«Όλα τα πήρε το καλοκαίρι»: Ένα παράδειγµα διαθεµατικής διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην Α Γυµνασίου µε αξιοποίηση των ΤΠΕ. Ιωσηφίδου Ειρήνη Φιλόλογος eirini_iosifidou@yahoo.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η θέση που κατέχουν οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην εκπαίδευση και η εφαρµογή τους στη διδασκαλία των φιλολογικών µαθηµάτων αποτελεί σήµερα ένα πολύ ενδιαφέρον θέµα προς διερεύνηση. Η παρούσα εισήγηση ασχολείται µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία των Κειµένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στην Α Γυµνασίου µε στόχο την αποτελεσµατικότερη µάθηση. Το προτεινόµενο παράδειγµα που παρουσιάζεται επιχειρεί ένα «ταξίδι» στον ποιητικό κόσµο του Οδυσσέα Ελύτη. Με αφετηρία το ποίηµα «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι», το οποίο εντάσσεται στην ενότητα «Αγάπη για τους συνανθρώπους µας-οι φιλικοί δεσµοί-η αγάπη» των Κειµένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας οι µαθητές θα εισχωρήσουν στη ζωή και το έργο του ποιητή, στον τρόπο γραφής του, στα οπτικά ποιήµατά του (κολάζ) και στα µελοποιηµένα ποιήµατά του. Έτσι, θα βελτιωθεί η µαθησιακή διαδικασία, θα αναβαθµιστεί η παρεχόµενη γνώση και θα ενισχυθεί η ενεργητική και βιωµατική µάθηση µέσα από συνεργατικές διαδικασίες. Παράλληλα, προτείνεται η διαθεµατικότητα, έτσι ώστε να εµπλακούν στη µαθησιακή διαδικασία τέσσερα µαθήµατα (Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Καλλιτεχνικά, Μουσική, Πληροφορική). Με τον τρόπο αυτό οι µαθητές θα γνωρίσουν σε βάθος τη ζωή και το έργο του ποιητή και τα νοήµατα του ποιήµατος µε απώτερο στόχο να συνειδητοποιήσουν ότι η λογοτεχνία «συνοµιλεί» µε άλλες µορφές τέχνης, καθώς επίσης και µε την τεχνολογία. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας, διαθεµατικότητα, λογοτεχνία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τις τελευταίες δεκαετίες η χρήση του Η/Υ διευρύνεται σε ολοένα και περισσότερους τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. εν θα µπορούσε, εποµένως, να µην επηρεαστεί και ο χώρος της εκπαίδευσης. Σήµερα, η εξοικείωση των µαθητών µε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές αποτελεί επιταγή της νέας εποχής. Καθίσταται, εποµένως, αναγκαία η εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση. Οι πρώτες απόπειρες εισαγωγής των ΤΠΕ στην ελληνική εκπαίδευση χαρακτηρίζονταν από έλλειψη σοβαρού σχεδιασµού, διότι δόθηκε µεγάλη βαρύτητα στη δηµιουργία κατάλληλων τεχνολογικών υποδοµών, ενώ αγνοήθηκαν οι ιδιαιτερότητες του σχολείου και οι ανάγκες µαθητών και εκπαιδευτικών (Κουτσογιάννης, 1998; 2000). Τα αποτελέσµατα των πρώτων ερευνών στην Ελλάδα επιβεβαιώνουν ότι οι εκπαιδευτικοί τείνουν να χρησιµοποιούν τις ΤΠΕ σύµφωνα µε το παραδοσιακό δασκαλοκεντρικό µοντέλο (Κουτσογιάννης, 2001; Koutsogiannis, 2001; Demetriadis et al., 2003), αφού η ύπαρξη των Η/Υ στις σχολικές τάξεις χωρίς να έχει προηγηθεί