WebQuest Εκπαιδευτικό σενάριο διδασκαλίας και μάθησης με την αξιοποίηση των ΤΠΕ.

Παναγιώτα Σιακοβέλη WebQuest Εκπαιδευτικό σενάριο διδασκαλίας και μάθησης με την αξιοποίηση των ΤΠΕ. Έκφραση-Έκθεση: Βιογραφικά Είδη Β Λυκείου

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α. Ταυτότητα του σεναρίου 4 Α1 Συγγραφέας Α2 Γνωστικό αντικείμενο Α3 Θέμα /ενότητα του γνωστικού αντικειμένου που πραγματεύεται το σενάριο Α4 Το υπολογιστικό περιβάλλον που προτείνεται για τη διδασκαλία της συγκεκριμένης ενότητας 4 4 4 4 Β. Παιδαγωγικά στοιχεία του σεναρίου 5 Β1 Η βασική ιδέα του σεναρίου Β2 Προστιθέμενη παιδαγωγική αξία των ΤΠΕ. 5 6 Γ. Πλαίσιο εφαρμογής 7 Γ1 Σε ποιους απευθύνεται Γ2 Χρόνος υλοποίησης Γ3 Χώρος υλοποίησης Γ4 Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών Γ5 Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία Γ6 Οργάνωση της τάξης Γ7 Παιδαγωγικοί και μαθησιακοί στόχοι του σεναρίου 7 7 7 7 8 8 8 Δ. Περιγραφή / Εφαρμογή του σεναρίου 11 2 Δ1 Δραστηριότητες Δ2 Τα εργαλεία εφαρμογής Δ3 Αναφορά στο ρόλο των μαθητών, διδάσκοντος και λογισμικού 11 13 15 Ε. Επέκταση του σεναρίου 17

ΣΤ. Αξιολόγηση 18 Ζ. Κριτική 19 Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις 21 Βιβλιογραφία 22 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24 3

Α. Ταυτότητα του σεναρίου Α1 Συγγραφέας: Παναγιώτα Σιακοβέλη, Εκπ/κός κλ. ΠΕ02, 8 ο ΓΕΛ Πάτρας Α2 Γνωστικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα, Πληροφορική, Καλλιτεχνικά. Α3 Θέμα /ενότητα του γνωστικού αντικειμένου που πραγματεύεται το σενάριο: Τάξη Β Λυκείου, Ενότητα: Βιογραφικά είδη. Υποενότητες: Βιογραφία, μυθιστορηματική βιογραφία Βιογραφικό σημείωμα Αυτοβιογραφία / μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία Ημερολόγιο Αυτοβιογραφικό σημείωμα Συστατική επιστολή Α4 Το υπολογιστικό περιβάλλον που προτείνεται για τη διδασκαλία της συγκεκριμένης ενότητας: Tο μαθησιακό περιβάλλον βασίζεται στις ΤΠΕ (ICT based learning environment). Η προτεινόμενη προσέγγιση είναι ένα πλαίσιο διδασκαλίας WebQuest σεναρίου που συνδυάζει αυθεντικές δραστηριότητες και αναζήτηση πληροφοριακού υλικού σε πηγές. Το σενάριο βασίζεται σε μία δραστηριότητα προσανατολισμένη στην έρευνα (Παγκόσμιος Ιστός - Web) και είναι σχεδιασμένο 4 ώστε να εστιάζει την ομαδική κυρίως δραστηριότητα των μαθητών στη χρήση της πληροφορίας παρά στην απλή αναζήτησή της.

Β. Παιδαγωγικά στοιχεία του σεναρίου Β1 Η βασική ιδέα του σεναρίου Το σχολείο λειτουργεί ως ο κύριος δρόμος για την παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων, που πολλές φορές ωστόσο παραμένουν εγκλωβισμένες σε παραδοσιακά πρότυπα, τα οποία είναι αποκομμένα από τις εμπειρίες που συναντάμε στην καθημερινή ζωή. Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή τονίζεται η ανάγκη για ανταπόκριση και προσαρμογή του σχολείου σε ένα κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται. Στο πλαίσιο αυτό τονίζεται η ανάγκη ανάπτυξης μεθοδολογικών ικανοτήτων, αξιών, στάσεων, δεξιοτήτων μάθησης και σκέψης των μαθητών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προτείνουμε ένα σενάριο βασισμένο στη μέθοδο της «Μικτής Διδασκαλίας» (Blended Learning) που αξιολογείται ως ένα μοντέλο στο οποίο γίνεται η βέλτιστη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλίας, στη συμβατική σχολική αίθουσα και των ΤΠΕ, στο εργαστήριο Πληροφορικής. Η παραδοσιακή μέθοδος διδασκαλίας θα υλοποιήσει: 1) το Μαθησιακό Συμβόλαιο μαθητών εκπαιδευτικού (εξασφάλιση συναίνεσης και ενδιαφέροντος μαθητών), 2) την εισαγωγή στο διδακτικό αντικείμενο και τη στοχοθεσία, 3) τον Καταιγισμό Ιδεών (Brainstorming) για το υπό συζήτηση θέμα, 4) Το σχολικό βιβλίο, 5) την Αξιολόγηση (i)της εκπαιδευτικής διαδικασίας, (ii) του εκπαιδευτικού και (iii) των μαθητών σε επίπεδο γνώσεων δεξιοτήτων στάσεων. Το υπολογιστικό μαθησιακό περιβάλλον - στην κατεύθυνση της παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ που βασίζεται στη διερεύνηση ενός προβλήματος και την επίλυσή του, αναπτύσσοντας δεξιότητες που αφορούν στην αναλυτική, συνθετική και κριτική σκέψη - θα αξιοποιήσει τους παρακάτω πόρους: Διαδίκτυο, Υπερκείμενα/υπερμέσα, Ηλεκτρονικό λεξικό, Εννοιολογικούς πίνακες, Επεξεργαστή Κειμένου (Word), Υπολογιστικά Φύλλα (Excel) 5

