Οι εξελίξεις στην ασφαλιστική αγορά για την κάλυψη της περιβαλλοντικής ευθύνης

ΕΓΕΠΕ& ΣΥΓΑΠΕΖ Εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη 19-20 / 1 / 2012 Οι εξελίξεις στην ασφαλιστική αγορά για την κάλυψη της περιβαλλοντικής ευθύνης Κωνσταντίνος Τσολακίδης Πολιτικός Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός MSE, MRICS Υποδιευθυντής, Περιβαλλοντικών Ασφαλίσεων& Α.Π.Ε. INTERAMERICAN Γενικών Ασφαλίσεων

Θέματα ΤοΆρθρο14 τουπ.δ. 148/2009 Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της ασφάλισης Η εμπειρία της ασφάλισης του περιβαλλοντικού κινδύνου στην Ελλάδα Προτάσεις άμεσης προτεραιότητας για τη βιωσιμότητα της περιβαλλοντικής ασφάλισης

ΤοΆρθρο14 τουπ.δ. 148/2009 Το πανευρωπαϊκό πλαίσιο απόδοσης της περιβαλλοντικής ευθύνης

ΤοΆρθρο14 τουπ.δ. 148/2009 Σημαντική τομή στην ενεργό προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΑΣΦΑΛΕΙΑ= ΙΔΙΩΤΙΚΗΑΣΦΑΛΙΣΗ& ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ Αποκλειστική υποχρέωση του φορέα εκμετάλλευσης. Από τις 1/5/2010 ξεκινά διαδικασία υπαγωγής σε καθεστώς υποχρεωτικής ασφάλισης των έργων και δραστηριοτήτων του Παραρτήματος ΙΙΙ του Π.Δ. 148. Στο πλαίσιο απόδοσης της περιβαλλοντικής ευθύνης κατά το Π.Δ. 148 εντάσσονται και οι μέχρι σήμερα δραστηριότητες για τις οποίες έχει θεσπιστεί καθεστώς υποχρεωτικής χρηματοοικονομικής ασφάλειας(π.χ. Η.Π. 13588/725).

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Ο περιβαλλοντικός κίνδυνος αποτελεί εν δυνάμει καταστροφικό κίνδυνο και ως εκ τούτου συνεχίζει μέχρι σήμερα να αποτελεί ένα από τα πλέον πολύπλοκα αντικείμενα ασφάλισης. Τα αποτελέσματα είναι πτωχευτικά γιατηνεπιχείρηση. Η ασφάλιση αποτελεί την πιο προσιτή οικονομικά προσέγγιση διαχείρισης της οικονομικής επισφάλειας που απορρέει από τη δραστηριότητα του φορέα εκμετάλλευσης για την πρόληψη των οικονομικών συνεπειών του περιβαλλοντικού κινδύνου. Τούτο όμως είναι εφικτό μόνο όταν οι αρχές της ασφάλισης καιοιακολουθούμενεςδιαδικασίεςτηρηθούναπολύτως. Αποκλειστική ευθύνη του ασφαλιστή, μέσα από τις δικές του διαδικασίες, είναι να αξιολογήσει και να αναλάβει ή απορρίψειτηνανάληψητουκινδύνου.

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 : - 239 Τόποι Κοινοτικής Προστασίας - 163 Ζώνες Ειδικής Προστασίας -24% τηςέκτασηςτηςχώρας πηγή:

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Η διαδικασία αξιολόγησης και ανάληψης του κινδύνου προϋποθέτει δεδομένη σε βάθος τεχνογνωσία του αντικειμένου, επομένως αποτελεί αντικείμενο όσων ασφαλιστικώνεταιριώνεπιθυμούνναεπενδύσουνσεγνώση, υποδομές, διαδικασίες ώστε να εμπλακούν βιώσιμα στον χώρο αυτό της ασφάλισης. Ο τρόπος ασφάλισης του περιβαλλοντικού κινδύνου συναρτάται με το θεσμικό πλαίσιο που διέπει το αντικείμενο σεκάθεχώρα μέλοςτηςε.ε. καιωςεκτούτου διαφοροποιείται σημαντικά από χώρα σε χώρα. Δεν αποτελεί αντικείμενο αποκλειστικά ελεύθερης επιλογής καλύψεων από τον ασφαλιστή, όπως συμβαίνει σε άλλους τύπους ασφάλισης. Οι ασαφείς ή μαξιμαλιστικές προσεγγίσεις περιβαλλοντικώναπαιτήσεωνγιακάλυψη, είναιπρόβλημα.

