ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή ικαιωµάτων των Γυναικών και Ίσων Ευκαιριών 3 Ιουλίου 2003 ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ 2003/2047(INI) Μέρος 2 ΣΧΕ ΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά µε τις Γυναίκες στη Νέα Κοινωνία της Πληροφορίας (2003/2047(INI)) Επιτροπή ικαιωµάτων των Γυναικών και Ίσων Ευκαιριών Εισηγήτρια: Άννα Καραµάνου PR\503124.doc PE 331.554/2

PE 331.554/2 2/9 PR\503124.doc

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ... 4 PR\503124.doc 3/9 PE 331.554/2

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Εισαγωγή Με το ξεκίνηµα του 21 ου αιώνα µια σειρά από γεγονότα ιστορικής σηµασίας µεταβάλλουν καθηµερινά τις οικονοµικές και κοινωνικές δοµές, καθώς και τον τρόπο λειτουργίας του κόσµου της εργασίας. Η εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας και η παγκοσµιοποίηση της οικονοµίας µεταµορφώνουν µε ταχύτητα την υλική βάση της κοινωνίας και επαναπροσδιορίζουν τις σχέσεις οικονοµίας, κράτους και κοινωνίας. Οι κοινωνικές και πολιτισµικές αλλαγές είναι εξίσου δραµατικές µε τις τεχνολογικές και τις οικονοµικές. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές δηµιουργούν νέα κανάλια επικοινωνίας και επανακαθορίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Ωστόσο, η κοινωνική δραστηριότητα, παρά την παγκόσµια εµβέλεια των δικτύων συνεχίζει να δοµείται γύρω από τις πρωταρχικές, τις βασικές ταυτότητες που προσδίδονται από την εθνικότητα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις σεξουαλικές προτιµήσεις, το φύλο. Η Παγκόσµια ιάσκεψη του ΟΗΕ για τις Γυναίκες, στο Πεκίνο το 1995, χαρακτήρισε τα µέσα ενηµέρωσης και τις νέες τεχνολογίες ως κρίσιµο τοµέα για την ισότητα των φύλων και την ενίσχυση της θέσης των γυναικών. Τα χρόνια που µεσολάβησαν κατέδειξαν την ανάγκη ενσωµάτωσης της διάστασης του φύλου στην εξελισσόµενη Κοινωνία της Πληροφορίας, ως µέσου εξισορρόπησης των σχέσεων των φύλων και προαγωγής της κοινωνικής ανάπτυξης. Η εν εξελίξει διαδικασία προετοιµασίας της πρώτης στην ιστορία Παγκόσµιας Συνόδου Κορυφής για την Κοινωνία της Πληροφορίας καθιστά απαραίτητο να διασφαλισθεί ότι η ενίσχυση του ρόλου και οι ανάγκες των γυναικών θα ληφθούν υπόψη κατά τη διαµόρφωση της πολιτικής που θα καθορίσει την εξέλιξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας. υστυχώς µέχρι στιγµής στο δηµόσιο διάλογο σχετικά µε την ανάπτυξη και τις συνέπειες των νέων τεχνολογιών, το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στις οικονοµικές επιπτώσεις, αγνοώντας την ανάλυση που εξετάζει τη διάσταση του φύλου, µε συνέπεια τα ζητήµατα της τεχνολογίας να ερµηνεύονται λανθασµένα ως ουδέτερα ως προς το φύλο. Η έλλειψη πρόσβασης στις νέες τεχνολογίες και ο ψηφιακός αναλφαβητισµός εξελίσσονται όλο και περισσότερο σε νέες µορφές κοινωνικού αποκλεισµού από τον οποίον κινδυνεύουν άµεσα οι γυναίκες. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Η θέση των γυναικών στον κόσµο της εργασίας συνδέεται άµεσα µε τη θέση και τις επιλογές τους στο εκπαιδευτικό σύστηµα. Οι διαφορετικές κατευθύνσεις εκπαίδευσης που ακολουθούν τα δύο φύλα έχουν ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία δύο αγορών εργασίας, που καθορίζονται από το φύλο και έχουν τεράστιες διαφορές µεταξύ τους. Ανισότητα στην εκπαίδευση συνεπάγεται ανισότητα στην εργασία, άρα στις αµοιβές, άρα στις συνθήκες ζωής. υστυχώς τα κοινωνικά στερεότυπα και οι πολιτισµικές προκαταλήψεις περιορίζουν τις επιλογές των κοριτσιών και θέτουν φραγµούς στην καριέρα τους, µε γενικότερες αρνητικές συνέπειες στην οικονοµία από την µη ορθολογική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού. Σύµφωνα µε τα στοιχεία που διαθέτουµε σε όλες τις χώρες της ΕΕ τα κορίτσια είναι λιγότερα στην δευτεροβάθµια επαγγελµατική εκπαίδευση και περισσότερα από τα αγόρια στην PE 331.554/2 4/9 PR\503124.doc

τριτοβάθµια, µε ρυθµούς αύξησης ταχύτερους από εκείνους των ανδρών. Ωστόσο, έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να σπουδάσουν θετικές επιστήµες, µαθηµατικά, µηχανική των υπολογιστών κλπ. και σαφώς έχουν λιγότερες πιθανότητες να ακολουθήσουν µεταπτυχιακές σπουδές. Οι γυναίκες αποτελούν λιγότερο από 20% του συνόλου των φοιτητών πληροφορικής και µόνο 14,5% όλων των νέων επιχειρηµατιών πολυµέσων, παρά το γεγονός ότι το Πέµπτο Πρόγραµµα Πλαίσιο για την Έρευνα και Τεχνολογία της ΕΕ θέτει το 40% ως µίνιµουµ ποσοστό για κάθε φύλο. Στη συνεχιζόµενη επαγγελµατική κατάρτιση δεν παρατηρούνται µεγάλες αποκλίσεις στη συµµετοχή των φύλων. Ωστόσο, υπάρχουν ευδιάκριτες διαφορές µεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ευρώπης (πάνω από το 60% των εργαζοµένων στις επιχειρήσεις στη Σουηδία, 53% στη ανία, 50% στη Φιλανδία, όµως λιγότερο από 18% στη Πορτογαλία). Άνδρες και γυναίκες έχουν περισσότερες ευκαιρίες συµµετοχής σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης, όταν εργάζονται σε µεγάλες επιχειρήσεις. Ένα σηµαντικά µεγαλύτερο ποσοστό γυναικών σε σύγκριση µε τους άνδρες συµµετέχουν σε πιο πρακτικά, προσανατολισµένα στην απασχόληση προγράµµατα, αντί των πιο θεωρητικών/ερευνητικών ή των προγραµµάτων που παρέχουν πρόσβαση σε επαγγέλµατα µε υψηλές απαιτήσεις προσόντων. Η κατάρτιση που αφορά σε δίκτυα και προγραµµατισµό κυριαρχείται από άνδρες. Οι γυναίκες περιορίζονται στα προγράµµατα επεξεργασίας κειµένου τα οποία τις προετοιµάζουν για θέσεις γραµµατειακής υποστήριξης. To 1985, η Επιτροπή Ίσων Ευκαιριών της Βρετανίας διακήρυξε ότι η αιτία του µικρού αριθµού γυναικών που επιλέγουν επιστηµονικά και τεχνολογικά θέµατα οφείλεται