Οδηγίες και Πληροφορίες για τους Νηπιαγωγούς Κεφάλαιο 1 Τα κατοικίδια ζώα "Τα παιδιά που µαθαίνουν να δίνουν απλόχερα δικαιοσύνη, καλοσύνη και έλεος στα ζώα, γίνονται πιο δίκαια, πιο καλοσυνάτα και ενδιαφέρονται περισσότερο, στις σχέσεις τους µε τους ανθρώπους. Η ανάπτυξη του χαρακτήρα, βάσει αυτών των στοιχείων, κατά την εφηβεία, θα έχει ως αποτέλεσµα την ανάπτυξη ανδρών και γυναικών µε µεγαλύτερες ευαισθησίες, συµπόνιας, ανθρωπιάς και µεγαλύτερη συµµόρφωση στους νόµους - από κάθε άποψη, πιο αξιόλογους πολίτες". 1993, Αµερικάνικο Εθνικό Συνέδριο Συλλόγου Γονέων - ασκάλων Στόχος Τα παιδιά θα µάθουν: Ποιο ζώο είναι κατάλληλο για κατοικίδιο και γιατί τα εξωτικά είδη δεν πρέπει να τα έχουµε ως κατοικίδια Ότι τα ζώα είναι συναισθανόµενα όντα Τις ανάγκες των κατοικίδιων ζώων Ποια ζώα λέµε κατοικίδια; Οι σκύλοι και οι γάτες έχουν εξηµερωθεί και γίνονται πολύ καλά ζώα συντροφιάς. Τα εξωτικά είδη, τα ερπετά και τα πουλιά όµως δεν πρέπει ποτέ να θεωρούνται κατοικίδια. υστυχώς τα τελευταία χρόνια έχει γίνει της µόδας να έχουµε εξωτικά είδη ως κατοικίδια και έχει αναπτυχθεί ως εµπορικά εκµεταλλεύσιµο είδος. Χρησιµοποιούνται απάνθρωποι τρόποι αιχµαλωσίας και µεταφοράς µε αποτέλεσµα πολλά από αυτά τα ζώα να πεθαίνουν πριν ακόµη φτάσουν στα καταστήµατα µικρών ζώων (pet shops). Επίσης, οι συνθήκες κράτησής τους σε πολλά pet shops είναι κακές. Επιπλέον, είναι απίθανο να δίνονται οι κατάλληλες συµβουλές σε µελλοντικούς αγοραστές για το πώς πρέπει να φροντίζονται αυτά τα ζώα. Ένα τέτοιο παράδειγµα είναι η συµβουλή που έδινε ένα κατάστηµα ζώων σε πελάτες του ότι ένα ιγκουάνα αν τοποθετηθεί σε µικρή δεξαµενή δε θα µεγαλώσει. Αυτή η συµβουλή είναι τόσο παράλογη όπως αν πεις ότι ένα µωρό δε θα µεγαλώσει αν το βάλεις σε ένα µικρό χώρο. Ένα ενήλικο ιγκουάνα φθάνει µέχρι το ένα µέτρο µήκος. Επιπλέον, η πλειοψηφία των κτηνιάτρων δεν γνωρίζει τις αρρώστιες αυτών των ειδών και έτσι δεν µπορούν τα βοηθήσουν όταν αρρωσταίνουν. Είναι αδύνατον να δηµιουργήσεις ένα φυσικό περιβάλλον για ένα εξωτικό ζώο. Τα εξωτικά είδη, τα ερπετά και τα πουλιά πρέπει να ζουν στο φυσικό τους περιβάλλον- οι σκίουροι ζουν στα δέντρα και όχι σε κλουβιά- τα πουλιά πρέπει να µπορούν να εκφράζουν φυσική συµπεριφορά και όχι να ζουν µέσα σε κλουβί σε ένα σπίτι. Για επιπλέον πληροφορίες στα εξωτικά ζώα επισκεφθείτε το:

Εξωτικά Ζώα σε Αιχµαλωσία Μια Σύντοµη και υστυχισµένη Ζωή http://www.gawf.org.uk/uploads/files/resources/exotics_leaflet.pdf Τα ζώα είναι συναισθανόµενα πλάσµατα Τα ζώα είναι πλάσµατα που έχουν την ικανότητα να αντιλαµβάνονται, να αισθάνονται και να υποφέρουν συναισθηµατικά, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Τα ζώα έχουν επίσης την ικανότητα να νιώθουν και να βιώνουν τον πόνο, τις ταλαιπωρίες και τα βασανιστήρια, αλλά νιώθουν και συναισθήµατα. Όταν λέµε ότι τα ζώα είναι πλάσµατα που αισθάνονται, εννοούµε πως έχει σηµασία γι αυτά, οτιδήποτε τους συµβαίνει. Όλα τα ζώα νιώθουν µια γκάµα αισθηµάτων όπως ο πόνος, η πείνα, η δίψα, η ζέστη, το κρύο, ο φόβος, ο θυµός και άλλα κύρια αισθήµατα Παραδείγµατα που αποδεικνύουν ότι τα ζώα αισθάνονται συναισθήµατα Τα πρόβατα µπορούν να θυµούνται γνωστά πρόσωπα µέχρι και 2 χρόνια µετά. Αν ένα πρόβατο είναι µακριά από το κοπάδι του, βιώνει στρες (άγχος), όταν όµως του δείξουµε φωτογραφίες από πρόβατα που ήδη γνωρίζει, το άγχος του µειώνεται. Τα χταπόδια «µεταµφιέζονται» µε το να περπατάνε στα δυο πόδια, για να αποφύγουν τις επιθέσεις από τα ζώα που τα κυνηγάνε για να τα φάνε εν είναι µόνο τα πρωτεύοντα θηλαστικά που µπορούν να φτιάξουν και να χρησιµοποιήσουν εργαλεία, αλλά και οι αγελάδες µπορούν να το κάνουν. Για παράδειγµα, µια αγελάδα έστριψε ένα κοµµάτι σύρµα και το χρησιµοποίησε για να «ξύσει» φαγητό από τον πάτο (τη βάση) ενός βάζου Μπορούµε να µάθουµε στα γουρούνια πώς να χρησιµοποιούν το κοµπιούτερ Είναι γνωστές οι ιστορίες νεαρής ηλικίας υγιών πρωτευόντων θηλαστικών που πέθαναν από τη στενοχώρια τους, µόλις λίγες εβδοµάδες µετά το θάνατο της µητέρας τους Οι κότες και τα κοτόπουλα έχουν περισσότερα από 30 διαφορετικά είδη καλεσµάτων και τα κοτόπουλα αρχίζουν να επικοινωνούν µε την µητέρα κότα όταν αυτά είναι ακόµη µέσα στο αβγό τους Οι ελέφαντες σπάνε κλαριά και φτιάχνουν τάφους για να σκεπάσουν τα νεκρά σώµατα άλλων ελεφάντων. Επίσης, οι ελέφαντες πενθούν τον θάνατο κάποιου άλλου ελέφαντα.

