AGROTICA, Θεσσαλονίκη 04.02.2012

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Ομιλία στην προσυνεδριακή εκδήλωση της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών: AGROTICA, Θεσσαλονίκη 04.02.2012 Φωτίου Βακάκη, Δρος Γεωπόνου Γεωργο-οικονομολόγου 1. Εισαγωγικές τοποθετήσεις Υπηρετώ, αποκλειστικά, τη γεωργία από το τέλος της δεκαετίας του 50, στο Δημόσιο και Ιδιωτικό Τομέα, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το Σεπτέμβριο του 2007, αισθάνθηκα την ανάγκη να ενημερώσω, με τεκμηριωμένη πρόταση, όλα τα επίπεδα της Πολιτειακής και Πολικής Ηγεσίας της Χώρας και των Συλλογικών Φορέων που υπηρετούν την γεωργία, για την σκοπιμότητα ανάληψης πρωτοβουλίας στρατηγικού σχεδιασμού ανάπτυξης της Ελληνικής γεωργίας, προκειμένου να αξιοποιηθεί το συγκριτικό λειτουργικό πλεονέκτημά της. Επανέλαβα την ενημέρωση αυτή, κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια, κάθε φορά που άλλαζε η πολιτική Ηγεσία στο ΥπΑΑΤ. Δεν εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από κανέναν, παρά το γεγονός ότι η αναπτυξιακή διάσταση της ελληνικής γεωργίας είναι σημαντική και για την ανάταξη της Εθνικής Οικονομίας. Το οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίον το «Σύστημα της Γεωργίας» θα λειτουργήσει και οι γεωργοί θα διαδραματίσουν τον παραγωγικό τους ρόλο, ως προμηθευτές προϊόντων διατροφής και θα ασκήσουν το λειτούργημά τους, ως φροντιστές των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος, είναι το μεγάλο ζητούμενο, εάν, τα αποτελέσματα της λειτουργίας του «Συστήματος της Γεωργίας» θα πρέπει να ανταποκρίνονται σε προκαθορισμένες στοχεύσεις. Για την οικονομία της εισήγησής μου θα προσδιορίσω την έννοια τριών μόνον όρων, που αναφέρονται κατ επανάληψη: «Γεωργία»: Σήμερα, το περιεχόμενο του όρου «γεωργία» δεν είναι όπως το διδάχτηκε η δική μου γενιά. H γεωργία, η κτηνοτροφία, η Δασοπονία, η Κτηνιατρική, που τότε αντιμετωπίζοντο ως διακεκριμένοι ανεξάρτητοι τομείς της Οικονομίας και το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι ως δημόσια αγαθά σε επάρκεια, με μηδενικό κόστος χρήσης, σήμερα θεωρούνται αλληλοπροσδιοριζόμενα στοιχεία ενός ενιαίου «παραγωγικού συστήματος», ενταγμένου σε συγκεκριμένο οικο-σύστημα της υπαίθρου. Η θεώρηση αυτή ανταποκρίνεται: Στην ευαισθησία για το περιβάλλον και τον προβληματισμό για την πιθανολογούμενη κλιματική αλλαγή. Στην συνεχή αύξηση του πληθυσμού και του προσδόκιμου ζωής στον πλανήτη. Στην διευρυνόμενη ελευθερία διακίνησης προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών υπό καθεστώς ανταγωνισμού και αυξημένων κοινωνικών απαιτήσεων για ποιότητα ζωής και για συνεχώς βελτιούμενο επίπεδο κοινωνικής ευημερίας. agrotica 2012 web(1).doc 1

