την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας 20-22

Περιεχόμενα Σελίδες Ευχαριστήρια επιστολή του Υπουργού Δημόσιας Υγείας του Αφγανιστάν Γενικές Πληροφορίες για το πρόγραμμα 3 Έκθεση Προόδου 3-11 Στόχοι του υλοποιηθέντος προγράμματος 3-4 Memorandum of Cooperation 5-6 Γενικές Πληροφορίες ως προς την υλοποίηση του προγράμματος 7-11 Λίγα λόγια για το Αφγανιστάν 7 Η επιστημονική ομάδα υλοποίησης του προγράμματος 7-9 Η πορεία εξέλιξης του προγράμματος 9-11 Υλοποίηση του προγράμματος-δράσεις 12-59 Δράση 1: Ενημέρωση-Ευαισθητοποίηση 12-23 Αφίσα ομιλίας στα πλαίσια της ενημέρωσης 14 Έντυπο υλικό που μοιράστηκε την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας 15-19 Φωτογραφίες των αφισών που τοιχοκολλήθηκαν την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας 20-22 Δράση 2:Παροχή Υλικοτεχνικού Εξοπλισμού και Φαρμακευτικού Υλικού 23-29 Συμβάσεις που υπογράφτηκαν για την ανακαίνιση του Δημόσιου Ψυχιατρείου και της Νευροψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Καμπούλ 23,24,26 Φωτογραφικό υλικό 25,28 Δράση 3: Εκπαιδευτικό-Επιστημονικό έργο 29-50 Εισαγωγική φάση της εκπαίδευσης 29-33 Φωτογραφικό υλικό 31-32 Αφίσα που τοιχοκολλήθηκε ενόψει εκπαιδευτικού σεμιναρίου 33 Τελική φάση της εκπαίδευσης 34-50 Το περιεχόμενο των μαθημάτων 34-35 Το εξώφυλλο του εγχειριδίου στα Αγγλικά και στα Ντάρι 36,37 Πληροφορίες για την τηλεεκπαίδευση 38-39 Τα θέματα των εξετάσεων 39-45 Το δίπλωμα που απονεμήθηκε στους εκπαιδευόμενους 46 Αφίσες που τοιχοκολλήθηκαν ενόψει των μαθημάτων 47-49 Δράση 4: Σχεδιασμός Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε Εθνικό Επίπεδο 50-58 Συνεδρίαση του Mental Health Task Force 51-53 Αφίσα Ομιλίας στο Mental Health Task Force 54 Οργανόγραμμα του Τομέα Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας του Αφγανιστάν 56-58 Δράση 5:Δημιουργία Ιστοσελίδας 59 Ενδεχόμενες Τροποποιήσεις του Μηνιαίου Χρονοδιαγράμματος 60 Δυσκολίες που αντιμετωπίστηκαν κατά την υλοποίηση του Μηνιαίου Χρονοδιαγράμματος 61-62 Αλλαγές στη σύμβαση χρηματοδότησης 62 Δικαιούχοι του προγράμματος 62-67 Έλεγχος και αξιολόγηση του προγράμματος 68 1

Έκθεση Αξιολόγησης από το Δ/ντή του τομέα Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Δημοσίας Υγείας του Αφγανιστάν Dr. Ruhullal Nassery Παράρτημα με φωτογραφικό Υλικό 69-78 Δελτίο τύπου(21/10/2005) 2

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΥΔΑΣ) ΠΡΟΣ: ΥΔΑΣ-2 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Γενικές Πληροφορίες 1. Όνομα της Οργάνωσης: ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2. Όνομα επιτόπιου διαχειριστή προγράμματος Μαριλένα Παπαναστασίου Πατέλης Νικόλαος 3. Αριθμός Συμβολαίου: ΑΝΑΠ-38-2004 4. Τίτλος του προγράμματος: Αναβάθμιση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου της Καμπούλ και σχεδιασμός ανάπτυξης ψυχικής υγείας σε εθνικό επίπεδο 5. Χώρα και περιοχή αναφοράς: ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ (Καμπούλ) 3

Έκθεση Προόδου: 6. Στόχοι του υλοποιηθέντος προγράμματος. Το πρόγραμμα αφορούσε στο σχεδιασμό της στρατηγικής ανάπτυξης υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε εθνικό επίπεδο και στην αναβάθμιση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου της Καμπούλ. Στόχοι του Προγράμματος ήταν: 1. Η υποστήριξη του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου με σκοπό την ανάπτυξη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας. Παροχή υλικοτεχνικής υποδομής, ανακαίνιση και συντήρηση των χώρων του νοσοκομείου για τη λειτουργία κέντρου κατάρτισης και έρευνας. 2. η κατάρτιση του ιατρικού προσωπικού και άλλων επαγγελματιών ψυχικής υγείας που εργάζονται εκεί 3. ο σχεδιασμός της ανάπτυξης του τομέα ψυχικής υγείας σε συνεργασία με τη διεύθυνση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου και το Υπουργείο Δημοσίας Υγείας του Αφγανιστάν 4. η πιλοτική εφαρμογή προγράμματος αποκατάστασης και η πιλοτική ανάπτυξη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας σε Νοσοκομείο της περιφέρειας Όλες οι δράσεις του εγκεκριμένου προγράμματος είχαν απώτερους στόχους: τη συμβολή στην ανάπτυξη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας στη χώρα τη συμβολή στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου, μέσω της ενίσχυσης του γενικότερου επιπέδου προσφοράς υπηρεσιών υγείας την προώθηση πολιτικών για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού των ψυχικά πασχόντων και των οικογενειών τους ανάδειξη της δράσης της Ελλάδας που πραγματοποιείται μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών και της Hellenic Aid στο Αφγανιστάν 4

Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα αναμενόταν να συμβάλει στη βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης και της ποιότητας ζωής των κατοίκων της περιοχής. Το Υπουργείο Υγείας του Αφγανιστάν, χωρίς να διαφοροποιήσει τους αρχικούς στόχους του προγράμματος, προσανατόλισε τη συνεργασία μας προς την επίλυση μειζόνων προβλημάτων του τομέα της ψυχικής υγείας, όπως αυτά αναφέρονται αναλυτικά στο Μνημόνιο Συνεργασίας που παρατίθεται και που έγινε αποδεκτό και από τις δύο πλευρές. MEMORANDUM OF CO-OPERATION Between the Ministry of Public Health (MOPH) and Klimaka NGO The following text represents an agreement of co-operation between the Ministry of Public Health, Mental Health Directorate and Klimaka under the support and 5

supervision of the Greek Ministry of Foreign Affairs (Hellenic Aid), Department of International Development and Co-operation (YDAS). The support of the Greek government to the development of our country through Klimaka s projects in our region is highly appreciated. The offered services in the frame of the approved development aid program of Klimaka are welcomed by our administration and we intend to offer any possible support and assistance. Klimaka responds to the needs of Mental Health in Afghanistan and, provided the safety parameters and other country specific factors allow it, intends to continue in offering assistance where needed. The co-operation between the MOPH and Klimaka NGO include the following projects in different levels: a. At the level of MOPH All projects in this paragraph are part of our continuous co-operation for the future, as it has been in the past. 1. Assisting and supporting the Mental Health Directorate by the below mentioned projects and in every other possible way 2. Participating in Mental Health Task Force of the MOPH 3. Offering assistance in developing policies in Primary Healthcare issues 4. Suggesting strategies for Mental Health Service 5. Preparing standard policy documents according to the international guidelines b. Specialised Training on Mental Health 1. Trainers training on Mental Health (starting Sept. 2005) 2. Ongoing supervision for trainers (simultaneously with trainers training program) 3. Advanced and specialised psychiatric training for Doctors in Greece (start day depends on both MOPH and the Greek Ministry of Foreign Affairs) 4. Presentations and lectures on Mental Health and Primary Healthcare issues (ongoing) 5. Specialised training material for trainers and mental health professionals, including training material of psychiatry in Dari. (starting immediately) c. At the level of Mental Healthcare Facilities (hospitals, day clinics, etc.) 1. Training for the scientific personnel through educational presentations on Mental Health programs (starting immediately) 2. Needs assessment of facilities and equipment (ongoing) 3. Stigma combating strategies (starting late 2005) 4. Supporting OPD units and promoting integration of Mental Health Services in general hospitals (starting late 2005) d. Services in relevant fields 6

1. Specialised Internet site on Mental Health integrated in the official site of MOPH (ongoing) 2. Specialised tele-education programs on Mental Health, that will enable continuous training (starting late 2005) 3. Training on tele-education technology usage (starting late 2005) The above time plan is set according to Klimaka s schedule for co-operation, but Klimaka is not responsible for any change that might occur as a result of factors Klimaka cannot control. The Ministry of Public Health intends to allow Klimaka to use any available facility for the trainers training and other scientific events, conferences etc whenever this is possible. We hope that the excellent co-operation between our Ministry and the Ministry of Foreign Affairs of the Greek government will continue in the years to come, beyond the time limits of this program. A first goal for the future would be to transfer our experience on tele-psychiatry from Greece to Afghanistan and try to establish a telepsychiatry system between hospitals and Mental Health Units. For the Ministry of Public Health For Klimaka Dr. S.Shukrullah Wahidi Director General Preventive Medicine And Primary Care Dr. Nikolaos Patelis Representative of Klimaka in Afghanistan 6. Γενικές πληροφορίες ως προς την ολοκλήρωση του προγράμματος. Λίγα λόγια για το Αφγανιστάν Το Αφγανιστάν είναι μια χώρα που μέχρι τώρα έχει δοκιμαστεί πολύ σκληρά, τόσο από τις πολεμικές συγκρούσεις όσο και από τις φυσικές καταστροφές που την έχουν πλήξει. Οι αντιξοότητες αυτές ανέπτυξαν και συντηρούν τις συνθήκες στέρησης και φτώχειας που επικρατούν εκεί και που πολλές φορές κάνουν τη διαβίωση δύσκολη. Παράλληλα το υγειονομικό επίπεδο της χώρας είναι χαμηλό. Το Αφγανιστάν αυτή τη στιγμή έχει σημαντικές ελλείψεις στο χώρο της υγείας, τόσο σε επίπεδο υλικοτεχνικών υποδομών όσο και σε επίπεδο έμψυχου δυναμικού. Ο αριθμός των Αφγανών γιατρών, νοσηλευτών και 7