Β2 Προστιθέμενη παιδαγωγική αξία των ΤΠΕ. Γιατί να χρησιμοποιήσω τις ΤΠΕ; Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι σε όλο τους το φάσμα, κρίνεται αναγκαίο να χρησιμοποιηθεί πολυμορφικό εκπαιδευτικό υλικό που λειτουργεί σε επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και λαμβάνει υπόψη του προτιμώμενους τρόπους μάθησης και το μαθησιακό στυλ (ενεργητικό, στοχαστικό, κ.λ.π.) του μαθητή. Ειδικότερα η χρήση των ΤΠΕ εισάγεται για τους παρακάτω λόγους: Μαθησιακοί λόγοι: Οι ΤΠΕ βοηθούν τους μαθητές να προσεγγίσουν τη μάθηση µέσω της διερεύνησης και της εμβάθυνσης σε αυθεντικές καταστάσεις, έτσι ώστε να μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι μάθησης και μεταγνωστικές ικανότητες υψηλού επιπέδου (δημιουργική ικανότητα, κριτική σκέψη, επιλογή, λήψη απόφασης) Κοινωνικοί λόγοι: Οι Νέες Τεχνολογίες στον 21 ο πλέον αιώνα έχουν καταστεί εργαλεία της καθημερινής ζωής και παίζουν σημαντικό ρόλο στην εργασία και στις συναλλαγές µας. Επομένως είναι προφανής ο στόχος της διδακτικής μας πρότασης, το να καταστεί δηλαδή ικανός ο μαθητής να χρησιμοποιεί τις Ν.Τ. και ειδικότερα εργαλεία που θα τον κάνουν να κοινωνικοποιηθεί σε όλα τα επίπεδα και παράλληλα να αποφύγει κοινωνικούς αποκλεισμούς. 6

Γ. Πλαίσιο εφαρμογής Γ1 Σε ποιους απευθύνεται: Απευθύνεται σε μαθητές της Β τάξης του Λυκείου. Γ2 Χρόνος υλοποίησης: Το σενάριο μπορεί να λάβει μορφή project και να υλοποιηθεί σε 6-8 διδακτικές ώρες, καθώς διατρέχει σχεδόν όλο το δεύτερο κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου. Εναλλακτικά μπορεί και να επιλεγεί μία συγκεκριμένη υποενότητα, και να υλοποιηθεί σε 1 έως 2 διδακτικές ώρες. Γ3 Χώρος υλοποίησης: 2-3 ώρες στην αίθουσα διδασκαλίας. 4-5 ώρες στο εργαστήριο υπολογιστών. Γ4 Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών: Θεωρούμε προαπαιτούμενο την εξασφάλιση της συναίνεσης και του ενδιαφέροντος των μαθητών, τον προϊδεασμό τους για το γνωστικό αντικείμενο, την πληροφόρησή τους για τους στόχους του εκπαιδευτικού σεναρίου σε όλα τα επίπεδα, ώστε να μην ακολουθούν απλώς οδηγίες στο εργαστήριο ή την αίθουσα αλλά να γνωρίζουν γιατί προβαίνουν σε κάθε ενέργεια, ποιο είναι το προσδοκώμενο αποτέλεσμα και η αξία του για αυτούς. Από την άλλη πλευρά, επειδή θα πρέπει να αποφευχθεί σε κάθε περίπτωση ο κίνδυνος του ψηφιακού δυισμού με τον αποκλεισμό μαθητών που δεν έχουν εξοικείωση με τις Ν.Τ. (πιθανό κυρίως σε αγροτικές ή ημιαστικές περιοχές), οι πιο έμπειροι μαθητές με τη βοήθεια του καθηγητή θα υποστηρίξουν τους μαθητές κατά τη χρήση των Ν.Τ. και θα τους ενθαρρύνουν να δοκιμάσουν εφαρμογές στο 7 εργαστήριο. Προαπαιτούμενες ενέργειες εκτός από τις γνώσεις και τις στάσεις των μαθητών θεωρούνται:

1. Η ενημέρωση του υπευθύνου του εργαστηρίου υπολογιστών και η εξεύρεση χρόνου για την εφαρμογή του σεναρίου. 2. Η ενημέρωση του Διευθυντή και του Συλλόγου των Διδασκόντων για πιθανή τροποποίηση του ωρολογίου προγράμματος. Γ5 Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία: Στους μαθητές μοιράζονται και σε έντυπη μορφή τα φύλλα εργασίας με οδηγίες και δραστηριότητες. Παράλληλα αξιοποιούν και το σχολικό βιβλίο. Απαιτείται επίσης βιντεοπροβολέας για την παρουσίαση των εργασιών των μαθητών στην τελευταία φάση εφαρμογής του σεναρίου. Γ6 Οργάνωση της τάξης: 1. Οι μαθητές ανά δύο ή τρεις ανάλογα με τις δυνατότητες του εργαστηρίου, συνεργάζονται στον υπολογιστή. Η σύσταση των ομάδων είναι τυχαία. 2. Ο καθηγητής έχει πάντα το ρόλο του συντονιστή, συμβούλου και εμψυχωτή, τόσο μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας όσο και στο εργαστήριο υπολογιστών Γ7 Παιδαγωγικοί και μαθησιακοί στόχοι του σεναρίου: Α. Στόχοι σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων Να γνωρίζουν τις κατηγορίες των βιογραφικών ειδών. Να μπορούν να τις διαχωρίζουν και να κατανοούν το διαφορετικό ρόλο που επιτελούν. Να κατανοούν ότι σε κάθε βιογραφικό είδος χρησιμοποιείται διαφορετικό 8 ύφος και γλωσσική ποικιλία, ανάλογα με το συγκεκριμένο είδος, το σκοπό του βιογράφου και το δέκτη στον οποίο αυτός απευθύνεται.

Να γνωρίζουν τη δομή, το περιεχόμενο και την οπτική γωνία του βιογραφικού σημειώματος. Να συγκρίνουν την οργάνωση μιας συστατικής επιστολής και ενός αυτοβιογραφικού σημειώματος. Να εντοπίζουν τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το κάθε είδος (συστατική επιστολή / αυτοβιογραφικό σημείωμα). Να αναγνωρίζουν τον τόνο μιας συστατικής επιστολής. Να διακρίνουν τη συστατική από τη συνοδευτική επιστολή. Να μπορούν να συντάσσουν ένα (αυτό)βιογραφικό σημείωμα. Να ερμηνεύουν και να παράγουν λόγο μέσα σε διάφορα επικοινωνιακά πλαίσια, προσαρμοζόμενοι στις περιστάσεις. Β. Στόχοι παιδαγωγικοί (σε επίπεδο στάσεων ως προς τη μαθησιακή διαδικασία και ως προς την κοινωνική διαδικασία) Να προβληματιστούν στο ζήτημα του «εαυτού» και να συνειδητοποιήσουν ότι στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες στόχος δεν είναι μόνο η αιτιολόγηση / εξήγηση αλλά η ερμηνεία της κοινωνικοϊστορικής εμπειρίας. Να ευαισθητοποιηθούν σε ζητήματα αυτοπαρουσίασης και αυτοέκφρασης. Να κατανοούν ότι για κάθε άνθρωπο υπάρχει η προσωπική αλήθεια, (τόσο στη βιογραφία όσο και στην αυτοβιογραφία). Να «μπαίνουν στη θέση του άλλου», υιοθετώντας διαφορετικές οπτικές γωνίες και να αποδίδουν με αντικειμενικότητα τα δεδομένα της πραγματικότητας, όταν αυτό χρειάζεται. (π.χ. μηδενική εστίαση κατά τη σύνταξη ενός αυτοβιογραφικού σημειώματος που προορίζεται για θέση εργασίας). 9 Να αξιολογούν και να αξιοποιούν την πληροφορία. Να έρθουν αντιμέτωποι με αυθεντικά προβλήματα και να αναζητούν μεθοδικά τη λύση τους.

Να προβληματιστούν σε ζητήματα που αφορούν στην αγορά εργασίας. Γ. Στόχοι ως προς τις Νέες Τεχνολογίες Προσδοκάται οι μαθητές: Να ασκηθούν στην ενεργητική αναζήτηση, επεξεργασία και αξιοποίηση της πληροφορίας μέσα από το διαδίκτυο. Να εξοικειωθούν με τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού κειμένου (υπερκείμενο, πολυτροπικότητα). Να εξασκηθούν στη χρήση των υπολογιστικών εργαλείων (πλοήγηση στο διαδίκτυο, κειμενογράφος, υπολογιστικά φύλλα, ηλεκτρονικά λεξικά). Να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία. Να συνειδητοποιήσουν ότι η μαθησιακή διαδικασία και διεργασία μέσω των ΤΠΕ, διαχέει τη γνώση και συμβάλλει στη δημιουργία μιας δικαιότερης και ανοικτής εκπαίδευσης που προσφέρει εκπαιδευτικές ευκαιρίες. 10

