ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2011 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2011 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΠΕΜΠΤΟ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Γ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ: ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΚΛΑΔΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ: ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ- ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟ ΕΚΔΟΣΗ 2 η Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ-ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟΥ... 5 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 5 2.2 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ... 7 2.3 Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ - ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟΥ... 9 2.4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 12 3. ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 15 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ... 15 3.2 ΔΙΚΤΥΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ... 25 3.3 ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ CORALLIA... 37 3.4 ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΝΑΝΟ/ΜΙΚΡΟΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ (MI-CLUSTER)... 39 4. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 68 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 2

ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 2.1. Πωλήσεις επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου (2006-2010)... 8 Πίνακας 2.2. Χρηματοοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίσης ελαιολάδου (2005 2009)... 8 Πίνακας 2.3. Εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου και ραφιναρισμένου πυρηνελαίου (2005/06 2009/10)... 10 Πίνακας 2.4.Εισαγωγές και εξαγωγές ελαιολάδου (2005-2010)... 10 Πίνακας 2.5. Εισαγωγές και εξαγωγές πυρηνελαίου (2005-2010)... 11 Πίνακας 2.6.Εκτιμώμενη εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου και ραφιναρισμένου πυρηνελαίου (2005/06-2009/10)... 12 Πίνακας 4.1: Ορισμοί χρηματοοικονομικών δεικτών... 68 Πίνακας 4.2. Επωνυμίες επιχειρήσεων που περιλαμβάνονται στα δείγματα των κλαδικών μελετών... 69 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια σημεία του κλάδου ελαιολάδου και πυρηνελαίου, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν βάσει της σχετικής κλαδικής μελέτης της ICAP Group AE. Η παρούσα κλαδική ανάλυση αποτελεί μέρος της πέμτπης ενότητας της Ετήσιας Έκθεσης για το έτος 2011 με θέμα «Η Κατάσταση και Προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα», η οποία πραγματεύεται την αποτύπωση και ανάλυση της κλαδικής και δικτυακής διάστασης των ΜΜΕ σε δέκα κλάδους του τομέα μεταποίησης. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του κλάδου ελαιολάδου και πυρηνελαίου αναφορικά με τη δομή και διάρθρωσή του (πληθυσμός, μέγεθος, συνοπτικό προφίλ επιχειρήσεων κλπ.), τα κύρια χρηματοοικονομικά μεγέθη των σημαντικότερων επιχειρήσεων, καθώς και τα βασικά μεγέθη της παραγωγής, και της εγχώριας κατανάλωσης των προϊόντων του κλάδου. Επισημαίνεται ότι, τα εν λόγω μεγέθη του κλάδου εκτιμούνται κάθε φορά βάσει στοιχείων πρωτογενούς έρευνας που έχει εκπονηθεί μεταξύ των σημαντικότερων επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και βάσει εκτιμήσεων της αγοράς ή/και άλλων δευτερογενών πηγών (π.χ. επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Η ανάλυση πραγματοποιείται μέσα από την συνοπτική παρουσίαση της αντίστοιχης κλαδικής μελέτης, έτσι όπως αυτή εκπονήθηκε από την ICAP Group ΑΕ την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Το δεύτερο μέρος της ενότητας, αφορά την αναλυτική παρουσίαση τριών δικτύων / συνεργατικών σχηματισμών επιχειρήσεων, που αφορούν τον κλάδο της μεταποίησης. Όπως και με τις κλαδικές μελέτες, η επιλογή βασίστηκε στην αντιπροσωπευτικότητα των εν λόγω δικτύων αναφορικά με παράγοντες ανταγωνιστικότητας και αναπτυξιακής δυναμικής των ΜΜΕ. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ-ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟΥ 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Η εν λόγω κλαδική μελέτη υλοποιήθηκε τον Μάιο του 2011 και έχει ως αντικείμενο την εξέταση της αγοράς του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου. Το πρώτο στάδιο της παραγωγής και επεξεργασίας του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου είναι η συγκομιδή των καρπών της ελιάς. Η εποχή της συγκομιδής είναι συνήθως η περίοδος μεταξύ Νοεμβρίου και Φεβρουαρίου και εξαρτάται από την ποικιλία του ελαιοδένδρου. Εν συνεχεία, ο καρπός μεταφέρεται σε επιχειρήσεις επεξεργασίας και παραγωγής επιτραπέζιων ελιών ή στα ελαιοτριβεία στα οποία παράγεται παρθένο ελαιόλαδο και διάφορα υπολείμματα. Το παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να είναι βρώσιμο ή μειονεκτικό. Το βρώσιμο προορίζεται για άμεση κατανάλωση ή επεξεργάζεται / αναμειγνύεται και τυποποιείται, το δε μειονεκτικό εξευγενίζεται. Ο