λοιπών επαγγελματιών υγείας είναι πολύ μικρός. Όσον αφορά τον τομέα της ψυχικής υγείας, τα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας είναι ελάχιστα και ανεπαρκή, ο αριθμός των κλινών είναι πολύ μικρός σε σχέση με τις ανάγκες του πληθυσμού, ενώ τα φάρμακα που διατίθενται είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Οι Αφγανοί γιατροί που ασκούν ψυχιατρική είναι ελάχιστοι, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν αποκτήσει τον τίτλο της ειδικότητας, αλλά ασκούν την ψυχιατρική εμπειρικά. Η Κλίμακα, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της κατάστασης μέσα από τις πρώτες εμπειρίες στην εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας (προηγούμενο αναπτυξιακό πρόγραμμα της Κλίμακας στην περιφέρεια Gazni), προχώρησε στην οργάνωση και την υλοποίηση του παρόντος προγράμματος. Ο σχεδιασμός του προγράμματος αυτού έγινε με γνώμονα τις ανάγκες του Αφγανιστάν στον τομέα της ψυχικής υγείας όπως αυτές προσδιορίστηκαν μέσα από τις πληροφορίες που έλαβε η Κλίμακα μετά από επιτόπιες επαφές με τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου και τον Πρόεδρο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Καμπούλ, τον εκπρόσωπο του Π.Ο.Υ. στο Αφγανιστάν, εκπροσώπους του συλλόγου ψυχολόγων της Καμπούλ και τους Ψυχιάτρους που στελεχώνουν το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Καμπούλ. Η Επιστημονική ομάδα που υλοποίησε το πρόγραμμα Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε στο σύνολο των προβλεπόμενων δράσεών του και θεωρούμε ότι στέφθηκε με επιτυχία στηριζόμενο στο ανθρώπινο δυναμικό της Κλίμακας, κυρίως επαγγελματιών της ψυχικής υγείας και των κοινωνικών επιστημών, με υψηλή κατάρτιση και εμπειρία στον τομέα της πρωτοβάθμιας φροντίδας και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Οι Έλληνες επαγγελματίες υγείας που μετέβησαν στο Αφγανιστάν επελέγησαν έτσι ώστε ν ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα αιτήματα των Αφγανών ψυχιάτρων. Η επιστημονική ομάδα αποτελούντο από τους: 1. Παπαναστασίου Μαριλένα: Δρ. Ανοσοβιολογίας, Συμβουλευτική Ψυχολόγος σε Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης 2. Πατέλη Νικόλαο: Ειδ.Ψυχίατρος 3. Σώκου Κατερίνα: Κοινωνιολόγο της Υγείας, εκπρόσωπο Π.Ο.Υ, Δ/α του Ινστιντούτου Υγείας του Παιδιού 4. Κακούλα Γιάννη: Ψυχολόγο, Επιστημονικά Υπεύθυνο Διαπολιτισμικών Κέντρων Ημέρας, Πρόεδρο του Κοιν. Συνεταιρισμού του 3 ου Τομέα Ψυχικής Υγείας Ν. Αττικής 5. Αλεξάκη Γιάννη: Νομικό Σύμβουλο, εξειδικευμένο σε θέματα ψυχικής υγείας και δικαιωμάτων ψυχικά ασθενών 8