κατάλληλη επιµόρφωση δεν επαρκεί ώστε να µεταβάλει τους παραδοσιακούς ρόλους των εκπαιδευτικών και των µαθητών (Σολοµωνίδου, 2001). Επιβεβαιώνεται ότι η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αποτελεσµατική αξιοποίηση των Η/Υ στη διδασκαλία. Ας µην ξεχνάµε ότι ο εκπαιδευτικός και γενικότερα ο ανθρώπινος παράγοντας διαδραµατίζει τον πιο καθοριστικό ρόλο στην επιτυχηµένη εφαρµογή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση (Μιχαηλίδου Ευρυπίδου, 1996; Μπίκος, 1995; Fullan, 1993). Η επιµόρφωση, εποµένως, των εκπαιδευτικών πρέπει να αποσκοπεί αφενός στην τεχνολογική τους κατάρτιση (ηλεκτρονικός αλφαβητισµός), αφετέρου στην επιµόρφωσή τους αναφορικά µε την παιδαγωγική αξιοποίηση των Η/Υ στη διδασκαλία (Davis & Tearle, 1998). Αυτό, όµως, δε σηµαίνει ότι η υλικοτεχνική υποδοµή στα σχολεία δεν αποτελεί σηµαντικό παράγοντα αποτελεσµατικότητας, απλώς δείχνει ότι δεν είναι η βασικότερη προϋπόθεση (Νεοφύτου, 2008). Η αξιοποίηση του Η/Υ στη διδασκαλία και ειδικότερα στα γλωσσικά µαθήµατα προσφέρει πλεονεκτήµατα στον εκπαιδευτικό αλλά και στο µαθητή. Οι ραγδαίες εξελίξεις στον τεχνολογικό τοµέα επηρεάζουν το «τι» (περιεχόµενο) και το «πώς» (διδακτικές µέθοδοι και µέσα) της γλωσσικής Κ. Γλέζου & Ν. Τζιµόπουλος (Επιµ.), Πρακτικά Εργασιών 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη», σ. 1-5 Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011
2 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ διδασκαλίας (Νεοφύτου, 2008). Στα γλωσσικά µαθήµατα ο Η/Υ συµβάλλει στην καλύτερη αφοµοίωση της γνώσης, αφού οι µαθητές µαθαίνουν τη γλώσσα και τους κανόνες της µέσα από τη χρήση της σε διάφορα λεξιλογικά παιχνίδια και δραστηριότητες. Ο µαθητής ως χρήστης του Η/Υ έχει τη δυνατότητα να δηµιουργήσει γραπτό λόγο χρησιµοποιώντας συγκεκριµένα προγράµµατα και να λύσει γλωσσικές ασκήσεις παρέχοντάς του τη δυνατότητα της άµεσης ανατροφοδότησης. Επιπλέον, οι µαθητές εµπλέκονται ενεργά στη µαθησιακή διαδικασία και αναλαµβάνουν το ρόλο του εκπαιδευτικού. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η µαθητοκεντρική διδασκαλία. υστυχώς, το ποσοστό των εκπαιδευτικών που έχει αποδεχτεί τον Η/Υ ως χρήσιµο εκπαιδευτικό εργαλείο και τον χρησιµοποιεί ως µέσο διδασκαλίας παραµένει µικρό (Μιχαηλίδου Ευρυπίδου, 1996). Στην κατεύθυνση αυτή οδηγούν εκτός από τις ΤΠΕ και η διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης. Με τον όρο «διαθεµατική προσέγγιση» εννοούµε εκείνη τη µορφή διδασκαλίας κατά την οποία το περιεχόµενο της διδασκαλίας ενιαιοποιείται και η διδασκαλία είναι εργαστηριακής και ευρηµατικής µορφής. Η διαθεµατική προσέγγιση συνιστά καινοτοµία τόσο ως προς το περιεχόµενο της διδασκαλίας όσο και ως προς τη µέθοδο επεξεργασίας. Για το λόγο αυτό η φιλοσοφία της διαθεµατικότητας υποστηρίζεται στα Νέα Προγράµµατα Σπουδών (.Ε.Π.Π.Σ.-Α.Π.