Δ. Περιγραφή / Εφαρμογή του σεναρίου Δ1 Δραστηριότητες Ά Φάση (αίθουσα διδασκαλίας) Αίθουσα διδασκαλίας (1 η ώρα): 1. Μαθησιακό Συμβόλαιο μαθητών εκπαιδευτικού (εξασφάλιση συναίνεσης και ενδιαφέροντος μαθητών). 2. Εισαγωγή στο διδακτικό αντικείμενο και τη στοχοθεσία. 3. Παρουσιάζεται απόσπασμα από το βιβλίο του Γ. Γραµµατικάκη: Η αυτοβιογραφία του Φωτός και την αυτοβιογραφία του Μ. Ασλάνογλου 4. Καταιγισμός Ιδεών (Brainstorming) για το υπό συζήτηση θέμα. 5. Συζήτηση, χωρίς να διατυπωθούν τελικές κρίσεις. Στόχος είναι ο προβληματισμός αλλά και η αναμονή για τη μαθησιακή διαδικασία. 6. Οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια με τυχαίο τρόπο: κάθε μαθητής/τρια τραβά έναν κλήρο που αντιστοιχεί σε ημιστίχιο μιας παροιμίας. Στη συνέχεια βρίσκει το ταίρι του ώστε να ολοκληρωθεί η παροιμία. (π.χ. ο μαθητής/τρια με τον κλήρο «όποιος βιάζεται», αναζητά το συμμαθητή/τρια του που έχει τον κλήρο «σκοντάφτει» κ.ο.κ. Β Φάση (εργαστήριο πληροφορικής) Εργαστήριο Πληροφορικής (2 η ώρα) Τα φύλλα εργασίας είναι κοινά για όλες της ομάδες, προκειμένου οι μαθητές να ακολουθήσουν μια ολοκληρωμένη άποψη για το διδακτικό αντικείμενο. Η 11 επεξεργασία διαφορετικών φύλλων εργασίας, θεωρούμε ότι ενέχει το στοιχείο της πολυδιάσπασης και δεν προσφέρει τη δεξιότητα αλλά και τη χαρά της ολοκλήρωσης ενός έργου. Η σύνθεση και η πορεία προς έναν ολοκληρωμένο στόχο ενδιαφέρει ως παιδαγωγικός στόχος κυρίως και ως γνωστικός.

Οι μαθητές επεξεργάζονται το πρώτο φύλλο εργασίας και το δεύτερο φύλλο εργασίας που κύριο στόχο έχουν την πρόκληση ενδιαφέροντος, την ευαισθητοποίησή τους και τη δημιουργία ζεστού κλίματος συνεργατικότητας. Εργαστήριο Πληροφορικής (3 η ώρα) Οι μαθητές, αφού προηγηθεί σύντομη ενημέρωση για τους στόχους της εργασίας τους, επεξεργάζονται αρχικά το τρίτο φύλλο εργασίας. Μέσα από την εμπειρία της ιστοεξερεύνησης προσπαθούν να δημιουργήσουν νοήματα και να κατανοήσουν βιωματικά τα βιογραφικά είδη. Στη συνέχεια επεξεργάζονται το τέταρτο φύλλο εργασίας με τη χρήση του ηλεκτρονικού λεξικού και συγκρίνουν τους εννοιολογικούς πίνακες που κατασκεύασαν. Εργαστήριο Πληροφορικής (4 η ώρα) Διευκρινίζονται οι στόχοι που απορρέουν από το πέμπτο φύλλο εργασίας (εντοπισμός σχολίου, οπτική γωνία) και οι μαθητές το επεξεργάζονται. Οι ασκήσεις που προτείνονται είναι προτάσεις του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) για τη διδασκαλία της Έκφρασης Έκθεσης της Β τάξης Λυκείου, προσαρμοσμένες όμως σε ηλεκτρονικό περιβάλλον μάθησης: Χρήση κειμενογράφου με αξιοποίηση της δυναμικής γραφής, της μορφοποίησης και της εντολής του Word Εισαγωγή Σχολίου. Εργαστήριο Πληροφορικής (5 η ώρα) Οι μαθητές/τριες επεξεργάζονται το έκτο και το έβδομο φύλλο εργασίας που αφορούν στις διδακτικές υποενότητες «Πρακτικός σκοπός ενός (αυτό)βιογραφικού σημειώματος (curriculum vitae)», «Θέματα για συζήτηση 12 και έκφραση-έκθεση (σχετικά με την εργασία) και «Συστατική επιστολή». Αναζητούν πρακτικούς οδηγούς, προβληματίζονται, επιλέγουν, αποφασίζουν.

