Μαθητικό ηλεκτρονικό περιοδικό Ελλάδα-Γαλλία Διαπολιτισμικός Διάλογος Συμβολική συμμετοχή του 2 ου Γυμνασίου Χανίων

Μαθητικό ηλεκτρονικό περιοδικό Ελλάδα-Γαλλία Διαπολιτισμικός Διάλογος Συμβολική συμμετοχή του 2 ου Γυμνασίου Χανίων Αντικείμενο μελέτης- θέμα Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΟΓΡΑΙΩΝ ΧΑΝΙΩΝ 1852-1983 Σχολικό έτος 2012-2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κριτήρια επιλογής θέματος 3 Σκοποί και στόχοι της εργασίας 4. Μεθοδολογία της έρευνας 7 Πηγές άντλησης και συλλογής υλικού 8 Ταξινόμηση,ανάλυση, παρουσίαση υλικού... 9... Ο ερχομός των Καθολικών Καλογραιών στα Χανιά 10 Η λειτουργία της Σχολής 11 Η παιδαγωγική και εκπαιδευτική ιδεολογία του Ιδρύματος 13 Διδασκόμενα μαθήματα 15 Γυναικεία εκπαίδευση και γυναικείο πρότυπο 16 Ο θρησκευτικός και φιλανθρωπικός προσανατολισμός 17 H δίγλωσση εκπαίδευση στη Σχολή.. 18. Τρόποι καλλιέργειας και διδασκαλίας της διγλωσσίας και του διαπολιτισμικού Διαλόγου 26 Ημερήσιο πρόγραμμα. 28. Κανονισμός της Γαλλικής Σχολής 29.. Μία συνέντευξη 30.. Eπίλογος 32. Βιβλιογραφία 33. Φωτογραφικό υλικό 56

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Αποφασίσαμε να βάλουμε ένα λιθαράκι τιμώντας τα εκατόχρονα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα -1913-2013- Επιλέξαμε το θέμα Η Γαλλική Σχολή Καλογραιών Χανίων 1852-1983 Αναμφισβήτητα ήταν και είναι μία καλή ευκαιρία 1. Να μάθουμε την ύπαρξη και την ουσιαστική προσφορά της Γαλλικής Σχολής Χανίων στην πόλη μας, στο νομό μας αλλά και στην Κρήτη γενικότερα. 2. Να έχουμε μία άμεση επαφή με τη γαλλική γλώσσα κατά την πορεία της έρευνας -γραπτό και προφορικό λόγο-. 3. Να συγκρίνουμε το παιδαγωγικό σύστημα της Σχολής με εκείνο των ελληνικών σχολείων της εποχής εκείνης. 4. Να δούμε το ωρολόγιο και αναλυτικό πρόγραμμα καθώς επίσης και τις ώρες διδασκαλίας. 5. Να μπούμε νοερά σε ένα όμορφο θρησκευτικό - παιδαγωγικό κλίμα που η προσευχή συνόδευε την καλλιέργεια της ψυχής και η απόκτηση γνώσης την τελειοποίηση του ανθρώπου. -3-

ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός της εργασίας είναι να ασχοληθούμε και να μάθουμε πώς γράφεται μία ερευνητική εργασία. Η ομάδα μας αποτελείται από δώδεκα μαθήτριες της Α τάξης που έχουμε επιλέξει σαν Β Ξένη Γλώσσα το μάθημα των Γαλλικών. Επομένως με ιδιαίτερη χαρά και ενδιαφέρον διαλέξαμε το θέμα. Η αναζήτηση της βιβλιογραφίας μας άρεσε πολύ. Η συλλογή των πληροφοριών, η επεξεργασία των δεδομένων, η ταξινόμηση, η μελέτη των πηγών, η διατύπωση, η παραγωγή γραπτού λόγου, τα συμπεράσματα ήταν μία χρήσιμη εμπειρία πρωτόγνωρη για μας. Η Ομάδα μας 1. Κουκλάκη Αθανασία 2. Κουρουτίδη Θεοδοσία 3. Μυριδάκη Αλεξία 4. Νικολαράκου Μαρία 5. Ντίνα Πάμελα 6. Παπαδοκοκολάκη Ματίνα 7. Πενταράκη Μυρτώ 8. Σαρρή Μαριάνθη 9. Σολανάκη Μαριάνα 10. Σπυριδάκη Κατερίνα 11 Τέρπο Μαρία 12.Φιλοξένη Δανάη Παράλληλα από την αρχή έδειξαν ένα μεγάλο ενδιαφέρον και οι περισσότεροι συμμαθητές μας-του μαθήματος των Γαλλικών-, κάναμε αρκετά πράγματα μαζί κυρίως σε πρακτικό επίπεδο. Α. Μικρές μεταφράσεις από τα γαλλικά προς τα ελληνικά μεταφράσεις κειμένων από τη βιβλιογραφία, προσευχών, του γαλλικού Εθνικού Ύμνου Β. Περιλήψεις κειμένων Γ. Μεταφράσαμε από τα ελληνικά στα γαλλικά μία συνέντευξη που είχε πάρει μία άλλη ομάδα από το σχολείο μας - από παλιές απόφοιτες της Γαλλικής Σχολής στο παρελθόν. ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Τζαγκαράκη Μαρία - Φιλόλογος- Παπαδάκη Χριστίνα - Γαλλικής Φιλολογίας- -4-