Ανάγκες των κατοικίδιων ζώων Το σύνδροµο του πετάω-το-κατοικίδιο-στο-δρόµο είναι µια δυσάρεστη πραγµατικότητα για τα φιλοζωικά σωµατεία στην Ελλάδα. Καθηµερινά βλέπουµε υγιή, αξιολάτρευτα ζώα εγκαταλελειµµένα στους δρόµους. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν τις ευθύνες που έχουν απέναντι στο κατοικίδιό τους. εν αντιλαµβάνονται ότι ένα ζώο πρέπει να είναι µέλος της οικογένειας και ότι πρέπει να το φροντίζουν για όλη του τη ζωή. Τα κατοικίδια δεν είναι παιχνίδια να πετιόνται µόλις τα παιδιά χάσουν το ενδιαφέρον τους για αυτά. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τον υπεύθυνο ιδιοκτήτη ζώου: http://www.gawf.org.uk/uploads/files/resources/responsible_owner.pdf Tο παιχνίδι «Ένας σκύλος χρειάζεται» Τα παρακάτω είναι παραδείγµατα για το τι µπορεί να προτείνουν τα παιδιά: Οι σκύλοι χρειάζονται φαγητό, νερό, συντροφιά, οικογένεια, παιχνίδια, κρεβάτι, φροντίδα, λουρί, κολάρο µε ταυτότητα, αγάπη, προσοχή κάθε µέρα, βόλτες, βούρτσα, µπάνιο, εκπαίδευση, κτηνίατρο, στείρωση, αντιπαρασιτική φροντίδα, µπολ φαγητού, ήσκιο για τον ήλιο, τρέξιµο και παιχνίδι. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τη στείρωση: http://www.gawf.org.uk/uploads/files/resources/spaying_leaflet.pdf «Εγώ το αγαπώ αλλά ο ο µεγάλος µου αδελφός το χτυπάει». Αν και τα περισσότερα παιδιά επικοινωνούν καλά µε τα ζώα, µερικά έχουν αρνητικά συναισθήµατα απέναντί τους. Ίσως είχαν κάποια δυσάρεστη εµπειρία µε κάποιο σκύλο ή απλά δεν τους αρέσουν τα ζώα. Το να µην µας αρέσουν τα ζώα είναι απολύτως αποδεκτό. εν είναι όµως αποδεκτό το να είναι κανείς επιθετικός προς τα ζώα. Τα παιδιά που δεν αγαπούν τα ζώα θα πρέπει να τα αγνοούν και να µην πετούν πέτρες, να κλωτσούν ή να δείχνουν βίαιη συµπεριφορά απέναντί τους.

Κεφάλαιο 2 Τα αδέσποτα ζώα Στόχος Τα παιδιά θα µάθουν: Πώς ζουν τα αδέσποτα ζώα- γιατί υπάρχουν τόσα πολλά αδέσποτα ζώα ποιος είναι υπεύθυνος για τα αδέσποτα Λύσεις για το πρόβληµα των αδέσποτων Το έργο των φιλοζωικών σωµατείων Ασφάλεια κοντά στα σκυλιά Αδέσποτα ζώα Η πλειοψηφία των αδέσποτων σκύλων δεν γεννήθηκαν στο δρόµο αλλά είναι το αποτέλεσµα ανεύθυνων ιδιοκτητών που τα έχουν εγκαταλείψει για διάφορους λόγους όπως: Κουτάβια που αγοράζονται ως δώρα για τα παιδιά. Μόλις το παιδί χάσει το ενδιαφέρον του το κουτάβι εγκαταλείπεται. Πριν τις καλοκαιρινές διακοπές πολλοί ανεύθυνοι ιδιοκτήτες εγκαταλείπουν τα κατοικίδιά τους Ο σκύλος είναι άρρωστος ή πληγωµένος Ο σκύλος είναι ηλικιωµένος και ο ιδιοκτήτης βαριέται να ασχοληθεί µαζί του Το ζώο εγκυµονεί Ο σκύλος απέκτησε κουτάβια. Ο ιδιοκτήτης µπορεί να κρατήσει το σκύλο αλλά εγκαταλείπει τα κουτάβια Το χαριτωµένο κουτάβι έχει µεγαλώσει και δεν είναι πια χαριτωµένο Έχει χαθεί το ενδιαφέρον για το σκύλο και αυτός αφήνεται στο µπαλκόνι ή δένεται στην αυλή. Ο σκύλος βαριέται µόνος του και γαβγίζει ενοχλώντας έτσι τους γείτονες. Αντίθετα µε τα σκυλιά, οι περισσότερες γάτες γεννιούνται στους δρόµους. Ο Νόµος 3170/2003 δίνει τη υπευθυνότητα για τον έλεγχο του πληθυσµού των αδέσποτων σκύλων (δεν υπάρχει µέριµνα για τις γάτες) στους ήµους. Οι δήµοι είναι υποχρεωµένοι να ξεκινήσουν πρόγραµµα στειρώσεων, δηλαδή τα σκυλιά πιάνονται, στειρώνονται, εµβολιάζονται, αποπαρασιτώνονται και µόλις αναρρώσουν, επιστρέφονται στο χώρο από τον οποίο προέρχονται. Όµως, πολλοί λίγοι δήµοι έχουν ξεκινήσει παρόµοια προγράµµατα. Εποµένως, ο κύριος όγκος φροντίδας των ζώων πέφτει στις πλάτες των φιλοζωικών σωµατείων. Αυτά τα σωµατεία αποτελούνται από αφοσιωµένους εθελοντές που αφιερώνουν το χρόνο τους στο να βοηθήσουν τα αδέσποτα ζώα. Λέγεται ότι η διάρκεια ζωής ενός αδέσποτου είναι περίπου 3 χρόνια. Αυτό, για την ακρίβεια, εξαρτάται, από τη συµπεριφορά των ανθρώπων και την περιοχή στην οποία ζει ο σκύλος. Σε περιοχές που υπάρχει φιλοζωικό σωµατείο ή έχει πρόγραµµα ο δήµος και ο κόσµος της περιοχής έχει αποδεχτεί τους σκύλους σα ζώα της γειτονιάς, τότε τα ζώα µπορούν να

