«ESCAPE: Μία εκπαιδευτική Αθλητική Πρόκληςη για την ενίςχυςη τησ αυτογνωςίασ των μαθητών» ΚΑΠΝΙΜΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΗ ΑΓΩΝΩΝ ΔΡΟΜΟΤ

6 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗ ΣΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ «ESCAPE: Μία εκπαιδευτική Αθλητική Πρόκληςη για την ενίςχυςη τησ αυτογνωςίασ των μαθητών» ΚΑΠΝΙΜΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΗ ΑΓΩΝΩΝ ΔΡΟΜΟΤ ΠΑΣΡΑ, 2013 6ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΠΑΣΡΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗ ΣΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ «ESCAPE: Μία εθπαηδεπηηθή Αζιεηηθή Πξφθιεζε γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απηνγλσζίαο ησλ καζεηψλ» ΘΔΜΑ ΔΡΓΑΙΑ: ΚΑΠΝΙΜΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΗ ΑΓΩΝΩΝ ΓΡΟΜΟΤ Μαεδηέξ/ Μαεήηνζεξ μιαδζηήξ ενβαζίαξ 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Δζζαβςβή....3 ηυπμζ.....3 Ιζημνία ημο ηαπκμφ ηαζ ημο ηαπκίζιαημξ..4 Ονζζιυξ ημο ηαπκίζιαημξ.5 Πμζεξ πδιζηέξ μοζίεξ πενζέπμκηαζ ζημκ ηαπκυ...5 Νζημηίκδ..6 α) Σζ είκαζ δ κζημηίκδ. 6 α) Πενζεηηζηυηδηα ημο ηζζβάνμο ζε κζημηίκδ. 6 β) Υδιζηυ ζφιαμθμ ηδξ κζημηίκδξ.. 7 δ) Γνάζδ ηδξ κζημηίκδξ.. 7 ε)νζημηίκδ ηαζ ηαηάεθζρδ..8 ζη)νζημηίκδ ηαζ ηανηίκμξ...8 γ)ολεία δδθδηδνίαζδ απυ κζημηίκδ 8 Δλανηδζζμβυκεξ μοζίεξ ημο ηαπκίζιαημξ..9 Δεζζιυξ ζημ ηάπκζζια..9 Η ελάνηδζδ ζηδ κζημηίκδ.. 9 α)ονζζιυξ ελάνηδζδξ....9 α)γζαηί δ κζημηίκδ είκαζ εεζζηζηή...10 β) Μδπακζζιμί ελμοδεηένςζδξ ηδξ κζημηίκδξ...10 Κάπκζζια ηαζ οβεία...11 α)κάπκζζια: αζηία εακάημο...11 α)απελάνηδζδ απυ ημ ηάπκζζια ηαζ ηδ κζημηίκδ..12 β)ηενδηζηά ζοιπηχιαηα..12 Απμηεθεζιαηζηέξ ζηναηδβζηέξ δζαημπήξ ηαπκίζιαημξ....13 α) Θεναπεία οπμηαηάζηαζδξ κζημηίκδξ...14 Νζημηζκμφπα οπμηαηάζηαηα ηαπκμφ.14 α) Μδ κζημηζκμφπα θανιαηεοηζηά ζηεοάζιαηα 14 β) Ηθεηηνμκζηυ ηζζβάνμ.14 Παεδηζηυ ηάπκζζια...15 α)σζ είκαζ παεδηζηυ ηάπκζζια;...15 α)απμηεθέζιαηα ηαπκμφ ζημοξ παεδηζημφξ ηαπκζζηέξ...16 β)απμηεθέζιαηα ηδξ κζημηίκδξ ζημο παεδηζημφξ ηαπκζζηέξ...16 Αεθδηζζιυξ ηαζ ηάπκζζια..17 α)σμ ηάπκζζια επδνεάγεζ ηδκ απυδμζδ ηςκ αεθδηχκ...18 α)γαηί μζ ηαπκζζηέξ ημονάγμκηαζ εοημθυηενα απυ ημοξ ιδ ηαπκζζηέξ;. 18 οιπενάζιαηα.19 Βζαθζμβναθία...20 Δνςηδιαημθυβζμ..21 Οη καζεηέο καο...22 2

Δηζαγσγή Σμ ηάπκζζια είκαζ έκα θαζκυιεκμ πμο έπεζ θάαεζ δζαζηάζεζξ παβηυζιζαξ πακδδιίαξ ηαζ απμηεθεί ιάζηζβα ηδξ ζδιενζκήξ ημζκςκίαξ. Πμθθμί κέμζ ζημ ηαηχθθζ ηδξ εθδαζηήξ ημοξ δθζηίαξ οζμεεημφκ ημ ηάπκζζια ςξ απυδεζλδ εκδθζηίςζδξ, αθθά ηαζ ςξ πνάλδ εκηοπςζζαζιμφ ηαζ ιίιδζδξ. Σμ πνυβναιια Αβςβήξ ηαδζμδνμιίαξ ιε ηίηθμ «ESCAPE: Μζα εηπαζδεοηζηή Αεθδηζηή πνυηθδζδ βζα ηδκ εκίζποζδ ηδξ αοημβκςζίαξ ηςκ ιαεδηχκ»,ιαξ έδςζε ηδ δοκαηυηδηα κα αζπμθδεμφιε ιε ημ εέια: «Κάπκζζια ηαζ αεθδηήξ αβχκςκ δνυιμο».η εκαζπυθδζδ ι αοηυ ιαξ έδςζε ημ έκαοζια κα πνμαθδιαηζζημφιε ζπεηζηά ιε ηζξ ζοκέπεζεξ ημο ηαπκίζιαημξ ηαζ κα ακαπηφλμοιε ακηζζηάζεζξ, υπςξ βζα πανάδεζβια ιέζα απυ ημκ αεθδηζζιυ, πμο εα ιαξ απμηνέρμοκ απυ ηδ αθααενή αοηή ζοκήεεζα. ηζξ δνάζεζξ εοαζζεδημπμίδζδξ ιαξ βζα ημ εέια πναβιαημπμζήζαιε επίζηερδ ζημ Οθοιπζαηυ Μμοζείμ ηαζ ημ ΣΔΦΑΑ Θεζζαθμκίηδξ. Δπίζδξ δ μιάδα ιαξ ήνεε ζε επαθή ιε ηδκ αεθήηνζα ιαναεςκμδνυιμ μθία Ρήβα ηαζ ημκ πνμπμκδηή ηδξ Γζάκκδ Γαβηυβθμο ιε ημοξ μπμίμοξ ζογήηδζε γδηήιαηα ζπεηζηά ιε ημκ αεθδηζζιυ ηαζ ηζξ απυρεζξ ημοξ ζημ πνυαθδια ημο ηαπκίζιαημξ. ηφρνη Η ενβαζία αοηή ιαξ έδςζε ηδ δοκαηυηδηα κα απακηήζμοιε δζάθμνα ενςηήιαηα πμο αθμνμφκ ημ ηάπκζζια, ηζξ επζπηχζεζξ ημο ζηδκ οβεία ιαξ, ηδκ οβεία εκυξ αεθδηή αθθά ηαζ ηδκ επίδναζή ημο ζημοξ παεδηζημφξ ηαπκζζηέξ ηαεχξ ηαζ ζημ πςξ ιπμνμφιε κα ημ απμθφβμοιε ή κα ημ δζαηυρμοιε. Δζδζηυηενα ιαξ έδςζε ηδκ εοηαζνία: κα πθδνμθμνδεμφιε βζα ηζξ αθααενέξ επζπηχζεζξ ημο ηαπκίζιαημξ κα ιεθεηήζμοιε ηδ δζαδζηαζία εεζζιμφ ηαζ κα δζαπζζηχζμοιε ηδ δοζημθία απελάνηδζδξ κα εοαζζεδημπμζδεμφιε ζπεηζηά ιε ηζξ ζοκέπεζεξ ημο παεδηζημφ ηαπκίζιαημξ ζηδκ οβεία ιαξ κα ζοκεζδδημπμζήζμοιε ηδ αλία ημο αεθδηζζιμφ ηαζ ηδξ άζηδζδξ ηαζ ημ νυθμ ημοξ εκάκηζα ζημ ηάπκζζια Δπίζδξ ιάεαιε κα ζοκενβαγυιαζηε, κα ιμζναγυιαζηε, κα δζαηοπχκμοιε ηζξ απυρεζξ ιαξ ιε δζάθμβμ ηαζ επζπεζνήιαηα, κα πνμαθδιαηζγυιαζηε ηαζ κα ακαπηφζζμοιε ηδκ ηνζηζηή ιαξ ζηακυηδηα. 3