Στην εισήγησή μου χρησιμοποιώ τον όρο «γεωργία» με την ευρεία έννοιά του, όπως χρησιμοποιείται στα πλαίσια της ΕΕ. Περιλαμβάνει την συσσωρευμένη και εξελισσόμενη γνώση και πράξη χειρισμού φυτών και ζώων, της χλωρίδας και πανίδας γενικότερα, για παραγωγή όχι μόνον πρωτογενών προϊόντων, τα οποία, με πρόσθετες υπηρεσίες μετασυλλεκτικού χειρισμού τους, καθίστανται προϊόντα διατροφής ανθρώπων και ζώων, αλλά και δημοσίων περιβαλλοντικών αγαθών, με αυξανόμενη ζήτηση από το σύνολο της Κοινωνίας. Με την έννοια αυτή οι καλλιέργειες, η κτηνοτροφία, τα δάση και, γενικότερα, η χλωρίδα και πανίδα, συνιστούν την «γενικευμένη και άστεγη βιολογική βιομηχανία της υπαίθρου, η οποία στηρίζεται στη φυτοσυνθετική λειτουργία των φυτών, στο έδαφος, στο νερό, στον ήλιο, στην εκάστοτε διαθέσιμη γεωργική τεχνολογία και στην αγωνία και τον ιδρώτα του γεωργικού πληθυσμού. Προσδιορίζει την απασχόληση όχι μόνο των γεωργών αλλά και όσων ασχολούνται στην αγροτροφική αλυσίδα και, ταυτόχρονα, προάγει την αειφορία των φυσικών πόρων κοινωνικής ιδιοκτησίας και υποστηρίζει τον τουρισμό με εποχικό εργατικό δυναμικό, με τρόφιμα και με ελκυστικό φυσικό περιβάλλον». Επομένως, η «γεωργία», από τη φύση της είναι παραγωγική δραστηριότητα υψηλού βαθμού αβεβαιότητας και, με τις αναμενόμενες επιπτώσεις της πιθανολογούμενης κλιματικής αλλαγής και λειψυδρίας, θα καταστεί και υψηλού κινδύνου. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον διατροφικό και οικολογικό της ρόλο, τεκμηριώνει την υποχρέωση της Πολιτείας για στοχευμένη προστασία της και καθιστά την εκπλήρωση της υποχρέωσης αυτής παρέμβαση «Δημοσίου Συμφέροντος». Η παρέμβαση αυτή, για να είναι αποτελεσματική ως προς το κόστος που συνεπάγεται και ως προς τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, χρειάζεται σχεδιασμό σε βάθος χρόνου, ώστε να υπάρξει όχι μόνον στρατηγική κοινής αποδοχής για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, αλλά και συγκλίνουσα στη στρατηγική αυτή θεσμική, τεχνική και οικονομική υποστήριξη από την Πολιτεία για την εφαρμογή της σε βάθος χρόνου. Η «γεωργία», με την γενικευμένη διασπορά της στο φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον της υπαίθρου, και με την αλληλοεξάρτησή της με όλες τις άλλες παραγωγικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται εκεί, συνιστά προσδιοριστική μεταβλητή της οικονομικής, κοινωνικής και οικολογικής ανάπτυξης και ισορροπίας της υπαίθρου. Ως εκ τούτου η «ύπαιθρος», ως ο υποδοχέας της «γεωργίας» και η «γεωργία» ως η πολυδιάστατη συνιστώσα του οικοσυστήματος, της Οικονομίας και των τοπικών Κοινωνιών της υπαίθρου, αλληλοπροσδιορίζονται και, επομένως, «δεν νοείται ανεπτυγμένη ύπαιθρος χωρίς ανεπτυγμένη γεωργία και, αντίθετα, δεν μπορεί να υπάρξει ανεπτυγμένη γεωργία σε μη ανεπτυγμένη ύπαιθρο». Γεωργικός πληθυσμός: Είναι το σύνολο των ατόμων των οποίων η απασχόληση και τα εισοδήματα στηρίζονται στη «γεωργία», ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας agrotica 2012 web(1).doc 2