στις διαφοροποιήσεις λόγω φύλου που υπάρχουν στα εκπαιδευτικά προγράµµατα. Ωστόσο, οι νέες τεχνολογίες δεν συνιστούν απλά διδακτική ύλη που θα πρέπει να προστεθεί στα σχολικά εγχειρίδια, αλλά βαθύ µετασχηµατισµό του τρόπου µε τον οποίον αποκτάται η γνώση µε αποτέλεσµα την ανατροπή όλων των παραδοσιακών µεθόδων διδασκαλίας και µάθησης. Προτάσεις Μέτρα Πολιτικής Προκειµένου να αυξηθεί ο αριθµός των γυναικών στην εκπαίδευση και κατάρτιση στις νέες τεχνολογίες, οι υπολογιστές και το ιαδίκτυο θα πρέπει να ενσωµατωθούν από νωρίς στα σχολικά προγράµµατα, στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση, ώστε να ενθαρρυνθούν τα κορίτσια να παρακολουθήσουν τα µαθηµατικά και άλλα θετικής κατεύθυνσης µαθήµατα. Έρευνες δείχνουν ότι η επαφή µε την επιστήµη και την τεχνολογία σε νεαρή ηλικία, θα µπορούσε να αλλάξει την στάση των γυναικών, πριν τα στερεότυπα αρχίσουν να επηρεάζουν τη συµπεριφορά τους. Επίσης, θα πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές για την αύξηση της γυναικείας συµµετοχής και παραµονής σε όλα τα επίπεδα της σχετικής εκπαίδευσης. Στα κορίτσια που βρίσκονται στη διαδικασία επιλογής επαγγέλµατος θα πρέπει να παρέχονται διαφορετικά µοντέλα ρόλων επιτυχηµένων, ανεξάρτητων και ικανοποιηµένων γυναικών του τοµέα των νέων τεχνολογιών. Η παιδαγωγική µε ευαισθησία στα θέµατα φύλου είναι ύψιστης σηµασίας και θα πρέπει να ξεκινά αµφισβητώντας τις διαφοροποιήσεις στα κίνητρα, τη χρήση, τις προσδοκίες, τις επιθυµίες, τις αντιλήψεις και τα στερεότυπα που, τόσο τα κορίτσια, όσο και τα αγόρια αποδίδουν στους υπολογιστές και γενικά στις νέες τεχνολογίες. PR\503124.doc 5/9 PE 331.554/2

Η εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να προχωρούν πέρα από τη διδασκαλία στη χρήση επεξεργαστή κειµένου ή εισαγωγής στοιχείων, προς την δηµιουργία και παραγωγή τεχνογνωσίας. Οι πολιτικές θα πρέπει να µεριµνούν για τη γυναικεία συµµετοχή τόσο στη λήψη αποφάσεων, όσο και στη διαµόρφωση πολιτικών για την πληροφορική. Σχετικά µε τη συνεχιζόµενη εκπαίδευση του εργατικού δυναµικού, η συνεργασία µεταξύ επιχειρήσεων, ΜΚΟ, επαγγελµατικών σχολών, πανεπιστηµίων και κυβερνήσεων για τη δηµιουργία εκπαιδευτικών κέντρων πληροφορικής είναι απαραίτητη. Ειδική υποστήριξη θα πρέπει να παρέχεται σε τοπικά εκπαιδευτικά κέντρα, ειδικότερα για γυναίκες και κορίτσια, αλλά και για περιθωριοποιηµένες οµάδες.. Ιδιαίτερα κίνητρα θα πρέπει να παρέχονται σε εταιρίες πληροφορικής που λαµβάνουν υπόψη τους τη διάσταση του φύλου στην πολιτική εκπαίδευσης και προαγωγών (gender mainstreaming). ΕΡΓΑΣΙΑ Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας δηµιουργήθηκαν 3 εκατοµµύρια νέες θέσεις εργασίας εκ των οποίων 1,6 εκατ. καλύφθηκαν από γυναίκες. Αξίζει να σηµειωθεί ότι πάνω από το 60% των νέων θέσεων που