Ιζηνξία ηνπ θαπλνχ θαη ηνπ θαπλίζκαηνο Ο Υνζζηυθμνμξ Κμθυιαμξ ηαζ μζ πνχημζ άπμζημζ πμο έθεαζακ ζηδκ Αιενζηή ζηα ιέζα ημο 15μο αζχκα ανήηακ ημοξ ζεαβεκείξ ζηδ Βυνεζα ηαζ ζηδ Νυηζα Αιενζηή κα ηαπκίγμοκ θφθθα ηαπκμφ ηαζ πμφνα. Ο πνχημξ πμο έβναρε βζα ημκ ηαπκυ ηαζ ημ ηάπκζζια απυ Δονςπαίμοξ άπμζημοξ ηαζ ζεαβεκείξ ήηακ μ Γάθθμξ Jacques Cartier. Η εζζαβςβή ηαπκμφ ζηδκ Δονχπδ έβζκε βζα πνχηδ θμνά ηαηά ημκ 16º αζχκα. ηδ Γαθθία εζζήπεδ ημ 1556, ζηδκ Πμνημβαθία ημ 1558, ζηδκ Ιζπακία ημ 1559 ηαζ ζηδκ Αββθία ημ 1565, υπμο μ Sir Walter Raleigh πνυηεζκε ηαζ έπεζζε ηδ Βαζίθζζζα Δθζζάαεη κα ανπίζεζ ημ ηάπκζζια. Ανπζηά δ πνήζδ ημο ηαπκμφ πενζμνζγυηακ ζηδ εεναπεία δζαθυνςκ αζεεκεζχκ. Σμ 1560 μ Γάθθμξ πνέζαδξ ζηδκ Πμνημβαθία Jean Nicot de Ville main έζηεζθε ζπυνμοξ ηαπκμφ απυ ηδ Βναγζθία ζημ Πανίζζ ηαζ ημκ πνυηεζκε ςξ εεναπεοηζηυ θοηυ ζηδκ Αζηαηενίκδ ηςκ Μεδίηςκ. Απυ ημκ Nicot πήνε ημ υκμια ημ θοηυ ηαζ ανβυηενα ημ ηφνζμ δναζηζηυ ζοζηαηζηυ ημο δ κζημηίκδ, υπςξ ηαζ ιζα ζεζνά εκχζεςκ πμο πενζέπμοκ ααζζηά ηιήιαηα ημο ιμνίμο ηδξ κζημηίκδξ (κζημηζκζηυ μλφ, κζημηζκαιίδζμ ηαζ πανάβςβά ημοξ). ηζξ ΗΠΑ δ ηαθθζένβεζα ημο ηαπκμφ έβζκε πνμζμδμθυνμξ επζπείνδζδ ηαζ βζα ηάπμζμ δζάζηδια μ ηαπκυξ ακηαθθάζζμκηακ ιε ειπμνεφιαηα απυ ηδκ Δονχπδ. ηα ιέζα ημο 19μο αζχκα ημ ηάπκζζια έβζκε ζοκήεεζα ηδξ ορδθήξ ημζκςκίαξ ηαζ πνμξ ημ ηέθμξ ημο αζχκα ειθακίζηδηακ μζ πνχηεξ αζμιδπακίεξ ηζζβάνςκ. Μεηά ημκ 2º Παβηυζιζμ Πυθειμ άνπζζακ μζ πνχηεξ ένεοκεξ ςξ πνμξ ηζξ επζπηχζεζξ ημο ηαπκίζιαημξ ζηδκ οβεία ημο ακενχπμο. Σμ 1964, βζα πνχηδ θμνά, μ Τπμονβυξ Τβείαξ ηςκ ΗΠΑ ζηδκ εηήζζα έηεεζή ημο ηαηδβμνεί ημ ηάπκζζια βζα ημκ πνυςνμ εάκαημ πάκς απυ 3 εηαημιιφνζα ακενχπςκ εηδζίςξ ζε παβηυζιζα ηθίιαηα ηαζ γδηά κα ακαβνάθμκηαζ ζηα παηέηα ηςκ ηζζβάνςκ πνμεζδμπμζήζεζξ βζα ηζξ επζηίκδοκεξ επζπηχζεζξ ημο ηαπκίζιαημξ. 4

Οξηζκφο ηνπ θαπλίζκαηνο Πνυηεζηαζ βζα ημ ηάπκζζια ηςκ θφθθςκ ημο ηαπκμφ πμο ζοκδεζγυηακ απυ ημοξ ζεαβεκείξ ηδξ Α ιενζηήξ πνζκ ηζξ εονςπασηέξ ελενεοκήζεζξ. Δίκαζ αθααενυ ελαζηίαξ ηςκ δζάθμνςκ μοζζχκ πμο εζζπκέμκηαζ αθθά ηαζ θυβς ηδξ κζημηίκδξ πμο πενζέπεηαζ ζημκ ηαπκυ, ηδξ δναζηζηήξ μοζίαξ πμο πνμηαθεί εεζζιυ ακάθμβμ ιε εηείκμκ ηδξ ημηαΐκδξ. Σμ ηάπκζζια είκαζ ιζα ζοκήεεζα πμο λαθκζάγεζ ηαζ ακαζηαηχκεζ ημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ, ημκ δοζημθεφεζ ηαζ ημκ ηαηαπμκεί ιέπνζ κα ηδκ οζμεεηήζεζ δζυηζ είκαζ λέκδ πνμξ ηζξ θοζζμθμβζηέξ ηαζ αζμθμβζηέξ θεζημονβίεξ ημο μνβακζζιμφ. Όηακ μ μνβακζζιυξ εεζζηεί ζημκ ηαπκυ ημκ ηάκεζ ακαπυζπαζημ ιένμξ ηδξ γςήξ ημο ηαζ δοζημθεφεηαζ κα απαθθαβεί. Υεκηθέο νπζίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηνλ θαπλφ ηνπ ηζηγάξνπ Ο ηαπκυξ ηςκ ηζζβάνςκ πενζέπεζ: 4.500 ρεκηθέο ελψζεηο, μζ πενζζζυηενεξ ζε ιζηνέξ πμζυηδηεξ πμο είκαζ ζδζαίηενα επηβιαβείο θαη επηθίλδπλεο 50 απφ ηηο πιένλ θαξθηλνγφλεο νπζίεο: πμθοηοηθζημφξ ανςιαηζημφξ οδνμβμκάκεναηεξ κζηνμγαιίκεξ ηθπ Αθθά ημ πζμ επζηίκδοκμ ηιήια ημο ηαπκμφ είκαζ ηα ελαζνεηζηά ιζηνμφ ιεβέεμοξ ακεναημφπα ζςιαηίδζα πμο δζεζζδφμοκ ηαζ εβηθςαίγμκηαζ ζηζξ ηορεθίδεξ ηςκ πκεοιυκςκ. Υαναηηδνζζηζηά επζηίκδοκεξ ηζ ηανηζκμβυκεξ μοζίεξ είκαζ μζ παναηάης: Πίζζα: ιίβια αθααενχκ πδιζηχκ μοζζχκ ιε πνήζδ ζηδκ αζθαθηυζηνςζδ ηςκ δνυιςκ 5

Αιιςκία: Καοζηζηή μοζία πμο πενζέπεηαζ ζε δναζηζηά οβνά ηαεανζζιμφ Φμνιαθδεΰδδ: Υδιζηή μοζία ιε έκημκδ μζιή, πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζηδ ζοκηήνδζδ ηςκ πηςιάηςκ Ανζεκζηυ: Ιζπονυ δδθδηήνζμ Μμκμλείδζμ ημο άκεναηα : Άμζιμ, δδθδηδνζχδεξ αένζμ Μεεάκζμ: Υνδζζιμπμζείηαζ ςξ ηαφζζιμ βζα ποναφθμοξ. Δλαζνεηζηά επζαθααέξ βζα ημκ άκενςπμ. Κάδιζμ: ιέηαθθμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ ηαηαζηεοή ιπαηανζχκ ηαζ πνμηαθεί ηανηίκμ ημο πκεφιμκα, ηαεχξ ηαζ πνυκζεξ παεήζεζξ ζημ ζοηχηζ, ηα κεθνά ηαζ ηα ηυηαθα. Κοακζμφπμ άθαξ: Θακαηδθυνμ δδθδηήνζμ Αηεηυκδ: Ιζπονυ δζαθοηζηυ ιε πνήζδ ηαζ βζα ημ λέααιια ημο αενκζηζμφ ηςκ κοπζχκ Γμιμθάηα: ζοζηαηζηυ ηςκ βοαθζζηζηχκ ημο λφθμο. Πενζέπεηαζ ζε ιπμβζέξ ηαζ αενκίηζα. Βεκγυθζμ: Κανηζκμβυκμξ ηοηθζηυξ οδνμβμκάκεναηαξ Βμοηάκζμ: Δφθθεηημ οβνυ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζημοξ ακαπηήνεξ. Νηθνηίλε Ση είλαη ε ληθνηίλε. Η κζημηίκδ είκαζ έκα οβνμζημπζηυ, οδαημδζαθοηυ εθαζχδεξ ηαζ ζπεηζηά εφθθεηημ οβνυ. ημ δναζηζηυ αθηαθμεζδέξ ζοζηαηζηυ ηςκ θφθθςκ ημο θαπλνχ (Nicotiana tabacum), πμο ακήηεζ ζηδκ μζημβέκεζα ηςκ ζνιαληδψλ (solanaceae). Η κζημηίκδ δνα ςξ πνμζηαηεοηζηή μοζία ημο θοημφ έκακηζ ηςκ εκηυιςκ. Πεξηεθηηθφηεηα ηνπ ηζηγάξνπ ζε ληθνηίλε Σμ "ιέζμ" ηζζβάνμ πενζέπεζ 8-9 mg κζημηίκδξ, απυ ηα μπμία μ ηαπκζζηήξ εζζπκέεζ πενίπμο 1 mg. Με ηδκ είζμδμ ηςκ αηιχκ ηδξ κζημηίκδξ ζημοξ πκεφιμκεξ απμννμθάηαζ ηαπφηαηα απυ ημ αίια ηαζ ανημφκ κφιηο 7 δεπηεξφιεπηα βζα κα θεάζεζ δ κζημηίκδ ζημκ εβηέθαθμ ιεηά ηδκ εζζπκμή ημο ηαπκμφ. Η διζγςή ηδξ κζημηίκδξ ζημ ζχια είκαζ πενίπμο 2 χνεξ ηαζ ελανηάηαζ απυ πμθθμφξ πανάβμκηεξ. 6