πυρήνας μεταφέρεται στα πυρηνελαιουργεία για την παραγωγή πυρηνελαίου. Τα βασικά χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την ποιότητα του ελαιολάδου είναι η οξύτητα, το χρώμα, η οξείδωση και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Η περιγραφή και ορισμός των ποιοτικών κατηγοριών των ελαιολάδων και πυρηνελαίων προσδιορίζονται στο Παράρτημα Ι του Κοινοτικού Κανονισμού 865/04 «σχετικά με την Κοινή Οργάνωση Αγοράς Ελαιολάδου και Επιτραπέζιων Ελιών». Βάσει των ορισμών τους επιτρέπεται και η διακίνηση και πώληση τους ως τέτοια σε ενδοκοινοτικό επίπεδο. Για το ελαιόλαδο, προσδιορίζονται οι κατηγορίες (α) παρθένο, (β) εξευγενισμένο και (γ) αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα και για το πυρηνέλαιο (α) ακατέργαστο, (β) εξευγενισμένο και (γ) πυρηνέλαιο. Επιπλέον, για την Ελλάδα, έχουν επίσημα αναγνωρισθεί και κατοχυρωθεί βάσει σχετικών κανονισμών της Ε.Ε., οι ενδείξεις Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. για τα προϊόντα 27 περιοχών. Το ελαιόλαδο υπόκειται σε καθεστώς ενίσχυσης. Μέχρι την 1η Νοεμβρίου 2005 η ενίσχυση ανερχόταν σε 132,25/100 kg επιδοτούμενου ελαιολάδου. Την περίοδο εμπορίας 2005/06 τέθηκε σε ισχύ το νέο καθεστώς ενίσχυσης που προήλθε από την αναθεώρηση της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ) του καπνού, του βάμβακος και του ελαιολάδου. Πλέον προβλέπεται η μερική ή ολική αποσύνδεση των πριμοδοτήσεων από την παραγωγή των εν λόγω προϊόντων και η δημιουργία ενός συστήματος ενιαίας ενίσχυσης ανά εκμετάλλευση. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ αριθμόν Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 292464 της 27ης Ιουλίου 2005, το ποσοστό αποσύνδεσης των πριμοδοτήσεων από την παραγωγή ελαιολάδου ανέρχεται στο 100%. Πέρα από την ολική αποσύνδεση του καθεστώτος στήριξης από την παραγωγή ελαιολάδου, μέχρι και την ελαιοκομική περίοδο 2008/09 προβλεπόταν επίσης ένα ποιοτικό παρακράτημα 4% στον τομέα του ελαιολάδου και των επιτραπέζιων ελιών, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των ελαιοκομικών προϊόντων και την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ αριθμόν 256494 της 4ης Ιανουαρίου 2006, το ποσό που προέκυπτε από το ποσοστό παρακράτησης του τομέα του ελαιολάδου και των επιτραπέζιων ελιών χορηγούνταν στους δικαιούχους ως στρεμματική ενίσχυση σε ετήσια βάση σε ορισμένους τύπους γεωργίας και ιδίως πιστοποιημένες καλλιέργειες. Το 2010 το ποσοστό παρακράτησης καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με άλλα μέτρα ειδικής στήριξης με σκοπό την προώθηση συγκεκριμένων τύπων γεωργίας, τη βελτίωση της ποιότητας και τη βελτίωση της εμπορίας. Σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ αριθμόν 262345 της 22ας Μαρτίου 2010, για τις ελαιοκομικές περιόδους 2009/10-2011/12 θα χορηγείται πρόσθετη ενίσχυση ανά εκτάριο στους γεωργούς οι οποίοι καλλιεργούν και παράγουν ελαιοκομικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ και οι οποίοι διαθέτουν πιστοποίηση ολοκληρωμένης διαχείρισης ή βιολογικής γεωργίας. Ο συνολικός ετήσιος προϋπολογισμός της στήριξης ανέρχεται στα 10 εκατ. και η ενδεικτική τιμή της πρόσθετης ενίσχυσης ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών στα 300 ανά εκτάριο. Όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο γενικότερα της αγοράς ελαιολάδου (πέραν των ενισχύσεων), αξίζει να γίνει αναφορά στους παρακάτω Κανονισμούς της Ε.Ε.: 1. Κανονισμός (ΕΚ) αριθμ. 1019/2002: θεσπίζει τις προδιαγραφές εμπορίας του ελαιολάδου σε επίπεδο λιανικού εμπορίου. Πλέον, η πώληση ελαιολάδου στον τελικό καταναλωτή πρέπει να γίνεται σε συσκευασίες μέγιστης χωρητικότητας πέντε λίτρων. 2. Κανονισμός (ΕΚ) αριθμ. 182/2009: είναι πλέον υποχρεωτική η αναγραφή της χώρας προέλευσης για το παρθένο και εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο. Ειδικότερα, στον εν λόγω κανονισμό προβλέπονται οι εξής περιπτώσεις: Αν το ελαιόλαδο κατάγεται από μια και μόνο χώρα, τότε θα πρέπει στη σήμανση να αναγράφεται υποχρεωτικά η χώρα αυτή. Αν πρόκειται για μείγμα ελαιολάδων από διάφορες χώρες μέλη της ΕΕ, τότε θα πρέπει να αναγράφεται είτε «μείγμα ελαιολάδων Ευρωπαϊκής Κοινότητας», είτε «προϊόν ΕΕ». Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Αν πρόκειται για μείγμα ελαιολάδων από διάφορες τρίτες χώρες, τότε θα πρέπει να αναγράφεται είτε «μείγμα ελαιολάδων εκτός ΕΕ» είτε αναφορά στην καταγωγή εκτός ΕΕ. Αν πρόκειται για μείγμα κοινοτικών με τρίτων χωρών ελαιολάδων, τότε θα πρέπει να αναγράφεται είτε «μείγμα ελαιολάδων Ευρωπαϊκής Κοινότητας και μη» είτε η αναφορά στην καταγωγή Ευρωπαϊκής Κοινότητας και μη. Αν πρόκειται για ελαιόλαδο ΠΟΠ ή ΠΓΕ, τότε πρέπει να αναγράφεται η αντίστοιχη κατοχυρωμένη ονομασία της περιοχής. 