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Επομένως, εάν π.χ. οι νόμοι, οι διαδικασίες απόδοσης ευθύνηςκ.λπ. δενλειτουργούνόπωςπρέπει, τότεοθεσμός. της ασφάλισης δεν μπορεί να λειτουργήσει και αυτός σωστά. Και τούτο, διότι τότε ο πρώτιστος κίνδυνος δεν είναι το βαρύ περιβαλλοντικό ρίσκο αλλά ο λειτουργικός κίνδυνος από μια ασαφή διαδικασία απόδοσης της ευθύνης που βρίσκεται στα χέρια των αρμοδίων αρχών. Ηασφάλισηαποζημιώνεισαφείς, μετρήσιμες, κατονομαζόμενες και οριζόμενες πτυχές της περιβαλλοντικής ζημίας βάσει σαφών όρων, προϋποθέσεων και εξαιρέσεων που αφορούν στον αξιολογηθέντα λειτουργικό κυρίως κίνδυνο του ασφαλιζομένου και για τις οποίες έχει εισπραχθεί το υπολογισθέν ασφάλιστρο.

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Βασική προϋπόθεση για την ασφάλιση είναι ότι ο ασφαλιζόμενος φορέας εκμετάλλευσης πληροί τα κριτήρια ασφαλισιμότητας. Τα κριτήρια ασφαλισιμότητας συνοψίζονται στην εικόνα μιας αξιολογήσιμης, σύννομα και ορθολογικά λειτουργούσας επιχείρησης η οποία προτίθεται να διασπείρει την έκθεσή της στον περιβαλλοντικό κίνδυνο μέσω της ασφάλισης, για το ενδεχόμενο ενός τυχαίου, απρόβλεπτου και μη αναμενόμενου συμβάντος το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιβαλλοντική ζημία κατά το Π.Δ. 148.

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Βασική προϋπόθεση ανάπτυξης αντίστοιχων ασφαλιστικών προϊόντων είναι η απόλυτη λειτουργία των θεσμικών μηχανισμών τήρησης της κείμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, σε μια ενδεχόμενη περίπτωση περιβαλλοντικής ζημίας, ο ασφαλιστής να θεωρείται/ αντιμετωπίζεται ως συνυπαίτιος ενώπιον των αρχών. Η ενδεχόμενη υπαιτιότητα αποτελεί αποκλειστικό μέλημα του φορέα εκμετάλλευσης. Στο ζήτημα της ασφάλισης στην Ευρώπη έχει εξαρχής εμπλακεί η ασφαλιστική βιομηχανία. Καταγράφονται δύο προσεγγίσεις: η μία, σε χώρες με δεδομένες διαδικασίες απόδοσης ευθύνης και ώριμες ασφαλιστικές αγορές, η οποία συνίσταται στην ωρίμανση των διαδικασιών και της αγοράς

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου με την σταδιακά αυξανόμενη ελεύθερη προσφορά προϊόντων χωρίς την απαίτηση της υποχρεωτικότητας και μια δεύτερη, σε χώρες με νέο-εισαγόμενες ή ουσιαστικά ανύπαρκτες διαδικασίες απόδοσης ευθύνης και ανώριμες ασφαλιστικές αγορές, οι οποίες ενσωμάτωσαν την Οδηγία 2004/35 επί το αυστηρότερον και η οποία συνίσταται στην θέσπιση υποχρεωτικότητας και μαξιμαλιστικών προσεγγίσεων ως προς τις απαιτήσεις ασφάλισης. Η μέχρι σήμερα Ευρωπαϊκή εμπειρία αναδεικνύει σοβαρό ζήτημα έλλειψης ενημέρωσης/ πρόθεσης των φορέων εκμετάλλευσης να ασφαλιστούν, είτε σε ώριμες είτε σε ανώριμες αγορές. Αυτό προφανώς μειώνει την ασφαλιστική ύλη και επομένως την ικανότητα διασποράς του χρηματικού ρίσκου σε πλήθος ασφαλιζομένων. Αυτό ισχύει και στην Ελλάδα.