δηµιουργήθηκαν µεταξύ 1995 και 2000 ανήκαν στον τοµέα της υψηλής τεχνολογίας, όπου οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται, ιδίως στα υψηλότερα κλιµάκια τεχνικής εξειδίκευσης και στο επίπεδο λήψης αποφάσεων. Η αγορά εργασίας παραµένει διαιρεµένη κατά φύλα, µε τους άνδρες να κυριαρχούν στις νέες τεχνολογίες και τις γυναίκες στις χαµηλότερα αµειβόµενες θέσεις, που απαιτούν λιγότερη εξειδίκευση και συνεπάγονται µικρότερη ασφάλεια. Οι γυναίκες προσλαµβάνονται κυρίως σε θέσεις εφαρµογών σύγχρονης τεχνολογίας, σε υπηρεσίες χρήσης πληροφορικής, ενώ οι δηµιουργικές θέσεις των στελεχών παραγωγής λογισµικού και ανάλυσης συστηµάτων κυριαρχούνται από άνδρες.. Η εισαγωγή της τηλεεργασίας προσφέρει νέες ευκαιρίες στις γυναίκες, από την άποψη της ευελιξίας, της µερικής απασχόλησης ή της εργασίας κατ αποκοπήν. Την ίδια στιγµή οι κίνδυνοι εντοπίζονται στο δυσανάλογα µεγάλο άγχος που προκαλεί στις γυναίκες ο συνδυασµός της τηλεεργασίας µε την ανατροφή των παιδιών και τις άλλες οικογενειακές υποχρεώσεις, στην έλλειψη κοινωνικής ή νοµικής προστασίας και στη διαιώνιση της άνισης και άδικης κατανοµής των υποχρεώσεων του ιδιωτικού και του δηµοσίου βίου µεταξύ των δύο φύλων. Ένα άλλο θέµα που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας στη Κοινωνία της Πληροφορίας και ο κίνδυνος αποκλεισµού των γυναικών που δεν µιλούν αγγλικά. Ταυτοχρόνως όµως προσφέρονται ψηφιακές ευκαιρίες για ανάπτυξη λογισµικών µετάφρασης και σχεδίασης ιστοσελίδων σε εθνικές γλώσσες. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Η προώθηση της επιχειρηµατικότητας και της αυτοαπασχόλησης βρίσκονται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως οι γυναίκες ελεύθεροι επαγγελµατίες αποτελούν το 28% του συνόλου ενώ οι γυναίκες επιχειρηµατίες µε υπαλλήλους µόλις το 2,5% των γυναικών που εργάζονται στη βιοµηχανία και τις υπηρεσίες (έναντι 8% των ανδρών). Οι αυτοαπασχολούµενες γυναίκες αντιστοιχούν µόλις στο 8% του συνόλου των εργαζοµένων γυναικών στην ΕΕ, έναντι 16% των ανδρών. PE 331.554/2 6/9 PR\503124.doc

Οι γυναίκες έχουν λιγότερο καλές επιδόσεις όταν δηµιουργούν τη δική τους επιχείρηση, συνήθως στον τοµέα των υπηρεσιών αντί του τοµέα της µεταποίησης και των νέων τεχνολογιών και οι επιχειρήσεις τους τείνουν να είναι µικρότερες από εκείνες των ανδρών. Οι γυναίκες συνήθως ξεκινούν µε µικρότερη χρηµατοδότηση, έχουν λιγότερες διασυνδέσεις και µικρότερη επιχειρηµατική εµπειρία. Η πρόσβαση και η συµµετοχή των γυναικών στα µέσα ενηµέρωσης και στις νέες τεχνολογίες καθορίζεται επίσης από παράγοντες όπως η µόρφωση, η οικογενειακή κατάσταση, ο αστικός ή αγροτικός τόπος διαβίωσης, η γλώσσα, η µετανάστευση, οι αναπηρίες. Προτάσεις Μέτρα Πολιτικής Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δεσµευτούν για τη διαµόρφωση