ISSN: 1106-3319 ISSN (ON LINE): 1792-3018 ACHAIKI IATRIKI ΤΟΜΟΣ 33 ΤΕΥΧΟΣ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014 VOLUME 33 ISSUE 1 ΑPRIL 2014 AΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΟΜΟΣ 33 ΤΕΥΧΟΣ 1ο ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014 ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (ΙΕΔΕΠ) OFFICIAL PUBLICATION OF THE MEDICAL SOCIETY OF WESTERN GREECE AND PELOPONNESUS Γράμμα του Διευθυντή Σύνταξης Άρθρο Σύνταξης Καρδιακή Συχνότητα, Προσδόκιμο Ζωής και Καρδιαγγειακό Σύστημα Ερευνητική Μελέτη Μέθοδοι Ελέγχου Παραγωγής Βιοδραστικών Ουσιών: Γένη βακτηρίων με βιοτεχνολογικό ενδιαφέρον Ανασκόπηση Ανθρώπινη Αυτόματη Ανάφλεξη Μύθος ή Πραγματικότητα; Καρκινογένεση: Προσέγγιση του Καρκινικού Στρώματος - Μυοϊνοβλαστών Ενδιαφέρουσα Περίπτωση Ίνωμα Ωοθήκης: μια Σπάνια Νοσολογική Οντότητα. Περιγραφή Περίπτωσης Ο Θεραπευτής Ιατρός Καρκινοειδείς Όγκοι Πνεύμονα: Προσέγγιση και Διαχείριση Φοιτητικά και Άλλα Κυστική ίνωση: παθοφυσιολογία και νέοι τρόποι θεραπείας Ειδικό Άρθρο Φύση και Χαρακτήρας του Όρκου από την Αρχαιότητα έως Σήμερα Νέα της ΙΕΔΕΠ Ανακοίνωση για Βραβεία: 11 ο Παμπελοποννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Aχαϊκές Ιατρικές Ημέρες 2014 Αφιέρωμα στο γιατρό ΑριστεIδη ΝτOντη
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 1 ACHAIKI IATRIKI OFFICIAL PUBLICATION OF THE MEDICAL SOCIETY OF WESTERN GREECE AND PELOPONNESUS EDITORIAL BOARD OF ACHAIKI IATRIKI Editor In-Chief Professor Nicholas G Kounis Department of Medical Sciences, Patras Highest Institute of Education and Technology 7 Aratou Street, Queen Olgas Square, Patras 262 21, Greece, E-mail: ngkounis@otenet.gr Deputy Editors Professor Ioannis Tsolakis, Surgery Professor Konstantinos Chrysanthopoulos, Medicine Assistant Editors Assistant Professor Stavros Kakkos, Vascular Surgery Lydia Leonidou, Attending Physician, Medicine Assistant Professor Helen Gelastopoulou, Public Health and Epidemiology Ioannis Karaindros, Medicine Professor Theodoros Alexandridis, Endocrinologist, Patras, GR Professor Dimitrios Alexopoulos, Cardiologist, Patras, GR Vasilios Alivizatos, Consultant Surgeon, Patras, GR George Asimakopoulos, Consultant Physician, Sparta, GR Panagiotis Christopoulos, Consultant Neurologist-Psychiatrist, Pirgos, GR Assistant Professor Periklis Davlouros, Cardiologist, Patras, GR Lecturer Dimitrios Daoussis, Rheumatologist, Patras, GR Professor Dimitrios Dougenis, Cardiothoracic Surgeon, Patras, GR Dionysios Feretis, Consultant Ophthalmic Surgeon, Patras, GR Professor Emeritus Sotirios Gartaganis, Ophthalmic Surgeon, Patras, GR Professor Charalambos Gogos, Physician, Patras, GR Professor Panos Goumas, ENT Surgeon, Patras, GR Professor Fotios Kalfarentzos, Surgeon, Patras, GR Zoe Astroulakis, London, UK Thanos Athanasiou, London, UK Murat Biteker, Instabul, Turkey Nikos Bouras, London, UK Cihan Cevik, Lubbock, TX, USA Yong-Mei Cha, Rochester, MIN, USA Kanu Chatterjee, San Francisco, CA, USA Jack Chen, Atlanta, GA, USA Tsung O Cheng, Washington DC, USA Nicolas Chronos, Atlanta, GA, USA Members of the Editorial Committee SCIENTIFIC COMMITTEE Andreas Mitropoulos, Rheumatology George Tsiros, General Practice INTERNATIONAL ADVISORY BOARD Alekos Maraslis (1975-1985) Athanasios Diamandopoulos (1986-1991) Constantinos Chrysanthopoulos (1991-1992) Constantinos Chrysostomou, Pittsburgh, PA, USA Nishali Ekanayaka, Colombo, Sri Lanka Ruvan Ekanayaka, Colombo, Sri Lanka John Elefteriades, New Haven, CT, USA Haralambos Gavras, Boston, MA, USA Gabriel Gregoratos, San Francisco, CA, USA George Kalliolias, New York, USA Stamatis Kapetanakis, London, UK Theodore Kondoulis, London, UK Kyriakos Kirou, New York, USA PAST EDITORS IN CHIEF Dr Constantinos Karogiannis, Cardiologist, Patras, GR Fotios Karvelas, Consultant Surgeon, Patras, GR George Krokidas, Consultant Paediatrician, Patras, GR Panagiotis Korovesis, Consultant Orthopaedic Surgeon, Patras, GR Professor Stefanos Mantagos, Paediatrician, Patras, GR Professor Emeritus Theodoros Maraziotis, Neurosurgeon, Patras, GR Constantinos Panagiotopoulos, Cardiologist, Argos, GR Professor Panagiotis Papathanasopoulos, Neurologist, Patras, GR Lecturer Helen Solomou-Liosi, Hematologist, Patras, GR Professor, Michael Stavropoulos, Surgeon,Patras, GR Ageliki Fragoulia, Consultant Physician, Patras, GR Professor Nicholas Zoumpos, Hematologist, Volos, GR Petri Kovanen, Helsinki, Finland Anil Kumar, Danville, Pa, USA Nicos Labropoulos, New York, USA Miltiadis Leon, San Angelo, TX, USA Arum Maskey, Kathmandu, Nepal Susumu Nakae, Tokio, Japan Andreas Nicolaides, Nicosia, Cyprus Theoharis C Theoharides, Boston, MA, USA Frank J. Veith, New York, USA Elio Venturini, Cecina, Italy Athanasios Diamandopoulos (1993-1996) Mariana Stamatiadou (1997-1998) Athanasios Diamandopoulos (1998-2005)
2 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 INSTRUCTION TO AUTHORS General ACHAIKI IATRIKI (Ach Iatr) is a peer-reviewed journal launched in 1975 and constitutes the official publication of the Medical Society of Western Greece and Peloponnesus, which was founded in Patras in 1912 and, is the most long-lived Medical Society in Greece, after the Medical Society of Athens. It publishes papers of members of the Society. Contributions from non members and international scientists are also welcomed. Papers written in English language are particularly supported and encouraged. These articles deal with scientific developments from all fields of medicine. The priority in acceptance of manuscripts for publication is given for original, high scientific and academic quality manuscripts. The journal considers papers written in proper Greek language with complete and detailed abstract, authors, departments, key words, and correspondence details in English. The first author of the paper accepted for publication should understand that the Editorial Committee retains the right to make corrections especially grammatical or syntactical, which do not change the text of the manuscript, when these are deemed necessary. Peer review process All articles submitted to the ACHAIKI IATRIKI, after an initial assessment by the editors, undergo a thorough peer review process utilising a double-blind system involving two or more reviewers, before a final decision is taken by the Editorial Committee. Conflict of interest The authors should disclose at the time of submission any financial arrangement they may have with a company whose product figures prominently in the manuscript or with a company making a competing product. For review articles or editorials, the authors should not have any financial interest in a company or its competitor that makes a product discussed in the article. Informed Consent Studies on patients or volunteers require ethics committee approval and informed consent which should be documented in the paper. Patient photos, name, initials, or hospital numbers, should not be included in video footage, recordings, written descriptions, photographs, and pedigrees unless the information is essential for scientific purposes. In this case, written informed consent for publication in print and electronic form from the patient or relatives is necessary. If such consent is made subject to any conditions, the editorial