Εργαστήριο Πληροφορικής (6 η ώρα) Με το όγδοο φύλλο εργασίας οι μαθητές/τριες αναζητούν εργασία μέσα από ηλεκτρονικές αγγελίες και συντάσσουν το αυτοβιογραφικό τους σημείωμα. Γίνεται έτσι πρακτική άσκηση σε όσα έμαθαν την 5 η ώρα στο εργαστήριο πληροφορικής. Γ Φάση (αίθουσα διδασκαλίας) Αίθουσα διδασκαλίας (7 η ώρα) Παρουσίαση των εργασιών / Αξιολόγηση. Η παρουσίαση γίνεται από τους μαθητές, σε προφορικό λόγο και με τη χρήση βιντεοπροβολέα. Διανέμονται ερωτηματολόγια με ερωτήσεις ανοικτού τύπου, ώστε να αποφευχθεί η ποσοτικοποίηση των αποτελεσμάτων αφενός και αφετέρου να εκφραστούν σε γραπτό λόγο οι μαθητές. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώνονται στο σπίτι και επιστρέφονται την επόμενη ημέρα. Αίθουσα διδασκαλίας (8 η ώρα) Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης /Συζήτηση. Γίνεται η τελική αξιολόγηση του project και επανατροφοδοτείται η διεργασία της μάθησης. Δ2 Τα εργαλεία εφαρμογής: Διαδίκτυο με αναζήτηση και διαχείριση πληροφορίας: α) Ασκεί στην επιλογή και αξιολόγηση της πληροφορίας, συμμετέχοντας ο μαθητής σε μια διερευνητική διαδικασία μάθησης, β) Με την ιστοεξερεύνηση ο 13 μαθητής συνεργάζεται, επικοινωνεί, ανταλλάσσει σκέψεις όχι μόνον σε περιβάλλον σχολικής τάξης αλλά και ευρύτερα, εκμεταλλευόμενος τις δυνατότητες δημοσίευσης και επικοινωνίας που προσφέρουν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το διαδίκτυο.

Υπερκείμενα/υπερμέσα: Σώματα κειμένων (αυθεντικά κείμενα και δυναμικός μετασχηματισμός τους με προκαθορισμένη διαδικασία). Διαφοροποιούνται από τα συμβατικά τυπωμένα κείμενα ως προς το ότι μπορούν να παρουσιάσουν τις πληροφορίες που περιέχουν μη γραμμικά, σε πολλά κανάλια και με ποικίλους τρόπους. Οι συνδέσεις ανάμεσα στα επιμέρους κείμενα ή υπερμέσα, ενεργοποιούνται από τον αναγνώστη, που έτσι συνθέτει ο ίδιος το δρόμο της αναγνωστικής του διαδρομής, μέσα από επιλογές πιθανών αναγνώσεων (δυναμική ανάγνωση). Πρόκειται για ένα υβριδικό κείμενο στο οποίο συνυπάρχουν ο παραδοσιακός τρόπος ανάγνωσης µε άλλους τρόπους που δημιούργησε ή ενσωμάτωσε η τεχνολογία των υπολογιστών. Από τα βασικά χαρακτηριστικά του μπορούν να θεωρηθούν η πολυτροπικότητα, η χρήση πολιτισμικού συμβολικού κώδικα ως περιβάλλον διεπαφής (π.χ. διάφορα εικονίδια) και η οργάνωση του κατά επίπεδα. Το διάβασμα του δεν γίνεται γραμμικά, αλλά επιλεκτικά και κατά επίπεδα, καθώς υπάρχουν υπερσυνδέσεις που επιτρέπουν την ελευθερία επιλογών του αναγνώστη. Ηλεκτρονικό περιβάλλον Λεξικού Ιδρύματος Τρανταφυλλίδη: Αποτελεί διερευνητικό λογισμικό και δεν είναι στατικό καθώς δεν υπάρχουν έτοιμες προαποφασισμένες απαντήσεις. Είναι ανοικτό, αφού δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πορείες που πρέπει να ακολουθηθούν. Το συγκεκριμένο ηλεκτρονικό περιβάλλον προωθεί την άποψη που υποστηρίζει την αξιοποίηση των ΤΠΕ ως μέσο για την αλλαγή σχολείου, με σημαντικό και το ρόλο των υπολογιστών ως εργαλείων αλλαγής. Ο μαθητής δεν θεωρείται ως καταναλωτής ύλης αλλά ως ενεργούν υποκείμενο. 14 Εννοιολογικοί πίνακες: Οι μαθητές κατασκευάζουν και συμπληρώνουν εννοιολογικούς πίνακες, ύστερα από αναζήτηση του περιεχομένου τους. Αξιοποιούν την πληροφορία, καλλιεργούν το νόημα, οικοδομούν τη