Η ομάδα μας -5-

-6-

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Κάναμε το σταυρό μας και ξεκινήσαμε. Γνωρίζοντας πως δεν είναι εύκολο να περιγράψεις την ιστορία και την πορεία ενός Ιδρύματος τόσων χρόνων δημιουργήσαμε όλες και όλοι μαζί την ιστορία της Γαλλικής Σχολής σαν ένα τρυφερό παραμύθι Δουλέψαμε πολύ την Φωνητική- PHONETIQUE. Πλουτίσαμε το Λεξιλόγιο μας- LEXIQUE. Κάναμε πολλές ασκήσεις της Γραμματικής, de la GRAMMAIRE. Μάθαμε κάποια ιστορικά γεγονότα,des evenements historiques. Ψάξαμε πληροφορίες στη Βιβλιοθήκη και στα Αρχεία,à la BIBLIOTHEQUE et aux ARCHIVES Μιλήσαμε για το Τάγμα του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως, de SAINT JOSEPH DE L APPARITION Θαυμάσαμε αυτές τις ξεχωριστές καλόγριες SŒURS που άφησαν την χώρα τους, τις οικογένειες τους για να ακολουθήσουν γεμάτες αυταπάρνηση το μοναχισμό. Ξεχωρίσαμε στην πορεία ποιες είναι οι αληθινές αξίες της ζωής. Μεταφράσαμε κάποιες προσευχές. Είδαμε το πρόγραμμα και τα μαθήματά της Σχολής. Χαρήκαμε για τις όμορφες εκδηλώσεις και εκδρομές των παιδιών. Μελετήσαμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την καλλιέργεια της διγλωσσίας. Καταλήξαμε πως κάθε γλώσσα είναι καταπληκτική όταν έχει επίκεντρο τον άνθρωπο, την αλληλεγγύη, την αγάπη. Δώσαμε υπόσχεση μεταξύ μας πως θα συνεχίσουμε την έρευνά μας Θεού θέλοντος και συνεργούντος την επόμενη σχολική χρονιά il était une fois.. à La Canée 1852-1983 Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ DIEU prière amour du prochain patience LES SŒURS CATHOLIQUES lexique Ecole Française Saint Joseph de l Apparition phonétique OΙ ΓΑΛΛΙΔΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ analyse du texte grammaire traduction Μία φορά και έναν καιρό.στα Χανιά 1852-1083 -7-

ΠΗΓΕΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΥΛΙΚΟΥ Οι πηγές άντλησης του υλικού της έρευνάς μας ήταν Α. Το Αρχείο της Γαλλικής Σχολής, όπου είχαμε την ευκαιρία να δούμε 1. Το Χρονικό- Historique - δύο χειρόγραφα τετράδια-1852-1951 και 1951-1983 γραμμένα στα γαλλικά από την εκάστοτε Ηγουμένη 2. Διάφορα θεσμικά κείμενα π.χ. διατάγματα, νόμoυς, εγκυκλίους καθώς επίσης το πρωτόκολλο αλληλογραφίας μαθητολόγια, πιστοποιητικά σπουδής κ.τ.λ Β. Το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης Γ. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων Δ. Η Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κρήτης-Ρέθυμνο Ε. Κάποιες Απόφοιτες της Γαλλικής Σχολής Χανίων που πήραμε συνεντεύξεις Με μεγάλη χαρά και συγκίνηση ανακαλύψαμε αρκετά συγγενικά μέλη των μαθητών του Σχολείου μας πως ήταν μαθητές και μαθήτριες της γαλλικής Σχολής ΣΤ. Το διαδίκτυο. Ζ. Μία από τις υπεύθυνες του προγράμματος έχοντας περάσει τα γυμνασιακά της χρόνια στο Οικοτροφείο Θηλέων στο Καστέλι- Κισάμου είχε πάρα πολλά ακούσει από τον Πολυσέβαστο Γέροντα Ειρηναίο Γαλανάκη και τις δύο Υπεύθυνες του Οικοτροφείου, ξεχωριστές ευγενικές ψυχές -που υπήρξαν μαθήτριες της Γαλλικής Σχολής. -8-

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Ο ερχομός των Καθολικών Καλογραιών στα Χανιά. Το 1852, δύο Αδελφές του Τάγματος Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως Saint Joseph De l Apparition - φτάνουν στα Χανιά παίρνοντας μετάθεση από τη Σύρο συνοδευόμενες από την Ηγουμένη τους Elisa Semi. Λίγους μήνες αργότερα έρχονται ακόμα δύο για να αποτελέσουν την πρώτη πενταμελή αδελφότητα στο νησί. Η απόφασή τους να έλθουν στην Κρήτη πάρθηκε αφού είχαν προσκληθεί από τους Καπουτσίνους Μοναχούς. Στην έρευνά μας μάθαμε πως τα Τάγματα των Καπουτσίνων όπως και των Ιησουιτών αποτελούσαν δύο από τα πιο σημαντικά Τάγματα της Δυτικής Εκκλησίας. Οργάνωναν από το 1550 και μετά μία σειρά από αποστολές στον ελλαδικό χώρο, στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη. Ήδη από την εποχή της Ενετοκρατίας -1204-1669- η Ρωμαιοκαθολική κοινότητα είχε μια σημαντική παρουσία, εκτός από τη θρησκευτική μόρφωση των πιστών που ήταν αυτονόητη φρόντιζε για την εκπαίδευση των νέων παρέχοντας περίθαλψη και φροντίδα στους τραυματίες των διαφόρων πολέμων και εξεγέρσεων που δυστυχώς δεν έλειψαν και εκείνη την εποχή. Αυτό είναι και το πρώτο έργο των Αδελφών στην αρχή. Μέχρι το 1896 η Σχολή θα λειτουργήσει δίπλα στην Καθολική εκκλησία, στο τμήμα της παλιάς μονής του Αγίου Φραγκίσκου. 14-9-1895. Το διώροφο κτίσμα του Χουσείν περιέρχεται στην κατοχή των Αδελφών. Η Ηγουμένη Anne Joseph Pocard θα υπογράψει την αγορά του νέου οικήματος κοντά στα ξένα προξενεία. Είναι τα τμήμα της Σχολής με το αέτωμα το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα. Αργότερα για της ανάγκες του ιδρύματος χτίστηκαν οι διπλανές πτέρυγες με επιπλέον αίθουσες. Το οικόπεδο περιελάμβανε το σπίτι με τρία ισόγεια δωμάτια, διαδρόμους και πέντε ανώγεια δωμάτια. -9-

