ΔΗΜΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

ΔΗΜΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 5 Η (Θ) ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 2

Παρατηρήσεις (Observations) Δομικά στοιχεία της επιδημιολογικής έρευνας. Πρέπει να γίνονται με τον ίδιο τρόπο & κάτω από τις ίδιες συνθήκες για όλες τις εξεταζόμενες ομάδες δυνατή η σύγκριση & η σωστή αξιολόγησή τους. Παράδειγμα Μέτρηση βάρους ενός ατόμου εξαρτάται αν: Γίνεται σε σωστό ζυγό, Πόσα ρούχα φοράει, Πρωί/ βράδυ, Πριν/ μετά το φαγητό, Καταχώρηση μέτρησης με ή χωρίς παραλλακτικό σφάλμα (κατώτερο ή ανώτερο ή πλησιέστερο χιλιόγραμμο, κτλ). 3

Παρατηρήσεις (Observations) Αποτελούν: εργαστηριακό ή παρακλινικό (διαγνωστικό) εύρημα ή κλινικό σύμπτωμα ή σημείο. Μπορεί να είναι μια απλή πληροφορία από το ιατρικό αναμνηστικό ή το ιατροκοινωνικό ιστορικό. Διαφορά: Κλινική & διαγνωστική πράξη: ειδικότερες και ακριβέστερες διαθέσιμες εργαστηριακές & παρακλινικές μέθοδοιστον οποιονδήποτε αναγκαίο συνδυασμό & αριθμό πλεόν σωστή διάγνωση. 4

Παρατηρήσεις (Observations) Διαφορά: Επιδημιολογική έρευνα: απλή, εύχρηστη & οικονομικήγια να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο αριθμό ατόμων. Εργαστηριακές μέθοδοι μικρότερης εγκυρότητας, που επιλέγονται λόγω ευχρηστίας,μπορεί να κατατάξουν ως πάσχοντες άτομα που δεν έχουν την ασθένεια (εσφαλμένο θετικό), ή και το αντίθετο (εσφαλμένο αρνητικό). 5

Παρατηρήσεις (Observations) Μια τέτοιου είδους «κακή» ταξινόμηση (misclassification)είναι τυπικά «αποδεκτή»στην επιδημιολογική έρευνα όταν: Η ίδια μέθοδος, με τις ίδιες συνέπειες ταξινόμησης εφαρμόζεται σε όλες τις ομάδες που εξετάζονται. Η έκταση της ταξινόμησης είναι σχετικά περιορισμένη. Τα χαρακτηριστικά της ταξινόμησης είναι γνωστά (η κατά προσέγγιση είναι γνωστή η συχνότητα των «εσφαλμένα θετικών» &«εσφαλμένα αρνητικών» ευρημάτων). 6

Ευαισθησία (Sensitivity)& Ειδικότητα (Specificity) Ο βαθμός της συνέπειας μιας ταξινόμησης μπορεί να εκτιμηθεί με την ευαισθησία & την ειδικότητα. Δηλαδή, περιγράφουν την ακρίβεια μιας έρευνας. Βοηθάνε στην διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των διαγνωστικών τεστ και την παρουσία ή απουσία μιας ασθένειας. 7

Ευαισθησία (Sensitivity) & Ειδικότητα (Specificity) 8

Ευαισθησία (Sensitivity)& Ειδικότητα (Specificity) Περιπτώσεις: 1. Αληθώς θετική περίπτωση (True positive- TP) Όταν ένα άτομο είναι ασθενής και αναγνωρίζεται σωστά ως ασθενής από το τεστ. 2. Ψευδώς θετική περίπτωση (False positive- FP) Όταν ένα άτομο είναι υγιές και αναγνωρίζεται λανθασμένα ως ασθενής από το τεστ. 9

Ευαισθησία (Sensitivity)& Ειδικότητα (Specificity) Περιπτώσεις: 1. Αληθώς αρνητική περίπτωση (True negative- TN) Όταν ένα άτομο είναι υγιές και αναγνωρίζεται σωστά ως υγιές από το τεστ. 2. Ψευδώς αρνητική περίπτωση (False negative- FN) Όταν ένα άτομο είναι ασθενής και αναγνωρίζεται λανθασμένα ως υγιές από το τεστ. 10