committee must be made aware of all such conditions. Written consents must be provided to the editor on request. Statement of Human and Animal Rights In manuscripts describing human research the authors must indicate clearly that all experimental procedures were carried out in accordance with the ethical standards of the responsible institutional committee for human experimentation and with the Helsinki Declaration of 1975, as revised in 2000. When reporting on animal research, the authors should also indicate that procedures followed the institutional and national guides for the care and use of laboratory animals. Ethics Manuscripts containing original material are accepted for consideration for publication with the understanding that neither the article nor part of the article has been or will be published elsewhere before appearing in the journal. (This restriction does not apply to abstracts; published abstracts, however, should not exceed 300 words). If any of the manuscript s figures or tables have previously been published elsewhere, permission for their use must be obtained from the copyright holder. Accepted papers become the permanent property of the Medical Society of Western Greece and Peloponnesus and may not be reproduced in whole or in part without the written consent of the Society. Statements and suggestions published in manuscripts are under the authors responsibility and do not reflect the opinion of the editor and associates. Types of papers The journal publishes the following type of papers: 1. Editorials: up to 4 typed double spaced pages with no more than 10 contemporary references. Editorials are solicited by the Editor.
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 3 INSTRUCTION TO AUTHORS 2. Comprehensive Reviews: Up to 10 typed doublespace pages 3. Clinical or experimental papers: Up to 10 typed double space pages 4. Case reports: Up to 6 typed double-space pages with no more than 10 references. 5. The general Practitioner : Physicians, irrespectively if they are in private practice or work in an institution, are strongly encouraged to submit for publication any interesting case or subject which he has encountered in his everyday practice of unusual, strange, peculiar or even humorous course and ending, up to 5 typed double spaced pages. 6. Nursing and allied disciplines: Every scientist working in nursing or allied sciences is encouraged to submit papers of no more than 5 types double-space pages. 7. Student and other news: medical students and students of other health disciplines are also strongly encouraged to submit thoughts, views or even scientific work up to 5 typed double spaced pages. ACHAIKI IATRIKI also publishes letters to the editor, interesting images, scientific quizzes, vignettes and the news of the society of western Greece and Peloponnesus. Manuscript format 1. First page: Include a brief and descriptive title of the article, the author s full names with academic degrees, hospital and academic affiliations and the name, address, telephone, fax, and e-mail of the author responsible for correspondence. 2. Second page: Include a brief, structured abstract of no more than 200 words as follows: Objective and background, methods, results and conclusion in case of clinical or experimental articles. List 3-5 key words for indexing. 3. Following pages: Include introduction, material and methods, results and discussion for clinical or experimental studies. For case reports include, introduction, report of the case, discussion, conclusion. 4. Include any relevant table or figure. 5. The last page: Include numbered references in the order in which they are cited in the text according to the Vancouver system as the following examples. Listing all authors when there are six or fewer; when there are seven or more, list the first three names, followed by et al. : Journal article: Zavras GM, Papadaki PJ, Kokkinis SE, et al. Kounis syndrome secondary to allergic reaction following shellfish ingestion. Int J Clin Pract 2003; 57:622-624. Textbook: Hudson R. Cardiovascular Pathology, 1 st edition. Edward Arnold (publisher) Ltd, London, 1965; 1341-1350. Book chapter: Opie LH. Mechanism of cardiac contraction and relaxation. In: Braunwald E, editor. Heart Disease, 5 th ed. Philadelphia: Saunders; 1997; 360-393. Paper Submission Submit papers electronically to the following address: ngkounis@otenet.gr PRODUCTION: TECHNOGRAMMAmed 380, Messogeion Ave., GR 15341 Ag. Paraskevi, Athens, Greece Tel.: +30 210.6000.643 - Fax: +30 210.600.22.95, e-mail: techn@hol.gr
4 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 THE MEDICAL SOCIETY OF THE WESTERN GREECE AND PELOPONNESUS (IEDEP) The Medical Society of Western Greece and Peloponnesus (IEDEP) resulted from the enlargement of the Patras Medical Association, which is the most long-lived Medical Society in Greece, after the Medical Society of Athens. The Medical Society of Patras was founded in Patras in 1912, aiming to provide further training for doctors, engage its members in the discussion and scientific study of public health issues, and build closer relations among its members. In 1969, it expanded to include physicians from neighbouring Medical Societies (Aegio, Amaliada, Pyrgos, Agrinio, Zakynthos and Cephalonia) changing its name to Medical Society of Western Greece (IEDE). In 2003, it expanded further to include all medical associations in the Peloponnese, and was thus renamed as the Medical Society of Western Greece and Peloponnesus (IEDEP). From the very start, it set its objectives and activities apart from those of the Medical Association (the medical union). The IEDEP focuses mainly on the organisation of scientific events (Roundtables, Meetings, Lectures, Conferences, etc.) in Patras and periodically in other cities in its jurisdiction. Since 1975, the IEDEP publishes the peer reviewed journal ACHAIKI IATRIKI, in collaboration with doctors from the Peloponnese, other areas of Greece and abroad. The IEDEP contributed significantly to the creation and establishment of the Medical School of the University of Patras (1975), with which it cooperates closely. In 1986, it established the Medical Awards for Pathology, Surgery, and the History of Medicine, while it recently established a Primary Health Care Award. In the same year, it undertook the initiative of establishing a Museum of Medicine in the premises of the Old Hospital of Patras; the project is still under construction. In 1994, the IEDEP introduced the institution of the Pan-Peloponnese Medical Congress, co-organized with medical associations throughout the Peloponnese, and held every two years with great success. It has also introduced two other conferences, the Achaikes Imeres Pathologias (Achaia Medical Days) and the Achaikes Imeres Chirourgikis (Achaia Surgical days), every second year alternately. In addition, throughout the year, in collaboration with various specialties, departments and institutions, it organizes many other scientific and social events and tours in Greece and abroad, to allow its members to meet, communicate, and build close relations. It confers awards to colleagues in its jurisdiction who have distinguished themselves through their contribution to medical science.