Notre Père (Γαλλικά) Notre Père qui es aux cieux Que Ton Nom soit sanctifié, Que Ton Règne arrive, Que Ta Volonté soit faite sur la terre comme au ciel. Donne-nous aujourd hui notre pain substantiel Et remets-nous nos dettes comme nous remettons à nos débiteurs, Et ne nous soumets pas à l épreuve, Mais délivre nous du Malin. Amen. -10-

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Περιληπτικά αναφέρουμε ότι 1. Από το1895 μέχρι το 1927 η Σχολή λειτούργησε σαν φροντιστήριο ξένων γλωσσών. Το πολυεθνικό κλίμα που δημιουργήθηκε στα Χανιά συνέβαλε αναμφισβήτητα στην συνειδητοποίηση των κατοίκων για την αναγκαιότητα εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας. Στην αρχή τα παιδιά μάθαιναν μόνο γαλλικά, αργότερα ιταλικά, αγγλικά αλλά και ελληνικά. 2. Από το 1927 μέχρι το 1940 υπήρξε ημιγυμνάσιο αλλά παράλληλα λειτούργησε και Δημοτικό Σχολείο εξατάξιο για τα παιδιά ξένων εθνικοτήτων. 3. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής 1940-1945 η Σχολή ήταν υπό κατάληψη από τους γερμανούς. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι το 1946 παρέμεναν στο Ίδρυμα οι αυστραλοί. Οι Αδελφές ζήτησαν τότε την ίδρυση ημι-γυμνασίου όπως λειτουργούσε από το 1927 μέχρι το 1940-που είχαμε τότε α και β τάξη αλλά όχι την γ. 4. Η μεταπολεμική περίοδος της Σχολής μέχρι το κλείσιμο του Γυμνασίου. Το 1947 έχομε τις τρεις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Λειτουργεί σαν κανονικό Γυμνάσιο Θηλέων με θεωρητική κατεύθυνση. Με την πάροδο του χρόνου θα γίνει εξατάξιο. Η διαφορά του από τα αντίστοιχα ελληνικά σχολεία ήταν η έμφαση στο μάθημα της γαλλικής γλώσσας. Έτσι θα λειτουργήσει μέχρι τη λήξη σχολικού έτους 1965-1966. Οι λόγοι όπως αναφέρονται στο Χρονικό είναι οι εξής α. λόγω οικονομικών προβλημάτων β. λόγω γήρατος των Αδελφών. Γ. η μη ανανέωση του προσωπικού. 5. Η τελευταία περίοδος της Γαλλικής Σχολής - Από το 1966 μέχρι το 1983 λειτούργησε α.σαν παιδικός σταθμός, β. σαν νηπιαγωγείο και γ. σαν φροντιστήριο γαλλικής γλώσσας και πολιτισμού. 6. Το 1983 το Πολυτεχνείο Κρήτης αγόρασε το οίκημα. Σήμερα, η Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου Κρήτης λειτουργεί πλέον στο χώρο της Γαλλικής Σχολής. -11-

Η ΙΔΡΥΤΡΙΑ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ Ε MILIE DE VIALAR -12-

Παιδαγωγική και εκπαιδευτική λειτουργία του Ιδρύματος Από τον Κανονισμό και τη Διοίκηση του Τάγματος -Directoire et Coutumier des Sœurs de Saint Joseph de l Apparition -1913- γνωρίσαμε τα βασικά στοιχεία για το παιδαγωγικό πλαίσιο και τις εκπαιδευτικές κατευθύνσεις της Γαλλικής Σχολής. - Κύριοι άξονες 1. Η εκπαίδευση θεωρείται κεφαλαιώδες έργο 2. Η θρησκευτική εκπαίδευση τίθεται ως βάση της αγωγής του Ιδρύματος 3. Η ποιοτική και ποσοτική γνώση παραμένει σταθερό ζητούμενο 4. To καθήκον για κάθε Αδελφή είναι να επιζητεί τη διερεύνηση του κύκλου των γνώσεών της και παράλληλα να βελτιώνει αδιάκοπα τον εαυτό της. Γενικές παιδαγωγικές αρχές 1. Προτεραιότητα στο παιδί και στον άνθρωπο 2. Αλληλεγγύη σε όσους βιώνουν δυσκολίες 3. Συνεργασία στον επαγγελματικό χώρο 4. Βαθύτερη κατανόηση της αξίας της πνευματικότητας του ανθρώπου 5. Προσαρμογή του Σχολείου στις απαιτήσεις των καιρών 6. Άνοιγμα των οριζόντων των παιδιών και ευαισθητοποίησή τους στους ποικίλους πολιτισμούς, θρησκείες κ.τ.λ. Ουσιαστικές αξίες υπακοή λιτότητα ταπεινοφροσύνη σιωπή σεβασμός υπομονή ευγένεια εργατικότητα πειθαρχία ειλικρινεια αγάπη σεβασμός στη διαφορετικότητα 13