ζήσουν µε άνεση στους δρόµους για πάνω από δέκα χρόνια. Το αντίθετο συµβαίνει σε σκύλους που ζουν σε περιοχές χωρίς πρόγραµµα για τα αδέσποτα. Άρρωστα, τραυµατισµένα, έγκυα ζώα και κουταβάκια παντού. Αυτά τα ζώα δεν επιβιώνουν και πεθαίνουν πολύ νεαρά. Γενικά, οι γάτες ζουν πολύ καλύτερα από τους σκύλους στο δρόµο. Παρ όλα αυτά, πολύ συχνά σε περιοχές που κανείς δεν ενδιαφέρεται για τις αυτές, οι άρρωστες γάτες είναι ένα συνηθισµένο φαινόµενο. Ειδικά τα γατάκια πάσχουν από νόσους του ανώτερου αναπνευστικού συστήµατος όπως ρινοτραχεϊτιδα ή οφθαλµολογικά προβλήµατα µε αποτέλεσµα πολλά να έχουν χάσει τα µάτια τους εξαιτίας των χλαµυδίων. Ανεξάρτητα από την περιοχή που ζουν τα αδέσποτα ζώα, έχουν να αντιµετωπίσουν µια σειρά κινδύνων: Η δηλητηρίαση είναι µια πολύ διαδεδοµένη τακτική που εφαρµόζεται σε όλη την Ελλάδα Ατυχήµατα στο δρόµο Βίαιη συµπεριφορά από ανθρώπους π.χ. έκαψαν έναν σκύλο µετά από ποδοσφαιρικό αγώνα στη Θεσσαλονίκη Λύσεις για το πρόβληµα των αδέσποτων Το GAWF πιστεύει ότι οι λύσεις για το πρόβληµα των αδέσποτων ζώων είναι: Προγράµµατα εκπαίδευσης στα σχολεία Ενηµέρωση του κοινού για την υπεύθυνη ιδιοκτησία ζώου και στείρωση Προγράµµατα στειρώσεων για αδέσποτα και δεσποζόµενα ζώα Σύµφωνα µε το νόµο 3170/2003, οι ιδιοκτήτες των ζώων είναι υποχρεωµένοι να σηµαίνουν το σκύλο τους µε µικροτσίπ. υστυχώς, αυτό δεν εφαρµόζεται, κανένας έλεγχος δε γίνεται και ούτε επιβάλλονται πρόστιµα. Εφαρµογή του σχετικού νόµου θα σήµαινε ότι περισσότεροι άνθρωποι θα απέφευγαν να εγκαταλείψουν το ζώο τους ενώ τα πρόστιµα που θα δίνονταν θα µπορούσαν να καλύψουν τα έξοδα των δήµων για τα προγράµµατα των στειρώσεων. Φιλοζωικά Σωµατεία στην Ελλάδα Η πλειοψηφία των ελληνικών φιλοζωικών σωµατείων αποτελείται από αφοσιωµένους εθελοντές που βοηθούν κατοικίδια ζώα. Τα προγράµµατά τους περιλαµβάνουν φροντίδα αδέσποτων, στειρώσεις, διερεύνηση καταγγελιών για κακοποίηση, υιοθεσίες, εκπαίδευση, εξεύρεση πόρων, πίεση στην κυβέρνηση για εφαρµογή νόµων καθώς και βελτίωσή τους. Για περισσότερες πληροφορίες για τα φιλοζωικά σωµατεία: www.gawf.org.uk/index.php?page=links