2.2 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ Ο παραγωγικός τομέας του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου αποτελείται από μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, των οποίων το μέγεθος και η δραστηριότητα ποικίλουν καθώς η διαδικασία παραγωγής, από την παραλαβή της πρώτης ύλης (ελιές πυρήνας ελιών) μέχρι τη διάθεση του τελικού προϊόντος, περιλαμβάνει διάφορα στάδια. Ειδικότερα, τα ελαιοτριβεία πραγματοποιούν την πρώτη φάση της παραγωγής ελαιολάδου, το οποίο στη συνέχεια είτε διατίθεται απευθείας προς κατανάλωση (βρώσιμο) σε μορφή χύμα, είτε προωθείται σε εμπορικές επιχειρήσεις (χονδρεμπόρους) για μεταπώληση στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, είτε διοχετεύεται σε επιχειρήσεις επεξεργασίας ή / και τυποποίησης. Τα πυρηνελαιουργεία παράγουν το πυρηνέλαιο σε μορφή μπρούτο (μη βρώσιμο), το οποίο μεταφέρεται σε επιχειρήσεις επεξεργασίας ή / και τυποποίησης στην Ελλάδα και κυρίως στο εξωτερικό, ενώ λίγα από τα υπάρχοντα πυρηνελαιουργεία διαθέτουν «ραφιναρία» για την επεξεργασία του προϊόντος. Στον κλάδο επίσης δραστηριοποιούνται και αρκετοί συνεταιρισμοί ή Ενώσεις Αγροτικών Συνε-ταιρισμών, που έχουν ως κύρια δραστηριότητά τους τη συλλογή των προϊόντων των μελών τους και στη συνέχεια την εμπορία, επεξεργασία ή / και τυποποίηση αυτών. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι πωλήσεις των σημαντικότερων επιχειρήσεων (δείγμα οχτώ εταιρειών, βλ. αναλυτικά στο πίνακα παραρτήματος 4.2) επεξεργασίας και τυποποίησης ελαιολάδου για την περίοδο 2006-2010. Επισημαίνεται ότι, οι πωλήσεις αφορούν το συνολικό κύκλο εργασιών τους και όχι αποκλειστικά αυτές που προήλθαν από την εξεταζόμενη δραστηριότητα. Για το 2010 εμφανίζεται ο κύκλος εργασιών των εταιρειών για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία πωλήσεων κατά τη διάρκεια εκπόνησης της μελέτης. Ο κύκλος εργασιών των παρουσιαζόμενων επιχειρήσεων διαμορφώθηκε το 2009 σε 188,9 εκατ. σημειώνοντας μείωση κατά 4,3% σε σχέση με Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 το 2008. Συγκρίνοντας μόνο αυτές για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία τη διετία 2009-2010, η ετήσια μείωση πωλήσεων φτάνει το 12% περίπου για το 2010 έναντι του 2009. Πίνακας 2.1. Πωλήσεις επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου (2006-2010) 2006 2007 2008 2009 2010* Σύνολο 191.875.961 171.141.080 197.368.058 188.897.037 - Αξία σε Πηγή: ICAP Group ΑΕ Δημοσιευμένοι ισολογισμοί Το μικτό και καθαρό περιθώριο κέρδους των οχτώ επιχειρήσεων του κλάδου επεξεργασίας και τυποποίησης ελαιολάδου παρουσίασε αυξομειώσεις την εξεταζόμενη περίοδο. Ο μέσος όρος πενταετίας μικτού περιθωρίου κέρδους διαμορφώθηκε σε 11,24% ενώ του καθαρού περιθωρίου κέρδους σε 1,53% αντιστοίχως. Διακυμάνσεις παρουσίασε και ο δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων, με τον μέσο όρο πενταετίας να διαμορφώνεται σε 9,52% για τις οχτώ παρουσιαζόμενες επιχειρήσεις του κλάδου. Ο μέσος όρος του δείκτη της γενικής ρευστότητας διαμορφώθηκε σε 1,64 για την περίοδο 2005-2009. Αναφορικά με τους δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης, ο μέσος όρος πενταετίας της σχέσης ξένων προς ίδια κεφάλαια διαμορφώθηκε σε 4,29 για τις οχτώ παρουσιαζόμενες επιχειρήσεις, επηρεασμένος από τον ακραίο δείκτη της εταιρείας Ελληνικά Εκλεκτά Έλαια ΑΕ. Εάν εξαιρεθεί η εν λόγω επιχείρηση από το δείγμα η σχέση ξένων προς ίδια κεφάλαια μεταβάλλεται σε 2,72 για τις υπόλοιπες 7 εταιρείες της ομάδας. Ο μέσος όρος πενταετίας του δείκτη της κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών διαμορφώθηκε σε 40,51, επηρεασμένος από την ακραία τιμή του δείκτη της εταιρείας Μινέρβα ΑΕ Ελαιουργικών Επιχειρήσεων. Εάν εξαιρεθεί η εν λόγω επιχείρηση από το δείγμα, ο μέσος όρος πενταετίας του δείκτη μεταβάλλεται σε 3,14 για τις υπόλοιπες 7 εταιρείες της ομάδας. Όσον αφορά τους δείκτες δραστηριότητας, ο μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης των απαιτήσεων διαμορφώθηκε στις 111 ημέρες, ενώ σε χαμηλότερα επίπεδα (80 ημέρες) διαμορφώθηκε ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των προμηθευτών. Πίνακας 2.2. Χρηματοοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίσης ελαιολάδου (2005 2009) 2005 2006 2007 2008 2009 ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 8 8,71 11,00 9,90 12,95 13,66 11,24 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο 8 0,29 2,56 1,47 1,98 1,33 1,53 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.2. Χρηματοοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίσης ελαιολάδου (2005 2009) 2005 2006 2007 2008 2009 ΜΟΔ Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο -6,59 19,81 7,95 13,12 13,29 9,52 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 8 1,35 1,67 1,86 1,62 1,68 1,64 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 8 4,19 5,76 4,42 3,51 3,57 4,29 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 8 22,09 74,11 44,18 52,79 9,37 40,51 Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο 8 106 106 121 108 111 111 Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο 8 69 78 84 87 82 80 ΜΟΔ: Μέσος Όρος Δεικτών Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. 