LA FORCE DE LA PRIERE 13 Η δύναμη της Προσευχής Εδώ θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι η Σχολή εφάρμοζε ένα μεικτό παιδαγωγικό σύστημα αφού τα προγράμματα, οι μέθοδοι διδασκαλίας, τα πειθαρχικά μέτρα των Καλογραιών ήταν όπως το αλληλοδιδακτικό πνεύμα enseingement mutuel- Στη Γαλλική Σχολή υπήρχαν πάντοτε σύμφωνα με τον Οδηγό των Χριστιανικών Σχολείων 1. Οι αναγνώστριες -Récitatrices) 2. Οι προγυμνάστριες Répetitrices 3. Οι επιμελήτριες Inspectrices Μάθαμε πως οι αναγνώστριες αποτελούσαν παράδειγμα προς μίμηση όχι μόνο στις προσευχές αλλά και στα άλλα μαθήματα. Συμπεριφερόταν με διακριτικότητα και αυτοσυγκράτηση. Από κάθε τάξη ήταν δύο μαθήτριες. Πρώτο κριτήριο επιλογής ήταν να διαβάζουν καλά τις προσευχές. Οι προγυμνάστριες είχαν άλλο ρόλο. Επέβλεπαν τα κορίτσια,τα βοηθούσαν στα μαθήματά τους-κυρίως τις μαθήτριες της Α τάξης.κυρίως έπρεπε να είναι οι ίδιες επιμελείς όχι μόνο στις σπουδές τους αλλά και στα καθήκοντά τους, επίσης να έρχονται νωρίς στο σχολείο και να βοηθούν τα παιδιά. Οι επιμελήτριες είχαν σαν έργο να είναι υπεύθυνες για την τάξη, κάτι δηλαδή ανάλογο με τους δικούς μας επιμελητές. Πριν φτάσει ο καθηγητής ήταν εκείνες υπεύθυνες για τα πάντα. Σημείωναν τις απουσίες και αν κάποιο παιδί δεν είχε κάνει τις εργασίες του. 14

Γυναικεία εκπαίδευση και γυναικεία πρότυπα Η εκπαίδευση των γυναικών στα οικιακά ήταν ήδη υπαρκτή στην Ευρώπη του 19 αιώνα. Η οικιακή μόρφωση- ήταν ο κύριος στόχος της γυναικείας εκπαίδευσης. Από τον -Οδηγό των Χριστιανικών Σχολείων-1836 αλλά και από τον Κανονισμό της Διοίκησης του Τάγματος-1913- έχομε μία σαφή εικόνα για το πρότυπο της μαθήτριας που καλλιεργούσε η Σχολή.Η θρησκευτική και ηθική ανατροφή είναι η βάση της Αγωγής. Παρ όλο που τον 20-αιώνα υπάρχει ένας εκσυγχρονισμός από εκπαιδευτικής πλευράς δεν πάει όμως το βασικό πλαίσιο να οροθετείται από το μοναστικό πνεύμα και πρότυπο. Συναντάμε τη μύηση παντού των μαθητριών στις μοναστικές αρετές για παράδειγμα στις καθημερινές προσευχές, στους συχνούς εκκλησιασμούς. Το γυναικείο πρότυπο που προωθούσαν οι αδελφές στηριζόταν στις αρχές της υπακοής και της πειθαρχίας. Όφειλαν να συμπεριφέρονται με ευγένεια και σεβασμό. Σύμφωνα με τον Οδηγό Ένα από τα σταθερά ζητούμενα της διαπαιδαγώγησης των Αδελφών ήταν η διαμόρφωση ευγενικών και τιμίων ψυχών. Καλλιεργούσαν επίσης την άμιλλα ανάμεσα στις μαθήτριες, μυούσαν τα κορίτσια στην τάξη, την πειθαρχία, την εργατικότητα, την υπομονή, σιωπή, εργατικότητα, αποφασιστικότητα, ταπεινοφροσύνη, λιτότητα, πειθαρχία, η πιστή τήρηση του σχολικού προγράμματος, η ειλικρίνεια, εγκράτεια, ψυχραιμία κ. τ λ.εκτός λοιπόν της -ηθικής κατάρτισης είχαμε και τη γνώση για τα οικιακά καθήκοντα η σεμνότητα και η ευπρέπεια είναι από τα βασικά σημεία των άρθρων του Οδηγού. Σύμφωνα πάντα με το Χρονικό στη Σχολή της Χαλέπας δύο αδελφές ήταν καθηγήτριες οικιακής οικονομίας που δίδασκαν εργόχειρο και ράψιμο. Εδώ αξίζει να σημειώσομε πως δίδασκαν στις μαθήτριες καλούς τρόπους όπως και τις βασικές γνώσεις σε θέματα υγείας και πρόληψης. Η μουσική κατείχε επίσης μία σημαντική θέση.σε ένα περιοδικό της εποχής --Οικογένεια- είδαμε πως ο σκοπός της γυναικείας εκπαίδευσης ήταν να καλλιεργήσει γνώσεις και αρετές στις μαθήτριες. Στο Δημοτικό τα παιδιά διδάσκονταν χειροτεχνήματα. Η Σχολή πρόσφερε πολλές μορφωτικές ευκαιρίες πέραν των σχολικών γνώσεων για τη διεύρυνση του πνευματικού ορίζοντα τους. 15