6. Παπατσώρη Αναστάσιο: Φυσιοθεραπευτή σε Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης 7. Γεωργιάδη Λεωνίδα: Υπεύθυνο Πληροφορικής και συστημάτων επικοινωνίας Η Ομάδα Υλοποίησης του Προγράμματος, που στήριζε, αξιολογούσε και συντόνιζε το πρόγραμμα από την Αθήνα, αποτελούντο από τους: 1. Κατσαδώρο Κυριάκο: Ψυχίατρο, Πρόεδρο ΔΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ, Συντονιστή έργου του προγράμματος 2. Κωνσταντακόπουλο Γιώργο: Ψυχίατρο(Αιγινήτειο Νοσοκομείο) 3. Γιωτάκο Ορέστη: Στρατιωτικό Ψυχίατρο, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Πρόληψης της Σεξουαλικής Κακοποίησης 4. Σακκά Παρασκευή: Νευρολόγο Ψυχίατρο, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Alzheimer και συναφών διαταραχών 5. Μπέλλου Ευαγγελία: Ψυχίατρο(Ευαγγελισμός) 6. Μπουγιάκο Θεόδωρο: Ψυχίατρο(Στρατιωτικό Νοσοκομείο 414) 7. Νικολάου Κωνσταντίνο: Ψυχίατρο(Νοσοκομείο Υγεία), Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Alzheimer και συναφών διαταραχών 8. Χατήρα Καλιόπη:Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης(Κλίμακα) 9. Κουλουμβάκη Δανάη: Ε.Α Ταξίαρχο Υγειονομικού, Επιστημονικά Υπεύθυνη Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης(Κλίμακα) 10. Μπεκιάρη Ελένη: Ιατρό, Σύμβουλο Trafficking(Κλίμακα) 11. Προύσκα Κων/νο: Ψυχολόγο, Δρ. Γεροντολογίας, Επιστημονικά Υπεύθυνο Μονάδων Ψυχικής Υγείας(Οικοτροφεία). 12. Λιανό Γιώργο: Σύμβουλο συστημάτων πληροφορικής και επικοινωνίας 13. Κολεζάκης Μανώλης: Δρ. Πληροφορικής συστημάτων υγείας 14. Αλαμάνου Άντα: Επόπτρια Δημοσίας Υγείας, Υπεύθυνη Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας 15. Ιορδανίδου Κατερίνα: Οικονομολόγο 16. Ιορδάνη Ελένη: Μεταφράστρια Η πορεία εξέλιξης του προγράμματος Η πορεία εξέλιξης του προγράμματος ήταν συνοπτικά η εξής: Η πρώτη φάση προετοιμασίας του προγράμματος πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα. Κατά την περίοδο αυτή συγκροτήθηκε η επιστημονική ομάδα που υλοποίησε το πρόγραμμα(αναφέρεται παραπάνω), τα μέλη της οποίας συνεργάζονταν στενά μεταξύ τους, ούτως ώστε να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο αντιμετώπισης πιθανών προβλημάτων και να εξασφαλιστεί η επιτυχής αντιμετώπιση δυσχερειών. Παράλληλα η ομάδα 9

επικοινωνούσε με το τμήμα ψυχικής υγείας του Υπουργείου Υγείας του Αφγανιστάν, με το επιστημονικό προσωπικό του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου και της Ιατρικής Σχολής της Καμπούλ, με το Δημόσιο Ψυχιατρείο της Καμπούλ,με εκπροσώπους του συλλόγου ψυχολόγων, καθώς και με τον πρέσβη του Αφγανιστάν στο Βέλγιο. Την ίδια περίοδο ξεκίνησε η προετοιμασία του εκπαιδευτικού προγράμματος (διαμόρφωση της διδακτέας ύλης με βάση πηγές της ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας και επιλογή του επιστημονικού προσωπικού που θα υλοποιούσε το πρόγραμμα ). Έγινε έρευνα αγοράς σχετικά με την προμήθεια εποπτικού, ηλεκτρονικού και λοιπού υλικού. Έγιναν οι πρώτες ενέργειες για τη δημιουργία ιστοσελίδας και βάσης δεδομένων με θέματα ψυχικής υγείας στο πλαίσιο της αναβάθμισης του Τμήματος Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας του Αφγανιστάν. Από τα τέλη Φεβρουαρίου 2005, οπότε και εξασφαλίστηκε η ασφαλής μετάβαση στη χώρα μέσω των ενεργειών της οργανωτικής ομάδας και μέχρι το τέλος του προγράμματος, επιτόπιοι διαχειριστές βρίσκονταν στο Αφγανιστάν. Κατά τη φάση υλοποίησης του προγράμματος, η κλιμάκωση των επαφών με το Αφγανικό Υπουργείο Δημόσιας Υγείας οδήγησε στη στενή συνεργασία των επιτόπιων διαχειριστών του προγράμματος με τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας. Οι εκπρόσωποι της Κλίμακας βρίσκονταν στο Υπουργείο σε καθημερινή βάση και τους διατέθηκε χώρος εργασίας ο οποίος εξοπλίστηκε από την Κλίμακα, ώστε να ασκήσουν συμβουλευτική δράση σε όλη την πορεία σχεδιασμού της στρατηγικής ανάπτυξης της ψυχικής υγεία. Σε αυτή τη φάση η επιστημονική ομάδα που συντόνιζε το πρόγραμμα από την Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με το Αφγανιστάν έτσι ώστε να παρέχει τις απαραίτητες κατευθυντήριες γραμμές για το σχεδιασμό της πολιτικής ανάπτυξης. Επίσης οι επιτόπιοι διαχειριστές συνεργάζονταν στενά με την Ιατρική Κοινότητα της χώρας ούτως ώστε να επαναπροσδιοριστούν και να καταγραφούν οι ελλείψεις στον τομέα της ψυχικής υγείας, καθώς και με τους εκπροσώπους του Π.Ο.Υ. στο Αφγανιστάν, με εκπροσώπους άλλων Μ.Κ.Ο. και άλλους φορείς. Οι επιτόπιοι διαχειριστές του προγράμματος σε στενή συνεργασία με το προσωπικό των νοσοκομείων και των δομών ψυχικής υγείας, έχοντας την έγκριση του Υπουργείου Υγείας, εκτιμούσαν και επαναπροσδιόριζαν τις ανάγκες, ώστε να συνταχθεί έκθεση που περιλάμβανε τις ελλείψεις που παρατηρήθηκαν και τις προτάσεις μας πάνω σε αυτές. Η έκθεση αυτή κατατέθηκε στο Υπουργείο Δημόσιας Υγείας, στην επιτροπή ψυχικής υγείας, στον Υπουργό Υγείας του Αφγανιστάν, και στους υπεύθυνους πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Αντίγραφο εστάλη στην Ελληνική Πρεσβεία στο Πακιστάν. Ακόμη, έγινε επαναπροσδιορισμός των αναγκών του 10