Ασφάλεια Η ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ είναι η λύση για να µειωθούν τα δαγκώµατα των σκύλων στα παιδιά. Τα περισσότερα παιδιά νοιώθουν µια φυσική συµπάθεια προς τα ζώα και κυρίως τα σκυλιά. Μερικά παιδιά φοβούνται τα σκυλιά. Ίσως γιατί οι γονείς δεν θέλουν τα ζώα ή γιατί είχαν µια άσχηµη εµπειρία, όπως δάγκωµα σκύλου ή κάποιος σκύλος είχε συµπεριφερθεί επιθετικά, µε αποτέλεσµα να φοβάται κανείς τα σκυλιά για όλη του τη ζωή. Τα περιστατικά δαγκώµατος από σκύλο µπορούν να µειωθούν κατά πολύ αν τα παιδιά µάθουν πώς να συµπεριφέρονται σε αδέσποτα αλλά και ιδιόκτητα σκυλιά. Τα παιδιά πρέπει πάντα να περιµένουν το σκυλί να τα πλησιάσει και όχι το αντίθετο. Αν ένα σκυλί προστατεύει κάτι όπως ένα παιχνίδι ή το φαγητό του, έχει κουταβάκια, κοιµάται, είναι άρρωστο ή τραυµατισµένο, τότε πρέπει να το αφήσουµε ήσυχο. Τα παιδιά πρέπει να προσπερνούν ένα σκύλο κάνοντας µια µικρή παράκαµψη και να µην πηδάνε από πάνω του ή να τρέχουν φωνάζοντας. Επιτρέπεται να αγγίζουν και να χαϊδεύουν τα σκυλιά, αλλά όχι να τα χτυπούν ή να τα κλωτσούν, να τους τραβούν τις τρίχες ή γενικά να τα βλάπτουν. Επίσης πρέπει να αποφεύγουν να αγκαλιάζουν ένα σκύλο ή να βάζουν το πρόσωπό τους πολύ κοντά στο στόµα του σκύλου. Θα πρέπει να µιλάνε µε ήρεµη φωνή και να µην τροµάζουν το σκύλο. Μερικοί απλοί κανόνες µε έµφαση στη συµπόνια προς τα ζώα, θα µας δώσουν µόνο θετικές εµπειρίες από τους σκύλους. Συναντώντας ένα σκύλο ( είτε σελίδα 13) Α. Τι πρέπει να κάνει η ήµητρα; να πλησιάσει το αφεντικό και το σκύλο αργά και να ρωτήσει αν µπορεί να χαϊδέψει τον σκύλο 2. Τι πρέπει να κάνει πρώτα η ήµητρα; να διπλώσει το χέρι της σε σχήµα γροθιάς και αργά να προσφέρει το πίσω µέρος της παλάµης της στον σκύλο 3. Πού θα πρέπει να χαϊδέψει τον Φρίξο η ήµητρα; κάτω από το πηγούνι ή στο στήθος Γλώσσα σώµατος των σκύλων Η γλώσσα σώµατος των σκύλων δείχνει πώς ένας σκύλος αισθάνεται. Μαθαίνοντάς την, τα παιδιά θα είναι σε θέση να καταλάβουν αν ένας σκύλος είναι φιλικός ή θα πρέπει να κρατηθούν σε απόσταση. Ένας ήρεµος σκύλος κρατά συνήθως το κεφάλι του όρθιο. Η ουρά του είναι προς τα κάτω και ίσως την κουνάει µπρος και πίσω. Τα αυτιά του δεν είναι ούτε µπροστά ούτε πίσω. Το τρίχωµά του είναι λείο. Το στόµα και τα χείλη του είναι ήρεµα και µπορείς να δεις τη γλώσσα του.

Ένα επιθετικό σκυλί µπορεί να έχει ζαρώσει τη µύτη του και να δείχνει τα δόντια του. Το τρίχωµα στην πλάτη σηκώνεται, σχηµατίζοντας µια ίσια γραµµή κατά µήκος της σπονδυλικής στήλης. Κατεβάζει τα αυτιά και το σώµα του έχει ένταση. Πιθανόν και να γρυλίζει. Υπάρχουν πολλά sites σχετικά µε τα παιδιά και την ασφάλειά τους. Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.canismajor.com/dog/kidsdog1.html http://dogs.about.com/cs/childrenanddogs/a/child_safety.htm http://www.wagntrain.com/bodylanguage.htm Άσκηση ΣΤ, σελ.24 στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Πώς µπορούµε να προλάβουµε τα δαγκώµατα από σκύλους; 1. Ένας σκύλος έχει ένα κόκκαλο κι ένα αγόρι ετοιµάζεται να αγγίξει τον σκύλο ΛΑΘΟΣ 2. Ένα κορίτσι πετάει µια µπάλα στον σκύλο της ΣΩΣΤΟ 3. Ένα κορίτσι που τρέχει ουρλιάζοντας ενώ ένας σκύλος τρέχει από πίσω της ΛΑΘΟΣ 4. Ένα αγόρι ρωτάει µια κύρια µε σκύλο, αν µπορεί να χαϊδέψει τον σκύλο ΣΩΣΤΟ 5. Ένα κορίτσι στέκεται ακίνητο και κοιτάζει µακριά από ένα σκύλο ο οποίος την κοιτάζει ΣΩΣΤΟ 6. Ένας σκύλος κρατάει ψηλά το ένα πόδι του, που φαίνεται τραυµατισµένο. Ένα κορίτσι γονατισµένο απλώνει το χέρι της προς τον σκύλο ΛΑΘΟΣ

7. Ένα αγόρι ετοιµάζεται να κλωτσήσει ένα σκύλο που κοιµάται στο πεζοδρόµιο. ΛΑΘΟΣ H Γλώσσα του σώµατος Μάντεψε τι σου λέει ο κάθε σκύλος. Περιέγραψε τι θα έκανες αν τον συναντούσες: Ο σκύλος είναι άφοβος. Του έχουν σηκωθεί οι τρίχες και το σώµα του βρίσκεται σε ένταση. Το βλέµµα του είναι προειδοποιητικό: «Φύγε, αν προσπαθήσεις να µε αγγίξεις θα σε δαγκώσω». Αυτός ο σκύλος είναι ανήσυχος. Σε παρακολουθεί και το βλέµµα του λέει «Σε παρακαλώ µη µε αγίξεις. Μπορεί και να σε δαγκώσω γιατί φοβάµαι ότι θα µου κάνεις κακό». Αυτός ο σκύλος νοιώθει ευάλωτος και θέλει αν µείνεις µακριά. Λέει: «Νοµίζω ότι διατρέχω κίνδυνο και αν µε αγγίξεις µπορεί να χρειαστεί να υπερασπιστώ τον εαυτό µου». Ο σκύλος κινείται αργά και το κεφάλι του είναι ελαφρώς χαµηλωµένο. Σηκώνει το πόδι του και πιθανόν να γλύψει τα χείλη του για να δείξει την αβεβαιότητά του. Λέει: «εν είµαι σίγουρος ακόµη για εσένα». Η παιχνιδιάρικη «υπόκλισή» του είναι µια πρόσκληση για παιχνίδι. Τα µπροστινά του πόδια είναι ελαφρώς προτεταµένα ενώ το πίσω µέρος του σώµατός του έχει σηκωθεί. Η ουρά του είναι ψηλά και την κουνάει. Μπορεί να γαβγίζει για να σου