Πλαισίων ράσεων µε στόχο να χρησιµοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες κατά τρόπο που να υποστηρίζουν την ισότητα των δύο φύλων στην Απασχόληση. Η Στρατηγική της Λισσαβόνας και οι κατευθυντήριες γραµµές για την απασχόληση θα πρέπει να εφαρµοστούν προκειµένου να αποφευχθεί περαιτέρω διαχωρισµός της αγοράς εργασίας κατά φύλα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο περιεχόµενο των πολυµέσων, ώστε να προωθούν θετικές εικόνες για τα κορίτσια. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι διαφηµιστικές εταιρίες δεν θα παρουσιάζουν τις νέες τεχνολογίες ως πεδίον δράσης µόνον των ανδρών. Μεγάλη προσπάθεια θα πρέπει να καταβληθεί και κατά το σχεδιασµό των τεχνολογικών µέσων πληροφορικής για τα κορίτσια. Τέλος, απαιτείται να αναλάβουν οι άνδρες το δικό τους µερίδιο γονικής άδειας, φροντίδας των παιδιών και της οικιακής εργασίας. ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ Οι γυναίκες δεν είναι µόνο σηµαντικά υποεκπροσωπούµενες στην ευρωπαϊκή έρευνα, αλλά και παρούσες σε µερικά µόνο επιστηµονικά πεδία και παντελώς απούσες από αλλά, ενώ είναι εντυπωσιακά άνισα εκπροσωπούµενες σε όλη την κλίµακα της επιστηµονικής ιεραρχίας και έχουν µικρότερες πιθανότητες να εξασφαλίσουν χρηµατοδότηση για έρευνα. Από τους 500.000 ερευνητές στην Ευρώπη που εργάζονται στη βιοµηχανία µόνο 50.000 είναι γυναίκες. Στον ηµόσιο Τοµέα (πανεπιστήµια και ερευνητικά κέντρα) το ποσοστό κυµαίνεται µεταξύ του ¼ και 1/3, αλλά στις υψηλότερες θέσεις ευθύνης είναι λιγότερο από 12%. Στη βιοµηχανική έρευνα η κατάσταση είναι ακόµη χειρότερη, µε τον τοµέα των νέων τεχνολογιών χειρότερο όλων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην απόφασή του της 3.2.2000, αναφέρει ότι θα πρέπει η ανάλυση των στατιστικών στοιχείων να γίνεται κατά φύλο και ότι θα πρέπει να τεθεί στόχος το 40% ως ελάχιστη συµµετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα εφαρµογής και διαχείρισης των ερευνητικών προγραµµάτων. Το Κοινοβούλιο επίσης ζήτησε την υιοθέτηση κατάλληλων µέτρων που θα επιτρέψουν στις γυναίκες επιστήµονες να συνδυάσουν την επαγγελµατική µε την ιδιωτική ζωή και να χορηγηθεί βοήθεια προς τις υποψήφιες χώρες για να ενθαρρύνουν την προώθηση των επιστηµονικών και τεχνικών δεξιοτήτων των γυναικών. PR\503124.doc 7/9 PE 331.554/2

ΙΑ ΙΚΤΥΟ Έρευνες καταδεικνύουν διαφορές στον τρόπο µε τον οποίο οι γυναίκες και οι άνδρες χρησιµοποιούν τις υπηρεσίες του ιαδικτύου: οι άνδρες έχουν πολύ µεγαλύτερη πρόσβαση στις ειδήσεις, σε πληροφορίες σεξουαλικού περιεχοµένου και στην πλοήγηση. Οι γυναίκες, σε γενικές γραµµές, χρησιµοποιούν το ιαδίκτυο ως εργαλείο για κάποιες δραστηριότητες (για να διατηρούν επαφή µε φίλους και συγγενείς, να συµµετάσχουν σε οµάδες διαλόγου, για πληροφόρηση, για αγορές), αντί να το