Σ.) στο Γυµνάσιο (Υπ. Απ. 21072α/Γ2 (ΦΕΚ 303Β/13-03-2003); Υπ. Απ. 21072β/Γ2 (ΦΕΚ 304Β/13-03-2003)). Με αφορµή τη διδασκαλία του ποιήµατος «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι» και λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδοµένα προτείνεται µια διαθεµατική εργασία στην οποία θα εµπλακούν τέσσερα γνωστικά αντικείµενα: Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Καλλιτεχνικά, Μουσική και Πληροφορική. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ Ι ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Τα λογοτεχνικά κείµενα διδάσκονται στην Ελλάδα ως επί το πλείστον µε παραδοσιακές µεθόδους και δασκαλοκεντρικό τρόπο. Παρ όλο που οι ΤΠΕ κυριαρχούν πλέον στην καθηµερινή ζωή των µαθητών, πολύ λίγο έχουν επηρεάσει τη σχολική πρακτική. Ιδιαίτερα δε στο χώρο των θεωρητικών επιστηµών η χρήση των ΤΠΕ είναι σε πολύ αρχικά στάδια και αντιµετωπίζεται µε επιφυλακτικότητα (Αδαµίδου, 2008). Οι µαθητές, όµως, επιζητούν τη χρήση των ΤΠΕ στα φιλολογικά µαθήµατα και ανταποκρίνονται θετικά όταν η διδασκαλία γίνεται µέσω αυτών (Φούντα & Κολοκοτρώνης, 2005). Αναµφισβήτητα, η ενσωµάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση καθιστά τη διδασκαλία ενός λογοτεχνικού κειµένου ελκυστική για τους µαθητές. Η χρήση των ΤΠΕ µπορεί να ωθήσει στην αποτελεσµατικότερη εφαρµογή των παιδαγωγικών µεθόδων, να επιφέρει εξατοµικευµένη και παραστατικότερη διδασκαλία, συχνή ανατροφοδότηση και αφύπνιση εσωτερικών κινήτρων µάθησης για τους µαθητές. Ακόµη, αναδεικνύει την πολυτροπικότητα ως βασικό παράγοντα της διδασκαλίας και φανερώνει διάφορες πτυχές του γνωστικού αντικειµένου. Επιπλέον, αναβαθµίζει τη µαθησιακή διαδικασία µέσω των δυνατοτήτων που προσφέρει, ενισχύει την προσπάθεια αναβάθµισης της παρεχόµενης γνώσης και ευνοεί την εφαρµογή των παιδαγωγικών αρχών (αρχή της αυτενέργειας, της εποπτείας, της εγγύτητας στη ζωή και της εµπέδωσης) στην επιδίωξη των µαθησιακών στόχων. Η διαθεµατική προσέγγιση ενός λογοτεχνικού κειµένου και δη ενός ποιήµατος σε συνδυασµό µε τη χρήση των ΤΠΕ αποτελεί πρόκληση, την οποία όµως θα πρέπει οι σηµερινοί εκπαιδευτικοί να αξιοποιήσουν. Απαιτείται, εποµένως, να αλλάξει και ο ρόλος του εκπαιδευτικού, να γίνει καθοδηγητικός, ενισχύοντας τους µαθητές να ανακαλύψουν µόνοι τους τη γνώση, παρέχοντάς τους βοήθεια όποτε εκείνοι την χρειάζονται (Vygotsky, 1988). ΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ Ι ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Ως διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης ορίζεται η πολύπλευρη διερεύνηση και µελέτη ενός θέµατος µε τη συµµετοχή και το συντονισµό πολλών γνωστικών αντικειµένων. Πιο συγκεκριµένα, το περιεχόµενο της διδασκαλίας δεν αφορά ξεχωριστά µαθήµατα που γίνονται σε τακτή ώρα το καθένα, αλλά καταστάσεις µάθησης οι οποίες προσεγγίζουν το περιεχόµενο της διδασκαλίας ως κάτι ενιαίο και αδιαίρετο. Έτσι, κατά τη διαθεµατική προσέγγιση τα διάφορα µαθήµατα ενιαιοποιούνται. Από παιδαγωγική άποψη η διαθεµατικότητα είναι σηµαντική, διότι αποσκοπεί στη σφαιρική καλλιέργεια των µαθητών, αφού καλλιεργεί τις δεξιότητες και ικανότητές τους. Με τη συνδροµή όλων των εµπλεκόµενων γνωστικών αντικειµένων συγκροτείται ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δηµιουργείται µια ολιστική αντίληψη της γνώσης. Επίσης, γίνεται διασύνδεση των σχολικών www.e-diktyo.eu