Ο θρησκευτικός και φιλανθρωπικός προσανατολισμός της Σχολής Το προσωπικό της Σχολής είναι κατά πλειοψηφία μοναχές. Η καλλιέργεια της θρησκευτικότητας και της φιλανθρωπίας αποτελούν τις βασικές επιδιώξεις του Ιδρύματος. Μελετώντας καταγράψαμε την οργάνωση αρκετών εκδηλώσεων θρησκευτικού χαρακτήρα Το 1952 έγινε εορτασμός για τα 100 χρόνια λειτουργίας της Γαλλικής Σχολής. Το 1956 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση τιμής και προσευχής στη μνήμη της Ιδρύτριας του Τάγματος Emilie de Vialar 1856-1956. Το 1954 είναι έτος αφιερωμένο στην Παναγία. Γίνονται παρόμοιες εκδηλώσεις θρησκευτικού περιεχομένου αφιερωμένες σε μορφές Αγίων. Η συμμετοχή των Αδελφών σε εκδηλώσεις του ορθόδοξου κλήρου είναι ουσιαστική γέφυρα επικοινωνίας. Ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές διαφορές μεταξύ ορθοδόξων και καθολικών παρατηρείται μία έντονη προσπάθεια προσέγγισης των δύο πλευρών. Ο πεφωτισμένος Επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου, κ.κ. Ειρηναίος Γαλανάκης που είχε ήδη τέσσερα χρόνια εργαστεί σαν Θεολόγος στο Ίδρυμα και είχε εκτιμήσει βαθύτατα το έργο της Σχολής θα βοηθήσει ουσιαστικά. Οι συχνές επισκέψεις των Αδελφών σε μοναστήρια στο Κολυμπάρι, στις Κορακιές, στην Αγία Τριάδα αποδεικνύουν την ευρύτητα του πνεύματος των υπευθύνων του Τάγματος και την προσπάθεια σύγκλισης των δύο πλευρών. Οι Καλόγριες αντιμετωπίζονται με σεβασμό από τον ορθόδοξο κλήρο λόγω του μεγάλου εκπαιδευτικού και φιλανθρωπικού τους έργου. Ο άλλος σημαντικός τομέας δράσης συνδέεται άμεσα με την φιλανθρωπική προσφορά. Δεν αναφέρονται στο Χρονικό πολλά περιστατικά φιλανθρωπίας και τούτο διότι η πραγματική φιλανθρωπία χάνει το νόημά της όταν δημοσιοποιείται. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το 1897 δύο μοναχές αναχωρούν στη Σητεία. Ο σκοπός της αποστολή είναι να εργασθούν ως νοσοκόμες για την περίθαλψη ασθενών στρατιωτών. Εκεί θα παραμείνουν δύο χρόνια. Το 1926 παρέχεται μεγάλη βοήθεια σε καταστραμμένες Οικογένειες από τη Σμύρνη. Άλλες φορές πάλι επισκέπτονται Γάλλους τραυματίες. Πολλές φορές ταπεινά και αθόρυβα βοηθούν μαθήτριες που περνούν οικονομικές δυσκολίες. Το 1964 είναι η πρώτη φορά που τίθεται ανοιχτά το ζήτημα της φιλανθρωπίας. Η Ηγουμένη Θα τονίσει στην Αδελφότητα την αξία και τη σημασία της φιλανθρωπίας, της προσφοράς στους απλούς ανθρώπους. Οι αγαθοεργίες είναι από τους ουσιαστικούς προσανατολισμούς τους. Βοήθεια σε απόρους, επισκέψεις σε αρρώστους, ηλικιωμένους, δωρεά φοίτηση σε παιδιά με χαμηλά οικονομικά. 16

Η δίγλωσση εκπαίδευση στη Σχολή Η Γαλλική Σχολή Χανίων ξεκίνησε τη λειτουργία της σαν γαλλόφωνο σχολείο. Από τον παλαιότερο κανονισμό του Ιδρύματος-1902 προβλεπόταν εκτός της διδασκαλίας της γαλλικής γλώσσας και η εκμάθηση της ελληνικής και της ιταλικής. Στο Καταστατικό διαφαίνεται και τονίζεται ο λόγος της αναγκαιότητας αυτής με την αιτιολογία ότι στην πόλη των Χανίων υπήρξαν πολλές ομιλούμενες γλώσσες. Επομένως,η παρεχόμενη εκπαίδευση οφείλει να ανταποκρίνεται και να διαμορφώνεται στην υπάρχουσα πολυγλωσσική κατάσταση με αποτέλεσμα να είναι ωφέλιμη και χρήσιμη σε όλους. Αργότερα η διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας θα περιορισθεί σε ιδιαίτερα μαθήματα από Αδελφές ιταλικής καταγωγής σε όποια παιδιά επιθυμούν. Δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία γιατί τα προγράμματα με την έναρξη του πολέμου καταστράφηκαν από τους γερμανούς. Η Σχολή της Χαλέπας [1896-1966], εκτός του γαλλόφωνου τμήματος [ Γαλλικού Γυμνασίου- Frontistirion] που λειτούργησε βάσει των προγραμμάτων της Γαλλίας περιελάμβανε και ελληνικά τμήματα από το 1914. Δεν υπάρχουν όμως στοιχεία για τον τρόπο διδασκαλίας των ελληνικών εκείνης της εποχής. Το 1927 είναι η χρονιά ίδρυσης του ελληνικού εξαταξίου Δημοτικού Σχολείου. Το σχολείο αυτό θα λειτουργήσει μέχρι το 1949. Οι πληροφορίες από την έρευνα δείχνουν πως δίδαξαν όλα τα μαθήματα ελληνίδες δασκάλες εφαρμόζοντας και ακολουθώντας το πρόγραμμα της ελληνικής πολιτείας. Στο Δημοτικό Σχολείο, εκτός της διδασκαλίας των ελληνικών μαθημάτων, στα υπόλοιπα ακολουθήθηκε το επίσημο πρόγραμμα γαλλικό πρόγραμμα διδασκαλίας. Οι Αδελφές δίδασκαν στα κορίτσια γαλλικά και οικοκυρικά. Από το 1928 μέχρι το 1941 λειτουργεί το ελληνικό ημιγυμνάσιο με δύο τάξεις. Δίδασκε έλληνας φιλόλογος. Στο πρώτο επίσημο δίγλωσσο πρόγραμμα διδασκαλίας εκτός από τα μαθήματα του ελληνικού προγράμματος δηλαδή Ιστορία, Γεωγραφία και των Θρησκευτικών η Α και η Β διδάσκονται τα παρακάτω γαλλικά μαθήματα Α Β 1. Lecture Ανάγνωση 7 ώρες 6 ώρες 2. Grammaire Γραμματική 3 3 3 Orthographie Ορθογραφία 2 1 4 Composition Française Σύνταξη Γραπτού Λόγου 1 2 5 Géographie Γεωγραφία - 2 6 Mathématiques Μαθηματικά 7 Leçon de langage Γλωσσικό μάθημα 2 8 Ouvrage Εργόχειρο 9 Calligraphie Καλλιγραφία 10 Dessin Σχέδιο 11 Gymnastique Γυμναστική Συνεπώς η Α τάξη είχε 15 ώρες και η Β 14 ώρες 17

