασία εστιάζεται στην περιγραφή της ιαχείρισης της κίνησης του χειρουργείου όπως λαµβάνει χώρα αυτή τη στιγµή και στη διατύπωση προτάσεων βελτίωσης της υφιστάµενης κατάστασης. Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την συλλογή των πληροφοριών βασίστηκε σε συνεντεύξεις µε ιατρούς και νοσηλευτές του Νοσοκοµείου που βρίσκονται πολύ ψηλά στην ιεραρχία. Από την επεξεργασία των πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν προκύπτουν µεγάλοι χρόνοι αναµονής των ασθενών για να εγχειρισθούν, καθυστερήσεις στην έναρξη των επεµβάσεων, «νεκροί χρόνοι» µεταξύ επεµβάσεων και τέλος αναβολές προγραµµατισµένων επεµβάσεων. Καθώς τα προβλήµατα που εντοπίστηκαν αποτελούν εµπόδιο στην ορθή λειτουργία του χειρουργείου διατυπώνονται προτάσεις βελτιώσεις της υφιστάµενης κατάστασης µέσα από τη µελέτη της βιβλιογραφίας και των αρχών του σύγχρονου management.στις µέρες µας η ανάγκη για ποιότητα στην περίθαλψη είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Αυτή είναι µια πρόκληση στην οποία το Νοσοκοµείο πρέπει να απαντήσει. Λέξεις κλειδιά: Νοσοκοµείο, Χειρουργείο, ιαδικασία, Ασθενείς, Χρόνος αναµονής, Χρόνος έναρξης επεµβάσεων, Χρόνος µεταξύ επεµβάσεων, Αναβολές, Προτάσεις βελτίωσης, Ποιότητα.
SUMMARY ALEXANDRA Hospital, one of the oldest and most famous hospitals of Greece, has proved that it can offer high quality medical services but it is inferior in services that deal with the organisation, the environment, and the infrastructures. The operating room, despite the fact that it is one of the most important and dynamic departments of the hospital, is unfortunately one of the departments where problems in organising and scheduling often occur. The whole procedure of an operation, where several different professional teams are being involved, follows the rules of a system where the proper function of the previous action presupposes the function of the following action.. This essay focuses on describing the procedure of the operating room s management of ALEXANDRA Hospital as it takes place nowadays and on stating some proposals for further improvement of the procedures. The method that was followed was based on interviews with doctors and nurses who have ascended the hierarchy ranks. The elaboration of their answers lead to the following statements: patients often wait for a long period until they are operated, the first operations of the day start later than scheduled, there is a lot of dead time between two operations, scheduled operations are often put off. As the problems stated above are obstacles to the proper function of the operating room, several proposals of improvement are being stated through the study of the bibliography and the principles of modern management. Nowadays the necessity for quality in treatment is more demanding than ever. This is a challenge to which the hospital can and ought to respond. Key-words: Hospital, Operating room, Procedure, Patients, Waiting time, Opening time of operations, dead time between operations, Postponements, Proposals of improvement, Quality.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος σελ. 01 Εισαγωγή σελ. 02 Κεφάλαιο 1: Γενικά στοιχεία του Νοσοκοµείου «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» 1.1 Σύντοµο Ιστορικό του Νοσοκοµείου... σελ. 05 1.2 Η σηµερινή ταυτότητα του Νοσοκοµείου... σελ. 07 1.3 Αποστολή και διάρθρωση των υπηρεσιών του Νοσοκοµείου σελ. 09 Κεφάλαιο 2: Το χειρουργείο και ο ρόλος της διαδικασίας 2.1 Ιστορική αναδροµή του χειρουργείου...... σελ. 10 2.2 Χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος του χειρουργείου... σελ. 12 2.3 Η έννοια και η σηµασία της διαδικασίας... σελ. 14 2.4 Η διαδικασία του χειρουργείου... σελ. 15 Κεφάλαιο 3: Η κλινική συγκρότηση του χειρουργείου 3.1 Κλινική συγκρότηση του χειρουργείου και κατανοµή των ρόλων. σελ. 20 3.2 Αρµοδιότητες χειρουργικής υπηρεσίας... σελ. 21 3.3 Αρµοδιότητες αναισθησιολογικής υπηρεσίας... σελ. 23 3.4 Αρµοδιότητες νοσηλευτικής υπηρεσίας... σελ. 24 Κεφάλαιο 4: Η ιαχείριση του χειρουργείου στο Νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» 4.1 Μεθοδολογία συλλογής πληροφορίας... σελ. 28 4.2 Σύνθεση χειρουργείου Νοσοκοµείου «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»... σελ. 31 4.3 Η διαχείριση του χειρουργείου στο Νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» σελ. 35 i