τραβήξει την προσοχή. Λέει: «Έλα να παίξεις µαζί µου» Ο σκύλος είναι ήρεµος, ενδιαφέρεται για εσένα και κουνάει την ουρά του. Λέει: «Θα ήθελα να σε γνωρίσω και να γίνω φίλος σου». Κεφάλαιο 3 Τα άγρια ζώα και πουλιά Στόχος Τα παιδιά θα µάθουν: Τα άγρια ζώα πρέπει να ζουν ελεύθερα στο φυσικό τους περιβάλλον Τα ζώα που δίνουν παραστάσεις στα τσίρκο ζουν σε φρικτές συνθήκες διαβίωσης Το να πηγαίνει κανείς σε τσίρκο σηµαίνει ότι πληρώνει για να δει δυστυχισµένα και βασανισµένα ζώα. Είδη υπό εξαφάνιση στην Ελλάδα Στα είδη υπό εξαφάνιση περιλαµβάνονται η καφέ αρκούδα, ο λύκος, η χελώνα καρέττα-καρέττα και η φώκια µονάχους µονάχους. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε: Την καφέ αρκούδα και το λύκο πήγαινε στο www.arcturos.gr/gr Τη χελώνα καρέττα-καρέττα www.medasset.org τη φώκια µονάχους µονάχους www.mom.gr Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τα είδη υπό εξαφάνιση σε παγκόσµιο επίπεδο πήγαινε στο www.wwf.gr Ζώα του Τσίρκο Ένα αποµεινάρι του παρελθόντος Τα λιοντάρια, οι τίγρεις και οι αρκούδες ζουν συνήθως σε κλουβιά στο πίσω µέρος φορτηγών. Ο χώρος που έχει στη διάθεσή του κάθε ζώο είναι κατά µέσον όρο δύο µέτρα επί δυόµισι, λίγο µεγαλύτερος από το ίδιο το ζώο δηλαδή, κι εκεί κάνει και την ανάγκη του. Οι ελέφαντες ζουν ολόκληρη τη µέρα, µε αλυσοδεµένα τα πόδια, χωρίς καν να µπορούν να τα σύρουν ένα βήµα µπροστά ή πίσω. Και για όλα τα ζώα του τα τσίρκου, η περιορισµένη και ανιαρή ζωή τους συµπληρώνεται µε βία.

Τα ζώα του τσίρκου εξαναγκάζονται να υπακούουν µε: µαστίγια, ξύλα, µεταλλικές ράβδους και ηλεκτρικά ραβδιά ή άγκιστρα για ελέφαντες. Όταν οι φωνές και τα χτυπήµατα στα κάγκελα του κλουβιού δεν αρκούν, ο εκφοβισµός του ζώου µπορεί γρήγορα να εξελιχθεί σε απάνθρωπο ξυλοδαρµό. Ένας από τους πιο διαδεδοµένους µύθους που επικρατούν για το τσίρκο είναι ότι η εκπαίδευση των ζώων γίνεται µε καλοσύνη και βασίζεται στην επιβράβευση. Αλλά η εκπαίδευση γίνεται στα κρυφά, όταν δεν υπάρχουν κάµερες, µε τον πιο βίαιο τρόπο. Υπάρχουν ένα σωρό άλλες µορφές ψυχαγωγίας που δεν προϋποθέτουν κακοποίηση και βασανισµός ζώων και για αυτό δεν πρέπει ποτέ να πηγαίνουµε σε τσίρκο που έχει ζώα. Για περισσότερες πληροφορίες στο www.gawfcircuscampaign.org & www.ad-international.org Θ. Θεατρικό παιχνίδι Οδηγίες για τις µάσκες µε ζώα Τίγρης- Ταίριαξε το 2 µε το 1, διάλεξε Πορτραίτο, εκτύπωσε σε χαρτί A4 και µετά χρησιµοποίησε καρµπόν για να µεταφέρεις την εικόνα σε έγχρωµο χαρτόνι κατά προτίµηση σε κίτρινο (µαύρο χρώµα για τα σχέδια) Πίθηκος Ταίριαξε το 2 µε το 1, διάλεξε Πορτραίτο, εκτύπωσε σε χαρτί A4, και µετά χρησιµοποίησε καρµπόν για να µεταφέρεις την εικόνα σε έγχρωµο χαρτόνι κατά προτίµηση σε καφέ χρώµα Ελέφαντας - Ταίριαξε το 3 µε το 2, διάλεξε Τοπίο, εκτύπωσε σε χαρτί A4 και µετά χρησιµοποίησε καρµπόν για να µεταφέρεις την εικόνα σε έγχρωµο χαρτόνι Καµηλοπάρδαλη - Ταίριαξε το 1 µε το 2, διάλεξε Τοπίο, εκτύπωσε σε χαρτί A4, µετά χρησιµοποίησε καρµπόν για να µεταφέρεις την εικόνα σε έγχρωµο, χαρτόνι - κατά προτίµηση σε κίτρινο χρώµα (µαύρο χρώµα για τα σχέδια) Λάµα - Ταίριαξε το 1 µε το 2, διάλεξε Τοπίο, εκτύπωσε σε χαρτί A4, µετά χρησιµοποίησε καρµπόν για να µεταφέρεις την εικόνα σε έγχρωµο χαρτόνι, κατά προτίµηση σε µπεζ ή ανοιχτό καφέ χρώµα. Τα µάτια πρέπει να κοπούν για να µπορεί το παιδί να βλέπει. Το κορδόνι πρέπει να είναι σταθερό στα πλαϊνά της µάσκας και να δένεται πίσω από το κεφάλι.