Σν ρεκηθφ ζχκβνιν ηεο ληθνηίλεο Νηθνηίλε(S)-3-(1-κεζπιν-2-ππξξνιηδηλπιν)ππξηδίλε Nicotine(S)-3-(1-methyl-2-pyrrolidine)pyridine Η δξάζε ηεο ληθνηίλεο Η κζημηίκδ είκαζ ημ εεζζηζηυ κανηςηζηυ πμο ειπενζέπεζ μ ηαπκυξ. Η αθαπηζηή δνάζδ ηδξ κζημηίκδξ εκημπίγεηαζ ηονίςξ ζημ υηζ είκαζ δ μοζία δ μπμία πνμηαθεί ημκ εεζζιυ ζημ ηάπκζζια, πμο ιε ηδ ζεζνά ημο εοεφκεηαζ βζα ηδκ εζζαβςβή ζημκ μνβακζζιυ άθθςκ μοζζχκ πθέμκ επζηίκδοκςκ απυ ηδκ ίδζα Ακεαάγεζ ηδκ πίεζδ ημο αίιαημξ ηαζ ημοξ παθιμφξ ηδξ ηανδζάξ ηάεε θμνά πμο ηάπμζμξ ηαπκίγεζ. Δλαζηίαξ αηνζαχξ ηδξ εεζζηζηήξ ηδξ θφζδξ, ιπμνεί κα ακάρεηε έκα ηζζβάνμ πςνίξ ηακ κα ημ ζηεθηείηε. Αοηυ πμο ηάκεηε ζηδκ πναβιαηζηυηδηα είκαζ υηζ ακηζιεηςπίγεηε ηα ζοιπηχιαηα ζηένδζδξ ηδξ κζημηίκδξ. 7

Νηθνηίλε θαη θαηάζιηςε Δίκαζ βκςζηυ υηζ οπάνπεζ ζδιακηζηή ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ηαπκίζιαημξ ηαζ ηαηάεθζρδξ. Μεθέηεξ ζε ιεβάθμ ανζειυ ακενχπςκ πμο πάζπμοκ απυ πνυκζα ηαηάεθζρδ έδεζλακ υηζ μ ανζειυξ ηςκ ηαπκζζηχκ είκαζ δζπθάζζμξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ ιδ ηαπκζζηέξ. Δπίζδξ, ένεοκεξ έδεζλακ υηζ ημ ηάπκζζια είκαζ απμηέθεζια ηδξ πνμζπάεεζαξ βζα ιείςζδ ηςκ ανκδηζηχκ θαζκυιεκςκ ηδξ ηαηάεθζρδξ ηαζ ημο άβπμοξ, εκχ ηα άημια αοηά είκαζ ζδζαίηενα δφζημθμ κα απαθθαπεμφκ απυ ημ ηάπκζζια. Νηθνηίλε θαη θαξθίλνο Η ληθνηίλε δηαπηζηψζεθε φηη δελ είλαη ε ίδηα θαξθηλνγφλνο ή κεηαιιαμηνγφλνο νπζία. Χζηυζμ, ζοκδέεηαζ έιιεζα ιε ημκ ηανηίκμ δζυηζ δζαπζζηχεδηε ζε πεζνάιαηα in vitro ηαζ in vivo υηζ δζεβείνεζ ημοξ ιδπακζζιμφξ αββεζμβέκεζδξ ηαζ μ ζπδιαηζζιυξ κέςκ αββείςκ είκαζ απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ βζα ηδκ ηνμθμδμζία ιε αίια ηαζ επμιέκςξ ηδκ ακάπηολδ εκυξ ηαημήεμοξ υβημο. Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ ζε πενίπηςζδ δζάβκςζδξ ηανηίκμο ζε ηαπκζζηή, ακελάνηδηα ημο είδμοξ ημο ηανηίκμο ηαζ ημο ζηαδίμο ημο, πνέπεζ κα δζαηυπηεηαζ αιέζςξ ημ ηάπκζζια αδοκαιία. Ομεία δειεηεξίαζε απφ ληθνηίλε. Μπμνεί κα ζοιαεί ζε ενβαγυιεκμοξ ιε κζημηζκμφπα θοημθάνιαηα, ηαηά ηδ ιάζδζδ ιεβάθδξ πμζυηδηαξ ηαπκμφ, υπςξ ηαζ ηαηά ηδκ οπεναμθζηή ηαηακάθςζδ κζημηζκμφπςκ οπμηαηάζηαηςκ ημο ηζζβάνμο (π.π. ηζίπθεξ κζημηίκδξ). ηα ζοιπηχιαηα πενζθαιαάκμκηαζ: καοηία, ειεημί, ζζεθυννμζα, γάθδ, ζφβποζδ ηαζ αδοκαιία ε ιεβαθφηενεξ δυζεζξ (>50-60 mg βζα εκήθζηεξ) πανμοζζάγμκηαζ ηαηά ζεζνά: πηχζδ ανηδνζαηήξ πίεζδξ, δοζημθία ακαπκμήξ, ηανδζαηή αννοειία, ζοζπάζεζξ, αδοκαιία ακαπκμήξ ηαζ ηέθμξ εάκαημξ. Γεκ οπάνπεζ ακηίδμημ βζα ηδκ μλεία δδθδηδνίαζδ απυ κζημηίκδ ηαζ δ ιυκδ ακηζιεηχπζζδ ααζίγεηαζ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ηςκ ζοιπηςιάηςκ ηαζ ζηδκ ακαπκεοζηζηή οπμζηήνζλδ 8

Δμαξηεζηνγφλεο νπζίεο ηνπ θαπλίζκαηνο Δζηζκφο ζην θάπληζκα Η κζημηίκδ είκαζ δ μοζία δ μπμία πνμηαθεί ημκ εεζζιυ ζημ ηάπκζζια, πμο ιε ηδ ζεζνά ημο εοεφκεηαζ βζα ηδκ εζζαβςβή ζημκ μνβακζζιυ άθθςκ μοζζχκ πθέμκ επζηίκδοκςκ απυ ηδκ ίδζα. Αοηυ μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ εάκ ζημκ ηαπκζζηή πμνδβδεεί ηαηά (ζπεηζηά) ααθααή ηνυπμ δ "γδημφιεκδ" πμζυηδηα κζημηίκδξ, ηυηε δ εα πενζμνζζηεί δ δζάεεζή ημο βζα ηάπκζζια. ηαδζαηή ιείςζδ ηδξ πμνδβμφιεκδξ κζημηίκδξ ιπμνεί ηεθζηά κα μδδβήζεζ ζε πθήνδ απελάνηδζδ ημο ηαπκζζηή απυ ηδκ μοζία αοηή ηαζ επμιέκςξ ηαζ απυ ημ ηάπκζζια. Χζηυζμ, ζζπονυξ εεζζηζηυξ πανάβμκηαξ, πένακ ημο "αζμπδιζημφ εεζζιμφ" πνμξ ηδ κζημηίκδ, θαίκεηαζ κα είκαζ ηαζ μ "ροπμθμβζηυξ εεζζιυξ" πνμξ ηδκ ίδζα ηδ δζαδζηαζία-"ηεθεημονβία" ημο ηαπκίζιαημξ. Η εμάξηεζε ζηε ληθνηίλε Οξηζκφο εμάξηεζεο Η ελάνηδζδ απυ ηδ κζημηίκδ μνίγεηαζ ηθζκζηά ςξ ημ ηαεδιενζκυ ηάπκζζια(10-40 ηζζβάνα ηδκ διένα) βζα πμθθέξ αδμιάδεξ, ιε ζημζπεία ακμπήξ ζηδ κζημηίκδ (δδθαδή, έθθεζρδ ηςκ ανκδηζηχκ δνάζεςκ ηδξ κζημηίκδξ, υπςξ π.π. ηδξ καοηίαξ) ηαζ ηδκ πανμοζία ζοιπηςιάηςκ ζηένδζδξ, ηάεε θμνά πμο επζπεζνείηαζ δζαημπή ημο ηαπκίζιαημξ (υπςξ δοζθμνίαξ, άβπμοξ, εοενεεζζηυηδηαξ, ιεζςιέκδξ ηανδζαηήξ ζοπκυηδηαξ, ατπκίαξ, αολδιέκδξ υνελδξ ηαζ ιεβάθδξ επζεοιίαξ βζα ηζζβάνα). Δπίζδξ, μζ πενζζζυηενμζ ηαπκζζηέξ ηαπκίγμοκ ημ πνχημ ηζζβάνμ ηδξ διέναξ ιέζα ζηα πνχηα 30 θεπηά απυ ηδκ χνα πμο εα λοπκμφκ ημ πνςί. 9