«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 3 µαθηµάτων και συνδέεται η σχολική γνώση µε την καθηµερινή ζωή. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται η αξία όλων των σχολικών µαθηµάτων. Επιπροσθέτως, η διαθεµατικότητα στηρίζεται στην οµαδοσυνεργατική µορφή διδασκαλίας µε την ενεργητική συµµετοχή όλων των µαθητών. Οι µαθητές αυτενεργούν κατά τη διδασκαλία και η µάθηση µετατρέπεται σε βιωµατική, καθώς οι µαθητές µαθαίνουν µέσα από το δικό τους προβληµατισµό. Στο σηµείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η εφαρµογή της διαθεµατικότητας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα αποτελεί πρόκληση, διότι είναι µια καινοτοµία στην προσπάθεια εκσυγχρονισµού του εκπαιδευτικού συστήµατος. Άλλωστε, η επιζητούµενη αναβάθµιση της ποιότητας της παρεχόµενης εκπαίδευσης συνεπάγεται την αλλαγή του τρόπου διδακτικής προσέγγισης, καθώς και της µαθησιακής διαδικασίας. Με τη διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης αλλάζει αφενός ο χαρακτήρας του σχολείου και αφετέρου ο ρόλος του µαθητή. Το σχολείο από γνωσιοκεντρικό µετατρέπεται σε µαθητοκεντρικό, ενώ ο µαθητής από «παθητικός δέκτης» µετατρέπεται σε «ενεργό συµµέτοχο». ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Γενική παρουσίαση Πρόκειται για ένα διαθεµατικό σενάριο µαθήµατος τεσσάρων διδακτικών ωρών και αποτελεί παράδειγµα ένταξης των ΤΠΕ στην παραδοσιακή διδασκαλία. Με έναυσµα το ποίηµα του Οδυσσέα Ελύτη «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι», που διδάσκεται στα Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Γυµνασίου, επιχειρείται ένα διαφορετικό µάθηµα περισσότερο βιωµατικό, ένα µάθηµα που θα εξηγήσει στους µαθητές την καθολικότητα και την αλληλουχία της Τέχνης. Μέσω της διαθεµατικής προσέγγισης και της εµπλοκής τεσσάρων διδακτικών αντικειµένων οι µαθητές θα αναλύσουν το ποίηµα που γράφτηκε για να µελοποιηθεί, θα αποδώσουν εικαστικά τα συναισθήµατα και τις εικόνες που τους γεννιούνται από το ποίηµα (ερωτευµένο ζευγάρι µε φόντο το ελληνικό καλοκαίρι), θα έρθουν σε επαφή µε τη µελοποιηµένη ποίηση και θα δηµιουργήσουν µόνοι τους ένα video clip για το µελοποιηµένο ποίηµα. Ακόµη, σε όλη αυτή την πορεία θα ενισχυθεί και θα προωθηθεί η συνεργασία, ο σεβασµός στη διαφορετική άποψη, η οµαδικότητα και η βιωµατική γνώση. Τέλος, τα αποτελέσµατα αυτής της διαθεµατικής προσέγγισης θα παρουσιαστούν σε µια εκδήλωση που θα πραγµατοποιηθεί από το Γυµνάσιο. Υλικά και µέσα διδασκαλίας Κατά την πρώτη διδακτική ώρα οι µαθητές θα βρίσκονται στην αίθουσα των φιλολογικών µαθηµάτων και θα χρειαστούν τα βιβλία τους, έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και έναν προτζέκτορα, ώστε να γίνει η παρουσίαση των