Παράδειγμα 11

Ευαισθησία (Sensitivity)& Ειδικότητα (Specificity) Ευαισθησία (Sensitivity): Εκφράζει την ικανότητα του τεστ να ανιχνεύει τους αληθώς θετικούςσε μια ασθένεια. Είναι ο λόγος των αληθώς θετικών προς το σύνολο εκείνων που φαίνεται να πάσχουν από την ασθένεια. Χρήσιμο όταν απαιτείται λεπτομέρεια διάγνωσης. 13

Ευαισθησία (Sensitivity)& Ειδικότητα (Specificity) Ειδικότητα (Specificity): Εκφράζει την ικανότητα του τεστ να ανιχνεύει τους αληθώς αρνητικούς(υγιείς) σε μια ασθένεια. Είναι ο λόγος των αληθώς αρνητικών (υγιών) προς το σύνολο εκείνων που δεν φαίνεται να πάσχουν (και δεν πάσχουν) από την ασθένεια. Είναι χρήσιμο για να διαχωριστούν με σιγουριά οι υγιείς. 15

Ακρίβεια δοκιμασίας (Test Efficency) και άλλες τιμές 17

Ακρίβεια (Test Efficency) Συνδυάζει την ευαισθησία & ειδικότητα. Εκφράζει την ικανότητα του τεστ να ανιχνεύει τους αληθώς θετικούς και τους αληθώς αρνητικούς εξεταζόμενους. Δείχνει πόσο ακριβής είναι η έρευνα. Είναι ο λόγος των αληθώς θετικών και αληθώς αρνητικών προς το σύνολο του (%) εξεταζόμενου πληθυσμού. Παροχή αποτελεσμάτων με ακριβή τρόπο. 18

Τετράπτυχος πίνακας: κατάταξη των ευρημάτων δοκιμασίας ανάλογα με το είδος & την προέλευσή τους Test Efficiency = a+d / a+b+c+d 19

Θετική & Αρνητική Διαγνωστική Αξία Θετική διαγνωστική αξία-positive Predictive Value (PPV) Είναι η πιθανότητα ενός ατόμου με θετική την εξέταση να πάσχει όντως από την ασθένεια που αναζητείται. Υπολογίζεται ως ο λόγος των αληθώς θετικών ατόμων προς το σύνολο των ατόμων που η δοκιμή τα βγάζει θετικά(a/a+b). 20

Θετική & Αρνητική Διαγνωστική Αξία Αρνητική διαγνωστική αξία-negative Predictive Value (NPD) Είναι η πιθανότητα ενός ατόμου με αρνητική την εξέταση να μην πάσχει όντως από την ασθένεια που εξετάζεται. Υπολογίζεται ως ο λόγος των αληθώς αρνητικών ατόμων προς το σύνολο των ατόμων που η δοκιμή τα βγάζει αρνητικά(d/c+d). 21

Εγκυρότητα Ευρημάτων Η θετική & η αρνητική διαγνωστική αξία ενός ευρήματος εξαρτώνται από την αναλογία των πασχόντων προς τους μη πάσχοντες στον εξεταζόμενο πληθυσμό. 22

Εγκυρότητα Ευρημάτων Όμως η ευαισθησία και η ειδικότητα ΔΕΝεξαρτώνται από την αναλογία των πασχόντων προς τους μη πάσχοντες στον εξεταζόμενο πληθυσμό. Θεωρούνται ως περισσότερο έμφυτα (inherent) χαρακτηριστικά ενός ευρήματος, παρά η θετική & αρνητική διαγνωστική αξία. Μαζί, καθορίζουν την εγκυρότητα(validity)ενός ευρήματος. 23