2.3 Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ - ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟΥ Η εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου υπερκαλύπτει την εγχώρια ζήτηση, ενώ μεγάλες ποσότητες διατίθενται και σε χώρες του εξωτερικού. Η Ελλάδα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ελαιοπαραγωγικές χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ελαιόλαδο που παράγεται σε ορισμένες περιοχές της χώρας μας (και κυρίως το εξαιρετικό παρθένο) θεωρείται ιδιαίτερα υψηλής ποιότητας. Το μέγεθος της παραγωγής ελαιολάδου και πυρηνελαίου εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες οι οποίες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το μέγεθος της παραγωγής των ελαιοδέντρων και, κατ επέκταση, την παραγωγή ελαιολάδου και πυρηνελαίου. Χαρακτηριστικό της παραγωγής των εν λόγω προϊόντων είναι η κυκλικότητα που παρουσιάζει, καθώς μία «καλή» ελαιοκομική χρονιά συνοδεύεται συνήθως από μία «κακή» ελαιοκομική χρονιά. Η διάρκεια του κύκλου της παραγωγής κυμαίνεται μεταξύ 1-2 ετών. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου, η παραγωγή ελαιολάδου παρουσίασε αύξηση 5% περίπου την περίοδο 2009/10, διαμορφούμενη σε 320 χιλ. τόνους. Ωστόσο, σύμφωνα με την πρωτογενή έρευνα που έγινε σε επιχειρήσεις του κλάδου και με βάση και τις εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς και φορέων, η εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα. Ειδικότερα, την περίοδο 2009/10 εκτιμάται σε 225 χιλ. τόνους, σημειώνοντας μείωση 4,3% σε σχέση με το 2008/09. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει αναφορά στα υψηλά ποσοστά αποθεματοποίησης που παρουσιάζει ο εξεταζόμενος κλάδος. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τα αποθέματα ελαιολάδου ήταν της τάξης των 40 χιλ. τόνων κατά μέσον όρον, τις δύο τελευταίες ελαιοκομικές περιόδους. Πίνακας 2.3. Εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου και ραφιναρισμένου πυρηνελαίου (2005/06 2009/10) Ποσότητα Μεταβολή Ποσότητα Μεταβολή Περίοδος Ελαιόλαδο Ραφιναρισμένο πυρηνέλαιο 2005/06 230.000-8,0% 5.600 6,7% 2006/07 220.000-4,3% 5.900 5,4% 2007/08 210.000-4,5% 5.200-11,9% 2008/09 235.000 11,9% 7.800 50,0% 2009/10 225.000-4,3% 7.500-3,8% Ποσότητα σε τόνους Πηγή: Εκτιμήσεις αγοράς ICAP Group AE Το μεγαλύτερο ποσοστό του παραγομένου πυρηνελαίου εκτιμάται ότι διατίθεται σε μορφή ακατέργαστη (μπρούτο) κυρίως στο εξωτερικό, όπου γίνεται η επεξεργασία του. Η εγχώρια παραγωγή ραφιναρισμένου πυρηνελαίου κατά συνέπεια είναι μικρή. Την τελευταία ελαιοκομική περίοδο (2009/10) εκτιμάται ότι κυμάνθηκε στους 7.500 τόνους, σημειώνοντας μείωση κατά 3,8% σε σχέση με το 2008/09. Οι εισαγωγές που πραγματοποιούνται ετησίως σε ελαιόλαδο και πυρηνέλαιο είναι χαμηλές, καθώς η εγχώρια παραγωγή στα εν λόγω προϊόντα επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση. Συνήθως οι εισαγωγές που πραγματοποιούνται σε ελαιόλαδο αφορούν προϊόντα με ειδικά χαρακτηριστικά, με σκοπό την πρόσμιξη. Την τελευταία διετία οι εισαγωγές ελαιολάδου εμφάνισαν σημαντική αύξηση. Ειδικότερα, το 2010 διαμορφώθηκαν σε 4.336 τόνους, η δε αξία τους διαμορφώθηκε στα 6,6 εκατ. Πίνακας 2.4.Εισαγωγές και εξαγωγές ελαιολάδου (2005-2010) Ποσότητα Μεταβολή Αξία Μεταβολή Ποσότητα Μεταβολή Αξία Μεταβολή Έτος Εισαγωγές Εξαγωγές 2005* 3.354-9.238-124.317-402.324-2006* 2.191-34,7% 8.065-12,7% 109.299-12,10% 402.450 0,03% 2007* 3.504 59,9% 8.982 11,4% 93.404-14,50% 281.002-30,20% 2008* 2.051-41,5% 5.083-43,4% 78.237-16,20% 233.535-16,90% 2009* 3.081 50,2% 5.443 7,1% 88.502 13,10% 224.247-4,00% 2010* 4.336 40,7% 6.599 21,2% 80.852-8,60% 210.720-6,00% * Προσωρινά στοιχεία Ποσότητα σε τόνους Αξία σε χιλ. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Το μέγεθος των εξαγωγών ελαιολάδου και πυρηνελαίου εξαρτάται κατ αρχήν από το ύψος της εγχώριας παραγωγής (κυκλικότητα της παραγωγής), καθώς και από τη ζήτηση των χωρών του εξωτερικού. Κατά συνέπεια, οι εξαγωγές ελαιολάδου συνήθως παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις από έτος σε έτος. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2010 οι εξαγωγές ελαιολάδου παρουσίασαν μείωση 8,6%, διαμορφούμενες σε 80,9 χιλ. τόνους, η δε αξία τους διαμορφώθηκε στα 210,7 εκατ. Σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, το μεγαλύτερο ποσοστό των εξαγόμενων ποσοτήτων αφορά χύμα ελαιόλαδο, το οποίο προωθείται στην Ιταλία. Ως εκ τούτου, οι εξαγωγές τυποποιημένου ελαιολάδου εκτιμώνται την τελευταία διετία στους 27-28 χιλ. τόνους, παρουσιάζοντας ανοδική τάση το 2010 σε σχέση με το 2009. Ωστόσο, παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με το συνολικό όγκο των εξαγωγών. Πίνακας 2.5. Εισαγωγές και εξαγωγές πυρηνελαίου (2005-2010) Ποσότητα Μεταβολή Αξία Μεταβολή Ποσότητα Μεταβολή Αξία Μεταβολή Έτος Εισαγωγές Εξαγωγές 2005* 2.242-3.747-29.407 40.322 2006* 1.553-30,70% 3.209-14,30% 35.140 19,50% 53.672 33,11% 2007* 3.011 93,90% 5.741 78,90% 24.454-30,41% 25.540-52,41% 2008* 765-74,60% 2.638-54,00% 17.804-27,19% 25.010-2,08% 2009* 3.007 293,00% 4.326 64,00% 19.112 7,35% 18.799-24,83% 2010* 4.247 41,20% 6.807 57,40% 27.211 42,38% 25.901 37,78% * Προσωρινά στοιχεία Ποσότητα σε τόνους Αξία σε χιλ. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου, η κατανάλωση του εξεταζόμενου προϊόντος το 2009/10 διαμορφώθηκε στους 225 χιλ. τόνους, μειωμένη κατά 1,7% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Ωστόσο, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα. Ειδικότερα, το 2009/10 εκτιμάται ότι διαμορφώθηκε σε 155 χιλ. τόνους, σημειώνοντας μείωση 6,1% σε σχέση με το 2008/09. Μεγαλύτερη υποχώρηση παρατηρείται στη ζήτηση τυποποιημένου ελαιολάδου (9,3%), καθώς η πλειοψηφία των καταναλωτών εξακολουθεί να προμηθεύεται χύμα ελαιόλαδο. Την περίοδο 2009/10 το μέγεθος της εν λόγω αγοράς εκτιμάται σε 39 χιλ. τόνους. Η εγχώρια αγορά ραφιναρισμένου πυρηνελαίου εκτιμάται το 2009/10 στους 5.100 τόνους έναντι 6.000 τόνων το 2008/09, σημειώνοντας μείωση 15%. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.6.Εκτιμώμενη εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου και ραφιναρισμένου πυρηνελαίου (2005/06-2009/10) Τυποποιημένο Σύνολο Ραφιναρισμένο Περίοδος Μεταβολή Μεταβολή Μεταβολή Ελαιόλαδο Ελαιολάδου Πυρηνέλαιο 2005/06 42.000-7,7% 155.000-8,8% 5.600 27,3% 2006/07 43.000 2,4% 160.000 3,2% 5.700 1,8% 2007/08 45.000 4,7% 170.000 6,3% 5.500-3,5% 2008/09 43.000-4,4% 165.000-2,9% 6.000 9,1% 2009/10 39.000-9,3% 155.000-6,1% 5.100-15,0% Ποσότητα σε τόνους Πηγή: Εκτιμήσεις αγοράς ICAP Group AE Για να εξετασθεί η ένταση του ανταγωνισμού που επικρατεί στον κλάδο εκτιμάται και πάλι ο συντελεστής συγκέντρωσης για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Επισημαίνεται ότι, ο συντελεστής συγκέντρωσης για n επιχειρήσεις ή άλλες παραγωγικές μονάδες δίδεται από τον εξής λόγο: Πωλήσεις n Μεγαλυτέρων CR n = Χ 100 Σύνολο πωλήσεων όπου ο αριθμητής είναι το άθροισμα των μεγεθών των n μεγαλυτέρων μονάδων και ο παρανομαστής το σύνολο του μεγέθους της συγκεκριμένης αγοράς. Με βάση τα παραπάνω, ο βαθμός συγκέντρωσης στον κλάδο του τυποποιημένου ελαιολάδου θεωρείται υψηλός, καθώς οι τρεις μεγαλύτερες επιχειρήσεις εκτιμάται ότι συγκέντρωσαν από κοινού το 67%-68% της συνολικής αγοράς τυποποιημένου ελαιολάδου την περίοδο 2009/10. 2.4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Η καλλιέργεια ελαιοδέντρων και η παραγωγή ελαιολάδου αποτελεί παραδοσιακή αγροτική δραστηριότητα στην Ελλάδα, με σημαντική συμβολή στην οικονομική ζωή της χώρας. Σήμερα, η Ελλάδα κατατάσσεται τρίτη σε παγκόσμιο επίπεδο βάσει της παραγωγής ελαιολάδου, μετά την Ισπανία και την Ιταλία. Η εγχώρια παραγωγή υπερκαλύπτει τη ζήτηση, ενώ πραγματοποιούνται σημαντικές εξαγωγές ετησίως. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό των εξαγόμενων ποσοτήτων αφορά χύμα ελαιόλαδο, το οποίο τυποποιείται και διακινείται στο εξωτερικό με ξένα εμπορικά σήματα, με αποτέλεσμα το μερίδιο αγοράς του ελληνικού ελαιολάδου να κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα. Όσον αφορά το πυρηνέλαιο, σημειώνεται ότι η κατανάλωσή του στην Ελλάδα κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής εξάγεται σε ακατέργαστη μορφή (μπρούτο). Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ανάλυση SWOT Δυνατά σημεία: Οι ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες καλλιέργειας ελαιοδένδρων και η πολύ καλή ποιότητα του εγχώριου ελαιολάδου. Υψηλή διατροφική αξία που διαθέτει το ελαιόλαδο. Υψηλή παραγωγή και κατά κεφαλή κατανάλωση ελαιολάδου στις μεσογειακές χώρες. Βασικό προϊόν διατροφής στην Ελλάδα. Αδύνατα σημεία: Διακίνηση του ελαιολάδου σε χύμα μορφή που εμποδίζει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων τυποποίησης. Ασταθείς και ευμετάβλητες τιμές αγοράς του ελαιολάδου. Ελλιπής αναγνωρισιμότητα ελληνικού ελαιολάδου στο εξωτερικό και απώλεια μεριδίων αγοράς, λόγω των μεγάλων εξαγωγών σε χύμα μορφή (προς ιταλικές κυρίως βιομηχανίες κλπ). Ευκαιρίες: Ανάπτυξη εξαγωγών τυποποιημένου ελαιολάδου. Διάδοση της «Μεσογειακής διατροφής» που έχει ως βάση το ελαιόλαδο. Διεύρυνση της ζήτησης ελαιολάδου βιολογικής καλλιέργειας. Απειλές: Απρόβλεπτες και μη ελεγχόμενες καιρικές συνθήκες οι οποίες επηρεάζουν το ύψος της παραγωγής και την ποιότητα των παραγομένων προϊόντων. Διεύρυνση των μεριδίων ανταγωνιστριών χωρών στην παγκόσμια αγορά ελαιολάδου. Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών που μπορεί να οδηγήσει σε υποκατάστατα προϊόντα. Προοπτικές Η εγχώρια αγορά ελαιολάδου θεωρείται «ώριμη» με αποτέλεσμα να μην παρουσιάζει αξιόλογες μεταβολές ετησίως. Το μέγεθος της πραγματικής κατανάλωσης ελαιολάδου προβλέπεται να κυμανθεί μεταξύ των 155-160 χιλ. τόνων και τις επόμενες δύο ελαιοκομικές περιόδους. Στο επίπεδο Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 της διάθεσης τυποποιημένου ελαιολάδου, η αγορά δέχεται πιέσεις σαν αποτέλεσμα της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών και προβλέπεται να κυμανθεί στα επίπεδα της τάξης των 40 χιλ. τόνων με κάποιες διακυμάνσεις. Η κατανάλωση πυρηνελαίου κυμαίνεται διαχρονικά σε χαμηλά επίπεδα (5-6 χιλ. τόνους), καθώς χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο του ελαιολάδου, ενώ δεν προβλέπεται σημαντική μεταβολή τα αμέσως επόμενα έτη. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 14

3. ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Το δίκτυο Οινοποιών Νομού Ηρακλείου ιδρύθηκε ως μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία τον Νοέμβριο του 2006 και αποτελεί την κύρια συλλογική, συγκροτημένη και συντονισμένη έκφραση των οινοποιών του Νομού Ηρακλείου. Αποτελείται από 20 μέλη, ιδιώτες και συνεταιρισμούς με μονάδες διαφορετικής δυναμικότητας, που δραστηριοποιούνται (κατά κύριο λόγο) στην περιοχή του Νομού Ηρακλείου. Σκοπός του Δικτύου είναι η ανάπτυξη κάθε δραστηριότητας που θα συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και των θεσμών σχετικά με την οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική σπουδαιότητα των προϊόντων αμπέλου και οίνου της Κρήτης. Το Δίκτυο περιορίζεται γεωγραφικά στο Νομό Ηρακλείου, ωστόσο οι δράσεις του έχουν παγκρήτια εμβέλεια και χαρακτηρίζονται από τη στενή συνεργασία με φορείς και επιχειρήσεις όλης της Κρήτης. Χαρακτηριστική είναι η συνεργασία του Δικτύου με το αντίστοιχο Δίκτυο Οινοπαραγωγών Χανίων και Ρεθύμνου, στην ίδρυση του οποίου, το 2008, έπαιξε σημαντικό ρόλο και με το οποίο δρα συντονισμένα για την οργανωμένη προώθηση του Κρητικού Αμπελώνα στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Το Δίκτυο συστάθηκε επιδιώκοντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί οίνου της Κρήτης στην προσπάθειά τους να εδραιώσουν τα προϊόντα τους παγκοσμίως. Για την επίτευξη του στόχου, κρίθηκε απαραίτητη συνθήκη η συνεργασία και η ανάπτυξη συντονισμένων δράσεων, στους τομείς της μεταποίησης, της εμπορίας και του τουρισμού. Απώτερος στρατηγικός στόχος του Δικτύου είναι η ανάδειξη του Κρητικού Αμπελώνα και η ανάπτυξη του οινικού τουρισμού. Βασικό μέλημα του Δικτύου αποτελεί η διαρκής βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων μέσω συνεχών ελέγχων που σκοπεύουν στην προστασία των καταναλωτών και των παραγωγών και στην ανάληψη πρωτοβουλιών και ενεργειών προκειμένου να αναδειχθεί, να διατηρηθεί, να υποστηριχθεί και να «κληροδοτηθεί» η αρχαία, ιστορική και πολιτιστική κρητική παράδοση σχετικά με την άμπελο και τον οίνο. Επιμέρους στόχοι της λειτουργίας του δικτύου είναι η ανάδειξη και Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 15

αξιοποίηση της ταυτότητας του κρητικού κρασιού, παράλληλα με την αειφόρο διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων της περιοχής. Ειδικότερα, οι επιμέρους στόχοι του Δικτύου είναι: Να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων που συμμετέχουν και να διευκολύνει την πρόσβαση των προϊόντων και των υπηρεσιών τους στις αγορές Να διαμορφώνει ελάχιστες προδιαγραφές (υψηλής) ποιότητας σε ότι αφορά την επισκεψιμότητα των οινοποιείων, αλλά και της ποιότητας άλλων συνεργαζόμενων επιχειρήσεων Να υποστηρίξει τις επιχειρηματικές και διακλαδικές σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων της περιοχής και να προωθήσει το τοπικό επιχειρηματικό πνεύμα Να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες του εθνικού και ευρωπαϊκού αναπτυξιακού σχεδιασμού, αλλά και τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που έχουν υλοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή και συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη Να ενισχύσει και να υποστηρίξει τον εκσυγχρονισμό και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων - μελών, παρέχοντας τεχνική στήριξη. Για την επίτευξη των στόχων του, το Δίκτυο αναπτύσσει ποικίλες δραστηριότητες, συμβάλλοντας στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών ανάπτυξης όλων των δραστηριοτήτων που αφορούν το αμπέλι και το κρασί και γενικότερα τη θεσμική στήριξη των προϊόντων αυτών στις αγορές. Ακόμα, στοχεύει στην προάσπιση και προώθηση των σκοπών του Δικτύου προς το κράτος, τις δημόσιες και ιδιωτικές αρχές, την ΕΕ, τους ελληνικούς και διεθνείς οργανισμούς και τα ιδρύματα και επιδιώκει τη συνεργασία και τον διάλογο με τους φορείς αυτούς. Για την προβολή και προώθηση των προϊόντων του, επιδιώκει τη συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και έρευνες αγοράς, κάνει συλλογή και επεξεργασία στοιχείων, διοργανώνει εκδηλώσεις, ημερίδες, διεθνείς διαγωνισμούς οίνων και αποσταγμάτων, κ.ά. Οι άξονες μέσα από τους οποίους το Δίκτυο σκοπεύει να ενισχύσει την κατανάλωση ποιοτικού και επώνυμου κρητικού κρασιού είναι: Η δημιουργία και εκμετάλλευση της επωνυμίας (brand name) «Κρήτη» Η από κοινού προώθηση και γνωριμία των κρασιών του νησιού, τόσο εντός της Κρήτης και της Ελλάδας όσο και διεθνώς Ο συντονισμός των μελών του για την απλούστευση των διαδικασιών και την μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των προωθητικών ενεργειών Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 16