τους. Ο γεωργικός πληθυσμός, δεν είναι μόνον ο μόνος οργανικά ενταγμένος στα τοπικά οικοσυστήματα, την αειφορία των οποίων υποστηρίζει και από την οποίαν εξαρτάται η αποτελεσματικότητα της παραγωγικής του λειτουργίας. Είναι και ο ορθολογικός χρήστης των εκάστοτε διαθέσιμων φυτοτεχνικών και ζωοτεχνικών πρακτικών. Επομένως, ο ρόλος των γεωργών είναι πολυλειτουργικός και πολυδιάστατος και η αποτελεσματικότητα των πράξεών του επηρεάζει το σύνολο της Οικονομίας και της Κοινωνίας της υπαίθρου και των πόλεων. Το αναδυόμενο κίνημα των νέων γεωργών, πρέπει να είναι σε θέση να εγγυηθεί, υπό καθεστώς αμοιβαιότητας συμφερόντων, προσφορά γεωργικών προϊόντων πιστοποιημένης ποιότητας και ανταγωνιστικού κόστους, με την μικρότερη δυνατή συνολική περιβαλλοντική επιβάρυνση και την μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή δημόσιων περιβαλλοντικών αγαθών κατά μονάδα παραγομένου προϊόντος. Οι νέοι γεωργοί, μέσω της Πανελλήνιας Ένωσης τους, έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται το ρόλο τους, και να εξωτερικεύουν τους προβληματισμούς τους. Με τα όσα άκουσαν από τους εκπροσώπους της Πολιτικής ηγεσίας της Χώρας που παρέστησαν στο 16 ο Πανελλήνιο Συνέδριό τους στην Ολυμπία, σχετικά με τις σημαντικότερες παραμέτρους επιτυχίας της προσπάθειας για γεωργική ανάπτυξη και ανάπτυξη της υπαίθρου, αυξήθηκαν οι προσδοκίες τους και περιμένουν, όλα αυτά, αλλά και τα συμπεράσματα του Συνεδρίου τους εκείνου, να ενταχθούν στους σχεδιασμούς των εκάστοτε Κυβερνήσεων. Αγροτικός πληθυσμός: Είναι το σύνολο των ατόμων που κατοικούν στην ύπαιθρο, δηλαδή όλοι όσοι δεν κατοικούν στις πόλεις, ανεξάρτητα από την απασχόληση τους και την προέλευση των εισοδημάτων τους. Επομένως, στον αγροτικό πληθυσμό εντάσσεται, εκτός εξαιρέσεων, και ο γεωργικός πληθυσμός. Στο μέλλον αναμένεται ότι ο αγροτικός πληθυσμός θα αυξάνεται και ο γεωργικός πληθυσμός θα μειώνεται, με ταυτόχρονη μείωση του αριθμού και αύξηση του μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, και οργανική ένταξη των μεταναστών στην Οικονομία της υπαίθρου. Εκείνο που πρέπει οπωσδήποτε να συμβεί είναι οι γεωργοί να αποκτήσουν πρόσθετες και συνεχώς επικαιροποιουμένες ικανότητες ώστε ν αναδειχθούν ηγήτορες στην Οικονομία και Κοινωνία της υπαίθρου και να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα τα οικοσυστήματά της προς όφελος δικό τους και του συνόλου της Οικονομίας και Κοινωνίας των πόλεων και της υπαίθρου. 2. Η Ελληνική Γεωργία στο πρόσφατο παρελθόν Συμμετείχα στην προσπάθεια που έγινε τις δεκαετίες του 50, 60 και 70 για την κάλυψη των αναγκών της Χώρας σε βασικά προϊόντα διατροφής. Η γεωργία, τότε, αναπτύχθηκε με ρυθμούς απίστευτα μεγάλους και προσδιόρισε, για την Ελλάδα, agrotica 2012 web(1).doc 3