Κεφάλαιο 4 Παραγωγικά Ζώα Στόχος Τα παιδιά θα µάθουν: Να καταλάβουν ότι τα παραγωγικά ζώα είναι ευαίσθητα όντα µε συναισθήµατα Να νιώθουν συµπόνια για τα παραγωγικά ζώα Πώς µπορούν οι οικογένειές τους να βελτιώσουν την ευηµερία των κοτών Τα τραγούδια και οι ιστορίες των παιδιών του νηπιαγωγείου µεταφέρουν µια ειδυλλιακή εικόνα του τρόπου που ζουν τα παραγωγικά ζώα. Οι κότες απεικονίζονται να ζουν ελεύθερες στον περίβολο του αγροκτήµατος, οι αγελάδες στο λιβάδι και τα γουρούνια ελεύθερα. Η εικόνα αυτή ενισχύεται από τις συσκευασίες των γαλακτοκοµικών προϊόντων και προϊόντων κρέατος που παρουσιάζουν ψεύτικες εικόνες ζώων να ζουν στο φυσικό τους περιβάλλον, δηλ. στην ύπαιθρο. Η πραγµατικότητα είναι πάρα πολύ διαφορετική. Η πλειοψηφία των ζώων µεγαλώνουν σε βιοµηχανίεςαγροκτήµατα (εργοστάσια). Η βιοµηχανική εκτροφή ζώων είναι εντατική εκτροφή που προσφέρει στους καταναλωτές φθηνότερο κρέας, αβγά, κλπ., όµως τα ζώα ζουν σε αποτρόπαιες και φρικιαστικές συνθήκες. Είναι γνωστό πως όλα τα ζώα πρέπει να έχουν τις «5 Ελευθερίες»: 1. Ελευθερία από πείνα και δίψα 2. Ελευθερία από την ταλαιπωρία 3. Ελευθερία από τον πόνο, τραυµατισµό ή αρρώστια 4. Ελευθερία να εκφράσει φυσιολογική συµπεριφορά 5. Ελευθερία από φόβο και την αίσθηση κινδύνου. Οι συνθήκες στις βιοµηχανίες-αγροκτήµατα είναι τέτοιες που τα ζώα δεν έχουν καµία από αυτές τις ελευθερίες. Οι κότες εκδηλώνουν µια ευρεία γκάµα φυσιολογικών συµπεριφορών. Μερικές από αυτές τις συµπεριφορές είναι ιδιαίτερα σηµαντικές για την ευηµερία των κοτών, όπως είναι το χτίσιµο της φωλιάς, το µπάνιο µε σκόνη και το κούρνιασµα πάνω σε ξύλα. Επίσης, έχουν ανάγκη να µπορούν να τεντώνουν τα φτερά τους και να ασκούνται. Υπάρχουν περισσότερες από 300 εκατοµµύρια κότες που γεννάνε αβγά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γύρω στα ¾ αυτών, στεγάζονται σε κλωβοστοιχίες. Ζουν µια αξιολύπητη ζωή, στοιβαγµένες η µία πάνω στην άλλη µέσα σε µικρά κλουβιά-κουτιά, ανίκανες να εκφράσουν τις φυσιολογικές τους συµπεριφορές. Έχουν ελάχιστο χώρο για να ασκηθούν επαρκώς και δεν µπορούν να τεντώσουν τελείως τα φτερά τους. εν υπάρχει άµµος για να κάνουν µπάνιο, ούτε και τρόπος να χτίσουν µια φωλιά και φυσικά, ούτε ένα ξύλο για να κουρνιάσουν πάνω του. Εξαιτίας του τρόπου εκτροφής

τους οι µοντέρνες παραγωγικές κότες που γεννάνε αβγά, συχνά υποφέρουν από οστεοπόρωση και κατάγµατα οστών µια κατάσταση που επιδεινώνεται από έλλειψη άσκησης. Τα κοτόπουλα φτάνουν στην ενηλικίωση όταν γίνονται 9 µηνών. Ωστόσο στις βιοµηχανίες-αγροκτήµατα, γίνεται επιλεκτική εκτροφή αυτών και γενετική τροποποίησή τους, ώστε να φτάσουν στο βάρος που θα είχαν ως ενήλικες όταν θα γίνουν µόλις 3 µηνών. Αυτή η εκτροφή δηµιουργεί πουλιά τόσο βαριά που τα κόκκαλά τους αδυνατούν να στηρίξουν το βάρος τους. Τα κοτόπουλα µεγαλώνουν σε µικρά κλουβιά για ταχεία πάχυνση, σε µεγάλους αριθµούς. Γουρούνια Μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα γουρούνια είναι ιδιαίτερα ευφυή ζώα και µαθαίνουν πιο γρήγορα από ότι τα σκυλιά. Αυτά τα ιδιαίτερα ευφυή όντα έχουν ανάγκη από ένα πλούσιο, γεµάτο ενδιαφέ-ροντα περιβάλλον, πρόσβαση στην ύπαιθρο και άχυρο για να φάνε και να κάνουν φωλιά. Στα βιοµηχανικά αγροκτήµατα δεν βλέπουν ποτέ το φως του ήλιου, ενώ άλλα χρησιµοποιούνται ως ζωντανές αναπαραγωγικές µηχανές. Οι περισσότερες θηλυκές γουρούνες στην Ε.Ε. παραµένουν περιορισµένες καθ όλη τη διάρκεια της εγκυµοσύνης τους που είναι 16,5 εβδοµάδες σε ειδικούς στάβλους, στενούς σαν παχνιά. Αυτοί οι µεταλλικοί στάβλοι-κουτιά είναι τόσο στενοί που η θηλυκιά γουρούνα δεν µπορεί καν να κάνει ένα γύρο γύρω από τον εαυτό της. Μένει σε αυτό το χώρο περιορισµένη για µια σειρά από εγκυµοσύνες, χωρίς διακοπή. Σε φυσιολογικές συνθήκες, µια µε δυο µέρες πριν τη γέννα, η γουρούνα χτίζει µια φωλιά από χορτάρι, µικρά ξυλαράκια, φύλλα και κλαδάκια. Στα βιοµηχανικά αγροκτήµατα, ωστόσο, λίγες µέρες προτού γεννήσει, η γουρούνα µεταφέρεται σε ένα κλουβί ειδικό για τη γέννα. Η τέλεια έλλειψη χώρου στο κλουβί αυτό σηµαίνει ότι η γουρούνα µετά βίας µπορεί να κινηθεί στην πραγµατικότητα, δεν υπάρχει χώρος ούτε καν για να ξαπλώσει κανονικά. Μέσα σε αυτό το κλουβί η γουρούνα δεν µπορεί να ολοκληρώσει το έντονο ένστικτό της να χτίσει µια φωλιά. Ούτε µπορεί να φροντίσει τα µωρά γουρουνάκια της σωστά. Η γουρούνα παραµένει µέσα σε αυτό το κλουβί µέχρι να απογαλακτιστούν τα γουρουνάκια της σε ηλικία τριών µε τεσσάρων εβδοµάδων. Τα περισσότερα γουρούνια για πάχυνση στην Ε.Ε. παραµένουν σε κλειστούς εσωτερικούς χώρους σε στείρες συνθήκες τέλειας στέρησης σε υπερπληθή, χέρσα, και συχνά βρώµικα κλουβιά. Το έδαφος είναι από σκέτο τσιµέντο ή έχει ξύλινες «γρίλιες» χωρίς καθόλου άχυρο ή άλλο είδος υποστρώµατος. Οι πληθυσµοί τους είναι συχνά µεγάλοι στον ίδιο χώρο. Σε αυτές τις συνθήκες διαβίωσης, τα γουρούνια είναι ανίκανα να εκδηλώσουν τις κύριες φυσιολογικές συµπεριφορές τους. Γαλακτοπαραγωγικές Αγελάδες Καθώς οι γαλακτοπαραγωγικές αγελάδες µόνο παράγουν γάλα για περίπου 10 µήνες αφότου γεννήσουν, τις ζευγαρώνουν συνέχεια για να είναι διαρκώς έγκυες ώστε να έχουν συνεχώς γάλα. Τα θηλυκά µοσχαράκια µπαίνουν στην αγέλη για να την συµπληρώσουν και τα αρσενικά