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Η συμμετοχή της ασφάλισης στη διεργασία διαχείρισης του κινδύνου Μέγεθος κινδύνου ΕΚΤΙΜΗΣΗ υνητική ζηµία ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ Αναπόφευκτος κίνδυνος ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ Προβλέψιµος κίνδυνος ΜΕΤΡΑ ΑΝΑΛΗΨΗ Ασφαλιζόµενος κίνδυνος ΑΣΦΑΛΙΣΗ ιεργασία διαχείρισης κινδύνου πηγή: UNPEPFI Insuring for Sustainability (2006)

Η ασφαλιστική προσέγγιση του περιβαλλοντικού κινδύνου Η ασφάλιση λειτουργεί με βάση τη διασπορά του αναληφθέντος ομοειδούς κινδύνου από ικανό πλήθος ασφαλιζομένων και εν συνεχεία περαιτέρω διασπορά του κινδύνου αυτού με διάφορες δόκιμες προσήκουσες μορφές πουεφαρμόζειηασφαλιστικήβιομηχανία, όπωςπ.χ. αντασφάλιση, συνασφάλιση κ.λπ. Η διαδικασία αυτή βασίζεται στη διασπορά του ρίσκου στην παγκόσμιαασφαλιστικήαγορά. Πρώτιστηπροϋπόθεσηλειτουργίαςτηςενλόγωδιαδικασίας, είναι η σαφής κατανόηση/ αξιολόγηση του κινδύνου από τους φορείς που αναλαμβάνουν να επωμιστούν μέρος του ρίσκου. Για την Ελλάδα, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει σαφής εικόνα του περιβαλλοντικού κινδύνου, η οποία ενδεχομένως να κινήσει το ενδιαφέρον της διεθνούς αντασφαλιστκής αγοράς, παρά μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις.

Το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της ασφάλισης

Το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της ασφάλισης Basel II - International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards (implemented in the EU Directive 2006/48/EC) Clause 510 The bank must appropriately monitor the risk of environmental liability arising in respect of the collateral, such as the presence of toxic material on a property. Clause 518 The bank must maintain a continuous monitoring process that is appropriate for the specific exposures (either immediate or contingent) attributable to the collateral to be utilised as a risk mitigant. This process may include, as appropriate and relevant, ageing reports, control of trade documents, borrowing base certificates, frequent audits of collateral, confirmation of accounts, control of the (credits given by the borrower to the issuers) and regular financial analysis of both the borrower and the issuers of the receivables, especially in the case when a small number of large-sized receivables are taken as collateral. Observance of the bank s overall concentration limits should be monitored. Additionally, compliance with loan covenants, environmental restrictions, and other legal requirements should be reviewed on a regular basis. Φερεγγυότητα ΙΙ(Solvency II): Σκληρές απαιτήσεις εποπτείας γιααξιολόγησηκινδύνωναποθεμάτων, ασφαλίστρωνκ.λπ. συνδεδεμένες με τους καταστροφικούς κινδύνους.

Η εμπειρία της ασφάλισης του περιβαλλοντικού κινδύνου στην Ελλάδα ΟλοκληρωμέναασφαλιστικάπροϊόνταστηβάσητουΠ.Δ. 148 σήμερα διατίθενται από ελάχιστες Ασφαλιστικές Εταιρίες. Παρά ταύτα, καταγράφεται, αφενός ενεργό ενδιαφέρον των μεγαλύτερων Ασφαλιστικών Εταιριών στο αντικείμενο και παρά τους ισχυρούς προβληματισμούς τους για την κατάστασηεφαρμογήςτουπ.δ. 148. Μέσω της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος υπάρχει γόνιμη επικοινωνία και συνεργασία με την ΕΓΕΠΕ. Έχουν κατατεθεί σχετικά υπομνήματα. Για τα πολλά λεπτομερή θέματα που αφορούν στην περιβαλλοντική ασφάλιση έχει προταθεί η σύσταση ομάδας εργασίας με συμμετοχή εκπροσώπων της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος.

Η εμπειρία της ασφάλισης του περιβαλλοντικού κινδύνου στην Ελλάδα Ελάχιστες είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες είναι επαρκώς ασφαλισμένες έστω και για συμβατικούς κινδύνους. Οιπερισσότερεςείναικαιυπασφαλισμένες. Δεδομένη η έλλειψη ασφαλιστικής κουλτούρας που επιτείνεταιμετηντρέχουσαοικονομικήκρίση. Το ενδιαφέρον για περιβαλλοντική ασφάλιση μετατίθεται για το μέλλον λόγω έλλειψης ρευστότητας. Καταγράφονται ακυρώσεις και συμβολαίων καθεστώτος υποχρεωτικής ασφάλισηςλόγωτουανωτέρωλόγου. Και τέλος, κυκλοφορούν στην αγορά, αμφίβολης αξιοπιστίας (π.χ. ισχύς όρων δικαίου άλλου κράτους, δωσιδικία διακαστηρίων άλλου κράτους). Η ΕΑΕΕ μπορεί να συνδράμει την ΕΓΕΠΕ στην αντιμετώπιση κρουσμάτων στρέβλωσης της αγοράς.