διεθνώς αναγνωρίσιμη οικονομική μεγέθυνση. Υπερκαλύφθηκαν οι ανάγκες της χώρας σε προϊόντα διατροφής. Αυξήθηκε η παραγωγικότητα της εργασίας και απελευθερώθηκε εργατικό δυναμικό του γεωργικού πληθυσμού που συνέβαλε στην ανάπτυξη των άλλων τομέων της Οικονομίας ή μετανάστευσε οργανωμένα και έδωσε ζωτικό χώρο σε αυτούς που παρέμειναν. Δυστυχώς, η προσπάθεια εκείνη υπήρξε αποκλειστικά τομεακή, και, ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα της γεωργικής ανάπτυξης ενσωματώθηκαν άτακτα στην ελληνική Οικονομία και Κοινωνία και κόστισαν υπερβολικά σε όρους ανάλωσης φυσικών πόρων, με την υπερεντατική χρησιμοποίηση τους και με την υπερβολική χρήση ισχυρά επιδοτούμενων λιπασμάτων και υλικών φυτοπροστασίας. Η αστάθεια και η ποικιλομορφία της νομισματικής και οικονομικής πολιτικής που ασκήθηκε τότε, η υπερβολική αύξηση των επιτοκίων, τα οποία υπερέβησαν το 28% και οι επάλληλες «ρυθμίσεις» των χρεών των γεωργών με ανατοκισμό χωρίς όριο, η εκτροπή του πλούτου που δημιούργησε η γεωργική ανάπτυξη έξω από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και η σταδιακή υποβάθμιση των Υποδομών Τεχνικής Υποστήριξης της Γεωργίας, προσδιόρισαν την υπερχρέωση και την αποεπένδυση του γεωργικού τομέα. Όλα αυτά αξιολογούνται ως μερικές μόνον από τις απαράδεκτες αστοχίες των Κυβερνήσεων των πέντε τελευταίων δεκαετιών του 20 ου αιώνα, οι συνέπειες των οποίων επηρέασαν αρνητικά την πορεία του Γεωργικού Τομέα, όταν εισήλθε στην ευρωζώνη ανέτοιμος να αντιμετωπίσει τον έντονο ανταγωνισμό, χωρίς δυνατότητα άσκησης νομισματικής πολιτικής, λόγω του ενιαίου νομίσματος. 3. Η Ελληνική Γεωργία κατά την πρώτη δεκαετία του 21 ου αιώνα Η πρώτη δεκαετία του αιώνα που διανύουμε χαρακτηρίστηκε από τεχνητά υψηλό επίπεδο κοινωνικής ευημερίας του γεωργικού πληθυσμού, που προσδιορίστηκε: Με την εισροή σημαντικών κοινοτικών οικονομικών πόρων. Με την διαγραφή μεγάλου μέρους των συσσωρευμένων χρεών του Γεωργικού Τομέα. Με την άτακτη και αδιαφανή συμπεριφορά των κοινωνικών ομάδων, στην οποίαν εντάσσονται η διαφθορά και η φοροδιαφυγή. Με τον αλόγιστο καταναλωτισμό, που υποστηρίχθηκε ισχυρά και με υπερδανεισμό. Με την αποσύνδεση των επιδοτήσεων από την παραγωγή, με σκοπό τη χρηματοδότηση των αναγκαίων γεωργικών αναδιαρθρώσεων, οι οποίες, όμως, ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν. Παράλληλα: η θέσπιση περιβαλλοντικών περιορισμών, η ένταξη της Χώρας στην ζώνη του ΕΥΡΩ και η απουσία προσπάθειας για μακροχρόνιας εμβέλειας σχεδιασμό προσαρμογής της γεωργίας σε συνθήκες ανταγωνισμού, κατέστησαν το επίπεδο ευημερίας των γεωργικών νοικοκυριών μη διατηρήσιμο και προσδιόρισαν την agrotica 2012 web(1).doc 4