Δημόσιου Ψυχιατρείου και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου σε ιατροφαρμακευτικό και άλλο εξοπλισμό. Η έκθεση αυτή, μαζί με τις εισηγήσεις του Υπουργού αποτέλεσε τη βάση της συμφωνίας συνεργασίας της Κλίμακας με το Υπουργείο. Πραγματοποιήθηκαν πολλές επίσημες παρουσιάσεις της δράσης της Hellenic Aid και της Κλίμακας σε σχέση με την ψυχική υγεία, όπως στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλί Αμπάντ, στα πλαίσια συγκέντρωσης όπου παρευρίσκονταν το επιστημονικό προσωπικό του Νοσοκομείου και εκπρόσωποι του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας, στο σύλλογο των Αφγανών ψυχολόγων, στο νοσηλευτικό προσωπικό του Δημόσιου Ψυχιατρείου κ.λ.π. Μοιράστηκε έντυπο ενημερωτικό υλικό για την Hellenic Aid και την Κλίμακα. Την ίδια περίοδο γίνονταν διαπραγματεύσεις με το Τμήμα Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας σχετικά με την κατασκευή δικτυακού τόπου με αντικείμενο την Ψυχική Υγεία, οι οποίες συνεχίστηκαν μέχρι την οριστική διαμόρφωση της ιστοσελίδας και οδήγησαν στην κατάθεση σειράς εισηγήσεων. Πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις που στόχευαν στην εξεύρεση πλαισίου διαχείρισης του ιστότοπου, της δομής και του περιεχομένου του. Έγιναν οι πρώτες εκτιμήσεις της υπάρχουσας υποδομής στο Αφγανιστάν που θα επέτρεπε τόσο τη δημιουργία της ιστοσελίδας όσο και τη μελλοντική τηλεεκπαίδευση. Η υπάρχουσα υποδομή ήταν ανεπαρκέστατη, ενώ η άγνοια των Αφγανών ως προς τις νέες τεχνολογίες σε συνάρτηση με το φόβο τους προς το καινούριο, δυσκόλευε την όλη κατάσταση. Η διεργασία της εκπαίδευσης των Αφγανών ψυχιάτρων ήταν συνεχιζόμενη, και είχε δυναμικό χαρακτήρα με την έννοια ότι επαναπροσδιοριζόταν από την επιστημονική ομάδα με βάση τις ανάγκες και τα αιτήματα των Αφγανών. Η επιλογή των εκπαιδευόμενων έγινε μέσω εξετάσεων που πραγματοποιήθηκαν στο Υπουργείο Υγείας. Σκοπός ήταν να εκπροσωπούνται στην ομάδα των εκπαιδευομένων τόσο το προσωπικό του Δημόσιου Ψυχιατρείου όσο και της Νευροψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου. Μεταφράστηκε στα Ντάρι το εκπαιδευτικό υλικό και διανεμήθηκε στους Αφγανούς Ψυχιάτρους τόσο της Καμπούλ όσο και της περιφέρειας, υπό τη μορφή ψυχιατρικού εγχειριδίου. Το υλικό αυτό τοποθετήθηκε επίσης στo δικτυακό τόπο που δημιουργήθηκε. Ανακαινίστηκε η Νευροψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλί Αμπάντ, όπου και δημιουργήθηκε ψυχιατρική βιβλιοθήκη. Ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε και στο Δημόσιο Ψυχιατρείο της Καμπούλ. Έγινε δωρεά φαρμακευτικού, παραϊατρικού και άλλου υλικού. 11