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 5 The IEDEP is based in Patras and is managed by a 13-member Board with a three-year term, elected from a single ballot. The newly elected board 2013-2016, is: Directors of the Medical Society of Western Greece and Peloponnesus THE 13-MEMBER BOARD President: Ioannis Tsolakis, Vascular Surgery Vice president: Panagiotis Theodoropoulos, Medicine and Renal Diseases General secretary: Helen Gelastopoulou, Public Health and Epidemiology Assistant secretary: George Tsiros, General Practice Treasurer: Konstantina Trigka, Renal Diseases Members: Konstantinos Chrysanthopoulos, Physician Ioannis Giannopoulos, ENT Surgeon Charalambos Gogos, Medicine and Infectious Diseases Nicholas Harokopos, Pulmonary Diseases Nicholas Kounis, Cardiology Ioannis Lentzas, General Practice Dimitrios Lianas, General Practice Georgios Mantzouranis, General Practice Past Presidents of IEDEP Nikolaos Lagoumintzis (1975-1981) Aristidis Ntontis (1981-1984) Athanasios Diamadopoulos (1984-1990) Spiros Papoutsakis (1990-1991) Ioannis Karaindros (1992-1998) Andreas Mitropoulos (1999-2004) Sotirios Koureleas (2004-2006) Charalambos Gogos (2006-2013)
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 7 AΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (ΙΕΔΕΠ) ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ AΧΑΪΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Διευθυντής Σύνταξης Koύνης Νικόλαος, Καρδιολόγος Αναπληρωτές Διευθυντές Σύνταξης Τσολάκης Ιωάννης, Αγγειοχειρουργός Χρυσανθόπουλος Κωνσταντίνος, Παθολόγος Βοηθοί Διευθυντή Σύνταξης Κάκκος Σταύρος, Αγγειοχειρουργός Λεωνίδου Λυδία, Παθολόγος Μέλη Γελαστοπούλου Ελένη, Ιατρός - Επιδημιολόγος Καραΐνδρος Ιωάννης, Παθολόγος Μητρόπουλος Ανδρέας, Ρευματολόγος Τσίρος Γεώργιος, Γενικός Ιατρός ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ AΧΑΪΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Καθηγητής Αλεξανδρίδης Θεόδωρος, Πάθολόγος Ενδοκρινολόγος, Πάτρα Καθηγητής Αλεξόπουλος Δημήτριος, Καρδιολόγος, Πάτρα Διευθυντής Αλιβιζάτος Βασίλειος, Χειρουργός, Πάτρα Διευθυντής Ασημακόπουλος Γεώργιος, Παθολόγος, Σπάρτη Ομότιμος Καθηγητής Γαρταγάνης Σωτήριος, Οφθαλμίατρος, Πάτρα Καθηγητής Γκούμας Πάνος, ΩΡΛαρυγγολόγος, τ. Αντιπρύτανης, Πάτρα Καθηγητής Γώγος Χαράλαμπος, Παθολόγος Λοιμωξιολόγος, Πάτρα Λέκτορας Δαούσης Δημήτριος, Ρευματολόγος, Πάτρα Καθηγητής Δουγένης Δημήτριος, Καρδιοθωρακοχειρουργός, Αντιπρύτανης, Πάτρα Καθηγητής Ζούμπος Νικόλαος, Παθολόγος Αιματολόγος, τ. Πρύτανης, Βόλος Διευθυντής Καρβελάς Φώτιος, Χειρουργός, Πάτρα Καθηγητής Καλφαρέντζος Φώτιος, Χειρουργός, Πάτρα Κωνσταντίνος Καρόγιαννης, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Καρδιολόγος, Πάτρα Διευθυντής Κοροβέσης Παναγιώτης, Ορθοπαιδικός, Πάτρα Διευθυντής Κροκιδάς Γεώργιος, Παιδίατρος, Πάτρα Καθηγητής Μανταγός Στέφανος, Παιδίατρος, Πάτρα Ομότιμος Καθηγητής Μαραζιώτης Θεόδωρος, Νευροχειρουργός, Πάτρα Παναγιωτόπουλος Κωνσταντίνος, Καρδιολόγος, Άργος Καθηγητής Παπαθανασόπουλος Παναγιώτης, Νευρολόγος, Πάτρα Λέκτορας Σολωμού-Λιόση Έλενα, Αιματολόγος, Πάτρα Επίκουρος Καθηγητής Νταβλούρος Περικλής, Καρδιολόγος, Πάτρα Καθηγητής Σταυρόπουλος Μιχάλης, Χειρουργός, Πάτρα Διευθυντής Φερέτης Διονύσιος, Οφθαλμίατρος, Πάτρα Διευθυντής Χριστόπουλος Παναγιώτης, Νευρολόγος Ψυχίατρος, Πύργος Διευθύντρια Φραγκούλια Αγγελική, Παθολόγος, Πάτρα
8 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Γενικά Η Αχαϊκή Ιατρική (Αχ Ιατρ) είναι περιοδικό με κριτές (Peer - reviewed journal) και αποτελεί το επίσημο περιοδικό της Ιατρικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδος και Πελοποννήσου. Δημοσιεύει εργασίες που υποβάλλονται από τα μέλη και μη μέλη της εταιρείας. Οι εργασίες αφορούν όλες τις ειδικότητες της Ιατρικής και επιλεκτικά συναφείς επιστήμες που συμβάλλουν στην ενημέρωση πάνω στις τελευταίες εξελίξεις που αφορούν στη διάγνωση, στην πρόληψη και στη θεραπεία των διαφόρων νόσων. Είδη Εργασιών Η ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ δημοσιεύει τα πιο κάτω είδη εργασιών: 1. Άρθρα σύνταξης: μέχρι 4 διπλού διαστήματος δακτυλογραφημένες σελίδες με μέχρι 10 σύγχρονες βιβλιογραφικές παραπομπές. Τα άρθρα σύνταξης γράφονται με πρόσκληση του Διευθυντού Σύνταξης. 2. Ανασκοπήσεις: μέχρι 10 δακτυλογραφημένες σελίδες διπλού διαστήματος. 3. Κλινικές και πειραματικές εργασίες: μέχρι 10 δακτυλογραφημένες σελίδες διπλού διαστήματος. 4. Ενδιαφέρουσες περιπτώσεις: μέχρι 6 δακτυλογραφημένες σελίδες διπλού διαστήματος με μέχρι 10 βιβλιογραφικές παραπομπές. 