σημερινή έντονη πτωτική πορεία του γεωργικού τομέα 1 : Η γεωργική παραγωγή, σε απόλυτα μεγέθη, μειώνεται. Η αξία των εισαγωγών, κυρίως προϊόντων ζωικής παραγωγής, είναι σημαντική και αυξανόμενη. Το ισοζύγιο εξωτερικού εμπορίου γεωργικών προϊόντων διευρύνεται και έχει, επί του παρόντος, ασύμπτωτο όριο τα 3 δις. Τα γεωργικά εισοδήματα παρουσιάζουν επιταχυνόμενη πτωτική τάση. Εκτιμάται ότι, οι επιπτώσεις από την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης στη γεωργία, θα προσδιορίσουν δυσχερώς διαχειρίσιμες κοινωνικές αναταραχές. Ως εκ τούτου η απουσία ολοκληρωμένης εθνικής γεωργικής πολιτικής, συμβατής με την ΚΓΠ, που να καλύπτει τις δύο επόμενες δεκαετίες, συνιστά ασύγνωστη αδράνεια. 4. Οι προτάσεις που δέχεται η Ελληνική Γεωργία στο παρόν και στο άμεσο μέλλον Η γεωργία και η ύπαιθρος, κατά την διάρκεια των επόμενων δεκαετιών του αιώνα που διανύουμε, θα συνεχίσει να δέχεται πολλαπλές προκλήσεις. Θα κληθεί να ανταποκριθεί στην πολυδιάστατη κρίση, κυρίως στην οικονομική και να ικανοποιήσει αξιόπιστα τις απαιτήσεις που έχουν από αυτήν η Οικονομία, η Κοινωνία και οι Οικολογία. Η ανταπόκριση της γεωργίας στις απαιτήσεις αυτές, υπο καθεστώς αμοιβαιότητας συμφερόντων, προϋποθέτει: Πρώτον, την θεσμοθέτηση όχι μόνο κοινής αποδοχής διαδικασίες παραγωγής γεωργικών προϊόντων και δημόσιων περιβαλλοντικών αγαθών αλλά και κοινής αποδοχής κοστολόγηση των διαδικασιών αυτών, προκειμένου να καλυφθεί το κόστος που συνεπάγεται η τήρηση τους. 1 Εκατοστιαία Διάρθρωση της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα στην Ελλάδα Συγκρινόμενα στοιχεία 2006 2009 Ακαθ. Αξία Παραγωγής (ΑΑΠ) (m ): (+) 10.424,0 10.153,0 Εκατοστιαία κατανομή: (+) 100,0 100,0 Εισροές (-) 42,8 46,1 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) (=) 57,2 53,9 Αποσβέσεις (-) 11,5 15,3 Καθαρή Προστιθέμενη Αξία (ΚΠΑ) (=) 45,7 38,6 Πληρωνόμενη Εργασία (-) 9,8 10,2 Πληρωνόμενα Ενοίκια (-) 5,1 5,3 Πληρωνόμενοι τόκοι (-) 3,8 5,9 Φόροι επί παραγωγής (-) 1,3 1,2 Γεωργικό Εισόδημα (ΓΕ) (=) 25,7 16,0 Επιδοτήσεις (+) 21,7 31,8 Γεωργ. Εισοδ. με επιδ. (ΓΕΕ) (=) 47,4 47,8 Πηγή: EUROSTAT agrotica 2012 web(1).doc 5

Δεύτερον, την θεσμοθέτηση όχι μόνο συστημάτων πιστοποίησης της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών που παράγει η γεωργία, αλλά και έγκυρου ελέγχου των συστημάτων αυτών, ώστε να υπάρξει εγγύηση ότι το αυξημένο κόστος έχει ουσιαστικό αντίκρισμα σε όρους απαιτήσεων των καταναλωτών. Θα κληθεί, επίσης, η ελληνική γεωργία, να προσαρμοστεί στο «αξίωμα» ότι, με σταθερή ή/και μειούμενη την χρησιμοποιούμενη έκταση γεωργικής γης, η μέγιστη δυνατή απόδοσή της σε ποσότητα και ποιότητα προϊόντων και η ελάχιστη δυνατή περιβαλλοντική όχληση από τη λειτουργία της, είναι αντικρουόμενοι στόχοι. Επομένως, οι γεωργοί θα κληθούν να αξιοποιήσουν νέες τεχνολογικές μεθόδους, που θα προκαλούν την μικρότερη συνολική περιβαλλοντική επιβάρυνση και την μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή δημόσιων περιβαλλοντικών αγαθών κατά μονάδα παραγομένου προϊόντος. Πρόκληση πρώτης τάξεως για στροφή της γεωργίας σε διατροφικό πρότυπο είναι και η κάλυψη των αναγκών διατροφής του μελλοντικού κόσμου των 9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, από τα οποία, ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα πεινάνε, ένα δισεκατομμύριο θα υποσιτίζονται και περίπου 3 δισεκατομμύρια θα προσπαθούν να ανέβουν στην αλυσίδα τροφίμων. Πρόκληση για την ελληνική γεωργία είναι, επίσης, η συζητούμενη ΚΓΠ για την περίοδο 2014-2020 και εκείνη που πιθανολογείται για την μετά το 2020 περίοδο. Στο μέλλον, οι παρεμβάσεις για διαρθρωτικές αλλαγές, που συγχρηματοδοτούνται μέσω του Πυλώνα 2 της ΚΓΠ, θα πραγματοποιούνται μέσω χωρικών ή/και κλαδικών σχεδίων ανάπτυξης και, επομένως, θα καταστεί αναγκαίος ο στρατηγικός σχεδιασμός ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας, προκειμένου να εξειδικευτούν επενδύσεις που θα συγχρηματοδοτηθούν από τους πόρους του Πυλώνα αυτού, οι οποίοι, ειδικά, για την Ελλάδα, πρέπει να είναι ιδιαίτερα ενισχυμένοι. Τα κείμενα που προδιαγράφουν την συζητούμενη νέα ΚΓΠ προσδιορίζουν ότι η «Πολιτική της ΕΕ για τη γεωργική ανάπτυξη και την ανάπτυξη της υπαίθρου, είναι η ανάδειξη της συνεισφοράς των γεωργών στο κοινωνικό σύνολο», η οποία εξειδικεύεται στην πράξη: Με τη «βιώσιμη παραγωγή ασφαλών και επαρκών τροφίμων έγκυρα πιστοποιημένης ποιότητας». Με τη «βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και την προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή, με θεσμοθετημένο τρόπο κάλυψης του κόστους και της απώλειας εισοδήματος που υφίστανται». Με τη «διατήρηση της εδαφικής ισορροπίας και ποικιλίας των αγροτικών περιοχών, στις οποίες η γεωργία παραμένει μείζων οικονομική και κοινωνική δύναμη και παράγοντας διατήρησης «ζωντανής» της υπαίθρου». agrotica 2012 web(1).doc 6

Στα πλαίσια των προαναφερόμενων προκλήσεων, η Ελληνική γεωργία μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί, υπολογίσιμος παροχέας τροφίμων σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της Χώρας. Ένας τέτοιος ρόλος δεν είναι εμφανής, αφού δεν υπάρχει «όραμα» για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, στο οποίον ένας τέτοιος ρόλος θα μπορούσε να ενταχθεί. Υποστηρίζουμε ότι αυτό το «Όραμα» πρέπει να διαμορφωθεί με ευρεία συναίνεση, σε βάθος χρόνου, με ισχυρή φαντασία, χωρίς τις σημερινές τεχνικές, οικονομικές και θεσμικές δεσμεύσεις. 5. Το μέλλον της Ελληνικής Γεωργίας Τώρα, με την κορύφωση της οικονομικής κρίσης, πρέπει να αξιοποιήσουμε τις προοπτικές που διαμορφώνουν οι προκλήσεις που προαναφέρθηκαν. Να οραματιστούμε το μέλλον της ελληνικής γεωργίας με φαντασία και ρεαλισμό και να προσδιορίσουμε το «άριστο» επίπεδο κοινωνικής ευημερίας, όχι κατ' ανάγκη σε αντιπαραβολή με το τεχνητά υψηλό επίπεδο που διατηρούσαμε καθ' υπέρβαση και των δυνατοτήτων της σημερινής διάρθρωσης του παραγωγικού συστήματος και των ανοχών και αντοχών του οικοσυστήματος. Σήμερα είμαστε περισσότερο ευαισθοτοποιημένοι στα θέματα της ποιοτικής γεωργίας, της περιβαλλοντικής προσαρμογής, της αειφορίας των φυσικών πόρων και της υγιεινής των