Γηαηί ε ληθνηίλε είλαη εζηζηηθή Η κζημηίκδ ςξ αθηαθμεζδέξ έπεζ ιενζηέξ απυ ηζξ πζμ εκδζαθένμοζεξ ηαζ πμθφπθμηεξ δζεβενηζηέξ αθθά ηαζ ηαηεοκαζηζηέξ επζδνάζεζξ ζημ ακενχπζκμ ζχια. Ανπζηά πνμηαθεί εοθμνία βζαηί δνα ζηα εβηεθαθζηά ηφηηανα ηαηά ημκ ίδζμ ηνυπμ πμο δνμοκ μζ εζδζηέξ θοζζμθμβζηέξ μοζίεξ-μνιυκεξ πμο οπάνπμοκ εηεί ηαζ ζοιαάθθμοκ ζηδ δδιζμονβία εοπάνζζηςκ ζοκαζζεδιάηςκ.η κζημηίκδ δζεβείνεζ ηδ ικήιδ, αολάκεζ ηδκ επαβνφπκδζδ ηαζ εκζζπφεζ ηζξ δοκαηυηδηεξ βνήβμνδξ ακηίδναζδξ ζε ελςηενζηά ενεείζιαηα. Δπίζδξ εθαηηχκεζ ημ ζηνεξ ακαημοθίγεζ ηδκ πθήλδ ηαζ ιεζχκεζ ηδκ επζεεηζηυηδηα. Οζ ζδζυηδηεξ ηαζ ηαθέξ αοηέξ δνάζεζξ ηδξ δζανημφκ ιυθζξ θίβα θεπηά. Μζηνέξ ηαζ βνήβμνεξ δυζεζξ κζημηίκδξ, ιέζς ημο ηαπκίζιαημξ ηζζβάνςκ, πνμηαθμφκ ζημκ ηαπκζζηή εβνήβμνζδ ηαζ δζέβενζδ, εκχ ιεβαθφηενδξ δζάνηεζαξ δυζεζξ απυ «νμοθδλζέξ» δζανηείαξ, πνμηαθμφκ παθάνςζδ έςξ ηαζ κάνηςζδ. Η κζημηίκδ επζδνά εεηζηά ζε πμθθέξ μνιυκεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ ζηνεξ. Η κζημηίκδ δζεβείνεζ ζημκ εβηέθαθμ ημκ οπμεαθάιζμ πανάβμκηα απεθεοεένςζδξ ηδξ θνξηηθνηξνπίλεο αολάκεζ ηα επίπεδα ηςκ ελδνξθηλψλ (endorphins) ηςκ βκςζηχκ ςξ "θοζζηχκ ακαθβδηζηχκ", αολάκεζ ηα επίπεδα ηδξ αδελνθνξηηθνηξνπηθήο νξκφλε ο (ACTH) ηαζ ηδξ ακηζδζμονδηζηήξ μνιυκδ βαζνπξεζζίλε (ADH) ακάθμβα ιε ηδ δυζδ. Δπίζδξ, δ κζημηίκδ απεθεοεενχκεζ θνξηηθνζηεξνεηδή ακάθμβα ιε ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηδξ ζημ πθάζια ημο αίιαημξ..η κζημηίκδ δζεβείνεζ ηδ αζμδζαεεζζιυηδηα ηςκ κεονμδζααζααζηχκ ληνπακίλεο ηαζ ηδξ ζεξνηνλίλεο ιε απμηέθεζια κα επζηαπφκεζ ηδ θεζημονβία ηδξ ηανδζάξ ηαζ κα αολάκεζ ηδκ πίεζδ ημο αίιαημξ. Δπίζδξ, δ κζημηίκδ δνα ζημοξ εγθεθαιηθνχο κεραληζκνχο αληακνηβήο, ειιέζςξ ιε ηδκ εκενβμπμίδζδ ηςκ εκδμβεκχκ νπηνεηδψλ (opioids) ηαζ άιεζα ιέζς ιδπακζζιχκ ηδξ κημπαιίκδξ. Οη κεραληζκνί απηνί είλαη ην αίηην εζηζκνχ πξνο ην θάπληζκα, αιιά θαη θάζε άιινπ είδνπο εζηζκνχ. ε κέμοξ ηαπκζζηέξ δ δνάζδ ηδξ κζημηίκδξ ζηα εβηεθαθζηά ηφηηανα ιπμνεί κα είκαζ ζζπονή ηαζ βζ αοηυ κα αζζεακεμφκ γαθάδα( καοηία) ή εθαθνφ ηνέιμοθμ. Με ηδκ πάνμδμ ημο πνυκμο μ μνβακζζιυξ βζα κα επζηφπεζ ηα εοπάνζζηα απμηεθέζιαηα απαζηεί μθμέκα ηαζ πενζζζυηενεξ πμζυηδηεξ κζημηίκδξ. οκδείγμκηαξ πθέμκ κα πνδζζιμπμζεί ηδ ζοβηεηνζιέκδ μοζία μ μνβακζζιυξ ημο ηαπκζζηή απαζηεί κα ημο πμνδβείηαζ ηαηηζηά ηαζ ζε ακάθμβεξ δυζεζξ αθθζχξ εα ειθακίζεζ ζοιπηχιαηα ζηένδζδξ. Πμθθμί ενεοκδηέξ εηηζιμφκ υηζ δ εεζζηζηή δνάζδ ηδξ κζημηίκδξ πανμιμζάγεζ ιε αοηή ηςκ κανηςηζηχκ ηαζ ημο μζκμπκεφιαημξ. Μεραληζκνί εμνπδεηέξσζεο ηεο ληθνηίλεο. Μεηαβνιηζκφο ηεο ληθνηίλεο. Η κζημηίκδ ιεηααμθίγεηαζ ηαηά 80-90% ζημ ήπαν απυ ηα ηοημπνςιζηά έκγοια Ρ450 ηαζ ζε ιζηνυηενμ πμζμζηυ ζημοξ πκεφιμκεξ Απνκάθξπλζε ηεο ληθνηίλεο. Σμ αίια απαθθάζζεηαζ ιέζς ηςκ κεθνχκ απυ ηδ κζημηίκδ ηαζ ημοξ ιεηααμθίηεξ ηδξ πμο έηζζ απμαάθθμκηαζ ιε ηα μφνα. Δπίζδξ κζημηίκδ εηηνίκεηαζ ηαζ ζημ ζάθζμ ηαζ είκαζ παναηηδνζζηζηή δ πζηνή βεφζδ πμο αζζεάκμκηαζ ζημ ζηυια ημοξ (ηαιζά θμνά "ηαηά ηφιαηα") μζ ηαπκζζηέξ. Απυ ημ ζάθζμ πενκάεζ ζημ ζημιάπζ ηαζ ιέζς ημο θεπημφ εκηένμο δ κζημηίκδ επακένπεηαζ ζηδκ ηοηθμθμνία ημο αίιαημξ 10

Κάπληζκα θαη πγεία Σμ ηάπκζζια εεςνείηαζ μ ζδιακηζηυηενμξ ελςβεκήξ πανάβμκηαξ κμζδνυηδηαξ ηαζ εκδζζιυηδηαξ ζημκ άκενςπμ. οιαάθθεζ ζε Αζεέκεζεξ ζζπαζιζηέξ ηαζ ηανδζαββεζαηέξ ηαζ ημο ηοηθμθμνζημφ Υνυκζεξ αζεέκεζεξ ημο ακαπκεοζηζημφ ζοζηήιαημξ Τρδθή πμθδζηενυθδ (ηανδζαββεζαηέξ αζεέκεζεξ), Τπμζζηζζιυξ, παιδθυ αάνμξ ζχιαημξ Πνμηαθεί ημοξ πζμ επζηίκδοκμοξ ηφπμοξ ηανηίκμο υπςξ: ηανηίκμξ ημο πκεφιμκα (μθείθεηαζ ηαηά 85-90% ζημ ηάπκζζια, ημ 2000 οπήνλακ 1,1 εηαημιιφνζα εάκαημζ απυ ηανηίκμ ημο πκεφιμκα), ημο ήπαημξ, ιαζημφ, μνεμφ/παπέμξ εκηένμο, μζζμθάβμο, ηαζ μονμδυπμο ηφζηδξ. Κάπληζκα: Αηηία ζαλάηνπ φιθςκα ιε ένεοκεξ πενίπμο ημ 50% ηςκ ακδνχκ πμο είκαζ ιυκζιμζ ηαπκζζηέξ, πεεαίκμοκ θυβς ηδξ ζοκήεεζάξ ημοξ, ημ 25% πεεαίκεζ απυ ηανηίκμ ημο ζημιάπμο (Forman,1991) απυ ηανηίκμ ηςκ πκεοιυκςκ ( Giao et al.,1991 LaVecchia et al., 1991) μ μπμίμξ μθείθεηαζ ηαηά 85-90% ζημ ηάπκζζια, (ημ 2000 οπήνλακ 1,1 εηαημιιφνζα εάκαημζ απυ ηανηίκμ ημο πκεφιμκα), απυ ηανηίκμ ημο ήπαημξ, ιαζημφ, μνεμφ/ παπέςξ εκηένμο, μζζμθάβμο, ηαζ μονμδυπμο ηφζηδξ. απυ μζηεμπυνςζδ (Krall & Dawson-Hughes,1991; Mazess & Barden 1991; Slemenda, Hui, Longcope, & Johnston, 1989,) απυ ανηδνζμζηθήνοκζδ (McGill,1990) απυ πμθδζηενίκδ (Handa et al..1990). 11