5. Ο θεραπευτής γιατρός: κάθε γιατρός άσχετα εάν εργάζεται ελεύθερα ή είναι γιατρός ασφαλιστικού ιδρύματος ή νοσοκομείου ενθαρρύνεται να υποβάλει προς δημοσίευση, ενδιαφέρουσες περιπτώσεις που αντιμετώπισες στην καθημερινή του πράξη με ασυνήθη, περίεργη, απρόβλεπτη, παράξενη ή ακόμη χιουμοριστική εξέλιξη. Μέχρι 5 δακτυλογραφημένες σελίδες διπλού διαστήματος. 6. Νοσηλευτικά και άλλα: Eπιστήμονες από συναφείς επιστήμες υγείας ενθαρρύνονται να υποβάλλουν εργασίες μέχρι 5 δακτυλογραφημένες σελίδες διπλού διαστήματος. 7. Φοιτητικά και άλλα: Οι φοιτητές της Ιατρικής και των άλλων τμημάτων των επιστημών υγείας ενθαρρύνονται να υποβάλλουν σκέψεις, απόψεις αλλά και εργασίες ακόμη, μέχρι 5 δακτυλογραφημένες σελίδες διπλού διαστήματος. Επίσης δημοσιεύονται επιστολές προς τη σύνταξη, quizzes, γνωστά άγνωστα και τα νέα της Ιατρικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδος και Πελοποννήσου. Δομή εργασιών Τα δακτυλογραφημένα χειρόγραφα κάθε εργασίας πρέπει να έχουν την εξής δομή: 1. Πρώτη σελίδα: περιλαμβάνονται ο τίτλος της εργασίας, τα ονόματα των συγγραφέων με την ειδικότητά τους, τα νοσοκομεία, κλινικές ή εργα στήρια ή άλλα ιδρύματα όπου πραγματοποιήθηκε η εργασία ή εργάζονται οι συγγραφείς και η πόλη. Επίσης στο κάτω μέρος της σελίδας η πλήρης ταχυδρομική διεύθυνση, τηλέφωνο, e-mail ή fax του πρώτου συγγραφέα προς επικοινωνία). 2. Δεύτερη σελίδα: αυτή περιλαμβάνει την περίληψη της εργασίας και 3-5 λέξεις ευρετηρίου. H περίληψη πρέπει να αποτελείται από λιγότερες από 200 λέξεις και στην περίπτωση των κλινικών ή πειραματικών εργασιών να είναι δομημένη στις εξής τέσσερις επώνυμες παραγράφους: Eισαγωγή, Μέθοδοι, Αποτελέσματα, Συμπεράσματα. Χρησιμοποιείται το πρώτο Πρόσωπο (ερευνήσαμε, βρήκαμε συμπε ραί νουμε κ.λπ.). 3. Οι επόμενες σελίδες: αυτές περιλαμβάνουν την οργάνωση του κυρίως κειμένου με εξής διάταξη: Eισαγωγή, Υλικό και Μέθοδος, Αποτελέσματα, Συζήτηση. Στις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις η οργάνωση του κυρίως κειμένου είναι: Eισαγωγή, Περιγραφή της περίπτωσης, Συζήτηση. 4. Ακολουθούν οι τυχόν πίνακες και εικόνες σε ξεχωριστές σελίδες με υπότιτλους στο κάτω μέρος του κάθε πίνακα ή εικόνας. 5. Περίληψη στα αγγλικά: H αρχική περίληψη στα ελληνικά πρέπει να μεταφράζεται στα αγγλικά μαζί με τον τίτλο εργασίας, συγγραφείς, introduction, material and methods, results, discussion, conclusion. 6. H τελευταία σελίδα: Aυτή περιλαμβάνει τη βιβλιογραφία όπως στα πιο κάτω παραδείγματα κατά το σύστημα Vancouver. Τα ονόματα των περιοδικών γράφονται με την καθιερωμένη στον index medicus σύντμηση. Όλοι οι συγγραφείς πρέπει να περιλαμβάνονται. Αν οι συγγραφείς είναι μέχρι έξι
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 9 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ παρατίθενται όλα τα ονόματα, εάν είναι εφτά ή περισσότεροι παρατίθενται μόνο τα τρία πρώτα ονόματα και ακολουθεί, et al., π.χ. Karnoub AE, Dash AB, Vo AP, et al. Mesenchymal stem cells within tumour stroma promote breast cancer metastasis. Nature 2007; 449:557-563. Α) Άρθρα σε περιοδικά: 1. Siegel-Axel Dl. Cervastatin: A cellular and molecular drug for the future? Cell Mol Life SCI 2003; 60:144-164. B) Bιβλία: 2. Hudson R. Cardio vascular Pathology, 1st edition. Edward Arnold (Publishers) Ltd, London, 1965; 1341-1350. Γ) Κεφάλαια σε βιβλία: 3. Οpie LH. Mechanism of cardiac contractions and relaxation. In: Braunwald E, editor. Heart disease, 5th ed. Philadelphia: Saunders; 1997;360-393. Ελληνική Βιβλιογραφία H αναφορά στην Ελληνική βιβλιογραφία είναι υποχρεωτική. Η διερεύνηση της Ελληνικής βιβλιογραφίας μπορεί να γίνει, γι αυτούς που διαθέτουν H/Y με modem, με απευθείας σύνδεση με τη βάση δεδομένων ΒΙΒΙ της ΙΑΤΡΟΤΕΚ που είναι εγκατεστημένη στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Προϋπόθεση για την απευθείας χρησιμοποίηση της ΒΙΒΙ είναι η καταβολή ετήσιας συνδρομής στην ΙΑΤROTEK (Σισίνη 5, Αθήνα 115 28) για απόκτηση σχετικού κωδικού αριθμού και σύνδεση με το δίκτυο Hellas Pack του ΟΤΕ (Μέγαρο ΟΤΕ, β πτέρυγα, 3ος όροφος, Γραφείο 17, Λεωφ. Κηφισίας 99, Μαρούσι, τηλ. 210-6118990). Υποβολή των εργασιών Οι εργασίες υποβάλλονται στην Ελληνική γλώσσα αλλά και εργασίες στην Αγγλική γλώσσα μπορεί να γίνουν αποδεκτές. Οι εργασίες αποστέλλονται στον Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού Καθηγητή Νικόλαο Κούνη, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: ngkounis@otenet.gr.