Hymne à la liberté Je te reconnais au tranchant De ton glaive redoutable, Je te reconnais à ce regard rapide Dont tu mesures la terre. Sortie des ossements Sacrés des Hellènes, Et forte de ton antique énergie, Je te salue, je te salue, ô Liberté! de Dionysios Solomos (1823) musique de Nikolaos Mantzaros 18

Παραθέτουμε και τις ώρες διδασκομένων μαθημάτων του Ελληνικού Ημιγυμνασίου. Α Β Ελληνικά 7 7 Γεωγραφία 1 1 Θρησκευτικά 1 1 Ιστορία 2 2 Μάθαμε για κάποια γαλλόγλωσσα βιβλία που χρησιμοποιούσαν οι Αδελφές εγκεκριμένα από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, χωρίς ωστόσο να γνωρίσουμε σε ποιές τάξεις τα χρησιμοποιούσαν. Μόνο για τα παρακάτω μαθήματα έχουμε επαρκείς πληροφορίες. Ανάγνωση Φυσικά Γεωγραφία Γραμματική Λεξικολογία Γαλλική Ιστορία Άλγεβρα Γεωμετρία Για τη διδακτική της Ανάγνωσης, της Γραφής, της Αριθμητικής, της Γραμματικής, της Γεωγραφίας, της Ιστορίας και της Κατήχησης στο γαλλικό πρόγραμμα έχουμε πολλές πληροφορίες από τον Οδηγό. 1.Στο πρόγραμμα του Γαλλικού Τμήματος[Frontistirion] η Γαλλική Σχολή εξουσιοδοτείτε -με έγκριση του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας- να ακολουθεί το επίσημο εκπαιδευτικό Πρόγραμμα της Γαλλίας 2.Σύμφωνα με το Registre des Correspondances οι μαθητές διδάσκονται 125 ώρες γαλλικά την εβδομάδα από 7 καθηγήτριες γαλλικών. 3. Υπάρχουν 10 τμήματα γαλλικής γλώσσας που λειτουργούν καθημερινά εκτός Πέμπτης. 4. Το τμήμα του Cours de Certificat του εβδόμου χρόνου καθώς και τα 3 τμήματα του ανωτέρου κύκλου Supériers λειτουργούν όλη μέρα πρωί και απόγευμα. Το πρωί γιά τους μαθητές που έχουν αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο και επιθυμούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα γαλλικά και το απόγευμα για όσα παιδιά φοιτούσαν τα πρωινά στο Γυμνάσιο της Σχολής της Χαλέπας ή στα Δημόσια Γυμνάσια των Χανίων. Επομένως ένα σχολείο δίγλωσσης μορφής λειτούργησε στη Χαλέπα με το ελληνικό Γυμνάσιο το πρωί και το γαλλικό τμήμα με προγράμματα πρωί και απόγευμα. 19

Μαθήματα στο γαλλικό τμήμα Ηθική Αγωγή του Πολίτη Οικιακή Οικονομία Γραμματική Λογοτεχνία Ιστορία της Γαλλίας Ιστορία της Ελλάδας Φυσικές Επιστήμες Μαθηματικά Διαπιστώσαμε ότι η διδασκαλία στα γλωσσικά μαθήματα γινόταν στα γαλλικά. Με την πάροδο του χρόνου, από τότε που οι ελληνικές αρχές αναγνώρισαν το Ελληνικό Γυμνάσιο, το Ίδρυμα της Χαλέπας δεν λειτούργησε πλέον ως ξένο σχολείο αλλά μόνο σαν Τμήματα Γαλλικής Γλώσσας. Δεν επιτρεπόταν στις Αδελφές να διδάξουν Ιστορία και Γεωγραφία της Γαλλίας και τα υπόλοιπα μαθήματα του γαλλικού προγράμματος.εκείνες όμως κάποιες φορές ακολουθούν ένα παραπρόγραμμα ενσωματώνοντας στοιχεία Ιστορίας και Γεωγραφίας στην Ανάγνωση, στην επεξεργασία κειμένων του γλωσσικού μαθήματος και στην Ιστορία της Γαλλικής Λογοτεχνίας με σκοπό να βοηθήσουν τις μαθήτριες να μάθουν καλύτερα τη γαλλική γλώσσα.[registre des Correspondances]. Σε έγγραφό της η Ηγουμένη ενημερώνει την Πρεσβεία πως σε όλα τα τμήματα των πτυχίων του Certificat και του Brevet διδάσκονται όλα τα μαθήματα-εκτός τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. Επιδιώκουν μέσα από στοιχεία Ιστορίας, Γεωγραφίας και Γαλλικού Πολιτισμού να διδάξουν και να διαδώσουν τη γαλλική γλώσσα ακολουθώντας τη διαθεματική προσέγγιση, μία καινοτόμο σύγχρονη μορφή γλωσσικής διδασκαλίας για τα χρόνια εκείνα. Η ίδια η Γαλλική Πρεσβεία ενίσχυε ηθικά και οικονομικά το έργο τους όταν ζητούσαν επιπρόσθετα χρήματα για την αγορά βιβλίων Ιστορίας και Πολιτισμού. Στα γαλλικά απογευματινά τμήματα η διδασκαλία των γαλλικών μαθημάτων συνδυαζόταν με τη διδασκαλία της Γαλλικής Λογοτεχνίας. Οι μαθήτριες με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν 1 να εξοικειωθούν με διαφορετικά είδη λόγου. 2 να αγαπήσουν τα γαλλικά 5να αποκτήσουν μία ουσιαστικότερη και ευρύτερη γλωσσική υποδομή και παιδεία. Το γεγονός ότι ο Γυμνασιάρχης υποβάλει αίτημα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο Ελληνικό Γυμνάσιο διδακτικό προσωπικό που να μην έχει ελληνική ιθαγένεια για τη διδασκαλία των Τεχνικών, Οικιακής Οικονομίας και των Γαλλικών βοηθά τα μέγιστα. Οι γαλλίδες μοναχές θα καλύψουν τα παραπάνω μαθήματα. Είναι προφανές ότι για να σχεδιαστούν και υλοποιηθούν οι ενέργειες αυτές απαιτείται μία προϋπόθεση. Να υπάρχει ένα καλό συναδελφικό κλίμα. Στην περίπτωση μας είναι άριστο. Άρα ο ευγενής πόθος των Αδελφών για μία πνευματική,ανώτερη, δίγλωσση και διαπολιτισμική εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε γιατί το σύνολο των καθηγητών και των δύο σχολείων είχαν την ίδια πορεία οραματισμού και πλεύσης. -20-