θεωρούν ως µια τεχνολογία τη χρήση της οποίας θα πρέπει να κατέχουν. Οι γυναίκες σε ελάχιστες περιπτώσεις συνδέουν τη χρήση του ιαδικτύου µε τον µηχανολογικό εξοπλισµό και µε την εξουσία. Το δικαίωµα στην επικοινωνία πρέπει να αναγνωριστεί ως ένα βασικό δικαίωµα, χωρίς το οποίο οι γυναίκες δε θα µπορέσουν να αναλάβουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί στη διαµόρφωση του κοινωνικού γίγνεσθαι. Υπάρχουν κάποια ανησυχητικά στοιχεία σχετικά µε το µικρό ποσοστό γυναικών-χρηστών του ιαδικτύου στις υπό ένταξη χώρες, όµως αυτά θα πρέπει να αξιολογηθούν µε βάση τα εντυπωσιακά χαµηλά ποσοστά των χρηστών του ιαδικτύου ως προς το συνολικό πληθυσµό στην Εσθονία είναι αντίστοιχα 38% και 14%, στην Πολωνία 18,7% και 5,4%, στην Τσεχία 12% και 6,8% και στη Λιθουανία 10% και 2,9%. Με χαµηλά έως ασήµαντα ποσοστά πρόσβασης στο ιαδίκτυο για το συνολικό πληθυσµό, οι γυναίκες-χρήστες προέρχονται κυρίως από τη µορφωµένη, αστική ελίτ και δεν αντιπροσωπεύουν όλες τις γυναίκες της χώρας τους. Η αυξανόµενη ιδιωτικοποίηση τόσο των συµβατικών ΜΜΕ όσο και των νέων τεχνολογιών περιορίζουν την πρόσβαση σε εκείνους που µπορούν να πληρώσουν και καθιστούν το ιαδίκτυο όλο και περισσότερο εµπορευµατοποιηµένο και ελεγχόµενο, πράγµα που απειλεί σοβαρά τις όποιες πρωτοβουλίες για την ισότητα των φύλων και µειώνει τη δυνατότητα να χρησιµοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες ως µέσον για τη γυναικεία χειραφέτηση. Η διαµόρφωση του µελλοντικού περιεχοµένου και λειτουργιών της νέας τεχνολογίας πρέπει να είναι µια συλλογική διαδικασία στην οποία οι γυναίκες δε θα πρέπει να συµµετέχουν µόνο ως χρήστες, αλλά και ως σχεδιαστές και κατασκευαστές νέων τεχνολογιών. Προτάσεις Μέτρα Πολιτικής Οι εθνικές και διεθνείς πολιτικές για τις νέες τεχνολογίες θα πρέπει πάντα να υπόκεινται σε αξιολόγηση µε βάση τις επιπτώσεις στην ισότητα των φύλων. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί και στην ανάπτυξη προγραµµάτων από και για γυναίκες στις νέες τεχνολογίες. Υπάρχει ανάγκη για συστηµατική συλλογή στοιχείων για τις δοµικές διαφορές στον τοµέα της πληροφορικής (επίπεδο και είδος εκπαίδευσης, είδος εργασίας, προαγωγές). Η βελτίωση PE 331.554/2 8/9 PR\503124.doc

της πρόσβασης των γυναικών στο ιαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες απαιτεί τη δηµιουργία εκτεταµένης υποδοµής και τεχνολογικού εξοπλισµού σε αγροτικές και ηµι-αστικές περιοχές, οι οποίες σήµερα δεν εξυπηρετούνται αρκετά, ειδικότερα στις φτωχότερες περιοχές και τις υπό ένταξη χώρες. Προκειµένου να καταπολεµηθεί ο κοινωνικός αποκλεισµός, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί σε ευπαθείς οµάδες κοριτσιών και γυναικών µεταναστριών, ατόµων µε αναπηρίες, απόρων, ανύπανδρων µητέρων, αγροτισσών. PR\503124.doc 9/9 PE 331.554/2