Η εκπαίδευση και η μεταφορά (καταναλωτικής, επιχειρηματικής και επιστημονικής) γνώσης γύρω από το κρασί. Η κινητοποίηση του Δικτύου σε αυτόν τον τομέα εκτιμάται ότι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς συμπεριλαμβάνει τη συνδιοργάνωση και συμμετοχή σε θεματικές εκθέσεις (τουρισμού, τροφίμων και ποτών, οίνου) και συνέδρια στην Κρήτη και στην Ελλάδα, αρθρογραφία των μελών καθώς και στοχευμένη συνεργασία με εξειδικευμένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθόλη τη διάρκεια του έτους. Πέρα από την οργανωμένη προσπάθεια προώθησης του κρητικού κρασιού, το Δίκτυο έχει προχωρήσει σε ενέργειες ανάπτυξης του γαστρονομικού και ειδικότερα του οινικού τουρισμού. Η σημαντικότερη σχετική ενέργεια είναι η πρωτοβουλία δημιουργίας των «Δρόμων του Κρασιού Νομού Ηρακλείου». Η πρωτοβουλία «Δρόμοι του Κρασιού Νομού Ηρακλείου» δημιουργήθηκε το 2007, στα πλαίσια δραστηριοτήτων του Δικτύου και συγχρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leader +. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η μελλοντική δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου διαδρομών που θα καλύπτει όλη την οινοποιητική ζώνη του νομού και θα περιλαμβάνει σχεδόν το σύνολο των επισκέψιμων οινοποιείων. Προς το παρόν, η πρωτοβουλία αφορά την δημιουργία μίας πιλοτικής διαδρομής που περιλαμβάνει την παρουσίαση 23 οινοποιείων του νομού (εκ των οποίων τα 18 είναι και μέλη του Δικτύου), στα πλαίσια μιας τουριστικής επίσκεψης, δημιουργώντας μια κυκλική διάσχιση της ενδοχώρας με αφετηρία και τέλος την αστική περιοχή του Ηρακλείου. Πιο αναλυτικά, η εν λόγω πιλοτική διαδρομή εξασφαλίζει: Τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει όσο το δυνατόν περισσότερες αντιπροσωπευτικές αμπελουργικές - οινοπαραγωγικές ζώνες της περιοχής Την ύπαρξη κατά μήκος της ενιαίας διαδρομής, όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού οινοποιείων - μελών του δικτύου Την επίσκεψη σε περιοχές με αξιόλογη παρουσία μνημείων και αρχαιολογικών - ιστορικών χώρων και σε οικισμούς της περιοχής με αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής Την προσέγγιση χώρων που σχετίζονται με παραδοσιακές οινοπαραγωγικές δραστηριότητες Την ύπαρξη υποδομών πληροφόρησης και ψυχαγωγίας των επισκεπτών, καθώς επίσης χώρων διημέρευσης και σίτισης. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 17

Τα 20 μέλη του Δικτύου είναι τα εξής: 1. Vinobon Ανώνυμη Εμπορική και Βιοτεχνική Εταιρεία (VINOBON A.E.): Πρόκειται για εταιρεία οικογενειακής μορφής, που λειτουργεί από το 1987 με έδρα το Ηράκλειο. Δημιουργός της Vinobon είναι ο χημικός Στέλιος Αλεξάκης. Οι εγκαταστάσεις και το συσκευαστήριο της βρίσκονται στην περιοχή της Φοινικιάς κοντά στις αμπελουργικές περιοχές των Μαλάδων και του Προφήτη Ηλία και είναι επισκέψιμα ολόκληρο το χρόνο. Η εξαγωγική δραστηριότητα της εταιρίας απορροφά σημαντικό μέρος της παραγωγής της. Σε ειδικό ανεξάρτητο χώρο των εγκαταστάσεων υλοποιείται εκθεσιακός χώρος και δοκιμαστήριο. 2. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πεζών: Πρόκειται για συνεταιριστική οργάνωση που αποτελείται από 19 πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς με 3.000 περίπου μέλη. Ιδρύθηκε το 1933 και εδρεύει στα Πεζά. Παράγει κρασί και ελαιόλαδο τα οποία έχουν βραβευτεί σε διεθνείς εκθέσεις και γευστικές δοκιμασίες. Από το 1998 διαθέτει Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας ΙSO 9001/9002 και Συστήματα Ασφάλειας HACCP. 3. Ι. Μπουτάρης & Υιός - Οινοποιητική Α.Ε.: Η εταιρεία εδρεύει στην Θεσσαλονίκη και διαθέτει οινοποιείο στην περιοχή Σκαλανίου. Αποτελεί στην ουσία τη συνέχεια της οινοποιητικής δραστηριότητας της οικογένειας Μπουτάρη, της οποίας τα πρώτα βήματα στον τομέα του οίνου χρονολογούνται από το 1879. Σήμερα η εταιρεία δραστηριοποιείται σε σημαντικές αμπελοοινικές περιοχές της Ελλάδας διατηρώντας ιδιόκτητους αμπελώνες και οινοποιεία στις περιοχές της Νάουσας, Γουμένισσας, Σαντορίνης, Κρήτης και Μαντινείας. Καλύπτει με ειδικά διαμορφωμένους αποθηκευτικούς χώρους την παλαίωση των κρασιών της και πραγματοποιεί τρύγους και αγορές κρασιών (εκτός των ιδιόκτητων αμπελώνων της) από άλλες αμπελοοινικές περιοχές της χώρας, δημιουργώντας άμεσες ή έμμεσες συνεργασίες με 2.500 περίπου αμπελοκαλλιεργητές και συνεταιρισμούς. Η εξαγωγική της δραστηριότητα απορροφά σημαντικό μέρος της παραγωγής της. Ο ιδιόκτητος αμπελώνας της εταιρείας στο Σκαλάνι είναι βιολογικής καλλιέργειας, πιστοποιημένος από τη ΔΗΩ και το οινοποιείο της εκτιμάται ότι δέχεται περίπου 15.000 επισκέπτες ετησίως. 4. Ειρήνη Δασκαλάκη: Η επιχείρηση εδρεύει στη Σίβα, ιδρύθηκε το 2003 και καλλιεργεί περίπου 40 στρέμματα αμπέλου, τα οποία έχουν ενταχθεί στη βιολογική καλλιέργεια και είναι επισκέψιμα όλο το χρόνο. Υπό τις παρούσες συνθήκες εκτιμάται ότι παράγονται περίπου 20 τόνοι κρασί ανά έτος. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν σημαντικά λαογραφικά στοιχεία που Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 18