10 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (ΙΕΔΕΠ) Η Ιατρική Εταιρεία Δυτικής Ελλλάδος-Πελοποννήσου (ΙΕΔΕΠ) προήλθε από τη διεύρυνση της Ιατρικής Εταιρείας Πατρών η οποία μετά την Ιατρική Εταιρεία Αθηνών είναι η μακροβιότερη Ιατρική Εταιρεία της χώρας μας. Η Ιατρική Εταιρεία Πατρών ιδρύθηκε το 1912 στην Πάτρα με σκοπό την επιμόρφωση των ιατρών, τον προβληματισμό των μελών της σε θέματα δημόσιας υγείας και τη μελέτη αυτών από επιστημονικής πλευράς καθώς και τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μελών της. Το 1969 γίνεται η πρώτη διεύρυνση για να περιλάβει στους κόλπους της και το Ιατρικό δυναμικό των όμορων Ιατρικών Συλλόγων (Αιγίου, Αμαλιάδας, Πύργου, Αγρινίου, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας) μετονομαζόμενη σε Ιατρική Εταιρεία Δυτικής Ελλάδος (Ι.Ε.Δ.Ε.). Το 2003 έγινε η δεύτερη διεύρυνση για να περιλάβει όλους τους Ιατρικούς Συλλόγους της Πελοποννήσου και έτσι μετονομάστηκε σε Ιατρική Εταιρεία Δυτικής Ελλάδος Πελοποννή σου (Ι.Ε.Δ.Ε.Π.). Από την αρχή έχει διαχωρίσει τους στόχους της και τις δραστηριότητες με αυτές του Ιατρικού Συλλόγου (του καθαρά συνδικαλιστικού Ιατρικού οργάνου). Η ΙΕΔΕΠ έχει σαν κύρια δραστηριότητα την πραγματοποίηση επιστημονικών εκδηλώσεων (Στρογγυ λές τράπεζες, Ημερίδες, Διαλέξεις, Συνέδρια κ.λπ.) στην έδρα της και περιοδικώς σε άλλες πόλεις της δικαιοδοσίας της. Από το 1975 η ΙΕΔΕΠ εκδίδει το επιστημονικό περιοδικό ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ με συνεργασία ιατρών από την Πελο πόννησο και όλη την Ελλάδα. Η ΙΕΔΕΠ συνέβαλλε σημαντικά στην ίδρυση και εγκατάσταση της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών (1975) με την οποία συνεργάζεται στενά. Το 1986 θέσπισε την Προκήρυξη Ιατρικών Βραβείων επί θεμάτων Παθολογίας, Χειρουργικής, Ιστορίας της Ιατρικής καθώς και πρόσφατα βραβείο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Τον ίδιο χρόνο ανέλαβε πρωτοβουλία για την ίδρυση Μουσείου της Ιατρικής στους χώρους του Παλαιού Νοσοκομείου Πατρών το οποίο είναι ακόμα σε εξέλιξη. Το 1994 η ΙΕΔΕΠ ξεκίνησε τον θεσμό του Παμπε λοποννησιακού Ιατρικού Συνεδρίου με συνδιοργανωτές τους Ιατρικούς Συλλόγους ολόκληρης της Πελοποννήσου και γίνεται κάθε δύο χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Επίσης έχει καθιερώσει κάθε χρόνο να γίνονται εναλλάξ οι Αχαϊκές Ημέρες Παθολογίας και Αχαϊκές Ημέρες Χειρουργικής. Εκτός αυτών σε συνεργασία με διάφορες ειδικότητες, κλινικές και φορείς διοργανώνει πλήθος άλλων επιστημονικών εκδηλώσεων όλο τον χρόνο καθώς και κοινωνικές εκδηλώσεις, εκδρομές εντός και εκτός Ελλάδος για τη γνωριμία, επικοινωνία και σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μελών της. Απονέμει τιμητικές διακρίσεις σε συνα δέλφους της δικαιοδοσίας της οι οποίοι διέπρεψαν με την εν γένει προσφορά τους στην ιατρική επιστήμη. Έχει έδρα την Πάτρα και διοικείται από 13μελές Διοικητικό Συμβούλιο τριετούς θητείας που εκλέγεται από ενιαίο Ψηφοδέλτιο. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο (2013-2016) που προέκυψε πρόσφατα είναι:
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 11 Πρόεδρος: Τσολάκης Ιωάννης, Αγγειοχειρουργός Αντιπρόεδρος: Θεοδωρόπουλος Παναγιώτης, Νεφρολόγος Γενικός Γραμματέας: Γελαστοπούλου Ελένη, Ιατρός Επιδημιολόγος Ειδικός Γραμματέας: Tσίρος Γεώργιος, Γενικός Ιατρός Ταμίας: Τρίγκα Κων/να, Νεφρολόγος Μέλη: Γιαννόπουλος Ιωάννης, Ωτορινολαρυγγολόγος Γώγος Χαράλαμπος, Παθολόγος Κούνης Νικόλαος, Καρδιολόγος Λέντζας Ιωάννης, Γενικός Ιατρός Λιάνας Δημήτριος, Γενικός Ιατρός Μαντζουράνης Γεώργιος, Γενικός Ιατρός Χαροκόπος Νικόλαος, Πνευμονολόγος Χρυσανθόπουλος Κων/νος, Παθολόγος
ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 Περιεχόμενα Contents Γράμμα του Διευθυντή Σύνταξης / Letter οf the Editor Τίτλος...14 Τitle...14 Νικόλαος Κούνης, Πάτρα / Nikolaos Kounis, Patra, Greece Άρθρο Σύνταξης Καρδιακή Συχνότητα, Προσδόκιμο Ζωής και Καρδιαγγειακό Editorial Σύστημα... 15 Heart Rate, Life Expectancy and the Cardiovascular System...15 Κωνσταντίνος Δ. Μπουντούλας, Οχάιο, Η.Π.Α., Χαρίσιος Μπουντούλας, Οχάιο, Η.Π.Α. και Αθήνα Konstantinos Dean Boudoulas, Ohio, USA, Harisios Boudoulas, Ohio, U.S.A. and Athens, Greece Ερευνητική Μελέτη Research Study Μέθοδοι Ελέγχου Παραγωγής Βιοδραστικών Ουσιών: Γένη βακτηρίων με βιοτεχνολογικό ενδιαφέρον...21 Screening for Bioactive Compounds: Bacteria with Biotechnology interest...21 Σταυρούλα Μαμούχα, Γεώργιος Καντεράκης, Ιωάννα Μπουτσικάκη, Αλέξανδρος Λ Σαββίδης, Αμαλία Δ Καραγκούνη-Κύρτσου, Αθήνα Stavroula Mamouha, George Kanterakis, Ioanna Boutsikaki, Alexander L Savvides, Amalia D Karagouni, Athens, Greece Quiz...31 Ανασκόπηση Review Ανθρώπινη Αυτόματη Ανάφλεξη Μύθος ή Πραγματικότητα;...32 Spontaneous Human Combustion Myth or Reality?...32 Νικόλαος Α Χρυσανθακόπουλος, Αθήνα, Χρύσα Κ Βλάσση, Πάτρα Nikolaos A Chrysanthakopoulos, Athens, Greece, Chrysa K Vlassi, Patas, Greece Ανασκόπηση Καρκινογένεση: Προσέγγιση του Καρκινικού Στρώματος - Review Μυοϊνοβλαστών...41 Carcinogenesis: Cancer Substrate Approach and Myofibroblasts...41 Δρ Κωνσταντίνα Τρίγκα, Μαρία Γκέρμπεση, Ζηνοβία Κεφαλοπούλου, Γεωργία Σωτηροπούλου-Μπονίκου, Πάτρα Dr Konstantina Trigka, Maria Gerbesi, Zinovia Kefalopoulou, Georgia Sotiropoulou-Bonikou, Patras, Greece