Απεμάξηεζε απφ ην θάπληζκα θαη ηε ληθνηίλε Η έκκμζα ηδξ ελάνηδζδξ ηαζ απελάνηδζδξ ακαθένεηαζ ζε εβηεθαθζηή θεζημονβία. Πνμτπυεεζδ βζα ηδ δζαημπή ημο ηαπκίζιαημξ είκαζ δ ζοκεζδδημπμίδζδ ηδξ ζμαανήξ δζάζηαζδξ ημο πνμαθήιαημξ. Η ελάνηδζδ είκαζ ελαζνεηζηά ζζπονή ηαζ έκα πενζαάθθμκ ηαπκζζηχκ πένα απυ ημ επζπθέμκ ενέεζζια πανέπεζ ηαζ έκα πθαζιαηζηυ αίζεδια αζθάθεζαξ. Απυ ημοξ ηαπκζζηέξ, πμζμζηυ πενίπμο 70% έπμοκ ζηεθηεί κα δζαηυρμοκ ημ ηάπκζζια έζης ιζα θμνά, 35% πνμζπαεμφκ κα ημ δζαηυρμοκ ημοθάπζζημκ ιζα θμνά ημ πνυκμ, αθθά ιυκμ 6% απυ αοημφξ ηαηαθένκμοκ κα δζαηδνήζμοκ ηδκ απμπή απυ ημ ηάπκζζια. Η ελάνηδζδ απυ ημκ ηαπκυ είκαζ ιζα πνυκζα ηαηάζηαζδ πμο ζοπκά απαζηεί επακεζθδιιέκεξ πανειαάζεζξ. Οζ εεναπείεξ πμο ζημπεφμοκ ζηδ δζαημπή ημο ηαπκίζιαημξ λεηζκμφκ απυ ηδκ απθή ζοιαμοθεοηζηή παναίκεζδ ημο βζαηνμφ ηαζ ηδκ εζδζηή ροπμθμβζηή ζηήνζλδ ιέπνζ εζδζηά πνμβνάιιαηα δζαημπήξ ημο ηαπκίζιαημξ ηαζ πνυθδρδξ ηδξ οπμηνμπήξ. Η πνήζδ ηςκ οπμηαηάζηαηςκ ή ηςκ θανιάηςκ, οπμαμδεδηζηχκ ηδξ δζαημπήξ πνέπεζ κα βίκεηαζ ιε ζαηνζηή οπυδεζλδ ηαζ παναημθμφεδζδ. ηεξεηηθά ζπκπηψκαηα Σα θχξηα ζηεξεηηθά ζπκπηψκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζε ηάεε πνμζπάεεζα απελάνηδζδξ απυ ημ ηάπκζζια ζοκμρίγμκηαζ ζηα ελήξ: Δοενεεζζηυηδηα, ακοπμιμκδζία, επενζηή ζοιπενζθμνά, άβπμξ, ηαηάεθζρδ, ακδζοπία, αναδοηανδία, αφλδζδ υνελδξ ηαζ απυηηδζδ αάνμοξ. Η εεναπεία ηδξ ελάνηδζδξ απυ ημ ηάπκζζια ηαζ ζδζαίηενα ηδξ κζημηίκδξ απμηεθεί εεκζηή ζηναηδβζηή οβείαξ ζηζξ ακαπηοβιέκεξ πχνεξ. Κάεε πνυκμ λμδεφμκηαζ ηενάζηζα πνδιαηζηά πμζά απυ ηζξ Δεκζηέξ Τπδνεζίεξ Τβείαξ βζα ηδκ ηαηαπμθέιδζδ ημο ηαπκίζιαημξ. Χζηυζμ, πμθφ ιεβαθφηενεξ είκαζ μζ δαπάκεξ ζηζξ μπμίεξ οπμαάθθμκηαζ ηα Δεκζηά οζηήιαηα Τβείαξ βζα ηδκ ακηζιεηχπζζδ ηςκ πνμαθδιάηςκ οβείαξ πμο πνμένπμκηαζ ελαζηίαξ ημο ηαπκίζιαημξ. Πθήεμξ ενεοκδηζηχκ ενβαζζχκ ακαθένμκηαζ ζηζξ δζαεέζζιεξ ζηναηδβζηέξ απαθθαβήξ απυ ηδ ζοκήεεζα ημο ηαπκίζιαημξ 12

Απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο δηαθνπήο ηνπ θαπλίζκαηνο Η δζαημπή ημο ηαπκίζιαημξ πμθθέξ θμνέξ είκαζ ιζα επίπμκδ δζαδζηαζία. Όθεξ μζ ιέεμδμζ δζαημπήξ δεκ ηαζνζάγμοκ ηαζ δεκ απμδίδμοκ ζε υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ. Έκα υιςξ είκαζ αέααζμ υηζ ημ απμθαζζζηζηυ αήια πνέπεζ κα βίκεηαζ απυ ημκ ίδζμ ημκ ηαπκζζηή, αθμφ πνχηα πνέπεζ κα ζοκεζδδημπμζήζεζ ηδκ ηαηάζηαζή ημο, ημοξ ηζκδφκμοξ πμο ημκ πενζιέκμοκ ηαζ κα ζηεθεεί ημ ηυζημξ ηαζ ημ υθεθμξ ηςκ εκενβεζχκ, πνμξ ηδ ιζα ή ηδκ άθθδ ηαηεφεοκζδ Η εεναπεία ηδξ ελάνηδζδξ απμηεθεί εεκζηή ζηναηδβζηή οβείαξ ζηζξ ακαπηοβιέκεξ πχνεξ. Πθήεμξ ενεοκδηζηχκ ενβαζζχκ ακαθένμκηαζ ζηζξ ζηναηδβζηέξ απαθθαβήξ απυ ηδ ζοκήεεζα ημο ηαπκίζιαημξ Οη ζεξαπεπηηθέο πξνζεγγίζεηο πεξηιακβάλνπλ: οπμηαηάζηαηα κζημηίκδξ θανιαηεοηζηή αβςβή ιέεμδμξ ζηαδζαηήξ ιείςζδξ ημο ανζειμφ ηςκ ηζζβάνςκ διενδζίςξ.. ιέεμδμξ άιεζδξ ηαζ πθήνμοξ δζαημπήξ ηαπκίζιαημξ "ιζα ηαζ έλς" αοημ-αμήεεζα. Έκηοπμ οθζηυ, αζαθία, πνμβνάιιαηα. αμήεεζα μιάδαξ.. Βεθμκζζιυξ: ανπαία ηζκέγζηδ εεναπεοηζηή ιέεμδμξ ενεεζζιμφ ιε αεθυκεξ ζοβηεηνζιέκςκ κεφνςκ. Ύπκςζδ: δ ιέεμδμξ πνμζπαεεί ιέζς ημο οπμζοκείδδημο κα αθθάλεζ ημ πζζηεφς ηαζ ηδ ζηάζδ ημο αηυιμο ζηδκ πνμζπάεεζα ημο κα δζαηυρεζ ημ ηάπκζζια. ςπρνινγηθή ππνζηήξημε, ηερληθέο ραιάξσζεο θαη αιιαγή ησλ θνηλσληθψλ ζπλεζεηψλ. Πάκς απυ υθα, υιςξ, απαζηείηαζ δ εκενβή αμφθδζδ ηαζ ζοιιεημπή ημο αηυιμο, πμο επζεοιεί κα δζαηυρεζ ηδκ ηαηαζηνμθζηή ζοκήεεζα. Πανάθθδθα, ζε ανηεηά ιεβάθα κμζμημιεία, έπμοκ δδιζμονβδεεί μνβακςιέκα ηέκηνα, ηαηά ημο ηαπκίζιαημξ, ηα μπμία πανέπμοκ, εηηυξ ηδξ θανιαηεοηζηήξ αβςβήξ ηαζ ηδκ ηαηάθθδθδ ροπμθμβζηή οπμζηήνζλδ Σα ιαηνμπνυκζα εοκμσηά απμηεθέζιαηα υθςκ ηςκ πανειαάζεςκ, υπςξ πενζβνάθμκηαζ ζηδ δζεεκή ζαηνζηή αζαθζμβναθία, δεκ οπενααίκμοκ ημ 20-25%.., 13