Καθ όλη αυτή την περίοδο η Κλίμακα συμμετείχε ενεργά στις συνεδριάσεις του Mental Health Task Force και της National Technical Coordination Committee(επιτροπής υπό την αιγίδα του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας με σκοπό των συντονισμό των δράσεων των Μ.Κ.Ο.). Επίσης μέσω του επιτόπιου διαχειριστή του προγράμματος ήρθαν σε επαφή αντιπρόσωποι του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλί Αμπάντ με το Διοικητή του Ελληνικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου στο στρατόπεδο Kaia της ISAF με στόχο τη συνεργασία των δύο πλευρών στην περίθαλψη ασθενών. Η σύντομη αυτή παρουσίαση του προγράμματος, αλλά και η αναλυτική παρουσίαση των δράσεων που ακολουθεί, δεν αρκούν για να περιγράψουν το πρόγραμμα της Κλίμακας στο Αφγανιστάν σε όλη του την έκταση. Οι προσδοκίες, οι στόχοι, αλλά κι οι αγωνίες και οι φόβοι των συμμετεχόντων, θα ήταν δύσκολο να αποτυπωθούν σε μια αναφορά, όσο εκτενής κι αν ήταν αυτή. Η προσπάθεια που καταβλήθηκε σε όλα τα επίπεδα, οι δεσμοί που αναπτύξαμε με μια ξένη προς εμάς χώρα, η συναισθηματική μας επένδυση στο πρόγραμμα κι οι εμπειρίες που αποκομίσαμε, συνθέτουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του όλου εγχειρήματος. Υλοποίηση του Προγράμματος ΔΡΑΣΕΙΣ Δράση 1. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Αφορούσε το στόχο: ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τόσο των αφγανικών αρχών και της ιατρικής κοινότητας όσο και της κοινής γνώμης για θέματα ψυχικής υγείας με σκοπό την αναβάθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα και τη συμβολή στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και του στίγματος των ψυχικά πασχόντων και των οικογενειών τους. a) Καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος πραγματοποιούνταν επιτόπιες επαφές από τα μέλη της ελληνικής αποστολής με: Τον Πρέσβη του Αφγανιστάν στο Βέλγιο και διαπιστευμένο για την Ελλάδα τον Υπουργό, Υφυπουργό και Γ. Δ/ντη Δημοσίας Υγείας του Αφγανιστάν 12

Τον Δ/ντη του Τομέα Ψυχικής Υγείας του Αφγανικού Υπουργείου Υγείας Τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Καμπούλ Τον Διοικητή του Δημόσιου Ψυχιατρείου της Καμπούλ Τον Διοικητή της Νευροψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλί Αμπάντ Τον Πρόεδρο της Αφγανικής Ένωσης των Ψυχολόγων Τον εκπρόσωπο της Π.Ο.Υ. στο Αφγανιστάν Τον Διοικητή και Υποδιοικητή της Ελληνικής Δύναμης της ISAF. Μέλη της επιστημονικής κοινότητας της Καμπούλ (ιατρούς, πρακτικούς ψυχίατρους, νοσηλευτές κ.λ.π) Οι ανωτέρω επαφές στόχευαν τόσο στον εντοπισμό των αναγκών της Αφγανικής Ιατρικής κοινότητας (έτσι ώστε οι υλοποιούμενες δράσεις να ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτές ), όσο και στην προώθηση της δράσης της Hellenic Aid στο Αφγανιστάν. Συγκεκριμένα έγινε ενημέρωση για τις δράσεις της Υ.Δ.Α.Σ HELLENIC AID του Υπουργείου Εξωτερικών, για το αναπτυξιακό πρόγραμμα στο Αφγανιστάν, για την ταυτότητα και τις δράσεις της Κλίμακας. Πρωταρχικός στόχος των επαφών αυτών ήταν η εκτενής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των Αφγανικών Αρχών και της Αφγανικής ιατρικής κοινότητας για θέματα που άπτονται της ψυχικής υγείας σε επίπεδο πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης. Αναπτύχθηκαν αναλυτικά οι σύγχρονες πολιτικές για την αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την αντιμετώπιση των ψυχιατρικών διαταραχών, την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, το ρόλο του νομικού και δεοντολογικού πλαισίου στην ιατρική και ψυχιατρική πράξη κ.λ.π b) Σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος, κάθε ομιλία που διεξαγόταν στην Καμπούλ συνοδευόταν από ενημερωτικά φυλλάδια και αφίσες που σχετίζονταν με το περιεχόμενο της ομιλίας με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση του κοινού. Ενδεικτικά επισυνάπτεται η αφίσα που τοιχοκολλήθηκε ενόψει ενημερωτικής ομιλίας για τη δράση της Hellenic Aid και την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα. 13

Presentation of Klimaka and Hellenic Αid. Psychiatric Reformation in Greece Neuropsychiatric Dep. of Ali-Abad University Hospital May 9 th -11 th, 2005 Organized by Klimaka NGO in collaboration with Mental Health Department, Ministry of Public Health. Coordinator and Trainer: Dr. Papanastasiou Maria-Eleni, Representative of Klimaka NGO, Councelling Psychologist 14

c) Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου) δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Με τη βοήθεια των Αφγανών επαγγελματιών υγείας τοιχοκολλήθηκαν αφίσες και μοιράστηκαν φυλλάδια τόσο στην Καμπούλ όσο και σε επαρχιακές περιοχές(όπως στην επαρχία Γαζνί).Το ενημερωτικό υλικό περιείχε γενικές πληροφορίες για την ψυχική υγεία και τις διαταραχές αυτής. Το υλικό είχε μεταφραστεί στις δύο κύριες γλώσσες του Αφγανιστάν (Ντάρι και Πάστου) και είχε δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο περιεχόμενο, ώστε να είναι κατανοητό από τον γενικό πληθυσμό. Επισυνάπτεται ενδεικτικά ένα από τα φυλλάδια που μοιράστηκαν στα Ντάρι (καθώς και η μετάφραση του κειμένου σα αγγλικά), καθώς και φωτογραφίες των τοιχοκολλημένων αφισών στους δρόμους της Καμπούλ. Η καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ημέρα ψυχικής υγείας ήταν αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας όλων των μελών της ομάδας, Αφγανών και Ελλήνων. Τα ίδια φυλλάδια κυκλοφόρησαν και στην Ελλάδα από την Κλίμακα με αφορμή την Παγκόσμια μέρα Ψυχικής Υγείας. Mental health affects our everyday life and our physical health as well. Mental disorders concern everybody and in most cases they can be healed. A few words about mental health NOBODY is immune to mental illness. It can affect every person, of both sexes, of all races, social classes, age groups and of any educational background. 15

Around the world, 450 million people are affected by a mental disorder, including alcohol and drug abuse. Mental illness is not contagious. It is not a personal failure or something that we should feel ashamed of guilty of. It is an illness as all other physical illnesses and it can be treated. Psychiatric reform Psychiatric reform is the inclusion of people with mental disorders in our society, giving them the chance to work and live without limitations. With the proper therapeutic treatment, social support and social acceptance all people with mental disorders can live a normal constructive life. Mental disorders can be treated. Prejudice پيش داورى) ) can be treated as well! Mental Health is related to if we feel good we can solve our problems we deal with stress 16

we can live harmoniously with other people and our environment we are optimists or pessimists How can we preserve and promote mental health We try to know ourselves better. We express our feelings in a mature way. We learn to see the bright side of life. We take part in activities that we like and we are good at. We develop personal skills that help us solving our everyday problems. We offer our help to everybody in need. We care about our relations with other people. We are tolerant, responsible and honest to other people. We respect diversity. We learn to enjoy life! Say no to exclusion If you notice that you have one of the following symptoms for long periods of time, ask a mental health expert for help. Do not let problems to be solved by time. Time cannot heal, but you can! 17

You feel loneliness, indifference, lack of interest You feel aggressiveness, illogical suspicions or the feeling that somebody else controls your actions You see or hear things that do not exist You overreact emotionally You cannot concentrate, talk logically or take decisions You are indifferent for your personal hygiene You have difficulty in your relations with other people 18 ميزان / مطابق 10 ا کتوبر روز جهانی صحت روانی صحت روانی به همه ارتباط دارد ما با هم ديگر ا نرا جشن ميگيريم کمک کشور يونان central@klimaka.org.grwww.klimaka.org.gr به محروميت ) ین ( بگوي يد 18

اگر فکر ميکنيد که از مد ت زياد به اين طرف اعراض يا (نشانه های مرضی) ذيل را داريد از ماهر امراض روانی کمک بجوي يد. نگذاريد که مشکلات " توسط زمانه حل شوند ". زمانه معالجه نميتواند ولی شما منتوانيد! شما احساس تنهاي ی بی تفاوتی وبی علاقه گی مينماي يد. شما احساس عصبانيت ) تجاوز بر ديگران ( و شک بی دليل مينماي يد يا اينکه فکر می کنيد که کسی ديگر اعمال و حرکات شما را کنترول مينمايد. شما چيز های را می بينيد يا ميشنويد که وجود ندارند. شما بسيار زياد احساساتی و هيجانی هستيد. شما تمرکز فکری نداريد به ترتيب گپ زده نميتوانيد يا تصميم گرفته نميتوانيد. شما در مقابل نظافت شخصی تان بی تفاوت هستيد. شما در روابط تان با مردم ديگر دچار مشکل هستيد. صحت روانی زندگی روزمره وصحت جسمانی مارا متا ثر می سازد. اين موضوع به صحت روانی ارتباط دارد اگر: ما احساس خوب داريم. ما ميتوانيم مشکلات خويش را حل کنيم. ما فشار روحی را تحمل نموده ميتوانيم. ما ميتوانيم با مردم و محيط خويش بصورت معقول و هم ا هنگ زندگی کنيم. ما نسبت به زندگی خوش بين هستيم. چگونه ميتوانيم صحت روانی خويش را حفظ نموده و انرا بهبود بخشيم ما کوشش ميکنيم تا خود را بهتر درک کنيم. ما احساسات خويش را به طريق مناسب و معقول اظهار ميکنيم. ما می ا موزيم که جهت مثبت و روشن زندگی راببينيم. ما در ا نعده فعاليت ها سهم می گيريم که ا نرا خوش داريم و با ا ن احساس راحت ميکنيم. ما ا نعده مهارت های شخصی را انکشاف داده و ياد ميگيريم که در حل مشکلات روزمره با ما کمک ميکنند ما در مورد روابط با مردم محتاط می باشيم. ما در مقابل مردم ديگر برده بار مسو ل و صادق هستيم. ما به تنوع يا (اختلاف) احترام داريم. امراض روانی به هر کس ارتباط می گيرد و در اکثريت حالات اين امراض قابل تداوی هستند. نکاتی چند در مورد صحت روانی هيچ کس در مقابل امراض روانی مصو ن نيست يا از ا ن معاف بوده نميتواند. اين امراض ميتواند هر کس را متا ثر بسازد از هر دو جنس ) مرد و زن) از تمام نژاد ها از تمام صنوف اجتماعی درهر سن و سال و با هرنوع سابقه تحصيلی. در سراسر جهان حدود 450 ميليون نفر به مرض روانی مصاب ميباشند منجمله اعتياد به الکهول و مواد مخدر. مريضی روانی ساری نمی باشد. اينگونه مريضی ناشی از ضعف يا ناتوانی شخصی نبوده و چيزی نيست که ما بايد در مورد ا ن احساس گناه و خجالت نماي يم. مريضی روانی مانند امراض جسمانی يک بيماری بوده و قابل علاج ميباشد. اصلاح روانی ريفورم يا اصلاح روانی عبارت از مجموعه افراد مصاب به امراض روانی در جامعه ما ميباشد که بدون در نظر داشت محدوديت ها فرصت کار و زندگی به ا ن ها داده ميشود. 19