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 13 Περιεχόμενα Contents Ενδιαφέρουσα Περίπτωση Interesting Case Ίνωμα Ωοθήκης: μια Σπάνια Νοσολογική Οντότητα. Περιγραφή Περίπτωσης...47 Οvarian Fibroma: a Rare Disease Entity. Case Report...47 Ιωάννης Κ Θανασάς, Tρίκαλα / Ioannis K Thanasas, Trikala, Greece Ο Θεραπευτής Ιατρός Practicing Physician Καρκινοειδείς Όγκοι Πνεύμονα: Προσέγγιση και Διαχείριση...53 Lung carcinoid tumors: Approach and Management...53 Ιωάννης Κ Γαλαριώτης, Καλλιόπη Γεωργίτσα-Γαλαριώτη, Πάτρα Ioannis K Galariotis, Kalliopi Georgitsa-Galarioti, Patras, Greece Φοιτητικά και Άλλα Student Corner Κυστική ίνωση: παθοφυσιολογία και νέοι τρόποι θεραπείας...59 Cystic Fibrosis: Pathophysiology and Novel Therapeutic Measures...59 Στυλιανή Μαλλιώρη, Πάτρα / Styliani Malliori, Patras, Greece Answer to Quiz...64 Ειδικό Άρθρο Φύση και Χαρακτήρας του Όρκου από την Αρχαιότητα έως Σήμερα...65 Special Article Nature and Character of Oath from Antiquity to the present... 65 Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Κωστόπουλος, Πάτρα / Prist Kyrilos Kostopoulos, Patras, Greece Νέα της ΙΕΔΕΠ IEDEP News Ανακοίνωση για Βραβεία: 11 ο Παμπελοποννησιακό Ιατρικό Συνέδριο, Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών από 17-19 Οκτωβρίου 2014...69 Announcement for Prizes: 11 th Panpeloponnese Medical Congress 17-19 of October 2014, Patras, Greece...69 Νέα της ΙΕΔΕΠ Aχαϊκές Ιατρικές Ημέρες 2014, Πάτρα 28 & 29 Μαρτίου 2014...71 IEDEP News Achaia Medical Days 2014, Patras 28 & 29 of March 2014...71
ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 Γράμμα του Διευθυντή της Σύνταξης Letter from the Editor Νικόλαος Κούνης, MD, FESC, FACC Μάρτιος 2014, Αχαϊκές Ιατρικές Ημέρες Το μεγάλο 11ο Παμπελοποννησιακό Συνέδριο, 17-19 Οκτωβρίου, Πάτρα March 2014, Achaic Medical Days 11 th Panpeloponnese Medical Congress, October 17-19, Patras, Greece Με το πρώτο τεύχος του παρόντος τόμου της ΑΧΑ- ΪΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ αλλάζει ο εκδοτικός οργανισμός που θα εκδίδει το περιοδικό, λόγω αδυναμίας του μέχρι τώρα Πατρινού οργανισμού Synedra production του Γιάννη Πικραμένου και το περιοδικό θα εκδίδεται στην Αθήνα από το ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed - ΣΤΕ- ΦΑΝΑΚΗΣ ΕΜΜ. & ΣΙΑ Ε.Ε. Ευχαριστούμε τον Κύριο Πικραμένο αλλά και τις γραμματείς του που για τα τελευταία 7 χρόνια έκαναν τα πάντα για την όσο περισσότερο άρτια παρουσίαση του περιοδικού. Ζητούμε επίσης συγγνώμη από τους αναγνώστες, τους συγγραφείς, τους reviewers και τα μέλη της ΙΕΔΕΠ για την καθυστερημένη έκδοση του παρόντος τεύχους, λόγω αυτής της αλλαγής του εκδότη. Στις 28 και 29 Μαρτίου 2014 στο ξενοδοχείο ASTIR της Πάτρας διεξήχθηκε με μεγάλη επιτυχία το καθιερωµένο πλέον συνέδριο «Αχαϊκές Ιατρικές Ημέρες» ήδη ήταν το 10ο της Ιατρικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδας-Πελοποννήσου. Επίκεντρο του φετινού συνεδρίου ήταν τα «Νεότερα δεδοµένα στη Βιοτεχνολογία και τη Φαρµακοθεραπεία», µε ένα πλούσιο θεµατολόγιο που αφορούσε όλες σχεδόν τις ιατρικές ειδικότητες. Εμείς δεν σταματάμε, συνεχίζουμε με το μεγάλο 11ο Παμπελοποννησιακό Συνέδριο της ΙΕΔΕΠ, που θα λάβει χώρα στην Πάτρα, στις 17 19 Οκτωβρίου 2014, στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστμίου Πατρών με ένα άριστο επιστημονικό πρόγραμμα και διακεκριμένους ομιλητές. Τις λεπτομέρειες για τα βραβεία και το διαγωνισμό μπορείτε να τις διαβάσετε στην τελευταία σελίδα του τρέχοντος τεύχους της ΑΧΑΪΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ. Σας προσκαλούμε να έλθετε στην Πάτρα, όπου θα συναντηθούμε για να ανταλλάξουμε ιδέες, απόψεις και επιστημονικούς προβληματισμούς.
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 Editorial Άρθρο Σύνταξης Heart Rate, Life Expectancy and the Cardiovascular System Καρδιακή Συχνότητα, Προσδόκιμο Ζωής και Καρδιαγγειακό Σύστημα Konstantinos Dean Boudoulas, MD 1 Assistant Professor of Medicine, Division of Cardiovascular Medicine, The Ohio State University, Columbus, Ohio, USA Harisios Boudoulas, MD, Dr, Dr Hon 2 Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA; Honorary Professor, Academician (an. mem.); Honorary President Biomedical Research Foundation, Academy of Athens, Greece; Council Member Aristotelian University of Thessaloniki, Greece For many years, it has been known that an inverse relationship exist between heart rate and life expectancy in all living organisms 1,2. The faster the heart rate typically the shorter the life expectancy, and vice-versa. This association has been