Κεφάλαιο 5: Προτάσεις βελτίωσης της διαδικασίας του χειρουργείου 5.1 Η αναγκαιότητα της εισαγωγής βελτιώσεων στην διαχείριση του χειρουργείου του Νοσοκοµείου «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»... σελ. 52 5.2 Η διατύπωση των προτάσεων βελτίωσης... σελ. 54 5.2.1 Μείωση του χρόνου αναµονής των ασθενών να εγχειρισθούν... σελ. 54 5.2.2 Βελτίωση της ώρας έναρξης των πρωινών επεµβάσεων... σελ. 56 5.2.3 Μείωση του χρόνου που µεσολαβεί µεταξύ των χειρουργικών επεµβάσεων... σελ. 57 5.2.4 Μείωση των αναβολών προγραµµατισµένων επεµβάσεων σελ. 59 5.3 Βελτίωση της λειτουργίας του χειρουργείου βραχείας νοσηλείας. σελ. 62 5.4 Εργαλεία βελτίωσης της ποιότητας της υπάρχουσας διαδικασίας.. σελ. 63 Κεφάλαιο 6: Ποιότητα, Πρότυπα και ο ρόλος της ηγεσίας στο χειρουργείο 6.1 Εισαγωγή της ποιότητας στην διαδικασία του χειρουργείου... σελ. 69 6.2 ιαχείριση ολικής ποιότητας... σελ. 70 6.3 Καθιέρωση προτύπων... σελ. 72 6.4 Ο ρόλος της διοίκησης και της ηγεσίας... σελ. 74 Κεφάλαιο 7: Αξιολόγηση λειτουργίας του χειρουργείου 7.1 Ανάλυση S.W.O.T... σελ. 79 7.2 ιαµόρφωση του πίνακα S.W.O.T... σελ. 82 Συµπεράσµατα... σελ. 86 Βιβλιογραφία... σελ. 90 Παράρτηµα... σελ. 93 ii
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η επιλογή της «ιαδικασίας ιαχείρισης Κίνησης Χειρουργείου στο Νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» ως θέµατος για την εκπόνηση της διπλωµατικής µου εργασίας προς εκπλήρωση των συµβατικών µου προς την Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης υποχρεώσεων έγινε µε γνώµονα δύο σκέψεις. Πρώτον, γιατί το χειρουργείο αποτελεί την πιο γνωστή αλλά και την πιο ευαίσθητη από τις διαδικασίες του νοσοκοµείου καθώς όλοι µας λίγο πολύ έχουµε περάσει έξω από αυτό ώρες αγωνίας για την εξέλιξη της υγείας κάποιου δικού µας ανθρώπου. εύτερον, γιατί µια προσωπική περιέργεια µε ωθούσε πάντα να µάθω τι γίνεται πίσω από τις ερµητικά κλειστές χειρουργικές πόρτες σε έναν χώρο που για κάποιους αποτελεί πηγή γνώσης και δηµιουργίας ενώ για άλλους ανάµνηση που καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να σβήσει από το µυαλό τους. Καθώς λοιπόν ανήκω στην δεύτερη κατηγορία ανθρώπων αποφάσισα να τολµήσω και ενώ στην αρχή κάποιες αµφιβολίες νικούσαν τον ενθουσιασµό µου όσο περνούσε ο καιρός και η ενασχόλησή µου µε το θέµα γινόταν όλο και πιο σοβαρή ο χώρος µε κέρδισε. Και όχι µόνο µε κέρδισε αλλά υπήρχαν και φορές που ταυτίστηκα µε πρόσωπα και γεγονότα αναζητώντας λύσεις στα προβλήµατα. Στην καλλιέργεια των αισθηµάτων αυτών συνέβαλλαν σηµαντικά το ενδιαφέρον, οι γνώσεις και η επιστηµονική επάρκεια των ανθρώπων που µε «µύησαν» στον χώρο. Θερµά ευχαριστώ την επιβλέπουσα της εργασίας µου κυρία Μπαλασοπούλου Αναστασία, ιοικητή του Νοσοκοµείου «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ», για την υποµονή, την συµπαράσταση και το ενδιαφέρον που επέδειξε για την εκπόνηση της εργασίας. Ένα πολύ µεγάλο ευχαριστώ στο προσωπικό του Νοσοκοµείου «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» -ιατρούς, νοσηλευτές και διοικητικό προσωπικό-που παρά τον φόρτο εργασίας τους αυτό το δύσκολο καλοκαίρι των Ολυµπιακών Αγώνων µε καλή διάθεση και όρεξη µου παρείχαν όλες τις πληροφορίες και το υλικό που χρειάστηκα για την εκπόνηση της εργασίας. Χαρά. Μπαλτουµά Αθήνα, Οκτώβριος 2004 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 1 από 100
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι συνεχείς εξελίξεις στον τοµέα της υγείας που οφείλονται στην αύξηση των δαπανών, στην αλµατώδη πρόοδο της τεχνολογίας και την αύξηση των υλικών και ανθρωπίνων πόρων είχε σαν επακόλουθο την µετατόπιση του ενδιαφέροντος και της προσοχής των εµπλεκοµένων στο χώρο από την ποσότητα στην ποιότητα των υπηρεσιών υγείας. Στην στροφή αυτή προς την ποιότητα συνέβαλε σηµαντικά και η αλλαγή της νοοτροπίας των χρηστών των υπηρεσιών οι οποίοι µέσω της ευκολότερης πρόσβασης στη γνώση και την πληροφορία που διαθέτουν σήµερα µεταµορφώθηκαν από παθητικούς δέκτες σε ενεργά υποκείµενα που διατυπώνουν τις προσδοκίες και τα αιτήµατά τους και διεκδικούν όχι µόνο υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες αλλά και ικανοποίηση των απαιτήσεών τους από το σύστηµα υγείας. Με τη ψήφιση του Ν. 2889/01 περί βελτίωσης και εκσυγχρονισµού του Εθνικού Συστήµατος Υγείας άρχισε να συντελείται η µεγαλύτερη προσπάθεια µεταρρύθµισης στο χώρο της υγείας µετά το 1983,χρονολογία κατά την οποία ψηφίστηκε ο νόµος 1397/1983 µε τον όπου δηµιουργήθηκε το Εθνικό Σύστηµα Υγείας, οπότε και κρίνεται απαραίτητη η υιοθέτηση και εφαρµογή δοκιµασµένων διεθνών θεωριών και πρακτικών management προκειµένου να βελτιωθεί η ποιότητα των παρεχόµενων από τα Ελληνικά νοσοκοµεία υπηρεσιών. Γιατί παρά το γεγονός ότι οι ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται από τα νοσοκοµεία είναι εξαιρετικά υψηλές τα Ελληνικά νοσοκοµεία δυστυχώς «ασθενούν» ως προς τις υπηρεσίες που σχετίζονται µε την ξενοδοχειακή υποδοµή, την διοικητική τους οργάνωση και το περιβάλλον. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσµα την όλο και αυξανόµενη στροφή των ασθενών προς τα ιδιωτικά θεραπευτήρια τα οποία «στεκόµενα στο ύψος των περιστάσεων» ανταποκρίνονται σε µεγάλο βαθµό στις απαιτήσεις των ασθενών-πελατών. Οι αυξηµένες απαιτήσεις των χρηστών και η αναγκαιότητα θεραπείας των ασθενειών του συστήµατος ειδικά στον τοµέα της ευτεροβάθµιας φροντίδας υγείας, επιβάλλουν την ορθή διαχείριση των διαδικασιών που βρίσκονται σε συνάφεια µε τις παρεχόµενες από το νοσοκοµείο υπηρεσίες. Ο χώρος του νοσοκοµείου χαρακτηρίζεται τόσο για την πληθώρα των διαδικασιών που λαµβάνουν χώρα σε αυτό όσο και για την πολυπλοκότητά τους ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελίδα 2 από 100
καθώς τα εµπλεκόµενα σε αυτές τµήµατα είναι περισσότερα από ένα. Η ιαδικασία ιαχείρισης κίνησης χειρουργείου αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες διαδικασίες δεδοµένου ότι το χειρουργείο αποτελεί ίσως το δυναµικότερο τµήµα κάθε νοσοκοµείου. Το Νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» αποτελεί ένα από τα παλαιότερα νοσοκοµεία της Αθήνας, µε καλή φήµη στο χώρο της υγείας και για το λόγο αυτό δεν είναι λίγοι αυτοί που το επιλέγουν για την θεραπεία των ίδιων ή των οικείων τους. Όµως παρά το υψηλό επίπεδο των ιατρικών υπηρεσιών του έχουν διαπιστωθεί τα τελευταία χρόνια αρκετά προβλήµατα και δυσλειτουργίες που πηγάζουν από την µη ορθολογική οργάνωση των υπηρεσιών του και οδηγούν στη διατύπωση παραπόνων και την κάµψη της ζήτησης των υπηρεσιών του. Το χειρουργείο του νοσοκοµείου, τµήµα κεφαλαιώδους σηµασίας και δυναµικής, αποτελεί δυστυχώς ένα από τα τµήµατα που παρουσιάζουν προβλήµατα στην οργάνωση και τον προγραµµατισµό του µε αποτέλεσµα να παρατηρούνται µεγάλες καθυστερήσεις στους χρόνους αναµονής των ασθενών, καθυστερήσεις στην έναρξη επεµβάσεων καθώς και αναβολές προγραµµατισµένων επεµβάσεων. Στην παρούσα εργασία γίνεται µια προσπάθεια καταγραφής της διαδικασίας του χειρουργείου όπως πραγµατοποιείται αυτή τη στιγµή και διατυπώνονται προτάσεις για βελτίωση της υφιστάµενης κατάστασης έχοντας υπόψη των περιβάλλον µέσα στο οποίο λαµβάνουν χώρα οι δραστηριότητες αυτές. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην ιστορία του νοσοκοµείου αλλά και στον ρόλο και την σηµερινή αποστολή του. Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαµβάνει την ιστορική αναδροµή του χειρουργείου καθώς και τις ιδιαιτερότητες του χώρου σε συνδυασµό µε την γενική θεωρία περί των διαδικασιών. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται µια προσπάθεια περιγραφής των δραστηριοτήτων των τριών κυριοτέρων οµάδων επαγγελµατιών που απασχολούνται στο χειρουργείο - χειρουργοί, αναισθησιολόγοι, νοσηλευτές - και του ρόλου που καθένας από αυτούς καλείται να επιτελέσει. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται αναλυτικά η διαδικασία διαχείρισης του χειρουργείου όπως πραγµατοποιείται αυτή την στιγµή. Στο πέµπτο κεφάλαιο διατυπώνονται προτάσεις βελτίωσης της υφιστάµενης κατάστασης δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στην µείωση των «νεκρών χρόνων» και στην στο µέτρο του δυνατού- εξάλειψη των αναβολών. Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελίδα 3 από 100
αναγκαιότητα βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών τονίζοντας την αξία της υιοθέτησης προτύπων και του ρόλου της ηγεσίας. Στο έβδοµο και τελευταίο κεφάλαιο εντοπίζονται µέσω της ανάλυσης SWOT-τα δυνατά σηµεία και οι αδυναµίες του χειρουργείου και οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι που προκύπτουν στο εξωτερικό του περιβάλλον και επιχειρείται ο εναλλακτικός συνδυασµός του µε στόχο την βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών. Σε µια εποχή όπου η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών περιλαµβάνεται ανάµεσα στις προτεραιότητες και τους προσανατολισµούς κάθε νοσοκοµείου, ευελπιστούµε η συλλογή των πληροφοριών σχετικά µε το χειρουργείο του νοσοκοµείου «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» να αποτελέσει στοιχείο sine quo non για την αναβάθµιση των υπηρεσιών του και την προσπάθεια αντιµετώπισης των µελλοντικών προκλήσεων µε το βλέµµα στραµµένο στην ποιότητα. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελίδα 4 από 100