τροφίμων. Είμαστε απόλυτα εκτεθειμένοι στον ανταγωνισμό και, επομένως, υποχρεωμένοι να στηρίξουμε την εξωστρέφεια της γεωργίας κυρίως μέσω της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών προϊόντων. Με συλλογική δράση και αμοιβαιότητα συμφερόντων, μέσω της συμβολαιακής γεωργίας. Με εφαρμογή συστημάτων παραγωγής φιλικών στο περιβάλλον. Με ορθολογική χρήση των εδαφικών και υδατικών πόρων. Με οργανική σύνδεση της φυτικής με τη ζωική παραγωγή. Με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με το υπέροχο περιβάλλον που διαθέτουμε για τη γεωργία. Με την αναδυόμενη νέα γενιά γεωργών. Ο αστικός πληθυσμός, ο αγροτικός πληθυσμός και ο γεωργικός πληθυσμός, με αμοιβαιότητα συμφερόντων, πρέπει: Να απαιτήσουν την ενίσχυση των οικονομικών πόρων του Πυλώνα 2 της ΚΓΠ με πρόσθετους πόρους και όχι μόνο με μεταφορά πόρων από εκείνους του Πυλώνα 1. Να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις της Οικονομίας και της Κοινωνίας από τον γεωργικό πληθυσμό και ταυτόχρονα, οι κοινωνικοί εταίροι να κατανοήσουν τις απαιτήσεις του γεωργικού πληθυσμού, ο οποίος, ως υπερήφανος κοινωνικός Εταίρος, επιδιώκει να καταστεί εισοδηματικά αυτοδύναμος με την αποδοχή έγκυρης κοστολόγησης των προϊόντων που παράγει και των υπηρεσιών που προσφέρει ως φροντιστής των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος. Παράλληλα, ο γεωργικός πληθυσμός πρέπει να απαιτήσει από τις Υπηρεσίες που υποστηρίζουν την γεωργία και την ανάπτυξη της υπαίθρου, agrotica 2012 web(1).doc 7

ν'αναπτύξουν, με προκαθορισμένο χρονικά βηματισμό, δύο παράλληλες στοχευμένες προσπάθειες, τις οποίες ο ίδιος θα στηρίξει με την οργανωμένη συμμετοχή του: Η πρώτη, αφορά στην ανάληψη πρωτοβουλίας ώστε, «με ευρεία πολιτική συναίνεση και συμμετοχή των Κοινωνικών Εταίρων, να προσδιοριστεί η Στρατηγική για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας με ορίζοντα την επόμενη εικοσαετία». Η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να συνοδεύεται με παράλληλη δέσμευση της Πολιτείας να υποστηρίξει την εφαρμογή της στρατηγικής αυτής, η οποία θα εξειδικεύεται με ένα «Εθνικό Σχέδιο Επενδύσεων Ανασυγκρότησης της Ελληνικής Γεωργίας». Η πραγματοποίηση του Σχεδίου αυτού, με τη σημερινή συγκυρία, συνιστά παρέμβαση «Δημοσίου Συμφέροντος». Η δέσμευση αυτή πρέπει να ψηφιστεί, με την μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία, από τη Βουλή των Ελλήνων, ώστε ο γεωργικός πληθυσμός να αποκτήσει «Όραμα» στο οποίο να στηρίξει τις ελπίδες του, να εντάξει τις προσδοκίες του και να αγωνιστεί για την προσέγγισή του. Η δεύτερη, αφορά στον μεσο-μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και άμεση έναρξη πραγματοποίησης των αναγκαίων τεχνικών και θεσμικών υποδομών, όπως είναι: Κοινωνικές Υποδομές Υγείας, Εκπαίδευσης, Ασφάλειας. Υποδομές Γεωργικής Έρευνας και παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού. Θεσμοί