Γαλλικά Γαλλικός Εθνικός Ύμνος Allons enfants de la Patrie Le jour de gloire est arrivé Contre nous de la tyrannie L'étendard sanglant est levé Entendez vous dans les campagnes 21

Τρόποι καλλιέργειας και διδασκαλίας της διγλωσσίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου Στη Σχολή οι Αδελφές ακολούθησαν μία μεγάλη κλίμακα από διδακτικές προσεγγίσεις και τεχνικές διδασκαλίας των γαλλικών Θεωρώντας τη γλώσσα σαν μέσο και εργαλείο πολλαπλών μορφών επικοινωνίας υιοθέτησαν την άποψη ότι η εκμάθησή της δεν μπορεί να περιορίζεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα της σχολικής τάξης. Όπως είναι γνωστό για την εκμάθηση της μητρικής, της ξένης γλώσσας και την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου είναι αναγκαία η επεξεργασία διαφόρων τύπων κειμένων με στόχο την ανάπτυξη της γλωσσικής και επικοινωνιακής δεξιότητας και η εξοικείωση του μαθητή με τα αυθεντικά κείμενα.τα βιβλία που διδασκόντουσαν περιείχαν τέτοια αυθεντικά κείμενα. Αυτά ακριβώς αξιοποίησαν οι Αδελφές κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας τους. Τέτοια κείμενα για τους αλλόγλωσσους μαθητές αποτελούν συνδετικό κρίκο του σχολείου με τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της γλωσσικής κοινότητας. Το Ελληνικό Γυμνάσιο οργάνωνε πολιτιστικές εκδηλώσεις φιλολογικού περιεχομένου, δηλαδή φιλολογικά πρωινά αφιερωμένα σε γάλλους και έλληνες ποιητές όπως Hugo, Lamartine αλλά και Παλαμάς,Σολωμός, δημοτικά τραγούδια κτλ. Όλα αυτά ήταν πρώτης τάξης ευκαιρίες οι μαθήτριες που τα αναλάμβαναν, με την καθοδήγηση των καθηγητριών τους, να έχουν σαν αποτέλεσμα την ενθάρρυνση της χρήσης και των δύο ξένων γλωσσών. Άλλες επικοινωνιακές δραστηριότητες όπου υπάρχει ένας πραγματικός στόχος π.χ. μία λογοτεχνική παρουσίαση έχοντας ένα πραγματικό κοινό αποτελούν αναμφίβολα δημιουργικά διδακτικά εργαλεία και πλαίσια τα οποία βοηθούν τα παιδιά να συμμετέχουν ουσιαστικά και να χρησιμοποιούν τη γλώσσα. Σημαντική ήταν επίσης η συμμετοχή των παιδιών σε επικοινωνιακές καταστάσεις, όπου η χρήση της γαλλικής γλώσσας με διαφορετικό περιεχόμενο από εκείνο που λέγεται σχολικό ήταν απαραίτητη. Εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τις επισκέψεις επισήμων όπως του Πρίγκιπα, του Πρέσβη, του Γραμματέα της Πρεσβείας, μελών του Τάγματος,ήταν από τις περιπτώσεις που οι μαθήτριες έπρεπε να καλωσορίσουν στα γαλλικά με ένα σύντομο χαιρετισμό, ένα τραγούδι, να συνομιλήσουν μαζί τους. Οι θεατρικές παραστάσεις ήταν ακόμη ένας άλλος τρόπος καλλιέργειας της διγλωσσίας. Μελετώντας το μεγάλο Χρονικό μαθαίνουμε ότι συχνά ετοιμάζουν θεατρικά δρώμενα και Στις δύο γλώσσες. Οι πρόβες των έργων, η εκμάθηση του ρόλου στα γαλλικά, Η ομαδική συνεργασία ενεργούσε ουσιαστικά στην καλύτερη εκμάθηση της γλώσσας. Σε όλες τις περιπτώσεις παράλληλα με το γαλλικό μέρος τη κάθε γιορτής ακολουθούσε το ελληνικό -θεατρικά δρώμενα, παραδοσιακοί χοροί- Όλα λειτουργούσα υπέροχα τονώνοντας την αυτοπεποίθηση των μαθητριών και προσθέτοντας νέες γνώσεις από τις ανεξάντλητες πηγές των δύο υπέροχων πολιτισμών. Η επιλογή πολιτισμικών στοιχείων κοινών με το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητριών και η ενσωμάτωση αυτού ου πολιτισμικού πλαισίου στην εκπαιδευτική πράξη είχαν επιτύχει από τη μία πλευρά οι Αδελφές και από την άλλη οι έλληνες εκπαιδευτικοί της Σχολής της Χαλέπας. Άλλοι συντελεστές στη διάδοση της Γαλλικής Γλώσσας και του Γαλλικού Πολιτισμού για τη διατήρηση αυτού του δίγλωσσου προφίλ του Ιδρύματος ήταν η δανειστική Βιβλιοθήκη. Ακόμη οι διάφορες υποτροφίες που προσφέρονταν στις ελληνίδες μαθήτριες που επιθυμούσαν να σπουδάσουν στη Γαλλία ή να παρακολουθήσουν καλοκαιρινά τμήματα σε γαλλικά πανεπιστήμια για τη βελτίωση των γαλλικών τους. 22