attributed to an increase in the metabolic rate; the greater the metabolic rate, the faster the heart rate, the shorter the life expectancy (live fast die young) 2. There are several mechanisms that regulate heart rate and thus, the same mechanisms regulating heart rate may be responsible for life expectancy as well 3-5. To a certain degree this is true, but heart rate itself has several effects on the cardiovascular system that may contribute to the development of cardiovascular disease that may also result in a decrease in life expectancy. In this editorial, effects of heart rate on the heart, the arterial system, and survival will be briefly discussed. Effects of heart rate on the heart Correspondence: Konstantinos D Boudoulas MD, Division of Cardiovascular Medicine, The Ohio State University, 473 West Twelve Avenue, Suite 220, Columbus Ohio 43210, USA, E-mail: Konstantinos.Boudoulas@osumc.edu It is difficult to precisely define the normal heart rate range, but the heart rate is much slower during the night and slightly faster in women compared to men. Ventricular work is directly related to heart rate; the faster the heart rate the greater the ventricular work. Coronary blood flow is almost diastolic and collateral coronary blood flow is exclusively diastolic. Ventricular filling also occurs during diastole. At faster heart rates (e.g. atrial fibrillation), the ventricular filling time (diastolic time) dramatically decreases and left atrial pressure increases, which may led to pulmonary edema. Further, irregular heart beat alters the expression and activity of key proteins regulating calcium turnover within the myocardial cells that may decrease myocardial contractility 5-10.
16 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 It is important to know that the relationship between heart rate and diastolic time is non-linear (Figure 1) 6. Thus, small changes in heart rate result in significant changes in diastolic time, especially at slower heart rates (less than 75 beats per minute). In contrast, the relationship between heart rate and duration of systole is linear. Although the duration of systole changes with heart rate, these changes are small and substantially less compared to changes that occur during diastolic time. At faster heart rates, the duration of diastole decreases resulting in a decrease in myocardial blood flow and in ventricular filling time 6,7. Further, an increase in heart rate results in an increase in left ventricular work and myocardial oxygen consumption. In cases where the heart rate is irregular, myocardial contractility may diminish due to suboptimal calcium turnover within the myocardial cells 10. Effects of heart rate on the arterial system Left ventricular systole results in generation of pressure that travels from the root of the aorta into the peripheral arterial circulation as a pulse wave 11-13. The pressure waves with each ventricular systole produce a stress on the endothelial cells of the arterial system. Intrinsic repair mechanisms maintain normal endothelial function when the applied stress is within physiological levels. In cases where the stress is pathologic (e.g. high blood pressure) or in the presence of other risk factors such as smoking, high levels of cholesterol, inflammatory process, aging, etc, the intrinsic repair mechanisms are inadequate to maintain normal endothelium, thus endothelial damage occurs resulting in arterial aging and cardiovascular disease. In fact, endothelial damage and repair starts in utero with the first heartbeat. The faster the heart rate, the greater the endothelial damage 14. Faster heart rates also result in arterial stiffening. Increasing the heart rate by pacing from 60 to 90 beats per minute in humans results in decrease carotid and radial artery dispensability. In experimental animal models, an increase in heart rate results in stiffening of the aorta 15-18. Increase arterial Figure 1. Left Panel: Relationship between diastolic time and systolic time with heart rate. Due to a non-linear relationship of diastolic time with heart rate, small changes in heart rate produces significant changes in diastolic time especially at heart rates less than 75 beats per minute (from Boudoulas H, et al ref. 6). Right Panel: Schematic presentation of left coronary flow (L Cor flow) in relationship to the cardiac cycle. Note that the greater proportion of coronary flow occurs in diastole. Left ventricular (LV) work is related to the duration of systole and LV systolic pressure. First and second heart sounds and the electrocardiogram (ECG) are also shown (from Boudoulas H, et al ref. 8).