διαφανειών από το power point που έχει δηµιουργήσει ο εκπαιδευτικός. Στην επόµενη ώρα οι µαθητές θα µεταφερθούν στην αίθουσα των καλλιτεχνικών και θα χρειαστούν ακουαρέλα, λευκό χαρτί ζωγραφικής, κάρβουνο, µαρκαδόρους, ξυλοµπογιές, πινέλα, τέµπερες, καθώς και αντίτυπα µε το συγκεκριµένο ποίηµα. Στην τρίτη ώρα το µάθηµα θα πραγµατοποιηθεί στην αίθουσα της πληροφορικής και είναι απαραίτητος ένας σαρωτής, ένας υπολογιστής, ένας προτζέκτορας και το κατάλληλο πρόγραµµα χάρη στο οποίο θα δηµιουργήσουν όλοι µαζί το video clip. Τέλος, στην τέταρτη ώρα οι µαθητές θα βρίσκονται στην αίθουσα της µουσικής, η οποία χρειάζεται να είναι εξοπλισµένη µε ένα cd player στο οποίο θα ακούσουν το συγκεκριµένο µελοποιηµένο ποίηµα, αλλά και έναν Η/Υ που θα είναι συνδεµένος στο internet και έναν προτζέκτορα. Καθορισµός εκπαιδευτικών στόχων Η σαφής διατύπωση των στόχων της διδακτικής ενότητας αποτελεί πρωταρχική προϋπόθεση για την αποτελεσµατικότητα της διδασκαλίας (Mager, 1985). Οι στόχοι τους οποίους θα θέσουµε στη συγκεκριµένη διδακτική ενότητα είναι οι εξής: Σε επίπεδο γνώσεων: Να γνωρίζουν βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία για τον ποιητή. Να αντιληφθούν σε βάθος το νόηµα και όλες τις εικόνες που δηµιουργούνται στο ποίηµα. Να είναι σε θέση να αναφέρουν τίτλους ποιηµάτων του Ελύτη. Σε επίπεδο ικανοτήτων: Να σχολιάσουν την αισθητική του αγνού ερωτικού στοιχείου, όπως συνδέεται µε το καλοκαίρι και προβάλλεται µέσα στην ελληνική φύση. www.epyna.eu
4 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Να αποδώσουν εικαστικά στο χαρτί τις εικόνες που περιγράφει ο ποιητής µέσα από το λυρισµό και την υποβλητική ερωτική ατµόσφαιρα. Να µπορούν να χρησιµοποιήσουν κατάλληλα προγράµµατα ώστε να δηµιουργήσουν ένα video clip µε δικές τους εικόνες. Σε επίπεδο στάσεων: Να νιώσουν την οµορφιά του συνδυασµού στίχου και µουσικής µε την ακρόαση του τραγουδιού. Να αντιληφθούν το είδος του τραγουδιού ως τρόπο έκφρασης και εξωτερίκευσης των συναισθηµάτων του ανθρώπου. Να εκτιµήσουν την αξία των ΤΠΕ στη διδασκαλία των Κειµένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και κατ επέκταση όλων των σχολικών µαθηµάτων. Προτεινόµενη πορεία διδασκαλίας Αρχικά, ο εκπαιδευτικός κατά το στάδιο της προετοιµασίας βάζει να ακούσουν οι µαθητές το µελοποιηµένο ποίηµα «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι» (βλ. Σχήµα 1) το οποίο βρίσκεται στην πρώτη σελίδα του power point και στην οποία είναι γραµµένος και ο τίτλος του µελοποιηµένου ποιήµατος. Στη συνέχεια λέει στους µαθητές ότι είναι ποίηµα του Οδυσσέα Ελύτη και τους ζητάει να δώσουν πληροφορίες κάθε είδους για τον ποιητή. Το power point που τους παρουσιάζει το έχει δηµιουργήσει ο ίδιος ο εκπαιδευτικός και το περιεχόµενο του οποίου έχει σχεδιαστεί µε βάση το Αναλυτικό Πρόγραµµα για τη Λογοτεχνία. Ο γενικός σκοπός του µαθήµατος είναι η ενδυνάµωση της µορφωτικής επάρκειας, της επικοινωνιακής ικανότητας και της συναισθηµατικής ανάπτυξης των