µοσχαράκια εκτρέφονται για κρέας. Όταν οι αγελάδες δεν µπορούν πλέον να παράγουν αρκετές ποσότητες γάλακτος τις στέλνουν στο σφαγείο, ώστε να βγάλουν χρήµατα από το κρέας τους. Τα παιδιά θα πρέπει να µάθουν ότι τα ζώα του αγροκτήµατος είναι σηµαντικά. Είναι ευαίσθητα ζώα, µε συναισθήµατα, ακριβώς όπως και τα ζώα συντροφιάς (κατοικίδια) και είναι απαράδεκτο να υποφέρουν µια απαίσια ζωή µόνο και µόνο για να παρέχουν στους καταναλωτές φτηνά προϊόντα. Αν τα νεαρής ηλικίας παιδιά µάθουν να νιώθουν συµπόνια για τα ζώα του αγροκτήµατος, όταν µεγαλώσουν θα µπορούν να κάνουν ενσυνείδητες επιλογές για τη διατροφή τους. Συµπληρωµατικές ραστηριότητες Το Farmland http://www.farmland-thegame.eu/home_el.html είναι ένα online παιχνίδι σε διάφορες γλώσσες και στα Ελληνικά - που απευθύνεται σε παιδιά άνω των εννέα ετών µε σκοπό να τα ενηµερώσει για τα κτηνοτροφικά ζώα και για το σεβασµό που πρέπει να δείχνουµε σε αυτά. Είναι εξαιρετικά καλοφτιαγµένο, µε πλήθος πληροφορίες πάνω στα ζώα και στις ανάγκες τους, µε συναρπαστική πλοκή και κυρίως µε εκπαιδευτικό και πληροφοριακό χαρακτήρα. Αξίζει να το δοκιµάσετε. Ερωτήσεις που θα µπορούσατε να ρωτήσετε τα παιδιά - Γιατί έχουµε ζώα σε αγροκτήµατα; - Αν µπορούσες να είσαι ένα ζώο σε αγρόκτηµα, ποιο θα ήθελες να είσαι; Γιατί; - Τι πράγµατα έχουν ανάγκη τα ζώα σε αγροκτήµατα; Γεγονότα για τα Ζώα σε Αγροκτήµατα Τα παιδιά θα µπορούσαν να µάθουν ένα γεγονός για τα ζώα σε αγροκτήµατα, κάθε µέρα. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια Τα γουρούνια είναι πιο έξυπνα από ότι τα σκυλιά. Μπορούν να χρησιµοποιούν κοµπιούτερ. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια Στη µαµά-γουρούνα αρέσει να χτίζει φωλιά. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια

Τα γουρουνάκια ξέρουν πού να «λερώνουν» από τη στιγµή που γεννιούνται. Χρησιµοποιούν τη µια γωνία της φωλιάς ως τουαλέτα και διατηρούν την υπόλοιπη καθαρή. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια Στα γουρουνάκια αρέσει να παίζουν µε µπάλες και άλλα παιχνίδια, και διασκεδάζουν παίζοντας µεταξύ τους και κυνηγώντας το ένα το άλλο. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια Προτού ξαπλώσει η µαµά-γουρούνα, κοιτάζει καλά γύρω-γύρω στο άχυρο για να σιγουρευτεί ότι όλα τα µωρά-γουρουνάκια της έχουν αποµακρυνθεί, κι έτσι δεν κινδυνεύουν να ξαπλώσει επάνω τους. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια Τα γουρούνια δεν ιδρώνουν σαν τους ανθρώπους, γι αυτό κυλιόνται στη λάσπη για να δροσιστούν. Η λάσπη επίσης, προστατεύει το δέρµα τους από τα εγκαύµατα και τα τσιµπήµατα εντόµων. Γεγονός που αφορά τα Γουρούνια Τα ευτυχισµένα γουρούνια ξεκουράζονται για µεγάλα διαστήµατα κάθε µέρα. Γεγονός που αφορά τις Αγελάδες Οι αγελάδες συχνά στέκονται η µια έχοντας την ουρά της στο πρόσωπο της άλλης, και κουνάνε την ουρά τους µπροστά στο πρόσωπο η µία της άλλης, για να αποµακρύνουν τις ενοχλητικές µύγες. Γεγονός που αφορά τις Αγελάδες Οι αγελάδες µπορούν να αναγνωρίζουν και να ανταποκρίνονται στο όνοµα που τους δίνουν οι άνθρωποι.