Πίνακας ΝΟΣΗΜΑ/ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Θετική (+) Αρνητική (-) Θετική Προγνωστική αξία Θετικά (+) Αληθώς θετικοί (a) Ψευδώς θετικοί (b) PPV a / (a+b) Αρνητικά (-) Ψευδώς αρνητικοί (c) Αληθώς αρνητικοί (d) NPV d / (c+d) Ευαισθησία (Sensitivity) a / (a+c) Ειδικότητα (Specificity) d / (b+d) Αρνητική Προγνωστική Αξία 24

Παράδειγμα 1 25

Παράδειγμα 2 26

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 27

Επιδημιολογικές Έρευνες Υπάρχουν προϋποθέσεις. Π.χ. ορισμός στοιχείων. Οργάνωση επιστημονικής ομάδας για επίβλεψη έρευνας. Π.χ. άτομο με στατιστικές γνώσεις για ανάλυση δεδομένων, για να παρθεί απόφαση αν μια συσχέτιση ανάμεσα στο αίτιο & στο αποτέλεσμα είναι στατιστικά σημαντική. Λαμβάνεται υπόψη ή όχι. 28

Αποφασίζονταςτον σχεδιασμό Ποιος είναι ο σκοπός της έρευνας; Ποιος/ τι πρόκειται να μελετηθεί; Τι είδους πληροφορίες απαιτούνται; Τι ακρίβεια απαιτείται; Ποιοι πόροι είναι διαθέσιμοι; Πόσα χρήματα είναι διαθέσιμα; Τι ανθρώπινο δυναμικό είναι διαθέσιμο; Ποιος είναι ο εξοπλισμός & οι εγκαταστάσεις; 29

Επιδημιολογικές Έρευνες Στόχος: διαμόρφωση υποθέσεων/ ιδεών που θα ελεγχθούν σε περαιτέρω έρευνες. Υπάρχει περίπτωση να μην υπάρχει προηγούμενη υπόθεση ή θεωρία. Πολλές έρευνες θα διαμορφώσουν υπόθεση ακόμα κι αν δεν είναι ο βασικός τους στόχος. Υπάρχουν όμως έρευνες που αφορούν τον υπολογισμό μέτρων (δεικτών) συχνότητας μιας νόσου και δεν ασχολούνται καθόλου με την εξέταση υποθετικών ερωτημάτων. 30

1. Προσδιορισμός προβλήματος σε σχέση με τη διατροφή 2. Καθορισμός στόχου 6. Αξιολόγηση προγράμματος Σχεδιασμός Έρευνας 5. Εκτέλεση προγράμματος 3. Δημιουργία ποσοτικών στόχων 4. Καθορισμός στόχου 31

Αποφασίζονταςτον σχεδιασμό Βήμα 1 ο : Δήλωση του σκοπού (συγκεκριμένο) & καθορισμός στόχου.παραδείγματα: Ποιος είναι ο ρόλος των fast food στη διατροφή των παιδιών στην Ελλάδα; Ποιο είναι το ποσοστό των νεογνών που θηλάζουν αποκλειστικά για τουλάχιστον έξι μήνες στην Κρήτη; Ποια είναι η συμβολή της έλλειψης της φυσικής δραστηριότητας στην αύξηση των καρδιαγγειακών παθήσεων στην Αθήνα; 32

Αποφασίζονταςτον σχεδιασμό Βήμα2 ο : Αντιπροσωπευτικότητα & κατάλληλα πλαίσια δειγματοληψίας Για να βγουν συμπεράσματα και να διατυπωθούν πολιτικές για τον πληθυσμό, η ομάδα μελέτης πρέπει να είναι αντιπροσωπευτική. 33

Αποφασίζονταςτον σχεδιασμό Βήμα3 ο : Απαραίτητη ακρίβεια και εκτίμηση μεγέθους δειγμάτων. Η ακρίβεια εξαρτάται από την ερώτηση που υποβάλλεται & καθορίζει το μέγεθος δειγμάτων. Είναι σημαντικό να καθοριστεί το διάστημα εμπιστοσύνης που είναι αποδεκτό. Μεγάλο το μέγεθος των δειγμάτων ώστε τα αποτελέσματα να είναι αντιπροσωπευτικά. 34