µαθητών µέσα από την ανάγνωση, κατανόηση και ερµηνεία αξιόλογων έργων σηµαντικών ελλήνων και ξένων λογοτεχνών. Σχήµα 1: Η τρίτη διαφάνεια του power point µε φωτογραφίες του ποιητή. Αφού οι µαθητές δουν φωτογραφίες του ποιητή και πληροφορηθούν για τα βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία του ποιητή (βλ. Σχήµα 2), στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός προβάλλει τη διαφάνεια στην οποία είναι γραµµένο το ποίηµα, το οποίο υπάρχει και στο σχολικό τους βιβλίο. Ο εκπαιδευτικός κάνει ανάγνωση του ποιήµατος και στη συνέχεια προχωρά στην ανάλυση του ποιήµατος µέσα από σύντοµες και σαφείς, αλλά ταυτόχρονα περιεκτικές ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις που θέτει στους µαθητές ο εκπαιδευτικός εµφανίζονται ταυτόχρονα και στον πίνακα και αφού οι µαθητές δώσουν τις απαντήσεις τους τότε ο εκπαιδευτικός εµφανίζει κάτω από την ερώτηση µια ενδεικτική απάντηση (βλ. Σχήµα 3). www.e-diktyo.eu
«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 5 Σχήµα 2: Η πέµπτη διαφάνεια του power point µε στοιχεία από τη ζωή του ποιητή. Σχήµα 3: Η δέκατη-πέµπτη διαφάνεια του power point µε ερώτηση και απάντηση σχετικά µε το ποίηµα. Με τον τρόπο αυτό το µάθηµα γίνεται πιο ενδιαφέρον, καθώς είναι αναµφισβήτητο ότι οι ΤΠΕ καθιστούν τη διδασκαλία της λογοτεχνίας ελκυστική για τους µαθητές. Προσφέρουν τη δυνατότητα για εξερεύνηση και αυτενέργεια κατά την ανακάλυψη της γνώσης και ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους µε τη µειούµενη παροχή βοήθειας, καθώς κατακτούν µόνοι τους τη γνώση. Η διδασκαλία δεν είναι πια µετωπική, αλλά ενισχύεται η κοινωνικοποίηση µε την οµαδοσυνεργατική και αλληλοδιδακτική µάθηση (Ματσαγγούρας, 2001). Όλοι οι µαθητές συνεισφέρουν ανάλογα µε τις δεξιότητές τους στη διαµόρφωση του µαθήµατος και έτσι ενισχύονται θετικά και οι πιο αδύνατοι µαθητές. Οι ΤΠΕ λειτουργούν ταυτόχρονα και µεταγνωστικά, µαθαίνουν δηλαδή στους µαθητές το πώς να µαθαίνουν και να αναζητούν τη γνώση µόνοι τους, ως εγγράµµατοι πολίτες µιας πολυτροπικής κοινωνίας (Αδαµίδου, 2008). Στην προτελευταία διαφάνεια του power point ο εκπαιδευτικός αναφέρεται στην τεχνική του κολάζ ή «συνεικόνες» -όπως ο ίδιος ο ποιητής τις αποκαλούσε- και τους εξηγεί ότι ο Ελύτης συνήθιζε να αποτυπώνει τα ποιήµατα και µε εικόνες (βλ. Σχήµα 4). www.epyna.eu
6 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Σχήµα 4: Η προτελευταία διαφάνεια του power point σχετικά µε τις «συνεικόνες» του Ελύτη. Στην επόµενη διδακτική ώρα οι µαθητές στην αίθουσα των καλλιτεχνικών θα προσπαθήσουν να αποδώσουν εικαστικά τις εικόνες και τα συναισθήµατα που τους γεννήθηκαν από την ανάγνωση και το άκουσµα του ποιήµατος. Στην αίθουσα οι µαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να ακούσουν το µελοποιηµένο ποίηµα, αλλά και να το διαβάζουν από το αντίτυπο που θα τους έχει µοιράσει ο εκπαιδευτικός. Αφού χωριστούν σε τέσσερις οµάδες, όσες και οι στροφές του ποιήµατος, κάθε µαθητής ανάλογα