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» 1.1 ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ 1 Το Νοσοκοµείο, Νοµικό Πρόσωπο ηµοσίου ικαίου (ΝΠ ) µε την αρχική του επωνυµία " ηµόσιο Μαιευτήριο Αθηνών " ιδρύθηκε µε το από 7.10.1938 ιάταγµα (ΦΕΚ: 372 τ. Α') που εκδόθηκε µε εξουσιοδότηση του ΑΝ 965 / 1937 και λειτούργησε σε διάφορα µισθωθέντα για τον σκοπό αυτό κτίρια εντός των Αθηνών, πριν δε από την εγκατάστασή του στο σηµερινό κτίριο, εντός του κτιρίου του Μαιευτηρίου "ΜΑΡΙΚΑ ΗΛΙΑ Η". Με την από 30.6.1942 σύµβαση που καταρτίστηκε και υπογράφηκε µεταξύ του τότε Υπουργείου Πρόνοιας και του ηµοσίου Μαιευτηρίου Αθηνών αφ' ενός τότε και του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου αφ' ετέρου και κυρώθηκε µε τον Ν. 1944 / 1944 (ΦΕΚ: 237 τ. Α'), ορίζονται µεταξύ άλλων τα εξής: α. Το Πανεπιστήµιο παραχωρεί στο ηµόσιο το δικαίωµα όπως αναγείρει το κατάλληλο οικοδόµηµα για την εγκατάσταση σ' αυτό και λειτουργία του ηµοσίου Μαιευτηρίου δυνάµεως τουλάχιστον 300 κλινών µετά προσαρτηµένης Σχολής Μαιών για 150 µαθήτριες επί οικοπέδου κειµένου παρά Αρεταίειο Νοσοκοµείο εκτάσεως 10538 τετραγωνικών πήχεων, το οποίο περιήλθε σ' αυτό από δωρεά και υπό τον όρο όπως, µε τον καιρό ανεγερθεί σ' αυτό Μαιευτήριο προς στέγαση των Μαιευτικών και Γυναικολογικών Κλινικών του. β. Η δαπάνη για την ανέγερση και τον εξοπλισµό του κτιρίου, όπως και κάθε δαπάνη για την συντήρηση και τη λειτουργία αυτού θα βαρύνει εξ ολοκλήρου το ηµόσιο, του Πανεπιστηµίου απαλλασσοµένου πάσης οικονοµικής επιβάρυνσης, πλην της µισθοδοσίας του από τον οργανισµό του προβλεπόµενου προσωπικού των δύο ανωτέρω Κλινικών αυτού. 1 Oπως περιέχεται στην ιστοσελίδα του Νοσοκοµείου: www.alexandrahospital.gr ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σελίδα 5 από 100 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»
γ. Μετά την αποπεράτωση επί οικοδοµικών εργασιών του οικοδοµήµατος και τον εξοπλισµό αυτού το ηµόσιο Μαιευτήριο θα εγκατασταθεί υποχρεούµενο να διαθέσει όλα τα κρεβάτια του για την λειτουργία των δύο Μαιευτικών και Γυναικολογικών Κλινικών του Πανεπιστηµίου, καθώς και το αναγκαίο προσωπικό πλην του Επιστηµονικού του καθοριζοµένου από τον Οργανισµό του Πανεπιστηµίου και δ. Η διάρκεια της σύµβασης αυτής ορίσθηκε για εκατό (100) έτη το µίσθωµα δε που θα καταβάλλεται από το ηµόσιο και εκτιµήθηκε ως ίσης αξίας προς αυτό που θα χρειαζότανε να δαπανηθεί από το ηµόσιο για την ανέγερση, τον εξοπλισµό κ.λ.π. του οικοδοµήµατος, συµψηφίσθηκε προς το τελευταίο τούτο. Οι οικοδοµικές εργασίες και ο εξοπλισµός του οικοδοµήµατος έχουν αποπερατωθεί κατά το έτος 1954, οπότε εγκαταστάθηκε και άρχισε να λειτουργεί σ' αυτό η µία εκ των ανωτέρω Κλινικών του Πανεπιστηµίου και συγκεκριµένα η Α' Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική. Κατά το έτος 1954, κατόπιν συµφωνίας, εγκαταστάθηκε προσωρινά, σε χώρους του Μαιευτηρίου και άρχισε να λειτουργεί η Θεραπευτική Κλινική του Πανεπιστηµίου Αθηνών, η εγκατάσταση δε αυτής έγινε οριστική και µόνιµη µε το άρθρο 15 παρ. 1 του Ν. 3796 / 1957 και έτσι µαταιώθηκε η εγκατάσταση της Β' Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής, η οποία εξακολουθεί και σήµερα να στεγάζεται στο Αρεταίειο Νοσοκοµείο. Στο µεταξύ, µε το από 18 / 21.6.1955 Β (ΦΕΚ: 157 τ. Α') που εκδόθηκε µε εξουσιοδότηση του άρθρου 24 του Ν 2592 / 1953 "Περί οργανώσεως της Ιατρικής Αντιλήψεως", αναµορφώθηκε ο Οργανισµός του Μαιευτικού και µετονοµάστηκε τούτο σε "ΜΑΙΕΥΤΗΡΙΟ ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ". Ο Οργανισµός αυτός τροποποιήθηκε και συµπληρώθηκε µε Βασιλικά και στην συνέχεια µε Προεδρικά ιατάγµατα και ίσχυσε µέχρι την 22.12.1986. Στις 22.12.1986 δηµοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 898 τ. Β' η αριθµ. Α3β / οικι 14127 / 8.8.1986 απόφαση του κ. Υπουργού Υγείας - Πρόνοιας και Κοινωνικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σελίδα 6 από 100 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»
Ασφαλίσεων περί αναµόρφωσης του Οργανισµού του Μαιευτηρίου ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ. Η απόφαση εκδόθηκε σε εφαρµογή των διατάξεων του Ν 2592 / 53 όπως αυτές τροποποιήθηκαν και συµπληρώθηκαν µε τις διατάξεις του Ν. 1397 / 1983 "Εθνικό Σύστηµα Υγείας" και κατόπιν της αριθµ. 13 / 1.4.1986 αποφάσεως του ιοικητικού Συµβουλίου του Μαιευτηρίου ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ. Σύµφωνα µε την παραπάνω απόφαση το Νοσοκοµείο ορίστηκε ως Περιφερειακό Γενικό Νοσοκοµείο µε κατεύθυνση στην Μαιευτική - Γυναικολογία και µετονοµάστηκε σε ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ. 1.2 Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Το Νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» αποτελεί σήµερα αποκεντρωµένη µονάδα του Α Πε.Σ.Υ.Π. Αττικής µε οικονοµική και διοικητική αυτοτέλεια. Από την ίδρυσή του το Νοσοκοµείο έχει αναπτύξει δύο πολύ σηµαντικούς τοµείς: τον Μαιευτικό-Γυναικολογικό και τον Παθολογικό Θεραπευτικό. Σε κάθε έναν από τους τοµείς αυτούς λειτουργούν αντίστοιχες κλινικές του Πανεπιστηµίου Αθηνών και του Ε.Σ.Υ. και στα πλαίσια αυτών έχουν αναπτυχθεί πολλά ειδικά τµήµατα. Η συνύπαρξη Πανεπιστηµίου και Ε.