για συλλογική επιχειρηματική δράση στον μετασυλλεκτικό χειρισμό και πώληση των προϊόντων, για προμήθεια γεωργικών εισροών, για παροχή τεχνικής υποστήριξης και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, για νέα «εργαλεία» αντιμετώπισης των κινδύνων στους οποίους υπόκειται η γεωργική παραγωγή, για στοχευμένες εισοδηματικές ενισχύσεις. Η επιτυχής πραγματοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Επενδύσεων για την ανασυγκρότηση της ελληνικής γεωργίας προϋποθέτει: Συνολικό επενδυτικό κόστος, κατά την επόμενη 20ετία, της τάξεως των 20 δισεκατομμυρίων. Προσχεδιασμένη κινητοποίηση όλων των εμπλεκομένων φορέων: Της Πολιτείας και των ΟΤΑ, για τη δημιουργία των βασικών υποδομών και την οργάνωση αποτελεσματικών Υπηρεσιών Υποστήριξης. Των Συνεταιριστικών Οργανώσεων νέας γενιάς, δηλαδή των Επιχειρήσεων Κοινωνικής Οικονομίας, οι οποίες θα αναλάβουν την οργάνωση των τοπικών αγορών, τη δημοπράτηση των προϊόντων, την παροχή τεχνικής υποστήριξης στους μετόχους-γεωργούς, την μαζική προμήθεια γεωργικών εισροών και την επίβλεψη εφαρμογής των συστημάτων ποιότητας. Της Τοπικής Κοινωνίας, η οποία θα πρέπει να ενεργοποιηθεί ώστε να έχει εταιρική ευθύνη στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο άμεσο περιβάλλον της. Οριζόντιες δράσεις υψηλής προτεραιότητας, που θα στηρίξουν την εξωστρέφεια της ελληνικής γεωργίας όπως είναι: Η παραγωγή εξειδικευμένων τεχνολογιών στην παραγωγή, μεταποίηση και συσκευασία των προϊόντων. Η agrotica 2012 web(1).doc 8

δημιουργία οικονομιών κλίμακας, που απαιτούν θεσμοθετημένη συλλογική δράση. Η προώθηση στρατηγικών συνεργασιών, ώστε η ανάπτυξη της Ελληνικής Γεωργίας να χρηματοδοτηθεί με ιδιωτικά και μετοχικά κεφάλαια. Η σημαντικότερη, όμως, καινοτομία που χρειάζεται η Ελληνική Γεωργία, για να στηρίξει την βιώσιμη εξωστρέφεια των προϊόντων της, είναι η καθιέρωση «πιστοποιημένων πρωτοτύπων ελληνικών προϊόντων». Η προσπάθεια αυτή είναι σημαντική για την Οικονομία, την Κοινωνία και την Οικολογία της Χώρας και, χωρίς υπερβολή, είναι αντίστοιχη, εκείνης που έγινε για την προβολή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Ως εκ τούτου πρέπει: Να σχεδιαστεί με φαντασία και τολμηρό οραματισμό. Να αξιοποιήσει το πολυσυνειρμικό «brand image» της Ελλάδας 2 σε συνδυασμό με τις δηλωμένες καταναλωτικές απαιτήσεις και κοινωνικές ευαισθησίες 3. Να ενταχθεί οργανικά στην Κοινωνία, την Εθνική Οικονομία και την Οικονομία των πόλεων και της υπαίθρου, ώστε να λειτουργεί συνεχώς και να διασφαλίζει τη συνέπεια μεταξύ του ονόματος των προϊόντων και των χαρακτηριστικών που τα προσδιορίζουν. 2 Αρχαίος Πολιτισμός, γεωπολιτική θέση, δημοφιλής τουριστικός προορισμός, σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός, παγκόσμια πολιτισμική ανταλλαγή κ.α. 3 Περιβάλλον, ευζωία των ζώων, υγιεινή και ασφάλεια των τροφίμων. agrotica 2012 web(1).doc 9