20 با اجرای تداوی مناسب حمايت و قبوليت اجتماعی تمام افراد مصاب به امراض روانی ميتوانند زندگی سودمند داشته باشند. امراض روانی را ميتوان علاج نمود. تعصب در اين مورد را نيز ميتوان علاج نمود.

21

22

d) Πραγματοποιήθηκε ενημερωτική ομιλία στα πλαίσια συνάθροισης πολιτών στο εμπορικό κέντρο της Καμπούλ όπου τα μέλη της επιστημονικής ομάδας της Κλίμακας απάντησαν σε ερωτήσεις. e) Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας μεταδόθηκε κατά τη διάρκεια του βραδινού δελτίου ειδήσεων του ιδιωτικού σταθμού Αriana T.V., ενώ δόθηκαν συνεντεύξεις σε ραδιοφωνικούς σταθμούς από τα μέλη της επιστημονικής ομάδας. f) Η Κλίμακα συμμετείχε στην υπεύθυνη επιτροπή για τον σχεδιασμό και εκπόνηση έργου κατασκευής Δημόσιου Ψυχιατρείου (150) εκατόν πενήντα κλινών. Η θέση της Κλίμακας ήταν ότι η κατασκευή ενός τέτοιου ιδρύματος θα ενίσχυε το κοινωνικό στίγμα και θα καθιστούσε δυσχερή την απρόσκοπτη και ελεύθερη πρόσβαση των ασθενών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Η θέση της Κλίμακας έγινε αποδεκτή τόσο από τους άλλους συμμετέχοντες στην επιτροπή όσο και από τον υπεύθυνο ψυχικής υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Δρ. Σ. Αζιμί. Η Κλίμακα πρότεινε τη διάθεση ποσού αντίστοιχου με το κόστος κατασκευής του ιδρύματος στην ενσωμάτωση των δομών και των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, κάτι που θα οδηγούσε στην ευρύτερη κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού και την μείωση του κοινωνικού στίγματος των ψυχικά πασχόντων. 23

Δεδομένου ότι η ψυχική υγεία είναι ένα παραμελημένο κομμάτι της Αφγανικής πραγματικότητας, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση ήταν ένας από τους βασικούς άξονες του προγράμματος. Δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα προκειμένου να αναγνωριστεί, τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από το ευρύ κοινό, ο ρόλος που παίζει η προαγωγή της ψυχικής υγείας στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και στην ευημερία του κάθε ατόμου. Δράση 2. ΠΑΡΟΧΗ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Αφορούσε το στόχο: Βελτίωση της κτιριακής και τεχνικής υποδομής της Νευροψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλί Αμπάντ και του Δημόσιου Ψυχιατρείου της Καμπούλ. Ανάπτυξη των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας. a) Ολοκληρώθηκε η ανακαίνιση της Νευροψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλί Αμπάντ. Ανακαινίσθηκαν τα γραφεία των ιατρών και οι βοηθητικοί τους χώροι, το δωμάτιο του εφημερεύοντος ιατρού, το γραφείο του διευθυντή της κλινικής, το W.C, βοηθητικοί και κοινόχρηστοι χώροι. Επίσης έγινε μερική συντήρηση του εξωτερικού περιβόλου της κλινικής, όπου και αναρτήθηκε επιγραφή «Νευροψυχιατρική Κλινική, Ηellenic Aid, Κλίμακα» σε τρεις γλώσσες (αγγλικά, πάστου, ντάρι). Επισυνάπτεται η συμφωνία που έγινε και με βάση την οποία υλοποιήθηκε η ανακαίνιση του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου. Kabul, November 29 th 2005 Agreement This document stands as an agreement between (1) Klimaka NGO, represented by Dr Nikolaos Patelis and (2) contractor Ebrahim Faizi, citizen of Afghanistan and resident of Kabul. 24