Θεξαπεία ππνθαηάζηαζεο ληθνηίλεο (NRT) Πμζυηδηεξ κζημηίκδξ πνδζζιμπμζμφκηαζ απυ δζάθμνεξ θανιαηεοηζηέξ αζμιδπακίεξ βζα ηδκ παναζηεοή κζημηζκμφπςκ οπμηαηάζηαηςκ πμο αμδεμφκ ζηδκ απελάνηδζδ απυ ημ ηάπκζζια, ιζα αβμνά πμο ηα ηεθεοηαία πνυκζα ανίζηεηαζ ζε "άκεδζδ". Νηθνηηλνχρα ππνθαηάζηαηα ηνπ θαπλίζκαηνο Πανέπμκηαζ ιε ηδ ιμνθή επηζεκάησλ ("απηνθφιιεηα ληθνηίλεο"), ηζίριαο, ππνγιψζζησλ δηζθίσλ, ξηληθψλ ζπξέυ θαη εηζπλεπζηήξα (inhaler). Σα οπμηαηάζηαηα αοηά είκαζ θαξκαθεπηηθά πξντφληα ηαζ δζαηίεεκηαζ ζημ ειπυνζμ ιυκμ ιε ηδκ έβηνζζδ ηςκ Δεκζηχκ Ονβακζζιχκ Φανιάημο ηαζ, δ πνήζδ ημοξ εα πνέπεζ βίκεηαζ ζφιθςκα ιε ηζξ ζαηνζηέξ μδδβίεξ, βζα κα απμθεοπεμφκ θαζκυιεκα μλείαξ δδθδηδνίαζδξ απυ ηδ κζημηίκδ. Με ληθνηηλνχρα θαξκαθεπηηθά ζθεπάζκαηα ημ ειπυνζμ δζαηίεεκηαζ ηα μπμία δζεοημθφκμοκ ζηδκ απελάνηδζδ απυ ημ ηάπκζζια. Οζ μοζίεξ αοηέξ δνμοκ ακηαβςκζζηζηά πνμξ ηδ κζημηίκδ δεζιεφμκηαξ ημοξ κζημηζκζημφξ οπμδμπείξ. Ακαθένεηαζ υηζ είκαζ απμηεθεζιαηζηυηενεξ ζε ζπέζδ ιε ηα κζημηζκμφπα οπμηαηάζηαηα, αθθά πνέπεζ κα πμνδβμφκηαζ οπυ ζαηνζηή παναημθμφεδζδ θυβς πζεακχκ πανεκενβεζχκ. Η αμοπνμπζυκδ (ειπμνζηή μκμιαζία: "Zyban"), είκαζ ιζα ακηζηαηαεθζπηζηή μοζία πμο δζεοημθφκεζ ηδ δζαημπή ημο ηαπκίζιαημξ θυβς κημπαιζκενβζηήξ δνάζδξ ηαζ δέζιεοζδξ ηςκ κζημηζκζηχκ οπμδμπέςκ. Η αανεκζηθίκδ (ειπμνζηή μκμιαζία: "Champix" ζηδκ Δονχπδ, "Chantix" ζηζξ ΗΠΑ) είκαζ ιζα άθθδ μοζία, ιενζηυξ αβςκζζηήξ ηςκ κζημηζκζηχκ οπμδμπέςκ, ημοξ μπμίμοξ ανπζηά δζεβείνεζ πνμηαθχκηαξ απεθεοεένςζδ κημπαιίκδξ, ζε ιζηνυηενδ υιςξ έκηαζδ ζε ζπέζδ ιε ηδ κζημηίκδ. Η δέζιεοζδ ηςκ κζημηζκζηχκ οπμδμπέςκ ζε ηάεε πενίπηςζδ ιεζχκεζ έςξ ελαθακίγεζ πθήνςξ ηδκ εοπανίζηδζδ πμο αζζεάκεηαζ έκα άημιμ υηακ ηαπκίγεζ Ηιεθηξνληθφ ηζηγάξν Μζα ιμνθή οπμηαηάζηαημο ημο ηαπκίζιαημξ, πμο ζε ηάπμζμ ααειυ οπμηίεεηαζ πςξ ηαθφπηεζ ηαζ ημκ εεζζιυ ςξ πνμξ ηδκ "ηεθεημονβία" ημο ηαπκίζιαημξ, είκαζ ημ μκμιαγυιεκμ ειεθηξνληθφ ηζηγάξν (e-cigarette). Πνυηεζηαζ βζα έκα πνμσυκ ηζκεγζηήξ πνμέθεοζδξ πμο ειθακίζεδηε ζηδκ αβμνά ημ 2004. 'Όηακ έκαξ εζζπκεφζεζ απυ ημ δθεηηνμκζηυ ηζζβάνμ, έκαξ αζζεδηήναξ ακζπκεφεζ ηδ νμή αένα ηαζ εκενβμπμζεί έκακ ιζηνμεπελενβαζηή. Με ηδ ζεζνά ημο αοηυξ εκενβμπμζεί έκακ δθεηηνμεενιαζκυιεκμ ρεηαζηήνα πμο εζζάβεζ ιζηνμζηαβμκίδζα δζαθφιαημξ κζημηίκδξ ζηδ νμή ημο αένα. Σμ δζάθοια πενζέπεζ ηαζ πνμποθεκμβθοηυθδ, δ μπμία δδιζμονβεί αηιυ πμο ιμζάγεζ ιε ημκ ηαπκυ ηακμκζημφ ηζζβάνμο. Ο αηιυξ δζένπεηαζ απυ θίθηνα πμο ημο πανέπμοκ ημ άνςια ηακμκζημφ ηαπκμφ ή άθθμο είδμοξ. Σμ δθεηηνμκζηυ ηζζβάνμ δζαεέηεζ ζηδκ άηνδ ημο έκα πμνημηαθυπνςιμ LED, ημ μπμίμ δδιζμονβεί ηδκ εκηφπςζδ "ηαφηναξ" ηακμκζημφ ηζζβάνμο (!) ηαζ εκζςιαηςιέκδ επακαθμνηζγυιεκδ ιπαηανία θζείμο. 14

Η δζάεεζδ ημο πνμσυκημξ αοημφ θαίκεηαζ πςξ έπεζ δδιζμονβήζεζ ηάπμζεξ ακηζδνάζεζξ ηαζ ζε πμθθέξ πχνεξ απαβμνεφεηαζ δ δζάεεζή ημο. Πνέπεζ κα ημκζζηεί υηζ μ Παβηυζιζμξ Ονβακζζιυξ Τβείαξ (WHO) δεκ πενζθαιαάκεζ ημ δθεηηνμκζηυ ηζζβάνμ ζηα οπμηαηάζηαηα ηαπκίζιαημξ, μφηε ζοζηήκεζ ηδ πνήζδ ημο βζα ηδκ απελάνηδζδ απυ ημ ηάπκζζια. πεηζηυ πυνζζια επζηνμπήξ ημο WHO ακαιέκεηαζ ιέζα ζημ 2009 Παζεηηθφ θάπληζκα Ση είλαη ην παζεηηθφ θάπληζκα Σμ παεδηζηυ ηάπκζζια είκαζ δ ακαπκμή ημο ηαπκμφ ηζζβάνςκ ή άθθςκ πνμσυκηςκ ηαπκμφ άθθςκ ακενχπςκ-ηαπκζζηχκ Οκμιάγεηαζ επίζδξ: αημφζζμ ή δεοηενμβεκέξ ηάπκζζια ή έηεεζδ ζημκ ηαπκυ ημο πενζαάθθμκημξ Σμ παεδηζηυ ηάπκζζια ιπμνεί κα ζοιαεί ζημοξ πχνμοξ υπμο οπάνπεζ εκενβδηζηυ ηάπκζζια. Αοημί ζοκήεςξ είκαζ: ημ ζπίηζ, μζ πχνμζ ενβαζίαξ ηαζ μζ δδιυζζμζ πχνμζ 15

Απνηειέζκαηα ηνπ θαπλνχ ζηνπο παζεηηθνχο θαπληζηέο Η έηεεζδ ζημκ ηαπκυ ημο πενζαάθθμκημξ πμο μθείθεηαζ ζημ ηάπκζζια είκαζ ιζα ζδιακηζηή αζηία κμζδνυηδηαξ ηαζ εκδζζιυηδηαξ Σα επίπεδα ζοβηέκηνςζδξ ηςκ επζαθααχκ ζοζηαηζηχκ ημ ηαπκμφ ζημκ πενζαάθθμκηα πχνμ, πμο εζζπκέμκηαζ απυ ημοξ ιδ ηαπκζζηέξ, ζοκδέμκηαζ ακαπυζπαζηα ιε πανάβμκηεξ υπςξ: μ ανζειυξ ηςκ ηαπκζζηχκ μ ανζειυξ ηςκ ηζζβάνςκ πμο ηαπκίγμκηαζ ηαζ μ υβημξ ημο πχνμο Καηά ημ παεδηζηυ ηάπκζζια ημ 85% ημο εζζπκευιεκμο ηαπκμφ πνμένπεηαζ απυ ημ πανάπθεονμ ή πθάβζμ νεφια ηαζ ημ 15% απυ ημ ηφνζμ Ο ηαπκυξ ημο πανάπθεονμο νεφιαημξ είκαζ πζμ ημλζηυξ απυ αοηυκ πμο ζοκεπχξ εζζπκέεηαζ ή εηπκέεηαζ απυ ημκ ηαπκζζηή Οη παζεηηθνί θαπληζηέο εηζπλένπλ ηηο ίδηεο θαξθηλνγφλεο θαη ηνμηθέο νπζίεο κε ηνπο θαπληζηέο πμο πνμηαθμφκ εοπάεεζα ζε αζεέκεζεξ, θμζιχλεζξ, ανμπίηζδεξ, ακαπκεοζηζηά πνμαθήιαηα αθάαδ ηςκ πκεοιυκςκ ηαζ ηδξ ηανδζάξ ηαζ έπμοκ αολδιέκδ πζεακυηδηα κα ειθακίζμοκ ηανηίκμ ημο πκεφιμκα. Ιδζαίηενα εοαίζεδηδ μιάδα είκαζ ηα παζδζά πμο γμοκ ζε πενζαάθθμκ ηαπκζζηχκ. Απνηειέζκαηα ηεο ληθνηίλεο ζηνπο παζεηηθνχο θαπληζηέο Δίκαζ δζαδεδμιέκδ δ πεπμίεδζδ υηζ ακ ηάπμζμξ δεκ ηαπκίγεζ απμηθείεηαζ κα ειθακίζεζ ελάνηδζδ απυ ηδ κζημηίκδ. Όιςξ ένεοκεξ απμδεζηκφμοκ ημ εκηεθχξ ακηίεεημ. Ιδζαίηενα ζηδκ πενίπηςζδ ηςκ παζδζχκ αηυια ηαζ ακ δεκ έπμοκ ηαπκίζεζ πμηέ ακηζιεηςπίγμοκ αολδιέκμ ηίκδοκμ ζοιπηςιάηςκ ελάνηδζδξ απυ ηδ κζημηίκδ ακ μζ βμκείξ ημοξ δεκ πνμζέπμοκ υζμ πνέπεζ. Οζ βμκείξ πμο ηαπκίγμοκ ημκηά ζηα παζδζά ημοξ, ζημ ζπίηζ, ζημ αοημηίκδημ ηθπ., πνέπεζ κα έπμοκ οπυρδ ημοξ υηζ αοηή δ ζοκήεεζά ημοξ ιπμνεί κα δδιζμονβήζεζ ζηα παζδζά- παεδηζημφξ ηαπκζζηέξ, ζοιπηχιαηα ελάνηδζδξ απυ ηδ κζημηίκδ ημο ηζζβάνμο. Κμζκή ένεοκα εκκέα ηακαδζηχκ ζκζηζημφηςκ ηα πμνίζιαηα ηδξ μπμίαξ δδιμζζεφηδηακ ζημ πενζμδζηυ Addictive Behaviors (Δεζζηζηέξ οιπενζθμνέξ) ζηδκ μπμία ζοιιεηείπακ 1800 παζδζά 10-12 εηχκ δζαπίζηςζε υηζ ημ 5% απυ αοηά ειθάκζγε ζοιπηχιαηα ελάνηδζδξ ηαζ ζηένδζδξ απυ ηδ κζημηίκδ, πανυθμ πμο δεκ είπακ πμηέ ηαπκίζεζ αθθά ήηακ απθχξ παεδηζημί ηαπκζζηέξ. Ακάιεζα ζηα ζοιπηχιαηα ηαηεβνάθδζακ ηαηαεθζπηζηή δζάεεζδ, πνμαθδιαηζηυξ φπκμξ, εοενεεζζηυηδηα, άβπμξ, ακδζοπία, δοζημθία ζοβηέκηνςζδξ, αολδιέκδ υνελδ η.α. 16