γνώση, συγκρίνουν τη δική τους κατασκευή της πραγματικότητας από την εμπειρία με νέες πραγματικότητες που έρχονται σε επαφή. Επιλέγουν τα κατάλληλα δεδομένα και εδραιώνουν τη γνώση μέσα από τη μαθησιακή διεργασία της αναζήτησης. Επεξεργαστής κειμένου (Word): α) Συμβάλλει στην αντιμετώπιση του γραψίματος ως μιας δυναμικής μη στατικής διαδικασίας (αλληλοεγκιβωτισμός των σταδίων παραγωγής γραπτού λόγου), β) Ανασυνθέτει, αναδημιουργεί, γ) Υποβοηθά τη συνεργατική παραγωγή λόγου, δ) Διαμορφώνει θετική στάση και διάθεση των μαθητών για εργασία με Επεξεργαστή Κειμένου, ε) Έχει δεκτικότητα στις διορθωτικές παρεμβάσεις του διδάσκοντος, στ) Συντελεί στη γνωριμία με τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού κειμένου, ζ) Υιοθετεί την επικοινωνιακή προσέγγιση. Υπολογιστικά Φύλλα (Excel): Δημιουργία πινάκων, αλφαβητική κατάταξη. Δ3 Αναφορά στο ρόλο των μαθητών, διδάσκοντος και λογισμικού Οι ρόλοι των μαθητών: είναι πολυεπίπεδοι. Συνδιαλέγονται και συνεργάζονται σε όλη την διάρκεια εφαρμογής του σεναρίου. Σχηματίζουν ομάδες, κάνουν κατανομή και εναλλαγή ρόλων. Ζητούν διευκρινίσεις από τον διδάσκοντα. Ο διδάσκων: είναι Σύμβουλος και Εμψυχωτής. Δε μεταβιβάζει τη γνώση αλλά παρέχει στήριξη στους μαθητές ώστε να οικοδομήσουν μόνοι τους τη γνώση και να αναπτύξουν κριτική ικανότητα. Ιδιαίτερο ρόλο παίζουν οι επικοινωνιακές του ικανότητες, η ευελιξία στην πιθανή ανάγκη τροποποίησης του σεναρίου και ο 15 βαθμός ελέγχου της παρεχόμενης ενίσχυσης (μεγαλύτερη ενίσχυση στα πρώτα στάδια, σταδιακή υποχώρησή της).

Τα χρησιμοποιούμενα λογισμικά: αποτελούν πολιτισμικά εργαλεία που διαμεσολαβούν στη συγκρότηση της γνώσης και της ανάπτυξης κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, στο βαθμό που χρησιμοποιούνται ως τέτοια και όχι ως αυτοσκοπός. Στο συγκεκριμένο σενάριο η χρήση των διαφόρων λογισμικών συνάδει με τους παιδαγωγικούς και μαθησιακούς στόχους που παραθέσαμε, συμβάλλοντας στην οικοδόμηση της γνώσης μέσα από μαθησιακές διεργασίες που αναπτύσσονται βιωματικά και ομαδοσυνεργατικά. 16

Ε. Επέκταση του σεναρίου Το σενάριο μπορεί να επεκταθεί κατά ενότητα. Ειδικότερα η μελέτη αυτοπροσωπογραφιών (φύλλο εργασίας 1) μπορεί να αξιοποιηθεί στο μάθημα των Καλλιτεχνικών τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο (Α τάξη, μάθημα επιλογής). Ζητήματα που αφορούν στην κατανόηση του εαυτού, στην κατανόηση του άλλου τη συμβουλευτική και τον επαγγελματικό προσανατολισμό, μπορούν να αξιοποιηθούν με περαιτέρω διερεύνηση και δραστηριότητες στο μάθημα του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΣΕΠ)(φύλλα εργασίας: 2, 6, 7 και 8). Επίσης η απόπειρα σύνταξης βιογραφικού σημειώματος (φύλλο εργασίας 2) μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα πλαίσιο αλληλογνωριμίας των μαθητών της Α τάξης Λυκείου, καθώς εισέρχονται σε έναν καινούριο χώρο με νέους συμμαθητές και καθηγητές. Σε μαθητές εξοικειωμένους με τις νέες τεχνολογίες το σενάριο μπορεί να αξιοποιηθεί και στα πλαίσια της ασύγχρονης και εξ Αποστάσεως διδασκαλίας μέσα από την πλατφόρμα e-class του Π.Σ.Δ., η οποία είναι εύχρηστη και φιλική ή με την αξιοποίηση του Web2 σε ένα πλαίσιο συνεργατικής μάθησης. Το σενάριο έχει «ανέβει» επίσης στο wiki της διδάσκουσας στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://open-school.wikispaces.com 17

ΣΤ. Αξιολόγηση Αρχικά εφαρμόζεται διαγνωστική (ex ante) αξιολόγηση. Διερευνώνται οι δεξιότητες των μαθητών ως προς τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών, τα ενδιαφέροντά τους και οι ανάγκες τους και οι πραγματικές συνθήκες. Η αξιολόγηση της εφαρμογής γίνεται κατά την υλοποίηση του σεναρίου (on going), ως διαμορφωτική, προκειμένου να υπάρξουν διορθωτικές παρεμβάσεις στο ίδιο το σενάριο. Κάθε διδακτική πρόταση και εφαρμογή πρέπει να σχεδιάζεται και α εφαρμόζεται με βάση τις ανάγκες των μαθητών. Έτσι η ευελιξία κρίνεται απαραίτητη ανάλογα με τις αντιδράσεις των μαθητών, με τις πραγματικές συνθήκες και το βαθμό επίτευξης των αναμενόμενων αποτελεσμάτων. Η αξιολόγηση επίτευξης των γνωστικών στόχων γίνεται από το διδάσκοντα μέσα από τα απαντητικά φύλλα. Παράλληλα η απολογιστική (ex post) αξιολόγηση γίνεται στο τέλος της εφαρμογής, με την παρουσίαση των εργασιών των μαθητών, τη συζήτηση και τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου με ερωτήσεις ανοικτού τύπου. (Το σχετικό ερωτηματολόγιο παρατίθεται στο παράρτημα). 18