συνδέονται με την μακρόχρονη τοπική οινοποιητική παράδοση όπως παραδοσιακά πατητήρια, καθώς επίσης και σημαντικά θρησκευτικά μνημεία. 5. Δουλουφάκης Νίκος: Η επιχείρηση εδρεύει στις Δαφνές, ιδρύθηκε το 1991 και εκσυγχρονίστηκε το 1996 με την αγορά νέου μηχανολογικού εξοπλισμού. Διαθέτει αμπελώνες με γηγενείς και διεθνείς ποικιλίες σταφυλιών, καθώς και μηχανήματα παραγωγής και εμφιάλωσης οίνων. Παράγει εμφιαλωμένα κρασιά που διαθέτει στην εσωτερική αγορά αλλά και στο εξωτερικό και εφαρμόζει σύστημα ποιότητας HACCP. 6. Μαρία Τυλάκη: Η επιχείρηση εδρεύει στην Αυγενική και ιδρύθηκε το έτος 2002. Εκτιμάται ότι, παράγει 10 περίπου τόνους ανά έτος το οποίο εμφιαλώνεται σε τρίτους. 7. Γεωργικές Επιχειρήσεις Αλαγνίου Α.Ε.: Πρόκειται για οικογενειακή επιχείρηση (οικογένεια Λυραράκη), που ιδρύθηκε το 1966 και εδρεύει στο Ηράκλειο. Από την δεκαετία του 1990 κυκλοφορεί στην αγορά οίνους ποιότητας με την επωνυμία «Λυραράκης». Η εταιρεία είναι πιστοποιημένη με HACCP και έχει εξαγωγική δραστηριότητα στις ΗΠΑ, τον Καναδά, και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Από το 2005 διαθέτει νέο, επισκέψιμο χώρο που έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενεί ταυτόχρονα μέχρι 40 περίπου άτομα. Στοχεύει σε κοινό με υψηλές ποιοτικές απαιτήσεις από το κρασί και προβάλλει παραδοσιακές ποικιλίες (έχοντας αναβιώσει δυο αρχαίες ποικιλίες που κινδύνευαν να εξαφανιστούν, τις Δαφνί και Πλυτό). 8. Μίνως Κρασιά Κρήτης Α.Ε.- Αφοί Μηλιαράκη: Η εταιρεία εδρεύει στα Πεζά, ιδρύθηκε το 1932 και λειτουργεί ως ανώνυμη εταιρεία από το 1988. Αποτελεί παλιά οινοποιητική μονάδα του νησιού και από το 1952 έχει ξεκινήσει τη διακίνηση του κρασιού αποκλειστικά σε μορφή εμφιαλωμένου προϊόντος. Σήμερα διοικείται από την τέταρτη γενιά της οικογένειας. Οινοποιούνται κατά κύριο λόγο τοπικές ποικιλίες σταφυλιών, προερχόμενα από ιδιόκτητο αμπελώνα, συμβολαιακούς και ενοικιασμένους αμπελώνες. Η εταιρεία προσπαθεί να αναδείξει τον Κρητικό αμπελώνα μέσα από τις ποικιλίες του υιοθετώντας μεθόδους έως τώρα ανεκμετάλλευτες στην Κρήτη με παραδείγματα την παραγωγή λευκού κρασιού από την ερυθρή ποικιλία Κοτσιφάλι (Λευκό από Κοτσιφάλι) και την παρουσίαση για πρώτη φορά στην Κρήτη λευκού κρασιού από Βιλάνα περασμένο από βαρέλι (Vilana Fume). Η εταιρεία από το 1999 έχει μπει και στην αγορά του βιολογικού κρασιού με ιδιόκτητο αμπελώνα πιστοποιημένο από τη ΔΗΩ. Από το 1999, εντός του οινοποιείου έχει αναπτυχθεί ένας οργανωμένος χώρος προβολής, δοκιμής κρασιού και εμπορίας παραδοσιακών προϊόντων, το οποίο επισκέπτονται περί τις 30.000 άτομα ετησίως, σε οργανωμένη αλλά και μεμονωμένη μορφή. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 19

9. Medittera Οινοποιητική Creta Olympias A.E.: Η εταιρεία έχει σαν κύρια δραστηριότητα την παραγωγή και εμπορία κρασιών ποιότητας. Ιδρύθηκε το 1973 στον οικισμό Κουνάβοι. Διαθέτει σύγχρονα οινοποιεία - εμφιαλωτήρια στην αμπελουργική ζώνη Πεζά ΟΠΑΠ, καθώς και οργανωμένα τμήματα πωλήσεων, εξαγωγών και επιχειρηματικού δώρου. Τα κρασιά της διανέμονται στην Ελλάδα αλλά και σε 22 χώρες στον κόσμο. Διατηρεί σύστημα ποιότητας ISO 9001:2000, σύστημα ασφάλειας τροφίμων ISO 22000:2005 και σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Γεωργικής Παραγωγής σύμφωνα με τα πρότυπα AGRO 2.1 & AGRO 2.2. Τον Μάρτιο 2007, εξελίχθηκε, δημιουργώντας μια οικογένεια κρασιών με τον διακριτικό τίτλο Medittera Οινοποιητική Α.Ε. και με νέο εταιρικό σήμα, τον ήλιο. Όραμα της, η διεθνής καταξίωση των κρητικών ποικιλιών, η ανάδειξη ξενικών που έχουν εγκλιματισθεί στις εδαφοκλιματολογικές συνθήκες του νησιού και η διερεύνηση και η αξιοποίηση του αμπελοοινικού δυναμικού της χώρας μας. Από το 2007 η εταιρεία δραστηριοποιείται στις εισαγωγές και εμπορία κρασιών από οίκους του εξωτερικού, όπως επίσης και στη διανομή κρασιών νέων μικρών Ελλήνων παραγωγών. 10. Γ. Πατεριανάκης ΑΑΟΒΒΕΕ: Η εταιρεία εδρεύει στις Μελέσσες, ιδρύθηκε το 1997 και διαθέτει 160 στρέμματα ιδιόκτητους βιολογικούς αμπελώνες, τα οποία καλλιεργεί και χρησιμοποιεί για την παραγωγή των οίνων της. Η εταιρεία οινοποιεί, εμφιαλώνει και εμπορεύεται τους οίνους βιολογικής καλλιέργειας και εξάγει στην Αγγλία και στη Γερμανία. Οι επισκέψιμοι βιολογικοί αμπελώνες και οι σύγχρονες εγκαταστάσεις της εταιρείας βρίσκονται σε υψόμετρο 600 μέτρων στην περιοχή του χωριού Μελέσσες, μια ευαίσθητη βιολογικά περιοχή ανωτέρας ποιότητας O.Π.Α.Π. V.Q.P.R.D. η οποία πληροί όλους τους κανόνες της βιολογικής και βιοδυναμικής γεωργίας. Οι ποικιλίες των σταφυλιών διαλέχτηκαν με προσοχή ώστε να είναι απόλυτα προσαρμοσμένες στις τοπικές εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Η χρησιμοποίηση βιολογικών μεθόδων επέτρεψε την δημιουργία κρασιών και αποσταγμάτων με πολύ μικρή περιεκτικότητα (0,2%-0,6%) σε μεθανόλη και άλλες βαριές αλκοόλες. 11. Στυλιανού Ιωάννης: Η επιχείρηση με διακριτικό τίτλο Winery Ioannis Stilianou, εδρεύει στους Κουνάβους, ιδρύθηκε το έτος 2004 και πρόκειται για οινοποιείο - εμφιαλωτήριο σύγχρονης τεχνολογίας για την παραγωγή κρασιού από ιδιόκτητους βιολογικούς αμπελώνες. Η ευρύτερη περιοχή των Κουνάβων - Πεζών είναι φημισμένη για τα κρασιά της από παλιά και στο ξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου μπορεί κανείς να επισκευτεί τα Ενετικά πατητήρια. Στη θέση Ξερίζωμα σε υψόμετρο 300-360 μέτρων αναπτύσσεται ο Αμπελώνας Στυλιανού που καταλαμβάνει 30 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 20