Αποφασίζονταςτον σχεδιασμό Βήμα4 ο : Εφικτή έρευνα Εξαρτάται από: Χρήματα, Χρόνος, Προσωπικό & κατάρτιση, Εξοπλισμός, Εγκαταστάσεις που συλλέγουν, που επεξεργάζονται & που διαχειρίζονται τα στοιχεία, Οι διατροφικές πληροφορίες μπορεί να ληφθούν με διάφορους τρόπους, κάποιοι πιο ακριβοί από άλλους, σε σχέση με τους πόρους. 35

ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 36

Σχεδιασμός Επιδημιολογικών Ερευνών 1. Ορισμός πληθυσμούπου θα εξεταστεί και θα βγουν τα συμπεράσματα από την επιδημιολογική έρευνα. Η έρευνα μπορεί να γίνεται σ ένα υποσύνολο του πληθυσμού με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. π.χ. παιδιά ηλικίας 5-10 ετών. 37

Σχεδιασμός Επιδημιολογικών Ερευνών 2. Ορισμός τόπου και χρόνου Σημαντική παράμετρος Αν κάποιος νοσήσει μετά το χρονικό διάστημα που έχει ξεκινήσει η έρευνα/ ή την είχε όταν ξεκίνησε τότε δεν θεωρείται ως νέο περιστατικό και δεν υπολογίζεται σαν περίπτωση/ κρούσμα. 38

Σχεδιασμός Επιδημιολογικών Ερευνών 3. Ορισμός εργαλείων συλλογής & ανάλυσης στοιχείων που θα χρησιμοποιηθούν Εργαλείο συλλογής: Ερωτηματολόγιο Μετρούνται: αιτιολογικοί παράγοντες & καταγραφή ιστορικού έκθεσης. Ποικίλης έκτασης ερωτηματολογίου-ευθύνη της επιδημιολογικής ομάδας να το φτιάξει ή να τροποποιήσει κάποιο ήδη υπάρχον. Μπορεί να είναι αυτό-συμπληρούμενο είτε συμπληρώνεται μέσω προσωπικής ή τηλεφωνικής συνέντευξης. Ερωτήσεις: ανοικτού/ κλειστού τύπου ανάλογα των αναγκών της έρευνας. 39

Σχεδιασμός Επιδημιολογικών Ερευνών Άλλα εργαλεία συλλογής πληροφοριών: Αρχεία υγείας: νοσοκομεία, κέντρα υγείας, διαγνωστικά κέντρα, κ.α. Χρήσιμα όταν διεξάγονται έρευνες όταν το αποτέλεσμα (ασθένεια) είναι γνωστό και ερευνώνται οι αιτίες. Αν επιτρέπεται, χρησιμοποιούνται & οι εργαστηριακές εξετάσεις ως συμπληρωματικές των ερωτηματολογίων αφού είναι αντικειμενικότερη απόδειξη της έκθεσης & ασθένειας. 40

Σχεδιασμός Επιδημιολογικών Ερευνών 4. Ανάλυση στοιχείων με στατιστικά πακέτα: SPSS (statistical package of social sciences) Υπολογίζουν τα μέτρα συχνότητας Αποδίδουν με γραφήματα τις κατανομές της συχνότητας των αιτιολογικών παραγόντων και ασθενειών. Αναλύουν & αξιολογούν τα υποθετικά ερωτήματα που τέθηκαν στην αρχή της έρευνας. Δείχνουν αν τ αποτελέσματα έχουν ισχύ (στατιστικά σημαντικά) ή δεν έχουν ισχύ (στατιστικά μη σημαντικά). 41

Ποιοτικοί, Τύποι πληροφοριών που χρειάζονται Ποσοτικοί, Ημι- ποσοτικοί. 42

ΠοσοτικήΈρευνα Περιλαμβάνει την ποσοστικοποίηση των σχέσεων μεταξύ του διαφορετικών βάρους μεταβλητών. Π.χ.Βάρος, πίεση αίματος, διατροφή, απόδοσης, χρόνος & θεραπεία. Οι μεταβλητές μετρούνται σε δείγματα. Π.χ. Φαγητά, εξοπλισμός, αντικείμενα, ιστοί, κύτταρα. Η σχέση ανάμεσα σε μεταβλητές εκφράζονται με την στατιστική. Π.χ. συσχετισμοί, σχετικές συχνότητες, ή διαφορές μεταξύ των μέσων. 43