Σ.Υ βρίσκεται σε ισορροπία και θεωρείται αρµονική. Η φήµη του Νοσοκοµείου το κατατάσσει στα σηµαντικά νοσοκοµεία της χώρας ικανό να παράσχει ιατρικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και αποτελεσµατικό στην αντιµετώπιση του ασθενούς αλλά µε σοβαρό ανταγωνισµό από ιδιωτικά θεραπευτήρια και κυρίως µαιευτήρια. Από την αξιολόγηση των στοιχείων της παραγωγικότητας του Νοσοκοµείου προκύπτει ότι ζητούνται ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις και ειδικές παρεµβατικές πράξεις κυρίως από έλληνες καθώς και ότι,παρά τον ανταγωνισµό, ζητούνται ειδικές γυναικολογικές πράξεις το ποσοστό των ελληνίδων όµως έχει υποχωρήσει σηµαντικά φαινόµενο το οποίο αποδίδεται στην έλλειψη ξενοδοχειακής υποδοµής. Το φαινόµενο αυτό αποτελεί πρόκληση για το νοσοκοµείο το οποίο πρέπει να απαντήσει. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σελίδα 7 από 100 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»
Το νοσοκοµείο ως µονάδα παραγωγής υπηρεσιών Υγείας κρίνεται κυρίως σε δύο άξονες: α) στον θεραπευτικό-νοσηλευτικό και β) στον ξενοδοχειακό-εξυπηρετήσεων. Ο πρώτος άξονας αναφέρεται στις ιατρικές υπηρεσίες όπως η ταχύτητα άµεσης επέµβασης, η αποτελεσµατικότητα στην διάγνωση και τη θεραπεία, οι συνθήκες νοσηλείας και ιατρικής παρακολούθησης, η επιτυχία των χειρουργικών επεµβάσεων. Ο δεύτερος άξονας αφορά στις εξυπηρετήσεις που παρέχονται στους ασθενείς και σχετίζονται µε την κτιριακή υποδοµή, τον χρόνο και τον τρόπο εξυπηρέτησης, το περιβάλλον, την υγιεινή. Το νοσοκοµείο «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ» µέσα από την µακρόχρονη και επιτυχηµένη λειτουργία του έχει γίνει γνωστό για τις υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες που παρέχει και για το λόγο αυτό οι ασθενείς που το επισκέπτονται καθηµερινά προέρχονται από το σύνολο της επικράτειας. Όσον αφορά όµως τις εξυπηρετήσεις που προαναφέρθηκαν έχουν διαπιστωθεί ελλείψεις σε θέµατα οργάνωσης και συντονισµού που αναπόφευκτα δηµιουργούν προβλήµατα στην λειτουργία του και οδηγούν στην δυσαρέσκεια των «ασθενώνπελατών». Με το νόµο 2889/2001, ο οποίος δροµολόγησε τη µεταρρύθµιση για τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισµό του ΕΣΥ, έγιναν βήµατα για την εισαγωγή ορθολογικού µάνατζµεντ στις νοσοκοµειακές µονάδες µε στόχο τη βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών υγείας και τους τρόπους µε τους οποίους δύναται να επιτευχθεί η βελτίωση αυτή. Σήµερα περισσότερο ίσως από ποτέ πρέπει να θεωρηθεί επιβεβληµένη η εφαρµογή ενός «εµβολίου ποιότητας» στο Νοσοκοµείο µε σκοπό όχι µόνο τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και της αποδοτικότητας αλλά και την αύξηση της αγοραστικής του δύναµης. Πρόκειται δηλαδή για την υιοθέτηση µιας νέας νοοτροπίας για την ποιότητα που θα οδηγήσει σε ικανοποιηµένους ασθενείς, ευχαριστηµένους και παραγωγικούς εργαζόµενους και ένα νοσοκοµείο σύγχρονο, παραγωγικό, ανταγωνιστικό και ικανό να αντιµετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σελίδα 8 από 100 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»
1.3 ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Σύµφωνα µε τον Οργανισµό (όπως δηµοσιεύτηκε στις 22.12.1986 στο ΦΕΚ 898 τ.β η υπ.αριθµ.α3β/οικ.14127 η απόφαση του Υπουργού Υγείας,Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων περί αναµόρφωσης του οργανισµού του Μαιευτηρίου Αλεξάνδρα)πρόκειται για ένα νοσοκοµείο συνολικής δύναµης 550 κρεβατιών(άρθρο 5). Σκοπός του νοσοκοµείου (άρθρο 3) είναι α) η παροχή πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας περίθαλψης, ισότιµα για κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως της οικονοµικής, κοινωνικής και επαγγελµατικής του κατάστασης σύµφωνα µε τους κανόνες του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, στο οποίο θεσπίζονται οι δύο βασικές αρχές της ισότητας και της ισοκατανοµής για την παροχή υπηρεσιών Υγείας, β) η ανάπτυξη και η προαγωγή της ιατρικής έρευνας και γ) η εφαρµογή προγραµµάτων ειδίκευσης συνεχούς εκπαίδευσης γιατρών καθώς και εκπαίδευσης και επιµόρφωσης άλλων λειτουργών υγείας. Το Νοσοκοµείο απαρτίζεται από τις εξής υπηρεσίες (άρθρο 6): α) Ιατρική, β) Νοσηλευτική και γ) ιοικητική, κάθε µία εκ των οποίων έχει δική της συγκρότηση και ιεραρχική διάρθρωση ενώ και οι τρεις υπηρεσίες είναι µεταξύ τους ισότιµες. Οι αρµοδιότητες της Ιατρικής υπηρεσίας είναι η προώθηση και προαγωγή της Υγείας, της έρευνας και της εκπαίδευσης, η παροχή υπηρεσιών Υγείας, ο προγραµµατισµός και ο έλεγχος των παρεχόµενων υπηρεσιών. Οι αρµοδιότητες της Νοσηλευτικής υπηρεσίας είναι η παροχή νοσηλείας στους αρρώστους, η προώθηση και η προαγωγή της νοσηλευτικής και της εκπαίδευσης και ο προγραµµατισµός και ο έλεγχος των παρεχόµενων υπηρεσιών. Η ιοικητική υπηρεσία τέλος χωρίζεται σε δεκατρία επιµέρους τµήµατα-τµήµα προσωπικού, τµήµα γραµµατείας, τµήµα κίνησης ασθενών, τµήµα γραµµατείας εξωτερικών ιατρείων, τµήµα κοινωνικής υπηρεσίας, τµήµα παραϊατρικών επαγγελµάτων, τµήµα οικονοµικού, τµήµα πληροφορικής οργάνωσης, τµήµα διατροφής, γραφείο επιστασίας, γραφείο ιµατισµού, τµήµα τεχνικού και τµήµα βιοϊατρικής τεχνολογίας- και οι αρµοδιότητες του κάθε ενός από αυτά διαφέρουν ανάλογα µε το είδος της εργασίας την οποία επιτελούν. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σελίδα 9 από 100 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ 2.1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ 2 Παρ όλο που η ιστορία του χειρουργείου είναι γενικά καταγεγραµµένη και επαρκώς τεκµηριωµένη, η ιστορία του ως χώρου για τη διεξαγωγή των χειρουργικών επεµβάσεων είναι λιγότερο κατανοητή. Ιστορικοί πίνακες ζωγραφικής αναπαριστούν τον παραδοσιακό χώρο του χειρουργείου- το αµφιθέατρο- ο οποίος πρωταρχικά προοριζόταν για το κοινό. Τα χειρουργεία του 18 ου αιώνα ουσιαστικά ήταν αίθουσες διαλέξεων, οι οποίες χρησιµοποιούνταν για την επίδειξη της τοµής των πτωµάτων. Ζώντες ασθενείς πείθονταν ενίοτε να υποβληθούν σε χειρουργικές επεµβάσεις, πράγµα που αποτελούσε χρήσιµη εµπειρία για το κοινό. Οι περισσότερες χειρουργικές επεµβάσεις ήταν σύντοµες, ήσσονος σηµασίας και εκτελούνταν συνήθως σε τόπους βολικούς για τον ίδιο τον ασθενή (π.χ. κατ οίκον). Επειδή ο ρόλος των παθογόνων στην πρόκληση των µετεγχειρητικών λοιµώξεων δεν τους είχε ακόµη διευκρινιστεί, τους είχε δοθεί µικρή σηµασία, όπως και σε άλλα στοιχεία που αφορούν το χώρο του χειρουργείου. Ο καλός φωτισµός στο χειρουργείο, για παράδειγµα, δε θεωρείτο πιο απαραίτητος από τις αρχιτεκτονικές διακοσµήσεις που αποσκοπούσαν στον εντυπωσιασµό του κοινού ή των ασθενών. Η εισαγωγή της αναισθησίας γύρω στα 1840 επηρέασε ελάχιστα τον τόπο διεξαγωγής των χειρουργικών επεµβάσεων. Περί τα τέλη του 19 ου αιώνα, όταν ο Joseph Lister ανακάλυψε την αναγκαιότητα της αντισηψίας, κατέστη προφανής και η αναγκαιότητα για τον κατάλληλο σχεδιασµό του χώρου όπου θα στεγαζόταν το χειρουργείο. Με βάση την τεχνική της αντισηψίας του Lister, καθετί που ερχόταν σε επαφή µε τον ασθενή έπρεπε να απολυµανθεί µε καρβολικό 2 Από το βιβλίο «Οργάνωση και ιοίκηση Χειρουργείου»,εκδοτική σειρά Επιστήµες ιοίκησης και Οικονοµίας της Υγείας, εκδόσεις Mediforce,Αθήνα 2001. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σελίδα 10 από 100 ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ
οξύ. Εξαιτίας της καυστικής ιδιότητας του καρβολικού οξέος, οι χειρουργοί άρχισαν να φορούν ποδιές για να προστατεύουν τα πολιτικά τους ενδύµατα και ελαστικά γάντια για να προστατεύουν τα χέρια τους. Ο ρόλος του «νοσηλευτή κινήσεως» στο χειρουργείο ήταν να περνάει γύρω από το χειρουργικό τραπέζι, ψεκάζοντας τον αέρα µε καρβολικό οξύ για να απολυµανθεί η σκόνη από τα ξύλινα πατώµατα. Αυτές οι ειδικές απαιτήσεις σταµάτησαν τη χρήση των αµφιθεάτρων ως χειρουργεία. Στο τέλος του 19 ου αιώνα ο Gustav Neuber, στη Γερµανία, ήταν ο πρωτοπόρος στη χρήση ειδικών χώρων που προορίζονταν αποκλειστικά για την εκτέλεση των χειρουργικών επεµβάσεων. Όπως ο Lister, έτσι και ο Neuber αντιµετώπισε σοβαρές αντιδράσεις από το χειρουργικό κατεστηµένο. Οδηγήθηκε στο σηµείο να δηµιουργήσει ιδιωτικό νοσοκοµείο µε τα χειρουργεία σχεδιασµένα έτσι ώστε να περιορίζεται η µετάδοση των λοιµώξεων. Στη Βαλτιµόρη, ο Halsted εισήγαγε παρόµοιες έννοιες ασηψίας αντισηψίας στο νοσοκοµείο Johns Hopkins, τη δεκαετία του 1890. Στις αρχές του 20 ου αιώνα τα περισσότερα µεγάλα νοσοκοµεία είχαν τρία χειρουργεία-ένα για γενικές, ένα για ορθοπεδικές και ένα για γυναικολογικές χειρουργικές επεµβάσεις. Αυτή η πρώιµη εξειδικευµένη χρήση του χώρου για τα χειρουργεία προέκυψε πιθανότατα για λόγους διευκόλυνσης των γιατρών και όχι για την εγκατάσταση ειδικού εξοπλισµού ή λόγω των διαφορετικών αναγκών σε στελέχωση. Ο τοµέας της χειρουργικής αναπτύχθηκε ραγδαία κατά τη διάρκεια και αµέσως µετά το 2 ο Παγκόσµιο Πόλεµο. Η εξέλιξη των χειρουργικών τεχνικών στο πεδίο της µάχης, σε συνδυασµό µε την εµφάνιση των αντιβιοτικών, δηµιούργησε µια ατµόσφαιρα στην οποία οι εξελίξεις της χειρουργικής λάµβαναν χώρα σχεδόν σε καθηµερινή βάση. Οι εξελίξεις στην αναισθησιολογία συµβάδιζαν µε τα παραπάνω, καθιστώντας δυνατή την επιβίωση εξαιρετικά βαρειά ασθενών οι οποίοι υφίσταντο περίπλοκες επεµβάσεις. Αν και τα χειρουργεία του 50 και του 60 δε διέφεραν ουσιαστικά από τα αντίστοιχα των αρχών του 20ού αιώνα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας δηµιούργησε την ανάγκη για χρήση περισσότερων τµηµάτων ιατρικού εξοπλισµού στις πολύπλοκες χειρουργικές επεµβάσεις. Οι επεµβάσεις ηµερήσιας νοσηλείας (οι οποίες εκτελούνται σε ασθενείς, χωρίς την εισαγωγή των τελευταίων στο νοσοκοµείο) άρχισαν να λαµβάνουν χώρα στις αρχές του 20 ου αιώνα. Ο J.H. Nicoll, από τη Γλασκώβη της Σκωτίας, ανέφερε το 1909 στο Βρετανικό ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σελίδα 11 από 100 ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ
Ιατρικό Σύλλογο τις εµπειρίες του από τα χειρουργεία ηµερήσιας νοσηλείας σε 8.988 παιδιά. Το 1916 ο Ralph Waters ίδρυσε µια κλινική στην πόλη Sioux της Iowa για οδοντιατρικές χειρουργικές επεµβάσεις ηµέρας και λοιπές µικροεπεµβάσεις. Το χειρουργείο ηµερήσιας νοσηλείας δεν έτυχε µεγάλης αποδοχής µέχρι που ο Wallace Reed, αναισθησιολόγος δηµιούργησε ένα «Χειρουργικό Κέντρο» το 1970. Παρόµοια κέντρα, παρ όλο που αρχικά είχαν αντιµετωπισθεί µε αµφιβολία, αποδείχθηκαν εκ των υστέρων εξίσου ασφαλή και λιγότερο δαπανηρά σε σχέση µε τα χειρουργεία των νοσοκοµείων. Τα νοσοκοµεία ανταποκρίθηκαν στην ανάγκη αυτή, αναπτύσσοντας είτε ξεχωριστά Χειρουργικά Κέντρα Ηµερήσιας Νοσηλείας, είτε αφιερώνοντας τµήµα των χειρουργικών αιθουσών αποκλειστικά σε χειρουργεία ηµερήσιας νοσηλείας. 2.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ Η οργανωτική δοµή του χειρουργείου, ως λειτουργικού τµήµατος του νοσοκοµείου, είναι εξαιρετικά πολύπλοκη καθώς µέσα στα πλαίσιά της συνυπάρχουν επαγγελµατίες Υγείας των οποίων οι επαγγελµατικοί στόχοι είναι όχι µόνο διαφορετικοί αλλά συχνά αντικρουόµενοι. Είναι λοιπόν εξαιρετικά δύσκολο οι διαφορετικές αυτές επιδιώξεις κάθε επαγγελµατία να συµβαδίσουν µε τους «επιχειρησιακούς» στόχους του νοσοκοµείου όπως είναι η διατήρηση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών, η µεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση του ασθενούς σε συνδυασµό µε την συγκράτηση του κόστους. Το περιβάλλον του χειρουργείου εκτός από εξαιρετικά πολύπλοκο ξεχωρίζει και για την ευαισθησία και τους λεπτούς χειρισµούς που απαιτεί η αντιµετώπιση κάθε ασθενούς. Όσοι ασχολούνται µε τον προγραµµατισµό και τη διαχείριση της λειτουργίας των χειρουργείων αντιµετωπίζουν καθηµερινά πολλαπλά προβλήµατα τα οποία είναι εφικτό να µειωθούν µέσω της σύνταξης προγραµµάτων και της ορθής κατανοµής του χειρουργικού χρόνου, της διαχείρισης της ροής των ασθενών και της εφαρµογής πρωτοκόλλων χειρουργείου αλλά και µέσω της τυποποίησης των προµηθειών και της ορθολογικής διαχείρισης εργαλείων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σελίδα 12 από 100 ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ
και υλικών. Η ανάπτυξη των ανωτέρω τεχνικών θα οδηγήσει αναµφισβήτητα σε µείωση των προβληµάτων όχι όµως και στην εξάλειψή τους καθώς αυτά απορρέουν από διάφορες πηγές. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποιες από αυτές. Καταρχήν, τόσο οι ασθενείς όσο και οι νόσοι από τις οποίες πάσχουν παρουσιάζουν σηµαντικές διαφοροποιήσεις µε αποτέλεσµα οι χειρουργικές επεµβάσεις να διεξάγονται κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας και οι χειρουργοί να µην γνωρίζουν εκ των προτέρων τι θα αντιµετωπίσουν. εύτερον, εάν µια χειρουργική επέµβαση ξεκινήσει η όλη διαδικασία δεν είναι αναστρέψιµη. Αυτό σηµαίνει ότι εάν για οποιοδήποτε λόγο η επέµβαση διαρκέσει πολύ περισσότερο από το προγραµµατισµένο ή εάν δεν ολοκληρωθεί και ο ασθενής απαιτείται να επιστρέψει την επόµενη µέρα, η τελική έκβαση δεν είναι ίδια όπως στην περίπτωση που η επέµβαση ολοκληρωνόταν µε βάση το πρόγραµµα. Τρίτον, η παροχή βοήθειας προς τους ιατρούς δεν είναι πάντοτε δυνατή χωρίς έγκαιρη προειδοποίηση καθώς δεν είναι πάντα διαθέσιµος κάποιος άλλος χειρουργός για συµβουλευτική υποστήριξη ή παροχή βοήθειας και η αναµονή µπορεί να καθυστερήσει την διεξαγωγή της επέµβασης δηµιουργώντας προβλήµατα στη ροή του προγράµµατος. Τέταρτον, µέσα στο χειρουργείο υπάρχουν σοβαρές χρονικές πιέσεις. Μια χειρουργική επέµβαση µπορεί να διαρκέσει ώρες και µια σοβαρή επιπλοκή µπορεί να παρατείνει την διάρκεια της επέµβασης και της αναισθησίας γεγονός που δεν µπορεί να προβλεφθεί αλλά εάν συµβεί πρέπει να αντιµετωπιστεί κατά τον δέοντα τρόπο. Στο χειρουργείο λοιπόν δεν µπορεί ποτέ κανείς να µιλά µε ασφάλεια για πλήρη εφαρµογή και τήρηση των προγραµµάτων αφού κάθε στιγµή µπορούν να λάβουν χώρα απρόβλεπτα συµβάντα ικανά να ανατρέψουν τον όλο προγραµµατισµό. Επιπλέον παρά το γεγονός ότι η ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών και ο σεβασµός και η καλύτερη εξυπηρέτηση του ασθενούς αποτελούν κοινό στόχο όλων των επαγγελµατιών του χειρουργείου δεν λείπουν οι διενέξεις µεταξύ των τριών κύριων επαγγελµατικών οµάδων του χειρουργείουχειρουργών, αναισθησιολόγων και νοσηλευτών- οι οποίες έχουν συχνά αρνητικές επιπτώσεις στην οµαλή διεξαγωγή των εργασιών του χειρουργείου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σελίδα 13 από 100 ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ
Τα προβλήµατα και τα απρόοπτα που χαρακτηρίζουν το περιβάλλον του χειρουργείου και τους επαγγελµατίες που ασχολούνται σε αυτό δεν θα εκλείψουν ποτέ. Οι σύγχρονοι όµως τρόποι διοίκησης και οργάνωσης του χειρουργείου οφείλουν να τα ελαχιστοποιούν εκµεταλλευόµενοι µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον χρόνο µέσα στο χειρουργείο έτσι ώστε αν όχι να εξαλείφονται τουλάχιστον να µειώνονται στο ελάχιστο οι «νεκροί χρόνοι» και αξιοποιώντας ταυτόχρονα το διαθέσιµο ανθρώπινο δυναµικό, τα υπάρχοντα υλικά και τον εξοπλισµό καθώς και τους χώρους στους οποίους πραγµατοποιούνται οι επεµβάσεις. Μέσω της ποιοτικής διαχείρισης των πόρων του χειρουργείου είναι δυνατό όχι µόνο να µειωθεί το κόστος αλλά και να αυξηθεί η ικανοποίηση τόσο των «εξωτερικών» πελατών του χειρουργείου, δηλαδή των ασθενών, όσο και των «εσωτερικών» πελατών, χειρουργών, αναισθησιολόγων, νοσηλευτών, τεχνικού και διοικητικού προσωπικού, και να βελτιωθεί η ποιότητα του παραγόµενου προϊόντος. Οι σύγχρονες τάσεις του management στο χειρουργείο απαιτούν κατευθύνσεις προς σύγχρονους στόχους, όπως είναι η βελτίωση της ποιότητας, η αύξηση της παραγωγικότητας, η αύξηση της ικανοποίησης του ασθενούς και κατά συνέπεια ο περιορισµός του κόστους. 2.3 Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Ως διαδικασία θα µπορούσε να οριστεί η συγκρότηση οµάδων οι οποίες αποτελούν ανεξάρτητες ενότητες καθηκόντων µε διακριτή αρχή και τέλος. Οι διαδικασίες θεωρούνται ότι συγκροτούν ένα πολύ καλό οργανωτικό σχήµα που διευκολύνει την συνεργασία των µελών της οµάδας και εγγυάται αποτελεσµατικότερη επικοινωνία µεταξύ τους καθώς και επίτευξη των επιδιωκόµενων στόχων. Ενώ η έννοια της λειτουργίας αναφέρεται στη δηµιουργία τµηµάτων µε κριτήριο την οµοιότητα των επιτελούµενων καθηκόντων η έννοια της διαδικασίας αναφέρεται σε µια ροή, διαδοχή καθηκόντων ή εργασιών που αποτελούν κάποιου είδους ενότητα. Η διαδικασία δεν καταργεί την λειτουργική οργάνωση καθώς µια διαδικασία µπορεί είτε να τέµνει τα όρια διαφορετικών λειτουργιών είτε να αναπτύσσεται µέσα στα όρια ευρύτερων λειτουργιών. Η οριοθέτηση των διαδικασιών δεν πραγµατοποιείται στη βάση κάποιων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σελίδα 14 από 100 ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ
συγκεκριµένων τρόπων ή κανόνων αλλά εξαρτάται από τις συγκεκριµένες περιστάσεις ή τις ιδιαίτερες συνθήκες τις οποίες αντιµετωπίζει µια επιχείρηση ή ένας οργανισµός µε την προϋπόθεση όµως ότι τηρείται η βασική αρχή σύµφωνα µε την οποία η διαδικασία συγκροτεί ενότητα καθηκόντων ή εργασιών µε διακριτή αρχή και τέλος. Κάθε προσπάθεια οργάνωσης των εργασιών µε την µέθοδο της διαδικασίας έχει σαν απώτερο σκοπό να αποτιµηθεί το έργο µιας οµάδας όχι από την ποιότητα των εισροών αλλά από την ποιότητα των εκροών ή του αποτελέσµατος. Έτσι θα µπορούσαµε να πούµε ότι στα πλαίσια µιας επιχείρησης οι λειτουργίες αποτελούν τους φορείς κόστους, οι διαδικασίες τους φορείς αποτελέσµατος ενώ σε τελικό στάδιο οι διαδικασίες παραγωγής αποτελούν κριτές του έργου µιας οµάδας και της συναφούς διαδικασίας. Προκειµένου να εντοπιστούν και να σχεδιαστούν οι διαδικασίες που συγκροτούν το συνολικό έργο της επιχείρησης είναι απαραίτητη η γνώση του συνόλου των δραστηριοτήτων της έτσι ώστε να καταλήξουµε στην ουσιαστική αντιµετώπιση των αναγκών των πελατών της. Για την επίτευξη αυτών των στόχων τηρείται η βασική αρχή ότι η ανάλυση των ροών και των λειτουργικών σχέσεων αρχίζει από το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης και κατόπιν κατευθύνεται στην καταγραφή των ενδοεπιχειρησιακών σχέσεων. Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ότι τόσο ο σχεδιασµός όσο και ο έλεγχος των διαδικασιών εξαρτώνται από την κατανόηση του γεγονότος ότι αποτελούν συστήµατα. Οι διαδικασίες ισχύουν συνήθως για πολλά και διαφορετικά τµήµατα και είναι σπάνιες οι διαδικασίες που δεν ισχύουν σε δύο τουλάχιστον τµήµατα. Το γεγονός ότι οι εµπλεκόµενοι σε µια διαδικασία είναι πολλοί και διαφορετικών ειδικοτήτων αυξάνει σε µεγάλο βαθµό την σηµασία του ελέγχου τους. 2.4. Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ Στην προηγούµενη παράγραφο έγινε µια εκτενής αναφορά στην έννοια και τον ρόλο της διαδικασίας. Αν και όσα αναφέρθηκαν σχετίζονται µε την οργάνωση των διαδικασιών στα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σελίδα 15 από 100 ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