ACHAIKI IATRIKI Volume 33, Issue 1, April 2014 17 stiffening will result in an increase in the aortic pulse wave velocity (PWV). Increase PWV results in rapid expansion of arterioles and organ damage, especially in the kidneys and the brain (Figure 2). A stiff aorta will also result in an increase in reflected wave velocity. When reflected wave velocity is increased, reflected waves arrive in the root of the aorta late in systole, while normally reflected waves arrive in the root of the aorta early in diastole forming the diastolic wave, which facilitates coronary flow. In contrast, when the reflected waves arrive in the root of the aorta late in systole, the diastolic wave will disappear and the systolic aortic pressure will increase resulting in an increase in left ventricular work and a decrease in coronary blood flow 11-13. When the heart rate is slow, reflected waves will reach the root of the aorta in systole even if the elastic properties of the aorta are normal, due to the long diastolic period, resulting in systolic hypertension 6,19. Faster heart rates in addition to its effects on PWV and reflected wave velocity are also associated with endothelial damage,oxidative stress, and an inflammatory process. All these effects on the cardiovascular system will result in left ventricular hypertrophy and heart failure, atherosclerosis, early aging, decreased myocardial blood flow and increase cardiovascular mortality. Effects of heart rate on target organs and prognosis A high cholesterol diet produces atherosclerosis in monkeys. Interestingly, atherosclerosis was found to be less severe in monkeys when the sinus node was destroyed compared to control monkeys despite the fact that both groups were on the same diet. Obviously, the heart rate in the group where the sinus node was destroyed was significantly lower compared to the control group 20. In humans, cardiovascular and all cause mortality in healthy individuals were found to be related to heart rate. The faster the heart rate (above 55 beats per minute) the greater the mortality. This relationship between heart rate and mortality was Figure 2. (A) Pulse wave velocity (PWV) is shown schematically with large arrows. When the aorta is stiff, PWV increases and results in stretch of the peripheral arterioles and vascular damage. (B) Reflected wave velocity in a stiff aorta is faster compared to a normal aorta. The pulse pressure waves of the carotid artery or the central aorta in a normal and a stiff aorta are also shown (see text, modified from Boudoulas H, et al ref. 11 and 12).
18 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 33ος, Τεύχος 1, Απρίλιος 2014 persistent even after adjustment for physical activity, fitness, maximal oxygen consumption, smoking, leisure time, alcohol intake, body mass index, systolic and diastolic blood pressure, serum cholesterol, and triglycerides. The risk of mortality increased by 16% when the heart rate increased by 10 beats per minute 21. In patients with coronary artery disease, arterial hypertension, congestive heart failure and other diseases, the mortality also increases as the heart rate increases above 60 beats per minute 22-27. Slower heart rates are associated with a longer diastolic time 6. This association between heart rate and mortality in coronary artery disease is at least partially due to a decrease in myocardial perfusion resulting from a shorter diastolic time with increase heart rates. In patients with silent myocardial ischemia, the number of ischemic episodes were increased dramatically when the diastolic time was less than 500 ms (approximately 65 beats per minute) 7-9. It is known that therapy with beta-blocking drugs decrease mortality in patients who survive an acute myocardial infarction. The effect of beta-blocking adrenergic agents is directly related to the degree in the decrease in heart rate 28. In patients with stable coronary artery disease and a heart rate greater than 70 beats per minute, therapy with ivabradine, a drug that decreases heart rate without any other effects on the cardiovascular system, has been shown to decrease heart rate, incidence of myocardial infarction and hospital admissions compared to placebo 29. An inverse relationship exists in which an increase in diastolic time results in a decrease in mortality in patients who have recovered from an acute myocardial infarction and were treated with a beta-blocking adrenergic agents 30. such as the autonomic nervous system, metabolic rate, inflammatory processes, genetics, just to mention a few. All these factors may increase mortality in addition to their effects on the heart rate. Several theories have been developed to explain the differences in life expectancy seen in living organisms. The two major theories are: the metabolic rate theory in which an increase in the metabolic rate produces oxidative stress; and the membrane composition theory in which the fatty acids that are involved in the structure of the cell membrane are also related to the degree of oxidative stress 2. It is known that oxidative stress is associated with cell damage and aging. It is also known that an increase in the metabolic rate is associated with a faster heart rate. Thus, one theory may be complimentary to the other (Figure 3) 1,2. Regardless of the underlying mechanisms, heart rate has significant effects on the cardiovascular system as mentioned above, which are shown in Figure 4. All these effects of the heart rate on the cardiovascular system may at least partially account for the relationship between heart Heart rate and life expectancy It appears that heart rate is inversely related to mortality in apparently healthy individuals and in patients with different diseases. Further, a decrease in heart rate with pharmacologic agents results in a decrease in mortality that is directly related to the degree of heart rate decrease. There are several factors that may play an important role in regulating heart rate Figure 3. There are two major theories related to life expectancy: the metabolic rate theory in which an increase in the metabolic rate produces oxidative stress (increase metabolic rate is associated with a faster heart rate); and the membrane composition theory in which the fatty acids that are involved in the structure of the cell membrane are also related to the degree of oxidative stress (2). One theory is complimentary to the other.