Γεγονός που αφορά τις Αγελάδες Στις αγελάδες αρέσει να έχουν φίλους. Σε µια αγέλη υπάρχουν κάποιες που τους αρέσει να είναι µαζί και άλλες που αποφεύγουν η µία την άλλη. Γεγονός που αφορά τις Αγελάδες Όταν οι αγελάδες κινούνται γρήγορα, σηµαίνει πως θα βρέξει. Οι τρίχες που έχουν στα αυτιά τους είναι ευαίσθητες στις αλλαγές του καιρού. Γεγονός που αφορά τις Αγελάδες Οι αγελάδες κάνουν εναλλάξ baby-sitting, δηλαδή φυλάνε η µια το µωρό της άλλης. Αν υπάρχουν αρκετά µοσχαράκια στην αγέλη, µια ή δυο αγελάδες µένουν µε τα µοσχαράκια ενώ οι υπόλοιπες πάνε για φαγητό και νερό. Γεγονός που αφορά τις Κότες και τα Κοτοπουλάκια Τα κοτοπουλάκια και οι κότες που ζουν ελεύθερα σε οµάδες έχουν όλα µια ιδιαίτερη θέση στην οµάδα. Αυτή η θέση καθορίζει ποιος τρώει πρώτος, ποιος θα πάρει την καλύτερη θέση για να κουρνιάσει, κλπ. Γεγονός που αφορά τις Κότες και τα Κοτοπουλάκια Οι µητέρες θα δώσουν µάχη µέχρι θανάτου για να υπερασπιστούν τα κοτοπουλάκια τους αν αυτά κινδυνεύσουν. Γεγονός που αφορά τις Κότες και τα Κοτοπουλάκια Τα κοτόπουλα και οι κότες κάνουν µπάνιο µε άµµο/σκόνη αντί για νερό και µετά, χρησιµοποιούν τα ράµφη τους για να καθαρίσουν τα φτερά τους.

Γεγονός που αφορά τις Κότες και τα Κοτοπουλάκια Τα κοτόπουλα και οι κότες µπορούν να δουν το φως το πρωί που ξηµερώνει, σχεδόν µια ολόκληρη ώρα προτού το δούµε εµείς. Γεγονός που αφορά τις Κότες και τα Κοτοπουλάκια Κάθε πετεινός µπορεί να αναγνωρίσει το λάληµα (τη φωνή) τουλάχιστον άλλων 30 πετεινών. Γεγονός που αφορά τις Κότες και τα Κοτοπουλάκια Τη νύχτα, τα κοτόπουλα και οι κότες θέλουν να ανεβαίνουν σε ασφαλή µέρη πάνω στα δέντρα για να κοιµηθούν. Αυτό ονοµάζεται κούρνιασµα. Εναλλακτικές λύσεις για τα προϊόντα που παράγονται µε τις Μεθόδους των Βιοµηχανικών Εργοστασίων Υπάρχουν ελάχιστες εναλλακτικές διαθέσιµες στην Ελλάδα για τους καταναλωτές που θέλουν να αγοράσουν κρέας ελευθέρας βοσκής, εκτός κι αν ψωνίσουν σε καταστήµατα µε βιολογικά προϊόντα. Ελάχιστα Super Market έχουν στα προϊόντα τους γαλακτοκοµικά προϊόντα και κρέατα από ζώα ελευθέρας βοσκής. Ωστόσο, όλα τα Super Market πουλάνε αυγά βιολογικά και ελευθέρας βοσκής. Είσαι ένας άνθρωπος που συµπονά τα ζώα και θέλεις να αγοράζεις φιλοζωϊκά αυγά. Υπάρχουν όµως τόσες πολλές µάρκες στα Super Markets που δεν είναι πάντα εύκολο να τα ξεχωρίσεις. Όλα τα αυγά πάνω στο τσόφλι τους πρέπει να έχουν µια σφραγίδα όπου δείχνει από τι είδους εκτροφή προέρχονται, τη χώρα προέλευσης κλπ. Ο πρώτος αριθµός σου λέει πώς παράχθηκε το αυγό: 0 = Βιολογικό 1 = Ελευθέρας βοσκής 2 = Στάβλου 3 = Κλωβοστοιχία (κότες σε κλουβιά)

Αν και ο Κανονισµός 589/2008 απαιτεί στη συσκευασία να φαίνεται καθαρά ο τρόπος παραγωγής τους, σε πολλά από αυτά δεν αναγράφεται και σε άλλες περιπτώσεις έχουν φωτογραφίες κοτών που βόσκουν ελεύθερες ενώ στην πραγµατικότητα τα αυγά προέρχονται από σύστηµα κλουβιών. Επίσης µην σας ξεγελούν εικόνες στάβλων µε κείµενο που λέει: «Τα αυγά έχουν παραχθεί σε παραδοσιακούς στάβλους, σε παρόµοιες συνθήκες µε αυτές του χωριού». Αντίθετα, τα βιολογικά και ελευθέρας βοσκής αβγά έχουν πάντα σωστές πληροφορίες στη συσκευασία τους. Ακόµη, συχνά η τιµή τους δεν έχει µεγάλη διαφορά ενώ αν πάρει κάποιος π.χ. τα αυγά «Κολόµβος» των «MegaFarm» που είναι από κλωβοστοιχίες θα διαπιστώσει ότι είναι πιο ακριβά από τα ελευθέρας βοσκής του «ΑΒ Βασιλόπουλος». ραστηριότητα «Βοηθήστε τις Κότες» Εξηγήστε στα παιδιά τη διαφορά µεταξύ των διαφόρων συστηµάτων παραγωγής αβγών. Ζητήστε τους να ζωγραφίσουν µια εικόνα µε µια λυπηµένη κότα και µια µε µια χαρούµενη κότα. Εξηγήστε στα παιδιά πώς να καταλαβαίνουν αν τα αβγά τους προέρχονται από «χαρούµενες» ή «λυπηµένες» κότες. Ζητήστε τους να µάθουν από τις µητέρες τους τι είδος αβγά τρώνε στο σπίτι τους. Πασχαλινή ραστηριότητα Ζητήστε από τα παιδιά να φέρουν στην τάξη αβγά από «χαρούµενες» κότες για να τα ζωγραφίσουν για το Πάσχα. Εξηγήστε τους πως το να τρώνε αβγά από «χαρούµενες» κότες έχει ως αποτέλεσµα περισσότερες κότες να ζουν στο ύπαιθρο και λιγότερες στα κλουβιά.