Η εμπειρία της ασφάλισης του περιβαλλοντικού κινδύνου στην Ελλάδα Μέχρι σήμερα και παρά τις δεδομένες προθέσεις της Διοίκησης και των αξιέπαινων ανθρώπων της, η ασφαλιστική αγορά δεν έχει πειστεί για την λειτουργική ετοιμότητα του κράτους να λειτουργήσει το Π.Δ. 148 και τούτο πρωτίστως διότι ελλείπουν οι δομές, η οικονομικοί πόροι, η αναγκαία πληροφορία και δεσμευτικό πλαίσιο υλοποίησης των ανωτέρω με διασφαλισμένους πόρους και χρονικό ορίζοντα. Αλλά ούτε και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο διαφαίνεται πρόθεση παροχής συνδρομής, κατ ελάχιστο για την καταγραφή της αναγκαίας πληροφορίας στη βάση ενός πανευρωπαϊκού συγκροτημένου συστήματος.

Προτάσεις άμεσης προτεραιότητας για τη βιωσιμότητα της περιβαλλοντικής ασφάλισης Άμεση άρση των αοριστιών αναφορικά με τις χρηματοοικονομικές εγγυήσεις στα κείμενα νομοθετήματα (π.χ. τι θα πει«επαναφορά του περιβάλλοντος στην πρότερη κατάσταση»). Οισωματικέςβλάβεςκαιοιυλικέςζημίες( τιείδους;) αλλά και οτιδήποτε άλλο ενδεχομένως συμβεί, δεν αποτελούν το αντικείμενο, τόσοτουπ.δ. 148 όσοκαιτηςοδηγίας2004/35. Αφορούν σε άλλου τύπου απαιτήσεις, που θα μπορούσαν να αναληφθούν ασφαλιστικά αλλά δεν πρέπει να απαιτούνται ως ελάχιστη απαίτηση βάσει του Π.Δ. 148. Ανυπαρξία στοιχείων πλήθους εν δυνάμει ασφαλιζομένων σε πανελλαδική κλίμακα, ανά κατηγορία περιβαλλοντικού κινδύνου, ανά περιοχή, ανά μέγεθος δραστηριότητας κ.λπ. Τι κάνουμε εδώ;

Προτάσεις άμεσης προτεραιότητας για τη βιωσιμότητα της περιβαλλοντικής ασφάλισης Ανυπαρξία στοιχείων χωρικής και περιβαλλοντικής εικόνας της χώρας ταυτισμένων με χρήσεις γης κ.λπ. Τι κάνουμε εδώ; Αγωνία για το πως η κείμενη διαδικασία καταλογισμού ευθύνης θα υλοποιείται. Π.χ. ποιο θα είναι το περιεχόμενο της πράξης καταλογισμού; Η αιτιώδης συνάφεια θα τεκμηριώνεται στον καταλογισμό; Ταχύτητα διαδικασιών; Πως αποφεύγονται αυθαίρετες αποφάσεις από τις καταλογιστικέςαρχές; Πωςπροστατεύεταιο υπαίτιος (βλ. Π.Δ. 148 Άρθρο18 παρ. 2!!!). Ποια η ετοιμότητα των αρμοδίων αρχών για καταλογισμό; Η ασφάλιση δεν θα λειτουργήσει ως μέσο εάν δεν λειτουργεί απρόσκοπτα η διαδικασία! Δεν υπάρχει οργανωμένη αποτύπωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας για την πρόσβαση σε αυτή των ενδιαφερομένων.

ΕΓΕΠΕ& ΣΥΓΑΠΕΖ Εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη 19-20 / 1 / 2012 Κωνσταντίνος Τσολακίδης Πολιτικός Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός MSE, MRICS Υποδιευθυντής, Περιβαλλοντικών Ασφαλίσεων& Α.Π.Ε. INTERAMERICAN Γενικών Ασφαλίσεων 210 9461336 tsolakidisc@interamerican.gr