Ζ. Κριτική Βασικό στοιχείο του σχεδιασμού της διδακτικής παρέμβασης είναι η αποφυγή καθοδηγούμενων συμπερασμάτων και η χρήση των ΤΠΕ ως περιβάλλον αναζήτησης, προβληματισμού, κριτικού στοχασμού και αυτό-έκφρασης Η υλοποίηση του προτεινόμενου σεναρίου είναι δυνατόν να προσκρούσει σε ορισμένα εμπόδια. Η μορφή project απαιτεί την απρόσκοπτη λειτουργία του σχολείου χωρίς απώλειες ωρών διδασκαλίας. Χρειάζεται επομένως ένας μακροπρόθεσμος σχεδιασμός τόσο από τον διδάσκοντα όσο και από τον προγραμματιστή του σχολείου και τον υπεύθυνο εργαστηρίου. Επειδή όμως το διδακτικό σενάριο είναι διαρθρωμένο κατά ενότητες είναι δυνατή η υλοποίησή του τμηματικά και ανεξάρτητα, ανάλογα με τους στόχους που τίθενται και τις πραγματικές συνθήκες. Το προτεινόμενο σενάριο εφαρμόστηκε με τα φύλλα εργασίας 1, 3, και 6, 7 στο σχολικό εργαστήριο, σε δύο δίωρα. Στην αίθουσα διδασκαλίας αφιερώθηκαν δύο μονόωρες διδακτικές παρεμβάσεις, μία πριν την διδασκαλία στο εργαστήριο και μία στο τέλος με τη συμπλήρωση του φύλλου εργασίας 8 (σύνταξη Υποδείγματος Ευρωπαϊκού Βιογραφικού Σημειώματος). Το φύλλο εργασίας 5 δόθηκε στους μαθητές ως εργασία για το σπίτι. Ο περιορισμένος χρόνος και η πίεση για ολοκλήρωση της ύλης αποτέλεσαν τον σημαντικότερο ανασταλτικό παράγονται για την πλήρη εφαρμογή του σεναρίου. Οι 23 μαθητές του Β5 τμήματος του σχολείου που συμμετείχαν σε 10 ζευγάρια και δύο ομάδες των τριών ατόμων, εργάστηκαν με ζήλο και έκαναν σημαντικές προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων που έθεταν τα φύλλα εργασίας. Κατά την πρώτη εφαρμογή παρουσιάστηκαν προβλήματα στη λειτουργία του δικτύου στο εργαστήριο, παρόλο που είχε γίνει σχετική προετοιμασία την προηγούμενη μέρα με τη βοήθεια του καθηγητή πληροφορικής. Η ταυτόχρονη χρήση όμως του εργαστηρίου και κατά τις 19 απογευματινές ώρες (λειτουργία ΚΣΕ) δημιούργησε απορρυθμίσεις. Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε από τη διδάσκουσα με το «ανέβασμα» του μαθήματος στο e- class του Π.Σ.Δ (http://eclass.sch.gr/).

Παράλληλα τονίζεται η ανάγκη για την παρουσία και δεύτερου εκπαιδευτικού της ίδιας ειδικότητας μέσα στο εργαστήριο ή η λειτουργία του τμήματος με αριθμό 10-12 μαθητών κατά τις εφαρμογές διδακτικών σεναρίων με την αξιοποίηση των ΤΠΕ. Η τεχνική υποστήριξη με την παρουσία ή τη διαθεσιμότητα εκπαιδευτικού ΠΕ19-20 κρίνεται επίσης απαραίτητη. Συμπερασματικά, το όλο εγχείρημα λειτούργησε θετικά για τους μαθητές αλλά και για τη διδάσκουσα. Η αλλαγή στάσεων, η ανανέωση του ενδιαφέροντος για το μάθημα και η σύσφιξη των σχέσεων των μαθητών μεταξύ τους και των μαθητών με την καθηγήτρια ήταν από τα κύρια στοιχεία που διαφάνηκαν κατά την αξιολόγηση της εφαρμογής. Οι βελτίωση των υποδομών και οι αλλαγές στο περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών στο Λύκειο πιστεύουμε ότι θα συμβάλλουν αποφασιστικά στη λειτουργία ενός σχολείου σύγχρονου και ενδιαφέροντος. 20

Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις http://eclass.sch.gr/modules/document/document.php http://oistros-reportaz1.blogspot.com/2006/08/blog-post_23.html http://www.vggallery.com/painting/main_se.htm http://www.youtube.com/watch?v=o5tkg39g6qk http://www.greektube.org/content/view/27669/2/ YouTube http://el.science.wikia.com/wiki/%ce%92%ce%b9%ce%bf%ce%b3%cf%8 1%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B1 http://www.mikrosapoplous.gr/anc_texts/texts_plut.html http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%94%ce%b9%ce%bf%ce%b3%ce%ad%c E%BD%CE%B7%CF%82_%CE%9B%CE%B1%CE%AD%CF%81%CF%84%CE%B9 %CE%BF%CF%82 http://www.melinamercourifoundation.org.gr/page_2_1_gr.htm http://www.matia.gr/7/72/7203/7203_1_1.html http://el.orthodoxwiki.org/%ce%a3%cf%85%ce%bd%ce%b1%ce%be%ce %AC%CF%81%CE%B9 http://www.perizitito.gr/product.php?productid=156815&page=1 http://users.uoa.gr/~nektar/history/tributes/makriyannis/index.htm Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ http://www.annefrank.org/en/anne-franks-history/a-diary-as-a-bestfriend/ http://www.greek-language.gr/greeklang/index.html http://career.admin.uoc.gr/index.php?module=contentexpress&func=print &ceid=16 http://www.aegean.gr/career/ http://www.acrobase.gr/showthread.php?t=112707 21 http://www.proslipsis.gr/cmcat_index.php?cm_catid=2 http://www.kee.gr/attachments/file/2034.pdf

Βιβλιογραφία Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη: Επιμορφωτικό Υλικό για την Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, τεύχος 1 Γενικό Μέρος (2010). Πάτρα, ΙΤΥ Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στη Χρήση και Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διδακτική Διαδικασία: Επιμορφωτικό Υλικό για την Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02 (2008). Πάτρα, ΙΤΥ Goleman, D. (1997). Συναισθηματική Νοημοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κόκκος, Α., Λιοναράκης, Α., Ματραλής, Χ. (Επιμ) (1998-1999b). Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση: Το Εκπαιδευτικό Υλικό και οι Νέες Τεχνολογίες, τ. Γ. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Λιοναράκης, Α. (Επιμ.) (2005). Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση: Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Εφαρμογές, τ. Δ. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2000). Οµαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση. Αθήνα: Γρηγόρης. Mercer, N., Fisher, E. (1999). Πώς Βοηθούν οι Δάσκαλοι τα Παιδιά να Μάθουν; Μία Ανάλυση των Παρεμβάσεων των Δασκάλων σε Δραστηριότητες που Βασίζονται στη Χρήση Ηλεκτρονικού Υπολογιστή. Στο: Woodhead, M., Faulkner, D., Littleton, K. (Επιμ.). Μαθησιακές σχέσεις στη σχολική τάξη. Πάτρα: ΕΑΠ. Moll, L., Whitmore, K., (1999). Ο Vygotsky στη Σχολική Πρακτική: Η Μετάβαση από την Ατομική Μεταβίβαση στην Κοινωνική Συναλλαγή. Στο: Woodhead, M., Faulkner, D., Littleton, K. (Επιμ.). Μαθησιακές σχέσεις στη σχολική τάξη. Πάτρα: ΕΑΠ. Race, P. (1999). Το Εγχειρίδιο της Ανοικτής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Μεταίχμιο. Vygotsky, L.(1997). Νους στην κοινωνία. Η ανάπτυξη των ανώτερων 22 Ψυχολογικών διαδικασιών (µτφ. Μπίµπου, Α. & Βοσνιάδου, Σ.). Αθήνα: Gutenberg.

Vygotsky, L. (1999). Η Θεωρία του Vygotsky: Η Ζώνη της Επικείμενης Ανάπτυξης - Μια Νέα Προσέγγιση. Στο: Woodhead, M., Faulkner, D., Littleton, K. (Επιμ.). Εξέλιξη του Παιδιού στο Κοινωνικό Περιβάλλον (Συλλογή κειμένων). Πάτρα: ΕΑΠ. 23

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ερωτηματολόγιο Α. Ατομικά στοιχεία 1. Φύλο Αγόρι Κορίτσι 2. Επίδοση στο μάθημα (18-20) (16-18) (14-16) (12-14) (10-12) 3. Χρήση Η/Υ Πολύ καλή Καλή Μέτρια 4. Θεωρείτε το μάθημα της έκφρασης-έκθεσης Ενδιαφέρον Αναγκαίο Αδιάφορο Βαρετό 24

Β. Ελεύθερες ερωτήσεις 1. Πώς κρίνετε τη διδακτική εμπειρία στην οποία εκτεθήκατε; 2. Καταγράψτε τα θετικά της στοιχεία 3. Καταγράψτε τα αρνητικά 4. Τι σας δυσκόλεψε; 25

5. Τι προτάσεις βελτίωσης έχετε; 6. Άλλαξε η στάση σας απέναντι στο μάθημα; Δικαιολογήστε. 7. Τι μάθατε; 8. Θέλετε να υλοποιηθεί και άλλη τέτοια διδακτική παρέμβαση; 26