Η αποστολή ταινιών παιδαγωγικού και θρησκευτικού περιεχομένου και η προβολή τους στη Σχολή θα βοηθήσει επίσης για τη βελτίωση της γαλλικής γλώσσας. Μέσω του Διεθνούς γαλλικού Κέντρου σχολικής αλληλογραφίας η Πρεσβεία πρόσφερε στις μαθήτριες τη δυνατότητα επικοινωνίας για να βελτιώσουν τα γαλλικά τους. Όπως προείπαμε η εκμάθηση της γλώσσας προχωρούσε πολύ πιο μακριά από τα ωρολόγια προγράμματα και τις αίθουσες διδασκαλίας. Η βιωματική προσέγγιση είχε τη δική της μεγάλη αξία. Καθοριστικό ρόλο στο εκπαιδευτικό έργο έπαιζε η επιλογή Αδελφών Καθηγητών με άριστη γνώση στα γλωσσικά πεδία και των δύο τμημάτων[ελληνικό-γαλλικό]. Η προσεκτική επιλογή καταλλήλων και ικανών ανθρώπων για την προώθηση της διαγλωσσικής ανάπτυξης των παιδιών συνδεόταν με την αντίληψη με την οποία η καλή γνώση της πρώτης γλώσσας, δηλαδή της μητρικής αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εκμάθηση της δεύτερης. 23

Ημερήσιο πρόγραμμα και τρόπος λειτουργίας της Γαλλικής Σχολής Μια μέρα διαφορετική από τις δικές μας Το Σχολείο άνοιγε τις πόρτες στις 7 το πρωί 1. Τα παιδιά μπαίνοντας έπαιρναν αγιασμό, έκαναν το σταυρό τους, χαιρετούσαν. 2. Έπρεπε να είναι στην τάξη πριν την πρώτη προσευχή. 3. Έκαναν επανάληψη τα μαθήματά τους. 4. Οι μαθήτριες με την είσοδο των Αδελφών σηκωνόταν. 5. Έπαιρναν πρωινό 7.30-8.οο 6. Οι δασκάλες τους μάθαιναν να τρώνε με ευγένεια 7. Μία μαθήτρια διάβαζε προσευχές 8. 8.οο-8.30 Θεία Λειτουργία 9. 8.οο-11.30 γινόταν τα μαθήματα 10. 11.45-13.30 διακοπή, γεύμα 11. 13.30-16.30 συνέχιζαν τα μαθήματα 12. 16.30 εσπερινός, προσευχή Από τον Κανονισμό του 1962 μάθαμε ότι 1.Οι μαθήτριες όφειλαν να προσέρχονται στη Σχολή με μπλε ποδιά και ζώνη 2. Να έχουν ένα απλό χτένισμα. Δεν επιτρεπόταν τίποτα το υπερβολικό στον καλλωπισμό τους 3. Να είναι στη Σχολή 5-10 πριν την έναρξη των μαθημάτων 24

4.Στην προσευχή να έχουν μία ορισμένη θέση και να μην κάνουν θόρυβο 5. Να εισέρχονται ήσυχα στην τάξη 6.Να μην παραμένουν στις αίθουσες διδασκαλίας κατά τα διαλείμματα 7.Να έχουν μία σταθερή θέση στην τάξη που όριζε ο καθηγητής και οι επιμελήτριες 8. Να συμπεριφέρονται με αγάπη στις συμμαθήτριες τους και με σεβασμό στους καθηγητές τους 9.Να έχουν τακτική φοίτηση 10. Να παρακολουθούν με προσοχή το μάθημα και να έρχονται στη Σχολή έχοντας καλά προετοιμάσει τα μαθήματα και τις ασκήσεις τους 11. Στο τέλος κάθε διμήνου δινόταν οι έλεγχοι βαθμολογίας για να μπορούν οι Κηδεμόνες να παρακολουθούν την πρόοδο των παιδιών τους 12. Οι μαθήτριες όφειλαν να προσέχουν το κτίριο, τα έπιπλα καθώς επίσης Να διατηρούν τις τάξεις, τους διαδρόμους και την αυλή καθαρά 13.Να φέροντα μέσα και έξω από την τάξη κόσμια. Σε περίπτωση τιμωρίας έπρεπε οι μαθήτριες μετά τη λήξη να έλθουν με στην Διεύθυνση με τον Κηδεμόνα τους 14.Να έχουν στολή για τις τελετές, τις εορτές αλλά και για τη Γυμναστική 15. Ο Διευθυντής και η Notre Mère εισερχόταν κατά καιρούς στις τάξεις κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας με σκοπό να ελέγχουν τα τετράδια και την πρόοδο των μαθητών. -25-

Μία συνέντευξη Η ζωή στη Γαλλική Σχολή Οι κ.κ Ορφανουδάκη και Ανδρεαδάκη, απόφοιτες της Σχολής και καθηγήτριες παλαιότερα Του Σχολείου μας έγραψαν αυτό το κείμενο σε ένα άλλο πρόγραμμα και ευχαριστούμε την υπεύθυνη κ. Χατζάκη που μετά χαράς μας έδωσε την άδεια να το δουλέψουμε. Ήταν μία καλή εμπειρία για όλα τα παιδιά. Το λεξιλόγιο, τη σύνταξη και τη γραμματική τα είπαμε. Χωριστήκαμε σε ομάδες. Ξεκινήσαμε από το μηδέν. Ανακατέψαμε όλη τη Γραμματική, τη Φωνητική, τη Λεξικολογία Κάναμε μικρές περιλήψεις, βάλαμε κάποιους τίτλους και υπότιτλους,κάτι καταφέραμε. Σας λέμε όμως πως η μετάφραση δεν είναι πάντα εύκολη ακόμη και αν βρούμε τις λέξεις, Αναλύσουμε τα γραμματικά φαινόμενα χρειάζεται ταλέντο, τέχνη.. 26