Αζιεηηζκφο θαη θάπληζκα Τπάνπμοκ ένεοκεξ πμο οπμζηδνίγμοκ υηζ ηα άημια πμο αζημφκηακ ηάπκζγακ θζβυηενμ ηαζ υηζ μζ πνχδκ αεθδηέξ ηάπκζγακ θζβυηενμ απυ ηα άημια πμο δεκ ήηακ αεθδηέξ. Πμθθμί ιεθεηδηέξ παναηδνμφκ υηζ δ έκηαλδ πνμβναιιάηςκ άζηδζδξ ιέζα ζε πνμβνάιιαηα δζαημπήξ ημο ηαπκίζιαημξ είκαζ πζεακυκ λα εληζρχζνπλ ηελ πξνζπάζεηα ησλ θαπληζηψλ λα πεξηνξίζνπλ ή λα δηαθφςνπλ ην θάπληζκα. Έηζζ ζε ανηεηέξ πενζπηχζεζξ δ άζηδζδ αμδεά ζηδκ εθάηηςζδ ημο ηαπκίζιαημξ εκχ ζε βεκζηέξ βναιιέξ υζμ πζμ πμθφ αζημφκηαζ ηα άημια ηυζμ θζβυηενμ ηαπκίγμοκ. πεηζηή ένεοκα ζε εθήαμοξ 15-18 πνμκχκ(baumert-henderson & Thomson,1998) έδεζλε υηζ υζμζ αζπμθμφκηακ ιε ημκ αεθδηζζιυ ηάπκζγακ θζβυηενμ, αημθμοεμφζακ πζμ οβζεζκή δζαηνμθή, έκμζςεακ θζβυηενμ αζζεήιαηα πθήλδξ ηαζ απμβμήηεοζδξ ζε ζπέζδ ιε υζμοξ δε αζπμθμφκηακ ιε ημκ αεθδηζζιυ Ακάθμβδ ένεοκα ζηδ πχνα ιαξ(θεμδςνάηδξ & Υαζάκδνα, 2005) ηαηαβνάθεζ υηζ υζμ αολάκεζ δ δθζηία ηςκ αηυιςκ ηυζμ ιεζχκεηαζ δ εκαζπυθδζή ημοξ ιε ηδκ άζηδζδ ηαεχξ ηαζ μ ανζειυξ ηςκ ηζζβάνςκ πμο ηαπκίγμοκ. οβπνυκςξ οπμδεζηκφεζ υηζ υζμ πζμ πμθθά πνυκζα βοικάγμκηαζ ηα ηυζμ ιεζχκεηαζ μ ανζειυξ ηςκ ηζζβάνςκ πμο ηαπκίγμοκ ηαζ υζμζ αζημφκηαζ ηαπκίγμοκ θζβυηενμ ζε ζπέζδ ιε αοημφξ πμο δεκ αζημφκηαζ 17

Σν θάπληζκα επεξεάδεη ηελ απφδνζε φζσλ αζινχληαη ή θάλνπλ θάπνηα απιή ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα Η πνήζδ ηαπκμφ ιεζχκεζ ηα επίπεδα απυδμζδξ ημο αεθδηή ιεζχκεζ ηδκ ακαπκεοζηζηή ζηακυηδηα ηςκ πκεοιυκςκ, ιεζχκεζ ηδκ πμζυηδηα μλοβυκμο πμο ιπμνεί κα ιεηαθένεζ ημ αίια ζημ ζχια ιεζχκεζ ηδκ ακημπή (ακαπκεοζηζηή θεζημονβία), αολάκεζ ημοξ ηανδζαημφξ ζθοβιμφξ, ιεζχκεζ ηδκ ιοσηή δφκαιδ, ηδκ εοθοβζζία πνμηαθεί ηυπςζδ, ελάκηθδζδ, δφζπκμζα, πυκμ επδνεάγεζ ημκ φπκμ ημο. αολάκεζ ημκ πνυκμ ακάκδρδξ ηαζ ελμοδεηενχκεζ ηα εκενβδηζηά απμηεθέζιαηα ηδξ άεθδζδξ ηαζ μπμζαζδήπμηε ιμνθήξ ζςιαηζηήξ δναζηδνζυηδηαξ Γηαηί νη θαπληζηέο θνπξάδνληαη επθνιφηεξα απφ ηνπο κε θαπληζηέο; Σμ ηάπκζζια ιεζχκεζ ηδκ ακαπκεοζηζηή ζηακυηδηα ηςκ πκεοιυκςκ, δδθαδή κεηψλεη ηελ πνζφηεηα νμπγφλνπ πμο ιπμνεί κα ιεηαθένεζ ημ αίια ζημ ζχια ιε απμηέθεζια μ αεθδηήξ πμο ηαπκίγεζ πζεακυκ κα κελ κπνξεί λα θνιπκπήζεη ή λα ηξέμεη ηυζμ ηαθά, υζμ μζ ιδ ηαπκζζηέξ 18

πκπεξάζκαηα Η άεθδζδ ιπμνεί κα βίκεζ ηνυπμξ γςήξ ανηεί κα πενάζεζ ζηδ ζοκείδδζδ ηςκ αηυιςκ ςξ ηάηζ εεηζηυ ηαζ εθζηηυ. Μπμνεί κα πνμζθένεζ ζηακμπμίδζδ ηαζ εεηζηά ζοκαζζεήιαηα ηαζ βζα ημκ θυβμ αοηυ δ έκηαλή ηδξ ζηδ ηαεδιενζκή γςή ζοιαάθθεζ ζηδκ επίηεολδ ζηυπςκ ηαζ δζαδζηαζζχκ υπςξ δ δζαημπή ημο ηαπκίζιαημξ. Δπίζδξ δ άεθδζδ-άζηδζδ εοαζζεδημπμζεί ημοξ κέμοξ βζα πζμ οβζεζκυ ηνυπμ γςήξ ηαζ απμηνέπεζ ηα άημια απυ ηδκ ζοκήεεζα ημο ηαπκίζιαημξ. ε πμθθέξ πενζπηχζεζξ εκζζπφεζ ηδκ πνμζπάεεζα ηςκ ηαπκζζηχκ κα πενζμνίζμοκ ή κα δζαηυρμοκ ημ ηάπκζζια. Η έκηαλδ πνμβναιιάηςκ άζηδζδξ ιέζα ζε πνμβνάιιαηα δζαημπήξ ημο ηαπκίζιαημξ είκαζ πζεακυκ κα έπεζ εεηζηά απμηεθέζιαηα. Η άεθδζδ αολάκεζ ηδκ αοημπεπμίεδζδ, ηδκ πνμζπάεεζα βζα δζαημπή, ηαζ ιεζχκεζ ηα ανκδηζηά ζοιπηχιαηα ηδξ ελάνηδζδξ(ακδζοπία, ζηνεξ, ηαηάεθζρδ, μλοεοιία). οιπεναζιαηζηά ιέζα απυ ηδκ ενβαζία αοηή εκεαννοκεήηαιε κα οζμεεηήζμοιε εεηζηέξ ζηάζεζξ ηαζ ζοιπενζθμνέξ ζηδκ ηαεδιενζκή ιαξ γςή υπςξ ημ κα απμθεφβμοιε ημ ηάπκζζια ηαζ κα ηαθθζενβήζμοιε οβζή ζπέζδ ιε ημκ αεθδηζζιυ ηαζ ηδ άζηδζδ. Έηζζ ιπμνμφιε : κα δζαπεζνζγυιαζηε ηα πνμαθήιαηά ιαξ ηαζ κα ανίζημοιε θφζεζξ πςνίξ κα πακυιαζηε ζε ζφκκεθα ηαπκμφ κα είιαζηε μ εαοηυξ ιαξ πςνίξ κα ράπκμοιε αιήπακα ημ ηζζβάνμ ιαξ βζα κα δζχλμοιε ημ άβπμξ ή βζα κα πνμηαθέζμοιε εκηφπςζδ κα ιδ γμφιε ζηδ θοθαηή ημο ηαπκίζιαημξ αθθά κα έπμοιε ηδκ άζηδζδ ςξ ιζα ακμζπηή πυνηα εθεοεενίαξ. 19