µε την οµάδα στην οποία ανήκει θα κληθεί να αποδώσει µια συγκεκριµένη εικόνα. Αναµένεται ότι θα συµµετάσχουν όλοι οι µαθητές και ότι στο τέλος της διδακτικής ώρας οι µαθητές θα έχουν ολοκληρώσει τη ζωγραφιά τους. Στην τρίτη διδακτική ώρα οι µαθητές στο µάθηµα της πληροφορικής θα προσπαθήσουν να δηµιουργήσουν ένα video clip µε τις ζωγραφιές που έχουν ήδη δηµιουργήσει. Αρχικά, ο εκπαιδευτικός µαζί µε όλους τους µαθητές θα κάνει σάρωση σε κάθε ζωγραφιά, ώστε να αποθηκευθούν οι ζωγραφιές ως εικόνες στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Στη συνέχεια όλοι µαζί θα προσπαθήσουν να τοποθετήσουν τις εικόνες στη σειρά µε βάση την οποία θα εµφανίζονται στο video clip. Με την ολοκλήρωση όλης της παραπάνω διαδικασίας θα γίνει αποθήκευση του αρχείου σε dvd και θα διανεµηθεί ένα αντίτυπο σε κάθε µαθητή. Αφού ολοκληρωθεί επιτυχώς το παραπάνω στάδιο, τότε στην τελευταία διδακτική ώρα της διαθεµατικής εργασίας οι µαθητές µαζί µε τον εκπαιδευτικό της µουσικής θα ακούσουν µελοποιηµένα τραγούδια του Οδυσσέα Ελύτη και στο τέλος θα παρακολουθήσουν το video clip που δηµιούργησαν οι ίδιοι µε τις ζωγραφιές τους. Ακόµη, ο εκπαιδευτικός θα δώσει στους µαθητές πληροφορίες και οδηγίες για το πώς να τραγουδήσουν το µελοποιηµένο ποίηµα και θα τους µιλήσει σχετικά µε τη µελοποιηµένη ποίηση. Τέλος, θα τους διανείµει φυλλάδιο στο οποίο θα αναγράφονται ποιήµατα του Ελύτη που έχουν µελοποιηθεί, καθώς και τους στίχους του τραγουδιού. Σε µια ειδική εκδήλωση που θα πραγµατοποιηθεί από το σχολείο, οι µαθητές θα έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τα αποτελέσµατα της διαθεµατικής τους εργασίας. Στην εκδήλωση αυτή θα τραγουδήσουν το µελοποιηµένο ποίηµα, θα εκθέσουν σε διαµορφωµένο χώρο τις ζωγραφιές που οι ίδιοι δηµιούργησαν και θα προβάλουν το video clip που δηµιούργησαν. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Αδαµίδου. (2008). Οι Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία της κλασικής γραµµατείας - Μελέτη περίπτωσης «Η αποθέωση του Αινεία» (Βιργίλιος). Πρακτικά 1 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Ηµαθίας µε θέµα «Ψηφιακό Υλικό για την υποστήριξη του παιδαγωγικού έργου των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθµιας & ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης», Νάουσα 9-11/5/2008. Davis, N. & Tearle P. (1998). A Core Curriculum for Telematics in Teacher Training. Proceedings of the XV, IFIP World Computer Congress Teleteaching 98. Distance Learning, Training and Education, Vol.1 (pp. 239-248), Vienna & Budapest. Demetriadis, S., Barbas, A., Molohides, A., Palaigeorgiou, G., Psillos, D., Vlahavas, I., Tsoukalas, I. & Pombortsis, A. (2003). Cultures in negotiation : teachers' acceptance/resistance attitudes considering the infusion of technology into schools, Computers & Education, 41(1), pp. 19-37. www.e-diktyo.eu