Σχεδιασμός ΠοσοτικήςΈρευνας Εξαρτάται από: Τύποι ερευνών, Η φύση του δείγματος, Το μέγεθος του δείγματος, Τα είδη μεταβλητής. 44

Σχεδιασμός ΠοιοτικήςΈρευνας Διερευνά την εμπειρία των ατόμων & τα υποκειμενικά νοήματα που τη συγκροτούν, εστιάζοντας πάντα στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Στόχος: η περιγραφή μιας στάσης ή μιας συμπεριφοράς και η κατανόησή τους. 45

Σχεδιασμός ΠοιοτικήςΈρευνας Έμφαση στην δυναμική διάσταση των φαινομένων. Δηλαδή παροχή δυνατότητας λεπτομερούς περιγραφής τις διαδικασίες που συγκροτούν μια κοινωνική κατάσταση επιτρέποντας να διατυπωθούν υποθέσεις ως προς την ερμηνεία της. Κατάλληλη για διερεύνηση μεταβατικών φαινομένων & διερεύνηση πιθανών εκβάσεων τους (περίοδοι κοινωνικής & πολιτικής κρίσης). Δίνει τη δυνατότητα στον ερευνητή να υπεισέλθει στα βαθύτερα δεδομένα της συμπεριφοράς προσπελάζοντας τις στερεοτυπικές απαντήσεις που προβάλλουν συνήθως τα άτομα. 46

Παραδείγματα Ποιοτικής έρευνας Ομάδες εστίασης Εθνογραφικές Ιστορική/συγκριτική έρευνα Ανάλυση ΜΜΕ 47

Ποσοτική ή ποιοτική μέθοδος 48

Ποσοτική ήποιοτική μέθοδος Ποσοτική: Δοκιμασία υποθέσεων Μετρήσεις Μακρο- Αποστασιοποίηση ερευνητή Μετρά αντικειμενικά γεγονότα Εστιάζει σε μεταβλητές Αξιοπιστία Ποιοτική: Παραγωγή θεωρίας Δεν χρησιμοποιεί μετρήσεις Μικρο-Εμπλοκή ερευνητή Δομεί κοινωνικό νόημα Εστιάζει σε διαδραστικές διαδικασίες Αυθεντικότητα Επηρεάζεται από τις συνθήκες Πολλές περιπτώσεις Στατιστική ανάλυση Λίγες περιπτώσεις Θεματική ανάλυση 49

ΤΕΧΝΙΚΗ 50

Τεχνική Προϋποθέσεις έγκυρων ευρημάτων: Όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευαισθησία & ειδικότητα εγκυρότητα. Μεγάλη αυθεντικότητα (ποσοτικά) = η τεχνική μετρά αυτό που πρέπει να μετρά. αποκλειστικάπ.χ.χοληστερόλη ορού & όχι να μετρά την χοληστερόλη και χολερυθρίνη δίνοντας μεγάλες τιμές. Ακρίβεια καθορισμός αξιοπιστίας των ευρημάτων. 51

Τεχνική Επειδή δεν είναι πάντα δυνατόν να εξουδετερωθούν οι διαφορές εκτιμήσεων ανάμεσα στους παρατηρητές είναι σκόπιμο: Κατανομή παρατηρήσεων που γίνονται στις διάφορες ομάδες εξίσου στους παρατηρητές. Να χρησιμοποιείται ένας μόνο παρατηρητής όταν είναι δυνατόν. Αναγραφή ταυτότητα παρατηρητή σε κάθε παρατήρηση για να είναι δυνατή η εκ των υστέρων διερεύνηση της φύσης των διαφορών ανάμεσα στις παρατηρήσεις. 52