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ www.bestrong.org.gr www.tokapnisma.blogspot.gr www.pneumon.org/assets/files/384/file797-el.pdf www.medlook.net http://www.nosmoking.gr www.nonsmokersclub.com/ www.iatronet.gr www.neahygeia.gr Σ.Σγάθθδ, Ρ. Πήηενζμκ, Ρ.Υυκηζμκ, 1980, «Νανηςηζηά-Σζζβάνμ-Αθημυθ», Αεήκα, Δηδ. Φοπμβζυξ Θευδςνμξ Νημθακηγάξ, 2002, «Ο Γζαηνυξ ζοιαμοθεφεζ», Αεήκα, Δηδ. Λίβηαξ Books μθμηθήξ Υ. Γμδυπμοθμξ, 2004, «Καπκυξ ηαζ ηάπκζζια», Αεήκα, Δηδ. ηαιμφθδ Α.Δ 20

ΚΤΚΛΧΔ ΣΗ ΧΣΗ ΑΠΑΝΣΗΗ 1) Δίζαζ ηαπκζζηήξ/ ηαπκίζηνζα; ΝΑΙ ΟΥΙ ΔΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ Ακ καζ πυζμ ηαζνυ ηαπκίγεζξ; Λζβυηενμ απυ 5 ιήκεξ/ Πενζζζυηενμ απυ 5 ιήκεξ Ακ υπζ εα ήεεθεξ κα δμηζιάζεζξ πμηέ; ΝΑΙ ΟΥΙ Γζα ζέκα ημ ηάπκζζια είκαζ : Καθυ/Καηυ/Έλοπκμ/Ακυδημ/Τβζεζκυ/Ακεοβζεζκυ/Δθηοζηζηυ/Απςεδηζηυ 2) Γκςνίγεζξ ηζ ζδιαίκεζ εεζζιυξ; ΝΑΙ ΟΥΙ Ακ ΝΑΙ, ηζ ζδιαίκεζ; 3) Γκςνίγεζξ υηζ ημ ηζζβάνμ ακήηεζ ζηδκ ηαηδβμνία ηςκ ελανηδζζμβυκςκ μοζζχκ; ΝΑΙ ΟΥΙ 4) Γκςνίγεζξ απυ ηζ απανηίγεηαζ ηονίςξ έκα ηζζβάνμ; ΝΑΙ ΟΥΙ 5) Καπκίγμοκ μζ βμκείξ ζμο; ΝΑΙ ΟΥΙ 6) Ακ ζμο πνμζέθενε ηάπμζμξ έκα ηζζβάνμ, εζφ εα ημ ανκζυζμοκ; ΝΑΙ ΟΥΙ 7) Θα άνπζγα ημ ηάπκζζια, επεζδή: Καπκίγμοκ μζ θίθμζ ιμο Έπς πενζένβεζα Θέθς κα εκηοπςζζάζς ημοξ θίθμοξ ιμο Θέθς κα δείλς ιεβάθμξ, ακχηενμξ, <<ιάβηαξ>> Θα ημ έηακα βζα πθάηα 8) Πζζηεφεζξ υηζ ημ ηζζβάνμ αθάπηεζ ημοξ βφνς ζμο; ΝΑΙ ΟΥΙ 9) Πζζηεφεζξ υηζ ημ ηάπκζζια εα πενζμνίζεζ ηα πνυκζα ηδξ γςήξ ζμο; ΝΑΙ ΟΥΙ 10) Νμιίγεζξ υηζ ημ ηάπκζζια εα ιπμνμφζε κα ακηζηαηαζηαεεί ιε ηάπμζα άθθδ δναζηδνζυηδηα: ΑΘΛΗΣΙΜΟ/ΜΟΤΙΚΗ/ΓΙΑΒΑΜΑ 11) Σμ ηάπκζζια πενζέπεζ ηδ κζημηίκδ ηαζ πμθθέξ άθθεξ πδιζηέξ μοζίεξ πμο είκαζ δδθδηδνζχδεζξ ηαζ ηανηζκμβεκείξ ΝΑΙ / ΟΥΙ/ΙΧ 12) Σμ ηάπκζζια θένκεζ δοζημθία ζηδκ ακαπκμή, υηακ βοικάγεζαζ: ΝΑΙ /ΟΥΙ/ΙΧ 21

13) Όζμζ εζζπκέμοκ ημκ ηαπκυ απυ ημοξ άθθμοξ δζαηνέπμοκ ιεβάθμ ηίκδοκμ ηαζ ηανηίκμ, ηανδζαηά ηαζ εβηεθαθζηά κμζήιαηα. ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 14) Οζ ιδ ηαπκζζηέξ πμο εηηίεεκηαζ ζε παεδηζηυ ηάπκζζια έπμοκ πενζζζυηενεξ πζεακυηδηεξ κα ειθακίζμοκ ηανηίκμ ημο πκεφιμκα απυ ημοξ ιδ ηαπκζζηέξ πμο δεκ εηηίεεκηαζ. ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 15) Παζδζά πμο πνμένπμκηαζ απυ βμκείξ ηαπκζζηέξ έπμοκ πενζζζυηενεξ πζεακυηδηεξ κα ανπίζμοκ ημ ηάπκζζια. ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 16) Οζ εηαζνείεξ ηαπκμφ ζημπεφμοκ ζημοξ κέμοξ, πνμζπαεμφκ κα πανμοζζάζμοκ ημ ηάπκζζια εθηοζηζηυ ηαζ δζαζηεδαζηζηυ. ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 17) Οζ κέμζ πμο ηαπκίγμοκ, βίκμκηαζ πζμ εφημθα απμδεηημί απυ ηζξ πανέεξ ημοξ. ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 18) Οζ κέμζ πμο ηαπκίγμοκ, είκαζ πζμ άκεημζ ιπνμζηά απυ ημοξ θίθμοξ ημοξ. ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 19) Πζζηεφεζξ πςξ είκαζ εφημθμ κα παναηήζεζ ηακείξ ημ ηζζβάνμ; ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ 20) Θεςνείξ ζςζηυ ημ βεβμκυξ πςξ ανηεημί αεθδηέξ ηαπκίγμοκ ακ ηαζ έπμοκ οζμεεηήζεζ έκα οβζεζκυ ηνυπμ γςήξ ; ΝΑΙ/ΟΥΙ/ΙΧ Α ΔΤΥΑΡΙΣΟΤΜΔ ΠΟΛΤ ΑΝΔΣΗ ΔΤΓΔΝΙΑ 22

Μαζεηέο/ Μαζήηξηεο νκαδηθήο εξγαζίαο 1. ΚΑΛΗΜΕΡΗ ΕΛΙΑΒΕΣ ΤΝΣΟΝΙΣΡΙΑ 2. ΑΝΕΣΗ ΕΤΓΕΝΙΑ 3. ΛΤΡΑ ΜΑΡΙΑ 4. ΒΕΛΙΟΤ ΕΤΑΓΓΕΛΙΑ 5. ΣΑΜΟΤ ΓΕΩΡΓΙΑ 6. ΚΤΡΙΑΚΑΣΟΤ ΟΦΙΑ 7. ΦΡΟΤΝΣΖΟ ΑΡ. 8. ΑΒΡΑΜΙΔΗ ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ 9. ΒΑΛΟΤΞΗ ΦΑΝΗ 10. ΒΑΡΕΛΗ ΛΑΜΠΡΙΝΗ 11. ΔΑΝΙΑ ΕΤΑΓ. 12. ΚΑΡΝΑΜΠΑΣΙΔΗ ΠΑΝ. 13. ΚΑΡΑΘΑΝΑΗ ΑΝΣ. 14. ΤΨΑ ΧΡ. 15. ΠΑΝΙΣΑ ΝΙΚ. 16. ΣΑΟΤΟΓΛΟΤ ΦΙΛ. 17. ΠΑΠΑΝΣΩΝΟΠΟΤΛΟΤ ΑΘ. 18. ΠΑΠΑΧΡΙΣΟΠΟΤΛΟ ΓΕΡ. 19. ΓΙΑΝΝΟΠΟΤΛΟ ΠΑΡ. 23