«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 7 Fullan, M. (1993). Change Forces Probing the Depths of Educational Reform, London: The Falmer Press. Κουτσογιάννης,. (1998). Περιθώρια δηµιουργικής αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη διδασκαλία του γραπτού λόγου: έρευνα σε µαθητές Α Γυµνασίου. ιδακτορική διατριβή, Τοµέας Γλωσσολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης. Κουτσογιάννης,. (2000). Γλωσσική αγωγή και διαδίκτυο: δυνατότητες και περιορισµοί. Μελέτες για την ελληνική γλώσσα, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης: Κυριακίδης. Κουτσογιάννης,. (επιµ.) (2001). Πληροφορική επικοινωνιακή τεχνολογία και γλωσσική αγωγή: η διεθνής εµπειρία. (Information-communication technology and literacy: the international experience). Πρακτικά ιεθνούς Ηµερίδας (2001), Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Koutsogiannis, D. (2001). Computer Literacy in its Cultural Context. Paper Presented at The Eighth International Literacy & Education Research Network Conference on Learning. Dimotiko Skolio of Spetses, Spetses, Greece, 4-8/06/2001. Mager, R. F. (1985). ιδακτικοί στόχοι και διδασκαλία, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη. Ματσαγγούρας, Γ. Η. (2001). Οµαδοσυνεργατική ιδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα: Γρηγόρης. Μιχαηλίδου Ευρυπίδου, Α. (1996). Οι απόψεις των εκπαιδευτικών για την Τεχνολογική καινοτοµία της Εισαγωγής των Η/Υ στην Κυπριακή ηµοτική Εκπαίδευση, Σειρά: Παιδαγωγικές Έρευνες 33, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου. Μπίκος, Κ. Γ. (1995). Εκπαιδευτικοί και ηλεκτρονικοί υπολογιστές: στάσεις Ελλήνων εκπαιδευτικών απέναντι στην εισαγωγή των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη Γενική Εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης. Νεοφύτου, Χρ. (2008). Γλωσσική ιδασκαλία & ΤΠΕ: η επιµόρφωση και οι απόψεις των επιµορφωτών και των εκπαιδευτικών της Κυπριακής ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Μεταπτυχιακή ιατριβή, Τοµέας Γλωσσολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης. Σολωµονίδου, Χ. (2001). Σύγχρονη Εκπαιδευτική Τεχνολογία: Υπολογιστές και µάθηση στην Κοινωνία της Γνώσης, Θεσσαλονίκη: Κώδικας. Vygotsky, L. (µτφρ Ροδή, Α.) (1988). Σκέψη και γλώσσα, Αθήνα: Γνώση. Υπουργική Απόφαση 21072α/Γ2 (ΦΕΚ 303Β/13-03-2003). ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών (.Ε.Π.Π.Σ) και Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών (Α.Π.Σ) ηµοτικού- Γυµνασίου. Υπουργική Απόφαση 21072β/Γ2 (ΦΕΚ 304Β/13-03-2003). ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών (.Ε.Π.Π.Σ) και Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών (Α.Π.Σ) ηµοτικού- Γυµνασίου. Φούντα, Α. & Κολοκοτρώνης,. (2005). Μια ερευνητική προσέγγιση της στάσης µαθητών ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης για τη διδασκαλία φιλολογικών µαθηµάτων µε χρήση ΤΠΕ. Πρακτικά 3 ου Πανελληνίου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ - Αξιοποίηση των ΤΠΕ στη ιδακτική Πράξη, Σύρος, 13-15/5/ 2005. www.epyna.eu